Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
TANYQRISIAU AC YCHYDIQ O'l…
TANYQRISIAU AC YCHYDIQ O'l HEN QYMERIADAU. Gan Edno, Oshkosh, o'r Drych. I Yr oeddwn yn meddwl ychydig o wythnosau yn ol y gallaswn yagrifena cyfrolau ar y testyn uchod, ond ar ol ysgwyd ychydig ar y pentwr Ilwyd sydd wedi gorwedd yn llonydd yn y oof er ys dros haner canrif, nid gorchwyl hawdd ydyw dewis a threfnu rhyw nifer bychan o honynt i'w dodi yn amlwg ar wyneb y Drych"; ao wrth geisio cyflawni y dasg, teimlwyf yp debyg iawn i hen frawd o Gymro atferai ddweyd I Pe gallwn i ddeohreu siarad Saeaneg fe wnawn i cystala neb o honyn nhw." Methu cael cycbwyn y byddai yr hen frawd bob amser; a digon tebyg iddo ydyw yr ysgrif- enydd w 1 th geisio cyfleu y defnyddidiau ydynt yn dyfod i'r golwg wrth chwilio hen ystafell ryfedd y oof. Mae dau beth arbenig wedi dwyn yr hen ardal i fy sylw yn ddiweddar, sef ymweliad W. C. Williams, Twin Falls, Idaho, a'n dinas, a efcael wmbredd o hanes diweddar y fro ganddo, a'r hysbysiad yn y Drych" am ddyfodiad Cor Meibion y Moelwyn i'n gwlad ddeohreu y flwyddyn nesaf. Mae amryw ardaloedd a chymydogaethau wedi cael ea dangoB a'u des- grifio yn ddoniol ryfeddol ar glawr y Drych gan nifer o'i ohebwyr galluog, hyd nes ydym yn adnabod amryw o'r trigolion wrth eu hen- wau, er heb ericed wybod am danynt yn flaen- QJQI, Dyna Beddgelert, Hirael, Caellwyngrydd, a'r Carneddi, &e. Gresyn nas gallwn niuau yn awr ddwyn Tanygrisiau i sylw eyffelyb. Ni raid hysbysu neo mai ardal yn Ffestiniog, Sir Feirionydd, ydyw yr uchod, ac y mae Ffes- tiniog yn gylehedig a mynyddoedd uehel, fel y rhaid i'r teithydd ar draed fyned drostynt fteu rhyngddynt drwy y bylchau wrth fyned yno o bob cj feiriad. Ond eiddo y Traeth Bach a dyffryn Maentwrog, rhyw gwmwd ar ystlys y plwyf ydyw yr ardal y mae arnom eisiau dwyn sylw darllenwyr y Drych ati yn bresenol yr oedd tuedd gref mewn llawer o hen drigol- ion y plwyf i edrych ar Danygrisiau fel lie falaw i'r rhelyw o'r plwyf. Nis gwn am yr achos o hyny, er fy mod yq brofiadol o'r ffaith ar ol ##y,.w.yno am,.flynyddbedd rhwng 50, a,60 o flyn yddau yn ol, a chael yr enw Gafr Tanygris- iau" yn gynych gan gyfoedion o ardaloedd eraill y plwyf yn y chwareli a manau eraill. Bu llawer brwydr galed yn yr hen amseroedd rhwng yr hogiau o achos y llys-enwau roddid ar fechgyn gwahanol gymyclog,ethau y plwyf, a'r plwyfi o'i gyich; waeth heb eu nodi yn mhellach na Geifr Tanygrisiau," ond meddai hogiau Llanfrothen, Dolwyddelen, Penmachno, Trawsfynydd, a hyd yn nod Harlech, eu Ilys- enwau pan oeddym ni yn b'ant. Dywedir i'r ardal dderbyn ei henw oddiwrth risiau oedd yn yr hen lwybr gwreiddiol i fyned i Cwmorthin, ond iddo gael ei ddinystrio wrth wneyd y ffordd gyntaf i'r chwareli elwid ar eriw yr hen gwm. Ond dyma ni wedi myned i'r owm oedd ar ben y grisiau yn awr. Wel, arhoswch fynyd, gan ein bod wedi dringo i fyny, gwell i ni aros yn y cwm nes darfod yno cyn diagyn. fel na raid dringo drachefn. Yo awdl "Crwydriad Awen" y diweddar fardd Ionoron Glan Dwyryd, ceir a ganlyn am y ddau le sydd dan ein sylw- Tynu gwres mae Tanvgrisiau-o'r haul 1 fron ei llechweddau Llu yn hon sy'n llawenhau, Ystryd Gwilym Ystradau. A golwg fawreddog eilwaith-a geir