Y Rhedegydd

DYFODOL FFESTIN10G A PHWY I'W STOPIO. Syr.-Mewn rhifyn o'r RHEDEFYDD rhyw dair wythnos yn ol ymddangosodd llythyr o dan benawd tebyg i'r uchod, yn cynwys sylw. adau sydd yn gcfyn eu hateb, ac onibae fy mod yn disgwyl i rywun cymwysach na fi ymgymer- yd a'r gwaith buaswn wedi eu hateb cyn hyn. Yr wyf yn rhyfeddu mor ddifraw yw fy nghyd- deithwyr yn ngwyneb ymosodiad mor ddialw- am-dano a di-deimlad arnom. Mynai ysgrifenydd y llythyr hwnw ragfarnu meddwl goruchwylwyr echwarelau yn erbyn y rhai sydd yn dyfod gyda'r tren, ac yn ffafr y rhai sydd yn byw yn y Blaenau. Carwn ofyn ai gwaith cyfiawn a theg ynddo.' heb son am waith caredig oedd gwneyd hyny? Credaf nad yw wedi rhoddi dim ystyriaeth i'r mater, nac wedi meddwl y gellir gwneyd dadl gref dros weithwyr y tren. Nid yw dadl Un dan ei faich" pan yn 5 nscl yw v gweitbiwr oddiffwrdd yb gwneyd ei ran at gynal baich yr ardal yn iawn o gwbl. Onid yw y chwarelau yn talu cyfran fawr iawn o'r tretbi, ac onid yn ol y cynyrch y mae y gwerth trethiadol yn cael ei gyfrif ? Ac onid o'r cynyrch y telir y dreth hefyd ? Felly mae pob gweithiwr yn y chwarel-fel y mae yn • chwarelwr—yn dwyn baich yr ardal. Ond fe ofynir, beth am drethi y tai annedd ? Carwn wybod gan Un dan ei faich" ai er mwyn helpu pobl eraill i ddwyn eu beichiau, ynte er mwyn ysgafnhau ei faich ei hun y mae yn talu treth eidy ? Onid talu am gyfleusderau ych- wanegol y mae ? Da fuasai gan lawer ohonom < ni allu fforddio cael ty uchelbris yn y Blaenau yn hytrach na myned a dod hefo'r tren hwyr a boreu er mwvn cael ty yn rhatach yn rhywle draw. Dylai gofio fod tair awr ychwanegol at ddiwrnod y gweithiwr yn fwy o dreth arno na 6/2 y bunt; ac nabuasai neb yn ei ddewis oni- bai am orfodaeth amgylchiadau gwasgedig. Cwyn arall ydyw eu bod yn gwario eu hen- illion y tu allan i'r ardal yn lleyn masnachdai y Blaenau. Nid wyf yn gweled llawer o wahaniaeth rhwng eu gwario dyweder yn Ffestiniog neu Trawsfynydd. neu'r Penrhyn, a'u gwario ar estroniaid ddaw ar draws gwlad ac a lanwant eu pocedau o arian gweithwyr caledy chwarelau. Nichlywais "Un dan faich" 3 yn cwyno yn erbyn y canoedd wenr ar cheap jacks, a hyny am oferedd yn amI. Na, yr hoil bechod yw eu cymeryd i'r Llan neu Maentwr- og neu gam yn mhellach. Ond fel mater o ffaith, onid yw y lleoedd a nodwyd yn gwneyd Ilawee o'u masnach yn v Blaenau. Pe byddai yn werth gan Un dan faich fyned i'r station at y tren gweithiwrs ambell i ddydd. Sadwrn, mi welai ambell un ohonynt fel Father Christ- mas, a pharselyddyncrogio'u cwmpasyn tnhob- man. Hen ddadl doriaidd i'r eithaf yw hon yn nghylch lie i wario ein henillion-mae tipyn o arogl v truck system arni. A garai Un dan faich i ni gael ein cyflog mewn tallies a'n cyfarwyddo yn mha shop i'w gwario. Dyna iir bi i'w heithaf. egwyddor ei ddadl cs diiynir hi i'w heithaf. Credwn yn gryf na ddylanwedir ar yr oruch- wyliaeth gan bychiadau difeddwl fel llythyr "Un dan faich," ond y cymerir gohvg eatig ar bethau, ac yr ystyrir pob achos wrtho ei hun, ac y rhenir y gofid sydd yn ol pob tebyg yn rhwym o ddyfod arnom mor gyfartal ag y mae'n bosibl dros yr hoil ddosbarth rhag i'r pwysau i gyd ddisgyn ar y Blaenau nac ar y rhai sydd tu allan.—Yr eiddcch. CHWAREU TEG.

