Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
7 erthygl ar y dudalen hon
YR YMGYSOORIAD,"--..1 - -…
YR YMGYSOORIAD, ..1 .1 Deil yr wyth i gyfarfod ynghyd i ymgynghori ynghylch Ty'r Arglwyddi. Dydd Mawrth cyfarfuasant am yr wyth- feditro. Bwriadai rhai o aelodau Ty'r Gyffredin ofyn i Mr Asquith ddywedyd a ydyw yr ymgynghoriad i barb au tu hwnt i ohiriad y Senedd ddiwedd y mis presenol. Cyn i'r cwestiynau gael eu gofyn apeliodd y Prifweinidog at y rhai oeddynt ar fedr eu gofyn fod mor garedig ag aros hyd dydd Llun nesaf. Y pryd hyny, dybygwn, ceir gwybod pa un a ydyw cytundeb yn beth tebygol ai peidio.
NODION O'R CYLCH. I
NODION O'R CYLCH. I Mae yn llawenydd i bawb o garedigion cerdd i ddeall fod Cylchwyl Castell Harlech wedi troi allan yn llwyddianus mewn ystyr arianol. Er nad oes gwybodaeth lawn eto o'r safle arianol, mae y pwyllgor mewn man- tais i gyhoeddi y bydd gweddill mewn llaw ar ol clirio yr holl gostau. Mae hyn yn dra boddhaol, oblegid os talodd eleni mae siawns dda iddi dalu o hyn allan, am fod y cynllun eleni yn cynwys costau cychwynol fel prynu stage, &c., na fydd raid eu gwynebu eto. Nid ei llwyddiant arianol yw yr un pwysicaf chwaith, oblegid credwn mai ail beth yw elw yn ngolwg y pwyllgor. Mae cymeradwy- aethau beirniaid o radd llywyddion y boreu a'r piydnawn yn dangos i'r Wyl fod yn Uwyddianus yn yr ystyr oreu ac uwchaf. Fel hyn yr ysgrifenai Madam Mary Davies at vr arweinydd ::—" Fy anwyl Mr Roberts, Y mae yn bleser genyf gael y cyfleusdra i ysgrifenu atoch i ddatgan y mwynhad mawr a gefais wrth wrando y datganiad ardderchog a gogoneddus ar y cydganau o'r Messiah," yn Harlech, Gorphenaf 6ed. Behold the Lamb of God" oedd y dernyn goreu o'r gwalth, yn fy meddwl. Fe'i canwyd hi gyda dwysder ac unoliaeth diamheuol o ran teimlad a mynegiant. Credaf fod y gydgan yr anhawddaf yn y gwaith, ac na chlywais y gydgan yn cael ei chanu yn well erioed. Y mae hyn yn syndod, gan na chawsoch rehearsal gyffredinol cyn y perfformiad. Dengys hyn y modd yr ydych wedi gweithio i arelygu y gwahanol gorau yn mlaen Haw. Yr oedd y Ffestifal yn foddhaol drwyddi xhaw. Yn nglyn a'r tonau cvnuHeidfaol, Moab a'm cyffyrddodd yn fwy na'r un arall. Yr oedd yn anhawdd atal dagrau. Dylech deimlo yn falch i feddwl i'r fath safle uchel yr ydych wedi codi cerd,doriaeth yn Ngogledd Cymru, yn enwedig yn Meirion- ydd. Dymunaf i chwi hir oes a llwyddiant yn y gelf ogoneddus." Mae llythyr Mr L. J. Roberts ato yr un mor ganmoliaethus :_U Anwyl Mr Roberts,—Prvsurdeb anioddefol sydd wedi fy nghadw rhag ysgrifenu i'ch Ilorxgyfarch yn ffurfiol ar y canu mwyaf bendigedig glywais yn fy mywvd. Ni ddywedaf air yn rhagor. Y mae Mr Owen Edwards wedi gofyn a wnaf fi ddim ysgrifenu tipyn o erth- ygl ar vr wyl i'r Cymru." Gwnaf y mis nesaf. Yr oedd y cwbl yn orchestol ac yn anrhydedd i Gymru." Yn sicr, mae gan Mr. O. O. Roberts, a'r pwyllgoif hefyd, le ,cyf *eithlon i fod yn falch o gymeradwyaeth mor uchel gan rai mor gymwys i farnu. Yn yr Heddlys diweddaf yn y Blaenau, daeth achosion ger bron, a dirwywyd yn ol barn y Faingc am ddifrifoldeb y troseddau rhaid mesur difrifoldeb troseddau yn ngolwg y gosb benodir gan y gyfraith am eu cyf- fawni, ac yr ydym ninau i farnu hyny mewn :gwahanol ardaloedd yn ol y gosb ddodirgan ynadon y cylch hwn. Nid yw meddwi a t>od yn afreolus yn y Blaenau yn ddim byd wrth wneyd hyny yn Bettwsycoed neu