Ar yr hen Gwm uniaith; A'i erfawr greigiau hirfaith A'u Ilur. ar ei waelod liaith." Arferai lluaws o chwedlau difyrus am drigo- ion Cwmorthin fod ar lafar gwiad ddyddiau fu a dichon eu bod yn parhau felly yn y cylch. Dywedir fod tenant a'i enw John Jones ar restr y tirteddianydd er's dros dri chant o flynyddau yn dal tyddyn Cwmorthin Uchaf. Nid oedd ond dau dy ) n y cwm pan y gwe'a's ef gyntaf, a gelwid y naill yn isaf a'r Hail yn uchaf, a hyd y ilyn bron yn gymwys rhyngdaynt. Tybiaf na chodwyd yden erioed yn y Cwm, ond meddai y tyddynwyr ychydig wartheg a ohanoedd o ddefaid, felly bugeiliaid oeddynt oil ■ cyn agor y chwareli. Cofiwyf yn dda am yr hen wr, a chofiwyf adeg cl-ddu hen wraig Cwm. orthin Uchaf, sef rhieni Harri a Sionyn Jones fel era gelwid. Gweithiai Harri yn rhai o'r chwareli bob amser, ond byddai eifrawd Sionyn yn hen lane, bob amser ar y tyddyn yn gwylio y daoedd. Byddai yn gryg bob amser, ac yn ofnadwy ei nadau wrth waeddi ar y own ambell dro ac yr oedd rhywbeth yn wreiddiol iawn yn rhai o'i syniadau. Meddai unwaith wrth wr Pantmriog "Hen ddyn calon galed iawn ydi nhad, wel'di Sionyn Willliams; mae owedi anfon am weith chwe swllt o dybacu erbyn y gauaf—'fasa'n llawer ffitiach iddo brynu gwerth yr arian o fwyd i'r holl ddefaid yma fydd yn llwgu'n union." Pan adeiladwyd ty i oruchwyliwr chwarel y Rhoeydd, ac yn cytneiyd ychydig o dir ei dyddyn oddiwrthofbu yr hen lane yn flin iawn ei dymer, ac yn dweyd na wjnai pen Thornss Jones byth yn y ty hwnw. Ychydig yn ddi weddarach dechreuodd Thomae Jones ac yohydig eraill gyml Ysgol Sul yn yr hen dy, ac yn lie myned allan o'i dy ei hun, aroeai yr hen lane ynddi. Gofynodd gwr Pantmriog iddo: Beth wyt ti yn gael i wddysgu yn yr ysgol Sul, Sionyn?" Meddai yntiu yn union, h Os oes yno rywbeth salaoh na'i gilydd, gelli fed <- wl mai fi sy'n ei gael; rhyw Ab i Ab neu ryw- beth felly y maent yn ei alw fo." Cofiwyf am dano un tro yr oeddwn yn Iladd gwair, yn gyru own ar ol y gwartheg, Aeth yr holl gwn gyda'u gilydd, rhedai y awartheg yn ddychrynliyd i bob cyfeiriad, oDd ni allai yr hen frawd atal y own; taflodd ei bladur o'i law ac ymaith ag ef ar eu holau. Too daliodd un er own a dechreuodd ei bastynu yn ddidragar- edd, a r hen wr ei dad n gwaeddi dros y cwm, < Paid a Uadd yej, Sionyn." Gan fod yr hen wr yn gwawcti p a'r ci oedd dan y paatwn yn llefain am ei fywyd daeth y cwn tfaill yno i geisio ei achub trwy ymosod ar yr yr hen lane ohnoi ei goosan a'i freichian, Bet y ba raid ildio, a ihedey yn 01 at ei Mtdtr, a obael id& ildio, a Mœn.. Ty Mawr, a mi?a riag "od John Hoffwn bob blwyddyn gael myned i Gwm. orthin ddiwrnod cneifio neu i ladd gwair, a byddwn ar yr ochr decaf i'r hen lane brou bob amser. Credwyf mai rhai o blant Harri Jones, sydd yn dal y tyddyn yn bresenol. Dychwelwn bellach ar hyd y ffordd yr ochr arall i'r llyn, heibio y ddau gapellsydd yno, ac yn He disgyn yn svth i waelod Tanygrisiau, awn dros y bont a chyda'r wal i Pantmriog at y plant oeddynt ar aelwyd yr hen fwthyn 55 mlynedd yn ol. Ca, tref John Williams, yr ydym wedi crybwyll ei enw o'r blaen; un anhawdd cael ei well am adrodd hen hanesion digrif a dynwared hen gymeriadau gwreiddiol. Yr oedd Meredydd ei fab a minau agos yr