MR. FIDLER AND THE ROYAL OAKELEY SILVER BAND, To the Editor of the RHEDEGYDD. Dear Sir,-Will you kindly fivour me by publishing in your next issue, a copy of my letter to the Committee of the Royal Oakeley Silver Bind; so that the people of the town- may kaow the circumstances of my severance with the Band. I should also like to take this opporiuaity of thanking you for all your kindly and fair criticisms of the Band and myself during my 3 years residence in Blaenau, and my connection with the Band. I should also like to thank the people of Blaenau and district most sincerely for all their many kindnesses in the past and shall always cherish happy mem- ories of my connection with them. Their kindly welcomes in success-great and sincere sympathy in affliction, I shall nevej forget as long as I live. With best wishes & kindest regards, Yours faithfully, J. E. FIDLER. I To the Committee of the Royal Oakeley I Silver Band. Gentlemen,—On Tuesday last, April 13th, your President, Mr R. T. Williams, and Sec- retary, Mr Lewis Davies, asked for an inter- view, which took place in the Bandroom to explain to me your financial position and stated that they had been advised that some steps should be taken to improve the same. I had intended to remain on until the terminat- ion of my engagement in August, but I should not wish for one moment to cause you un- neccessary expense in retainiog me at a time when trade is continually going worse and a falling off in support, and also unable to do any contesting. Therefore, I shall be quite agreeable to finish with you as early as I can find a place to settle. I suggest (seeing that you are the proposing party) that you should give me one month's notice, when I should have no claim upon you after the expiration of that term. If I can get away earlier, I will do so, but, that would be the fairest course to all concerned. I shall always retain happy mem- ories of my nearly 4 years connection with you, and I fervently hope that the dark cloud which has hung over the district so long will soon how a silver lining and so make things more prosperous for the Band, the town, and all concerned. I have endeavoured to the utmost of my power to serve you faithfully and well, and I shall leave the district feeling that I have always tried to do my duty and I sincerely hope that the Band may retain the honourable position which it has now. I hope to have the opportunity to bid you all good-bye before leaving you, and I wish you all the good l ean, and wish to thank you for all your kindness in the past and hope to rely on your friendship in the future. With kindest regards, Yours very sincerely, I Blaenau Festiniog, I April 16th, 1909. J. E. FIDLER,

I I- TREFRIW. Llongyfarchwn Mr. H. P. Evans, Bee Hive, ar ei waith yn dod allan yn drydydd allan o 34 yn arholiad y Royal Sanitary Institute. Pasiodd yn anrhydeddus, a hyny mewn arhol- iad caled. Cafwyd gwledd a chyfarfod hwyliog iawn yn Nantbwlchyrbeyrn ddydd Mercher. Llyw- yddwyd gan Mr. Roberts, yr Ysgolfeistr, ac arweiniwyd gan Dewi Deulyn, y ddau yn eu hwyliau goreu. Bu Mr. Roberts yn Ilwydd- ianus iawn yn ein plith gyda'r ysgol newydd, a dymunwn yn dda iddo yn ei le newydd, ac i Miss Hughes, yr ysgolfeistres, sydd yn cymer- yd ei le. Y mae y Bungalow ar Ian Llyn Crafnant wedi ei osod dros dymor yr haf. Y Parch. J. Gower yw y perchenog, Mae y Hyn yn dod yn fwy o ad-dyniad i ddyeithriaid y naill tiwyddyn ar ol y llall. Dydd Sadwrn, bydd cyfarfod Dadorchuddio Cof-golofn Ieuan Glangeirionydd.

BETTWSYOOED. I At drigolion yr ardal a'r amgylchoedd.-Dy- muna William Williams, Pontypair Shop, gyf- .,Iwyno ei ddiolchgarwch diffuant am y gefnog- aeth a dderbyniodd yn y gorphenol gyda dy- muniadau am barhad o'r unrhyw yn y dyfodol. Y mae ganddo bob math o batrymau wedi dod i mewn at dymhor yr haf. Gwell dewis nag erioed. Gwneir Siwtiau i fesur i ddynion am 21/- ac uchod, gwarentir fit a'r style ddiwedd- araf. Gellir ei gael ar fyr rybudd. Hefyd cedwir Siwtiau i ddynion a bechgyn a phob math o Cord Knicker i fecbgyn am brisiau hynod o isel. Trowsusau i ddynion am 4/6 ac uchod. Dydd Sadwrn, 0 flaen y Mihvriad Johnstone a Robert Parry, Ysw., gwnaeth Mri. Cham- berlain a Johnson gais am drosglwyddiad trwydded Pontypair Hotel i enw Mr.: Dawson cynrychiolydd lleol Mri. lad Coope and Co., o enw Miss Currie, a chaniatawyd hyny. vvwwwwwwwvwwwvww