Llan- rwst. Ni raid ond cydmaru y dirwvon yn y tri lie na welir ein bod yn gywir. Eithr nid at hynv yr oeddym yn meddwl galw sylw yn awr. Yr wyrhnos o'r blaen yr oedd Awdur- dodau Ynaol y Sir yn nglyn a'r Frawdlys 'Chwarterol yn datgan eu hanghymeradwy- aeth pendant o'r dull y gwneir gyda'r dir- wyon yn Uysoedd y Sir, sef csniatau amser i dalu y cyfryw ynlle pwyso am danynt ar y pryd neu anfon y troseddwr i garchar. Yn y LI) s ddydd lau, caniatawvd pvthefnos o amser i un dalu, a'r Hall am fis, a hyny pan -oedd y Prif-Gwristabl yn bresenol, ac yntau wedi cwyno yn fawr am y peth yn y Frawd- lys Chwartero!. Nid oes lawer o gysondeb mewn ynadon yn cwyno am y peth yn Dol- ?eHau, ?ac yn gwneyd yn hoUo fe! arall yn y Œlaenau. Yn adroddiad Blynyddol Swyddog Medd- ygol Cyngor Dinesig Ffestiniog, gelwid sylw at fod arfer myglys ac yfed te yn cynyrchu diffyg ar y galon, yn arbenig felly gnoi myg- lys. Dywedodd y Meddyg ei fod yn pre- gethu Ilaethenwyn er's blynyddoedd," ac yn raddol Iwyddianus, gan fod liai o yfed te nag a fu yn yr ardal y blynyddoedd a basiodd. Wrth son am farw o ddiffyg ar y galon, a phwyso y berthynas oedd rhwng cnoi myglys ac ysmygu a'r peth, gofynwyd i Dr Jones sut yr oedd yn dal ar hyny gan nad oedd merched yn cnoi nac yn. smocio, ac yr oeddynt hwythau yn meirw o ddiffyg ar y galon fel y dynion. Rhaid mai ar y te mae'r bai yn achos y merched, serch na ddywed- odd y Meddyg hyny, ac mae'n debyg nad oes gan yr aelod ofynodd y cwestiwn fawr i ddweyd wrth de. Yn ystod eisteddiad y Cyngor, ond nid tra yr oeddid yn ystyried adroddiad y Swyddog, fel y camddywedir yn y newydd- iaduron Seisneg, yr oedd nifer fawr o'r Cyngorwyr yn ysmygu nes Ilenwi yr ystafell a rnwg, er anghysur i bawb ond hwy eu hunain. Prin y tybiwn fod y sawl wnaent hyny yn ystyried yr argraff ddrwg a gariai gweithred o'r fath: trin amgylchiadau y trethdalwyr dan ysmygu ac ymgomio a'u gilydd! Y mae tri neu bedwar o'r aelodau yn gamweddus o arferol a man-siarad a'u gilydd bron o ddechreu y Cyngor i'w ddi- wedd, a phan y siaradant yn gyhoeddus y maent yn bradychu eu hunain trwy ddangos nad ydynt wedi ceisio dilyn dim o'r gweith- rediadau. Nid yw y Cyngor newydd,. hyd yma beth bynag, wedi dangos rhyw lawer o jmroddiad i'w waith. Yn y Cyngor uchod yr oeddid yn dewis un i ofalu am Lyn-y-Morwynion gan fod Mr Jones, Brynllech, wedi rhoddi y He i fyny. Gofynwyd i'r ddau ymgeisydd a ddaeth gerbron a oeddynt yn ddirwestwyr,' ac atebodd un nad oedd, a'r llall ei fod. Penodwyd yr un atebodd yn nacaol, nid ar dir dirwestiaeth o gwbl; ond yn y newydd- iaduron Seisneg ceir adroddiad rhanol iawn a chwbl gamarweiniol o'r drafodaeth, a phenawd bras uwchben o Cyngor Ffestiniog a Dirwagt er camliwio y Cyngor trwy osod argraff ar y darllenwyr fod y dewisiad wedi ei wneyd ar dir y ddiod a llwyrymwrthodiad. Yn hollol fel arall y bu gyda'r penodiad. Gwir i wmbreth o siarad anmherthynol ddod i mewn, ac ni ddylesid ar un cyfrif siarad yn mWl-esenoldeb yr ymgeiswyr am drin cym- eriadau," a phethau o'r fath, pan nad oedd dim ond cwestiwn syml o "A ydych yn Ddirwestwr ?" wedi ei ofyn. A fuasai y rhai waeddent yn erbyn y cwestiwn yn hoffi talu iawn o'u llogell eu hunain pe buasai y gof- alwr am y Llyn wedi syrthio iddo yn ei ddiod? Nid ar dir dirwestiaeth y gwnaed y penodiad ond yn hollol ar ystyriaethau eraili mor bell ag yr oeddym yn deall wrth wrandaw y