un oed, ao yn gyfeillion cywir; ond bu ef farw yn ieuanc, fel llawer eraill o b'ant yr ardal, ond os wyf yn deall yn iawn y mae ei chwior- ydd yn fyw. William Cadwaladr a Margaret Andro y gelwid rhieni John Williams, a gelwid ei frawd Cadwaladr William a'i chwaer Lowri Williams, a dywedir eu bod y seithfed neu yr wythfed genedlaeth i drigo yn hen dai a dal tyddynod Tanygrisiau. Y mae plant ae wyrion y teuluoedd cryb- wylledig heddyw yn niferus iawn yn y gymyd- ogaeth ac ar wasgar mewn llawer cyfeiriad yn y wlad hon. Wyr i'r hen gymrawd Cadwaladr Williams o'r Beudy Mawr, ydyw William C. Williams, Twin Falls, Idaho, sef mab Wm. C. Williams; ond William Cadwaladr y gelwid ef gan bron bawb o'r hen bobl pan oeddym yn dechreu cydnabyddu a'n gilydd yn y dyddiau gynt, a Robert ei frawd yr un modd, ond erbyn myned yn ol i'r fro yn niwedd 1877, William, Robert, John, James a Richard C. Williams y ge'wid y brodyr, a'r C. yn golygu Cadwaladr yn ngbanol pob un o'r enwau. Y mae yn rhaid symud ychydig yn mhellach i gael gafael mewn hen deulu arall sydd wedi ac yn bod yn enwog yn yr ardal, sef teulu yr hen ddiacon bythgofiadwy Cadwaladr Roberts y Buarthmelyn, a'i wraig Catherine Roberts, fa farw yn sydyn yn ei gwely ryw nos Sadwrn, heb i neb yn y ty wybod. Yr oedd ganddynt hwythau dyaid o feibion, Robert, Richard, John, David, Cadwaladr, Samuel a William, a dwy ferch. David oedd fy nghydymaith yn dyfod dros y mor, a chydsefydlu yn Fair Haven, Vti, Yr oedd John wedi marw yn y Bala ar ganol ei dymor myiyrio, ac os nad wyf n1.. ) y f yrio, a" e os nad wyf yn camgofio yr oedd Dr. John Cadwaladr, Big Rock III. yno ar yr un adeg ag ef. Teulu arbenig mewn talentau oadd hwn, ond Cadwaladr yw yr unig un sydd yn aros o'r saith brawd a'r ddwy chwaer, a William C. Williams, New Market Square, yw yr unig un yn fyw o'r teulu mawr a fagwyd ar aelwyd y Beudymawr Bu fy adnabyddiaeth i a'r ddau deulu uohod yn llwyrach am y byddem yn mynychu yr un addoldy, ac yn tueddu i fod o gyffelyb chwaeth. Yr wyr cyntaf anwyd i'r hen ddiacon o'r Buarthmelyn v$yw y Cadwaladr Roberts sydd newydd gael ei godi i'r faino heddynadol yn Sir Feirionydd, ac yn bwriadu dyfod a chor o feib- ion ei fro i'n gwlad ni ddechreu y flwyddyn nesaf. Gyda llaw, daeth yma ei ddarlun ef a'i gor boreu heddyw, ac yr wyf yn falch ofnadwy o hono, a ehael oanmoliaeth mor uehel iddo fel arweinydd a dyn bucheddol. Ofer i mi geisio ei glodfori, gan fod arglwyddi, duciaid, a hyd yn nod y brenin, yn methu peidio. Cefais lawer o'i gymdeithas tra yn byw am ychydig yr ail dro yn Tanygrisiau, a bum droion yn canu dan ei aiweiniad, ac ni welais erioed ar- weinydd mwy nae mor ddiymffrost ag arwein- ydd Cor y Moelwyn ao os bydd i bethau fod yn ffafriol pan ddaw i'r canolbarth yma, mynaf ei weled a'i glywed ef a'i gor bydglodus. Hyd- eraf na flinwn ar ganu yr Hen Wlad, ond y bydd taith y cor hwn eto yn llwyddiant o'r cychwyn hyd y terfyn. Ni raid cymell bechgyn y glofeydd a'r chwareli Ilethi a gwenithfaen, ond fe ddiehon fod cryn nifer yn ein trefi heb ystyried y cynydd cerddorol sydd wedi bod yn mysg gweithwyr Gwalia Ian, gwlad y gan, a'u bod uwcblaw ymddangos o flaen y gynulleidfa gyda Ilais gwan crynedig.
I.-----,BETTWSYCOED."