Arddanghosfa 6Porthmadoc. I Y mae rhif yr Entries gogyfer a'r Arddan- gosfa hon, ddydd Gwener nesaf (yfory), yn raysg y mwyaf a dderbyniwyd edosd. Os ceir tywydd braf diau y ceir Arddangosfa ar- dderchog. Heblaw y Ceffylau arddsrehog a welir yno, a'r Cwn a'r Dofednod Campus, dangosir befyd yr aderyn a elwir yn "Peruvian Lory "—un o adar prydferthaf y byd.

f SEINDORF ARIAN OAKELEY. Syr,-Nos Fawrth diweddaf, yn y Bandroom cynhaliwyd cyfarfod o'r Seindorf a'r Pwyllgor o dan lywyddiaeth Mr R. T. Williams, Bron- rhiw. Y Llywydd a sylwodd fod y cyfarfod wedi ei alw i ddewis Arweinydd yn lie Mr Fidler, yr hwn oedd yn ymadael am nad oedd digon o arian yn dod i law i dalu ei gyflog. Sylwodd fod yn ddrwg ganddo am yr Ystoriau anwireddus oedd yn cael eu liedaenu yn yr ardal mai cael ei ddiswyddo yr oedd Mr Fidler er mwyn gwnevd lie i un arall. Nid oedd gair o wir yn hyny, ac yr oedd ef, y Llywydd, yn nghyd o'r Ysgrifenydd wedi bod gyda Mr Fidler yn egluro yr holl amgylchiadau ac ym- ddangosai Mr Fidler yr adeg hono fel yn hollol gytuno mai y peth goreu oedd dan yr amgylchiadau gwasgedig iddo ef (Mr Fidler) ymddiswyddo ar unwaith, ond gofidiai glywed chwedlau anwireddus yn awr. Tystiai fod pobpeth wedi ei wneyd yn hollol wyneb-agored rhwng Mr Fidler a phawb, ac os hoffai rhywun gael gwybodaeth o unrhyw beth ynglyn a'r Seindorf fod pob croesaw "iddynt gael hyny, ond gwneyd cais fluifiol at y Pwyllgor. Hawdd iawn, meddai, oedd gwaeddi Royal Oakeley for ever a rhoddi dim dimai at eu cadw. Yr oedd hyny yn waith hawdd iawn, ond dylent gofio fod pump o aelodau y Pwyll- gor wedi myned yn gyfrifol rhyngddynt am yn agos i /400, ac yr oedd ef yn disgwyl wrth I aelodau y Seindorf a'r ardal eu cynorthwyo i ddyfod trwy yr argyfwng presenol, ac fod yn rhaid iddynt ddewis arweinydd yn awr llai costas na Mr Fidler.—Mr. R. Morris Jones, y trysorydd, a roddodd gyfrif o gasgliadau y ,chwareli. Y mis cyntaf yr anfonwyd y liyfrau i'r chwareli gwnaed casgliad o £ 7 Os 4c ond erbyn mis Mawrth yr oedd wedi myned o dan > £ 5, sef dros;63 yn fyr i dalu i Mr Fidler, heb son am y costau eraill oedd yn angenrheidiol eu cyfarfod, ac fel yr oedd yr Ysgrifenydd wedi egluro fwy Gag unwaith iddynt er mis Medi diweddaf, y buasai yn rhaid gwneyd rhywbeth neu nid oedd yn aros y Seindorf ond y Bankruptcy Court, ac yr oedd ef (Mr Richard Morris Jones) yn sicr nad oedd neb yn teimlo yn awyddus iddynt ddod i hyny. Yr oedd person neillduol yn ceisio dweyd fod yr Ysgrifenydd eisiau i un person neillduol" J fod yn Arweinydd, ond yr oedd hyny yn hollol gamarweiniol, ac yn anwireddus. Y Band a'r Pwyllgor oedd i ddewis Arweinydd, ac yr oedd y papurau Ballot yma heno i wneyd hyny. Dylem amddiffyn yr Ysgrifenydd pan yn cael cam, ac yn enwedig felly pan yr oedd wedi gwneyd cymaint dros y Seindorf. Anogai pawb i fod yn ffyddlawn a phur i'w gilydd, ac efallai y daw gwawr yn fuan ar fasnach yn yr ardal, ac y ceir eclirio y ddyled, ac y byddai Royal Oakeley eto yn addurn i'r ardal.-Yr ysgrifenydd (Mr. Lewis. Davies) a ddywedai ei fod ef wedi gweithredu yn hollol gydwybodol tuag at y Seindorf a phob swyddog ac aelod, yn ystod y saith mlynedd yr oedd wedi bod yn ysgrifenydd, ac os oedd rhyw gwyn yn ei erbyn ei fod yn hollol barod i ymddiswyddo. Syl- wai fod y Seindorf wedi gwneyd yn arddercb- og yn y cystadleuaethau yr oeddynt wedi cys- tadlu ynddynt. Nid oedd y clod i gyd yn ddyl- edus i'r Arweinydd. Yr oeddaelodau y Sein- dorf yn dod i mewn am y rhan fwyaf o hono, oherwydd eu selogrwydd i'r ymarferiadau, etc. Sylwodd yn fanwl ar y chwedlau oedd yn cael eu liedaenu yn yr ardal, a rhoddodd her (challenge) i pwy bynnag oedd yn gyfrifol am danynt Odod yn wyneb yn wyneb ag ef a'r Pwyllgor i brofi fod un gradd o sail iddynt. Wedi ycbydig o rydd-ymddiddan pellach, ac i bawb oedd yn bresenol ymrwymo i fod yn I ffyddlawn, cymerwgd pleidlais ar y tri ymgeis- ydd sef, Mri. E. fir Jones, W. J. -Owes ac E. Rowlands. Cyfrifwyd y pleidleisiau gan Mri. I Robert Roberts a Thomas Tucker, a Mr. R.! T. Williams yn wyliedydd, ac hysbyswyd fod Mr. W. J. Owen wedi cael mwyafrif clir. Hyderwn y bydd hyn yn ddigon o egluvhad i bob un diduedd, ond os oes eisiau unrhyw eglurhad pellach, fe deflir y Pwyllgor yn agor- ed i bawb a ddewiso ddod yno i gael eu goleuo, ond anfon gair i un o'r Swyddogion. I UN O'R PWYLLGOR.