I BETTWSYCOED. At Drigolion Bettwsycoed a'r cylch. Y mae gan Wm. Williams, Pont-y-Pair Shop, pob math o patrymau at Siwtiau dynion a bechgyn, a hefyd patrymau diweddaraf mewn Overcoats. Gwarentir fit a'r style ddiweddaraf, a gellireu cael ar fyr rybudd.—Hefyd cedwir Ready made Stocks mewn Cords, Knickers i ddynion, Siwtiau i fechgyn am brisiau rhesymol. Hefyd cedwir Crysau Cartref i ddynion at y gauaf a Hosanau a phob math o wlancni cartref fel y gellir gael digon o ddewis. Hefyd y mae yn agent i'r firm Thompson Dye Works. Hefyd, y mae ganddo Lyfr newydd wedi dod i law o Private Christmas Cards o 2/- y dwsin i fynu. Telir sylw i bob order ar unwaith.—ADV. FiAM.-Nid oes unrhyw Optician yn y Deyrnas yn meddu ar Dystysgrifau uwch ar ol paslo Arholladau mewn Profi y Golwg, Sc., na Mr. Hugh Jones, Med- ical Hall, Blaenau Festiniog. St. Mary.—Parch. R. M. Jones, M.A. Brynmawr.—Purch, T. R. Jones. Towyn. irabernacl.-PE rch. W. Lloyd Roberts, Boctle. Nos Wentr, yn Ysgol Glanllugwy, yr oedd cyfarfod wedi ei alw gan Mr. Rowland, yr 'Ysgoifeistc. er mwyn eglura i'r ardal y rhes- ymau dros i'r Pwyllgor Addysg ei atal i fod yn Ysgolfeistr. Pasiodd y Cyfarfod bender- fyniad cryf i'w anfon i'r Pwyllgor i erfyn arnynt ail ystyried yr achos. Bu Mr. Rowland yn Ysgolfsistr llwyddianus yma am dros 16 mlvnedd, a gresyn mawr a fyddai i'r ardal ei golli. Dydd Sadwrn, yr oedd llifogydd mawrion yma, a'r Llugwy wedi codi dros ei cheulanaa. Ni welwyd hi mor uchel er's dros 30 mlynedd. Yr oedd golwg wir fawreddog arni, a'r dwfr iyn cyffwrdd bwau Pontypair. Cafodd Mr. John Harrsion, Liugwy Cottage golled drom trwy i 25 o'i ddefaid gwerthfawr gael eu cario ymaith gyda'r llif doredd dros y ceulanan wrth Bont fawr. Llanrwst. Rhoddir prisiao am bob math 0 Argraffwaith end ymofyn yn Swyddfa11 Rhedegydd* Blasn- aaMBstintOK. r
IBEDDROD TI YM MEMPHIS.'
BEDDROD TI YM MEMPHIS.' [GAN MR. J. R. ARTHUR.] GWRTHRYCH nesaf ein sylw oedd Beddrod Ti yn Nghladdfa Memphis. Dyma'r beddrod sydd wedi ei gadw oreu, feallai, o holl wyrth- iau cofadeiladol y cynfyd. Buasai yn dda genyf allu rhoi desgrifiad trefnus o'r beddrod hwn, ond y mae'n ormod o orchwyl, oblegid rhyfedd ac ofnadwy ydyw ei wycbder. Wedi disgyn hyd lithrfa sydyn yn y tywod, a myned trwy lefel hirgul, cyrhaeddwyd y Porth, lie y safai o'm blaen gerf-ddelw anferth o Ti, a'r parwydydd o'i chwmpas wedi ei gor- chuddio a cherfiadau cywrain agrymos. Allan o'r Porth hwIiw agorai cyntedd. ac yn arwain o'r cyntedd drachefn yr oedd grisiau, a'r gris- hyny yn disgyn i fath o corridor neu bassage hir. Ac ar hyd y passage hwnw wedyn deu- wyd at y fan lie y dodid corff Ti, yr hwn y dywedir iddo gael ei gladdu chwe' mil a haner o flynyddoedd yn ot I Ceir llu o ystafelloedd ym meddrod Ti, a gorchuddir pob mur a cherf- luniau ac arluniau ac y mae yr oil ohonynt mor lan, clir. ffresh ac eglur a phe buasent newydd eu creu gyda'r offerynau diweddaraf. Dygai y Iluniau liwiau eyfoethog-Iliwiau fuasent yn ffortiwn i arlunwyr heddyw pe gall- esid eu cynyrchu, ond mae'r gallu yngholl. Fe wyddai yr Arlunydd Aifftaidd gynt sut i baentio a sut i gymysgu ei liwiau. Bu adeg pryd yr ystyrid Groeg a Rhufain fel cartref arluniaeth a cherfluniaeth, ond gwyddom bell- ach mai yn yr Aifft y cawsant eu gwersi, Ychydig o flynyddau yn ol, fe fframiwyd i mi bictiwrs mewn Best English Gold laaf," ond, yr oedd y gilt a'r lliwiau yn meddrod Ti, fel ar yr eirch yn y Museum yn Cairo, yn lanach, cliriach a gloewach nag ydyw y fframiau hyny heddyw. Fel yna, mae parhad paent, a gilt Aifftaidd y cynfyd bron yn fythol, a gresyn na chawsem afael ar y moddion a'r adnoddau i'w gynyrch, Il LLIWIAU A LLIEINIAU. Mae ilawar ymdrech wedi ei gwoeydl gael allan beth oedd priodoleddau eu pigments. -yr hwu sydd mor ffresh heddyw ag ydoedd chwech ag wyth mil o ftynyddau yn ol. Ni wyr neb chwaith sut y goleuid y temlau gynt-oblegid ni cbeir hanes am fath yn y byd o ffenestri, ac yn sicr ni fwriadwyd i oleuni naturiol dreiddio iddynt. Ni cheir hanes na chyfeiriad am un math o lamp, ac nid oes neb wedi canfod dim ar y parwydydd a'r ceilings i'n cyfarwyddo at un math o ddehongliad. Wyr neb eto beth yw cyfansoddiad na pha fodd y gwneid y Mummy Cloth-y llian neu yr amdo a pha un yr arferai yr Aifftiaid rwymo y cyrff perarogledig. Pan adeiladwyd beddrod Ti, 65 canrif yn ol, a phan orphenwyd y cerf- luniau a'r arluniau sydd yn britho y parwyd- ydd, yr oedd yr Aifft yn anterth ei gwareiddiad a'i gogoniant, a'r Groegiaid ond barbariaid aflywodraethus. Mewn geiriau ereill, yr oedd yn y Aifft filoedd o flynyddoedd cyn bod son am breswylwyr i Brydain, Royal Acadamies, Institute of Architects, Universities, Colleges, Chemical Laboratories, Technical Schools, Athronwyr, Beirdd a Llenorion. A'r hyn sydd yn od yw nad oes dim wedi ei ddarganfod yno eto yn son am ddoctoriaid a thwrniod. crydd- ion na theiliwriaid. Yn yr anrhefn a'r gym- ysgfa fasnachol bresenol, a elwir genym yn wareiddiad y daethotft^hwy i gyfranu urddas ar yr hil ddynol. Yn awr, beth ydyw y cerf- luniau a'r arluniau a welsom ar furiau yr ystaf- elloedd yn meddrod Ti. Hanes ei fywyd ar y ddaear a'i fywyd tebygol yr ochr draw i angea a'r bedd. Fel y sylwyd o'r blaen, yr oedd yr Aifftiaid gynt yn dal yr athrawiaeth o anfar- woldeb yr enaid ganrifoedd lawer cyn bod sou am dad i Iddewiaeth—mae'n wir fod eu syniad am dani dipyn yn niwliog, ond dalient yr ath- rawiaeth er hyny fel y tystio beddrdd Ti. Nid oes anghen guide i egluro y darluniau a'r cerf- iadau dihafal-gallasai plentyn ddarllen yr ysireuon oedd ganddynt i'w dweyd. CERFIADAETH Y BEDDROD. DYMA rai o'r darluniau a i barai ddyddordeb i mi:— Yr Hauwr yn myned aHan i hau. Yna, gwelid yr hyrddod yn sathru yr had i'r ddaear. Y Medelwr, fel y gwneir yn Nghymru heddyw, yn tori y gwenith gyda ei gryman cam. Yna danghosir ychsin yn sathru yr yd ar y llawr dyrnu agored fel yn nyddiau Moses pan y datganodd mai nid gwiw oedd cau safn yr anifail pan lafuriai am ei fara i ddad-newynu dyn-a merched yn gwneyd tomen o'r grawn sathredig. Yn y darlun nesaf danghosir yr yd, wedi ei sathru, yn cael ei daflu i'r awyr er mwyn i'r awelon ei nithio, fel yn amser Dafydd, pan welodd fod yr anuwiol fel man us yr hwn a chwal y gwynt ymaith. Yna danghosir llmellau hirion o Fulod yn cludo sacheidiau o wenith i'r filin-a phwy a glyw- odd son am Felin heb ful yn perthyn iddi. Ar wal arall, ceir darlun o ddyn yn godro buwch—a'r fuwch hono yn arferol a chicio— ac oherwydd hyny ceid yn y darlun nesaf yr un fuwch a chortyn wedi ei glymu am ei dwy goes ol rhag iddi wingo. Yn agos i hwnw, danghosir Bustach mewn Iladd-dy, ar Bustach hwnw yn cael ei daflu i lawr fel y gwneir hyd heddyw gan bob cigydd yn Nghymru a Lloegr. Mewn ystafell arall danghosir gweision Ti yn pesgi gwyddau. Gafaelent yn ngwddf yr wydd, gwthient y bwyd drwy drais i lawr eu cyrn, yr hyn a awgrymai fod trigolion y cyfnod hirbell hwnw yn Epicuriaid, a'u bryd ar baste giblets. Mewn darlun arall danghosir Bugeiliaid Ti yn cario'r wyn dros ffrydiau, a'r praidd yn ei dilyn; a gwelir y Bugeiliaid mewn lie arall yn ysgaru y defaid oddiwrth y geifr, ac yn ein coffhau am ysgaru arall anfeidrol fwy ei bwys. Ar olaf y cawn ei nodi ydyw, yr ystafell, lie y danghosir gweithwyr a chrefftwyr Ti yn adeiladu llong iddb. Yna danghosir, y coed yn cael eu tori i lawr yn y goedwig, yn cael eu cludo i'r gweith- dy; ac Yoe cael es Ilifio, en plaenio. ea tylla, a'u mOrteisio. Danøhosai, darlnbiau stage ar ol stage o'r Hong yn nghwrs ei had- eilada ac yn y darlun diweddaf danghosir y Llestr yn cael ei ollwng i'r mor a Ti yn myned am fordatth. DYN MAWR OEDD TI. DENGYS yr arluniau sydd yn I croniclo bywyd Ti hefyd ei fod yn earn gweddio