I Arfiyd-a- CbhOdd. yd gan Dis-& 60., I Swyddfa'r "RHEDEGYOD," B1. Ffestiniog,  I -•

Strength and Distribution of the Territoriø.1 Force in Merioneth, April 24, 1909. 5 Recruits r? ) 7?tB???'OM?. W. Fusiliers. To??S?cKg?/t. since ,,plre CoH?My. S??'o?. O?c?s. O?/te?R??.Oct.J/. '08. befo?&r(,^ (Dolgelley 2) 55) 3) JL E. (Dolgelley 2 2? 4 5152,- 80 6-22 1 (Harlech .j 13) l?3 ? F ?Towyn l\0 63) 90 30) ?3 F. (Aberdovev. li 27i 14 fB!aenauFesi:r?og 3| 8) 33) tt G. Feshmog -3 7-100 3'?8 i —- L i Penrhyndeudraeth .J 12) 12 j .-JBJj (Bal? !) 38? 5j "?t J M H. Corwen -1 3477 34 (H  N (Glyndyfrd,A!y 5.1 t'- 1  Totals 10 347 1.5K Establishment 13 4:9 am The Cy^LIHG 5EASO. NOTE THIS f H. R. GRIFFITH, PRACTICAL PLUMBER & GASFITTER I High Street, Blaenau Ffestiniog SUPPLIES ALL THE BEST MAKES BfCTOItES. | Sole Agent for the unrivalled. RAGLAN & NEW HUDSON BICYCLES, All Cycle Accessories kept in Stock. PLUMBING and GASFITTING of every description executed in the best way, and at most moderate charges. I v I H. R. GRIFFITH, Plumber & Gasfitter, High Street, BI. Ffestiniog ROBERTS9 BOOT & CLOG FACTORY, LLANI{WS1. i Dymuna W. H. ROBERTS, (Gynt yn ngwasanaeth Mr. William Hugbes, Watling Street), hysbysu y CYHOEDD ei Coo WEDI AGOR Y MASNACHDY UCHOD YN No. 1, WILLOW [STREET, LLANRWST. (Y drws nesaf i Mri. E. B. JONES & CO.), at Prwsio, a gwneuthur EsSidiau a ?'B ? Clos. Dyma, heb os nac onibai, y lie GOREU a RHATAF yn Nghymru. Sicr heir y ígvaith a defnyddiau goreu am y prisiau gostyngol isod, gan un sydd wedi cael 13 mlynedlo brog3 mewn trwsio a gwneuthur Esgidiau. Caiff pob cwsmer ein sylw personal, yr -yt | Gwadnu a Sodlu Essidiau i Ddynion, 2s 6c. Eto eto i Fechgyn, 2s. Eto etc i FerchecS, 18 6e. Eto eto Plant, is. i fyrvyl. Gwarentir y gwaith a'r defnyddiau. Mae genym Stoc helaoth o CLOGS newydd, ac hefyd rhai ai i'w cynys am brisiau rhesymol. Cofiwch y Cyfeiriad:- ROBERTS', Boot Bl Clog Factory, Llanrwst- (Y Drws Nesaf i Mr. E. B. JONES & CO.) 'f D.8.—Trwsir Esgidiau, a Clogs tra byddweh yn y dr&f, neu danfopir hwy.