ac i aberthu yn hoff o ddifyrwch a rhyfel; gwleddoedd a digrifweh llafur pena dwylaw; perarogliadau a merched rhinwedd- ol nosweithiau hyfryd a dyddiau heulog; celf a gwyddor, a cherddoriaeth leisiol ac offerynol; carat y rhodd oreu sef bywyd, ac fe ei defnyddiodd yn llwyr. Yn un o gelloedd y beddrod hwn gwelsom ddarlun o ddynion yn gweithio y Shadwff-sef y peiriant a ddefnyddir i godi dwfr o'r Nilus. Yn mhen awr ar ol cefnu ar y beddrodau hyn gwelsom-ddynion yr gwneyd yr hyn cedd yn cael ei bortreadu yn y darlun. Mae yr un offeryn-y Shadwff-yn cael ei ddefnyddio heddyw yn yr un dull yn hollol ag y gwneid chwech ac wyth mil o flynyddoedd yn ol. Dyna Doriaeth yr Aifftwr. Gwyddom sicrwydd heddyw fod beddrod an- ferthol Ti ac eraill wedi eu gorphen ers chwe' mil a haner o flynyddoedd yn ol, a chan fod hyny yn brawf o sefydliadau pendant mewn cymdeithas wareiddiedig, y cwestiwn y carem ei wybod yw. pa faint tybed o amsergymerodd yr Aifftiaid i gyraedd i'r fath ragoriaeth mewn celf a gwyddor. Fe wyddom hyn, yr amlygir oddiwrth y Beddrodau hyn mai dirywio am ryw reswm, ac nid datblygu mewn celf, moes a chrefydd, wnaeth yr Aifft aid yn nghwrs y byd. Fe wyddom hyn, amlygir oddiwrth y Bedd- rodau cawraidd. mai syiihio yn ol am ryw reswm, ac nid datblygu mewn celf, moes, a chrefydd wnaeth yr Aifftiaid yn nghwrs y byd. Buasai yn orchwyl anferth "i roddi desgrifiad o holl feddrodau yr Aifft, oblegid nodi claddfeydd tanddaearol y mae yr aneirif Byramidiau a welir yn y wlad a diau eu bod yno cyn i'r genedl adael ei chaethiwed, rhoddant fin brathog ar ei gwatwareg rwgnachlyd pan ofynai: Ai am nad oes beddau yn yr Aifft y dygaist ni i farw yn yr anialwch (Exodus 14. 11.). AAAAAAAAA>AAAAAAAAAAAAAAAAA^
I-- - ,- - 1-? -I IUNDEB BE…
I- 1-? I I UNDEB BE DYDD WYR CYfylRU. I Araeth bwysig gan y Parch. E. Cefni Jones. Yn nghyfarfodydd blynyddol yr Undeb uchod gynhaliwyd yn Nhreorci yr wythnos ddiweddaf, yr oedd y Parch E. Cefni Jones, yn siarad ar "Genhadaeth bresenol yr Ysgol Sul a'i hawl i oreu yr Eglwys." Traddodwyd yr anerchiad foreu Mercher i gynulleidfa urdd- asol o dros fil o weinidogion a chenhadon. Danghosai y siaradwr nad yw cenhadaeth yr ysgol Sul yr un ag a fu unwaith. Fod man- teision addysg wedi cynyddu ac fod llawer o waith a gyflawnid unwaith gan yr ysgol Sul yn cael ei wneyd yn awr gan yr ysgolion elfen- ol a'r ysgolion canolraddol. Gwaith presenol yr ysgol Sul yw: codi cenedl hyddysg yn y Beibl; trwytho'r genedl ieuanc yn ngwiripneddau ac athrawiaethau crefydd, a chael ein bobl ieuainc i ymgysegru i Grist a'i achos. Parthed hawliau yr ysgol ar yr eglwys, y mae ganddi hawl ar ochr diwylliant yr eglwys, a goreu ei chefnogaeth a'i gweddiacQ Fel y gallesid disgwyl gan lenor o allu o safle Mr Jones yr oedd yr anerchiad wedi ei wisgo yn yr iaith oreu a graen llenvddolarno; a'r ymdriniaeth yn amserol a gwir feistrclgar, a chafodd dderbyniad brwdfrydig y dorf. 'VV'V'V
I -.PENMACHNO..
I PENMACHNO. Nos Sadwrn dfweddaf, cynhaliwyd Cym- deithas Ddlwylliadol Betbania, dan lywydd- iaethyParch W. Lloyd Davies. Ton Gyff- redinol, Cystadleuaeth ail adrodd ystori a ddarllenir ar y pryd. goreu R. Jfnes, White Street. Can gan Mr. Isaac Roberts, Y mab Afradlon," yn effeithiol. Cystadleuaeth adrodd yr ail Salm, goreu Miss Annie Williams. Cys- tadleuaeth ar y Modulator, goreu o ddigon Mr. Glynn Jones, unarddeg oed yw y bachgen yma, ac y mae wedi enill tair o dystysgrifau solffa cyn bod yy naw oed. Cystadleuaeth adgofio enwau trefi a ddarllenir ar y pryd, cydradd oreu, Mrs R. D. Williams, a Mr. Robert Morris Cystadleuaeth darllen penod a roddir ar y pryd, goren Mr. John Jones. Beirniad yr Amrywiaeth oeddynt Mri. W. Daniel Davies, E. Davies Jones, R. R. Roberts, a D. W. Roberts. Cerddoriaeth, Mr. D. Pryce Davies. Cafwyd cyfarfod dyddorol iawn, pawb mewn hwyl. '■
ICyfoeth a Diogi.
I Cyfoeth a Diogi. Y mae adran ar derfyn ewyllys y diweddar Is-filwriad Edward Tufnell, 46 Easton Square, Llundain, cyn A.S. dros Orllewinbsurth Eex, perchenog etifeddiaeth Tufnell Park ? yn Ngogledd Llundain yr hwn aadawodd L343,624, yn em hadgoffa am ewyllys y diweddar Mr. Cecil Rhodes,. Darilena'r adran fel hyn:- "Dymunaf ddwyn adrll; feddwl fy meibion, ac i bob dyn ieuangcta all ar ol hyn gael bydd yn fy eiddo:o dan fy^ewyllys boa, mor gryf yr wyf yn dal y gred y dylai pob dyn, yn ystod rhyw gyfnod sylweddol o'i fywyd, ac yn sicr yn ystod y rhan ieuengaf o hono fod yn meddu rhyw waith penodol ac arwaia bywyd defnydd- iol, a pheidio caniatau i gyfoetb, neu dyfodiad i gyfoeth, I eu demtasiwn arall, ei hudo a diogi a bywyd dibynol a diwerth. Gallaswn ffurfio fy ewyllys hon yn y fath fodd fel ag i wnayd i ddiogi beri difuddiad o'r eiddo wyf yn ei adael i fy meibion neu unrhyw ddyn ieuangc arall, ond yr wyf yn gweled y gallai y fath amod beri caledi mown rhai achosion, a gwell genyf obeithio a byderu, fel yr wyf yn gwneyd, na wna yr un mab iftli nac unrhyw ddyn ieuangc all ddod i mown i fwynhau unrhyw eiddo pertbyool i.mi, dciystyra gymmint at fy marn alr taimlad, a fynegir genyf lei ag i arwain y bywyd ydwyf yn ddirmygu gymtdnt.
IIA OE8 OOEL CREFYDD YNO %…
A OE8 OOEL CREFYDD YNO ] NGHYMRU? 1 Yr YsgaM?: Yr wyf yn lied gyneSo? ? gwledydd Ewrop, ac wedi talu tipyn o sylw i'f mater hwn. Mae Ffrainc, wrth gwrs, w gadael y; Babaeth. Mae Italig yn prysttf wneyd yr un peth, ac Ysbaen a Dehett" dir America yn symud yn arafach i'r 0° cyfeiriad. Mae'r Almaeniaid a'r Rwsiaid ils troi yn agnostigion a dywedir fod yr un peth yn wir am y Japaniaid. Mae'r Saeson YO | proffesu bod yn Gristionogion o hyd; Ofld proffes go sal ydyw. Wrth gwrs, y rheswlfl am y cyfnewidiad mawr hwn ydyw fod 1 gwybodau naturiol wedi dangos fod y° j amhosibl credu'r hen chwedlau yr oedd etc tadau yn eu credu yn Ilythrenal-ystori 1 Beibl am greadigaeth y byd, er engraifft, 8 t hawl fod yr hanes hwnnw yn llythrennol gywir. Heblaw hynny, mae gwyb* odaeth wedi dangos sut y tyfodd y chwedtaO hyn, a pha fodd y tyfodd crefyddau, ac offeit" iadaeth, ac athrawiaethau. Ond er fod y ? syniadau crefyddol yn mynd neu wedi -UYOJ am byth, mae )ymh!ith crefyddwyr duedd g? at dderbyn y syniad gwyddonol am ddechreoad y byd, ac ar yr un pryd, ceir ymysg gwyddOD* iaid duedd at dderbyn rhai o'r syniadau crer yddol, a wrthodid gynt. Cymerwcb Campbell yn engraifft o'r crefyddwr sydd YO derbyn syniadau gwyddonol, a Syr Olive. Lodge yn sampl o'r gwyddon sydd yn croesavo syniadau crefyddol. Mae'r tueddiadau byrJ i'w gweled bron ymhob gwlad. Er fod EgIWJ: Rufain yn glynu wrth syniadau yr hen fYd- eto mae y Moderniaid yn yr eglwys hoicd yn derbyn y syniadau gwyddonol, ac yn c g-* hyddu beunydd. Ymhlith y Protestaniaio; wrth gwrs, mae syniadau gwyddonol yn Uif. mewn yn gyflymach fyth. Hyd ynoed 1 it nghrefyddau y Dwyrain, mae'r svmudiad rhydd i'w deimlo. Yn Persia, mae Bahaistiaeth r ceisio uno Mahometaniaeth, Iddewiaeth Christionogaeth yn un grefydd. Yn yr 1°°?' mae'r Brahma-Samaj a'r Theosoffyddion y? symud tuag at ryddid mwy. Yn Siam a Jap? maent yn diwygio Bwddhistiaeth yn 01 sYO' iadau diweddar, ac yn ol purdeb cynteBll grefydd honno. Ar y Haw arall, mae'r gwyd? oniaid yn nesu at grefydd yn yr A!maen ac la Ffrainc. Yn Ffrainc, ?n wir, mae Ddeb rhwng Rhyddfeddylwyr a Christionogion. gydweithio a"u gilydd. Mae cyngraig tebyg yr Almaen. Ym Mhrydain ac America, n)30of cymdeithasau moegol yn gwneud 9WOtb tebyg. Gwn am !awer o Gymry ieaaocy? L!undain sydd yn myned weithiau i'r cape!? ac weithiau i'r darlithiau ar foeseg. plee't pethau hyn oil yn peri i lawer o dd isg wyl fod rhyw ddatguddiad newydd 1-0 y my]. ywais am weinidog Cymreig, y° d& weddar, yn gofyn i'w gynuUeidfa a c eadytlt meddwl fod y byd yn barod i dderbyn dySgeJdd iaeth newydd am Grist yr oedd ef yn credtt hynny. Wn i ddim pa nifer sydd yng Ng! o'r un farn ag ef. Cryn lawer, goelia* 0. Mae rhyw ddisgwyliad ym mhlith dynioo 10 sicr i chwi. Mae'r byd mor anesmwyth ON oedd o pan ddaeth Cristionogaeth. Onid dyledswydd yw cefnogi'r duedd yma? Ew mae llawer na wnant ddim o'r fath beth. liso llawer o'r brodyr union eu cred yn lladd at 71 amheuwyr, sydd, mewn gwirionedd. lawn rø gref yddol eu hysbryd a hwythau. Y Sosialist: Ie, ac am ein gyrru i uSe? ( ein pennau; ond wrth lwc, 'does dim US 10 t fath yn bod-heblaw y byd yr ydym y°?l Mabwnw yn ddigon o uffern i ,esio'r <,c yddwr creulonaf ei galon, gt)eliaf fl r!' Y Blaenor: Ond beth sydd gynnocb ? i'w ?ynnyg i'r byd yn He Cristionogae? We!af fi ddim fod gynnoch chi unpeth. ydych yn son ac yn siarad, yn ameu ac 7; gwadu, ac eto fedjrwch chi ddangos dim wydd i neb. Gofalwch chi rhag gwneud øø a phobl drwy hau hadau anesmwythyd øJJ meddyliau. Mae Cymru yn wlad grefydd og y m 1e ei chrefydd yn ddigon iddi— Y Sosialist: Pe dywedech chi ei bod b"o wlad goel grefyddol, mi fyddech yn Uawet i'ch Ue. 't Y Blaeuor: Gwlad goel grefyddol ? DYt tro cyntaf i mi glywed peth o'r fath yo siwf 'does dim coel grefydd yng Nghymru, drø" bynoag sydd yma. Nid ydym ni, drwv dW garedd, yn gweddio ar Fair nag ar y Sai yn credu mewn rhyw lol o wyrthiauoherwy1 rhyw hen greiriau a choelion ofer. Fedrwe ddim dangos unrhyw wlad allai o goel ynddi nag sydd yn Nghymru.. ytJ Yr Ysgolhaig Yr oeddym ni unwuth ø dra choel grefyddol. Yn wir, y mae y fboo fwyaf o lawer o'n Uenyddiaeth yn llawn 0 øfJ grefydd. Yn ein tro, nyni oedd y pabYd- goreu yn Ewrob. Nid wyf yn ameu nad ø ym cyn hynny yn baganiaid crefyddol of ben. Pan euthom yn Babyddion, suit byvooagl' yr oeddym yn barod i gredu pobpeth.-f Geninen am Hydref. Cyhoeddiad CetMa aethol.
LLANRWST."-of.
LLANRWST. "-of. CYNILO GOLEUNI.-Traddododd Mf liam Williams, yr Ysgol Gano!raddol. auel"'O' iad nos Fercher, yn Nghymdeithas ridiwlg' iadol y dref, ar y Mesur Cynilo Goleuni (P? light Saving Bill). Ar ot rhoddi cyawys y Mesur, cyfeiriodd at y manteision i. ei;b .del, moesol ac?aho! ddeiHia: i ai fel gwayo .P^ deuai y t?Mtn- yn ddeddf. Llywy dwyd r cyfarfod ^n Mr T. Tudor Williams, atert House, 'p?d sylwadau pe!!acb o b!aid ac I erbyn y mesur gan Mri T. fhomas, Williams, R. Thomas, 0. R. Hughes, W. Hughes, T. R. Jones, E. Jones, R. G. Owe > W. H. Darbyshire. J. Lloyd. J. Hugoes, Vv. MorFb. W. H. Williams. ac R., Thonum-
[No title]
Lladdwyd dau lowr ddydd Iau ya Ngko Birch Pontardulais, trwy gwympia" gwaith. Eu benwau cadii, Thomas pried" Heady, a Qriffith Jeffreys, dyo sMW Cwmcardinen, Cafodd dau fmwd 0* Richards befyd ea haaafs yo ckwm.