drafodaeth gwyddai y dyn am y gwaith, yr oedd ei holl amser ganddo wrth law i'w gyflawni, &c. Hyderwn y try y penodiad allan yn un priodol a doeth. Bwrdd ychydig yn finiog gafwyd yn LIan- rwst ddydd Mawrtk, ac yn naturiol yr ydys yn disgwyl fod Mr. Gower i mewn yn y trybestod, gan ei fod yn caru sael rhan yn mhob ystrempiad gymer le yno. Achos dwy wraig dlawd o Felinycoed, oedd dan sylw, ac ymhoHd paham na fuasent yn eu hoedran mawr w myned i fyw at eu gilydd a hwythau yn chwiorydd naturiol. E,glur- odd y swyddog fod gan y ddwy eu nhod- weddion arbeinig a hynod, a'r rhai hyny yn hollol wahanol y naill i'r llall. Dywedai mai creulondeb oedd aflonyddu arnynt yn eu hen- aint a'u llesgedd. Aeth yn dda"dl boeth thvfrng Mr Gower a Mr Rawson Williams; Mr Gower am eu cael at eu gilydd neu i'r Ty, a MrWilliams am adael iddynt mewn tawelwch yn eu hanedd fechan eu hunain. Pan god- odd Mr Hughes,—gwr nad yw bron un amser yn siarad yn y Bwrdd, a chyda Ilais crynedig a dwys i gynyg fod eu helusen yn parhau fej yr oedd, a'i lygaid yn llaith wrth wneyd hyny, nis gallasai Mr Gower ddal i ddadleu yn I hwy: un hawdd i gyffwrdd ei deimlad yw y boneddwr parchedig, a llawer o garedigrwydd. Tawelodd yr ystorm gyda dull tawel y Cadeirydd yn datgan barn y Bwrdd ar yr achos. Beth bynag am deim- ladau y Gwarcheidwaid at eu gilydd ar ol ymdderu fel hyn, peth eithafol anhyfryd yw siarad yn chwerw uwchben achos elusen y tlawd druan, a dylai pob Bwrdd mewn gwlad fel hon fod uwchlaw gwneyd hyny. Y mae dull penderfynol Mr Hughes, Meistr Tlodty Llanrwst, o ddelio a'r crwydriaid yn dwyn ffrwyth amlwg. Yn lie bod eu nifer fel y mis cynt yn 150 nid oeddynt ond 72. Y mae Mr Hughes yn eu cadw dros ddwy noson, ac yn rhoddi tasg lawn am y;diwrnod rhwng y nosweithiau hyny, ac felly ceir ganddynt wneyd mwy na thalu am y draul c'u cadw. Colled ddigymysg ydynt os goliyngir hwy allan ar ol bod i mewn dros y nos yn unig. Dichon y dywedir iddynt gostio 4s 4c yn y dref, gan nad oedd He i 17 o honynt yn y Ty. Yr oedd talu hyny yn atbediad mawr rhagor rhoddi Hety fei bwyd i 76 yn y Ty. Pe ILvyddid i gael gan bob Undeb i gadw y crwydriaid i mewn am ddwy noson fel hyn gwelid flrwyth da mewn lleihad yn nifer y crwydriaid, a hvny yn fuan iawn. Gwelwn fod Cynhadledd i'w chynal yn fuari o gyn- rychiolwyr y gwahanol Fyrddau i fyned i nlswn i gwestiwn y Tramps. Y drwg yw, nad oes dim yn cael ei gario allan ar ol ymgyngoriadau felly. Gwelsom lu o honynt o'r blaen, a'r oil yn diweddu mewn mwg. Gobeithiwn bethau gwell i'r Gynhadledd hon.
IECHYD FFESTINIOG. j
IECHYD FFESTINIOG. j ADRODDIAD Y SWYDDOG. I Cyflwynwyd Adroddiad Biynyddol Dr Rich- ard Jones, Swyddog Meddygol Cyngor Dinesig Ffestiniog, i bob aelod. Aeth Dr Jones trwy- ddo yn fanwl a gwelir yn hanes gweithrediadau y Cyngor y drafodaeth fu arno. A gaalyn sydd grynhodeb o'r Adroddiad Ar safle ddaearyddol y Blaenau sylwir ei fod wedi ei adeiladu ar waelod y bryniau gyda'u creigiau maluredig, clai, mawn agro. Gan fod gogwydd meini'r lie yn groes i rediad naturiol y tir y mae dwfr yn croni cilfachau. Y mae pen y Moelwyn yn ddau gant a haner o droed- feddi uwchlaw y mor, a rhaid i'r cymylau godi o leiaf ddau gant ar bymtheg o droedfeddi uwch- lawiarwynebedd y mor i ailu pasio y bryniau hyn heb arliwys o'u cynwys, a dyna a gyfrifai am fod cymaint o wlaw yn digwydd yn y He. Yr oedd Ffestiniog dair milltir o'r Blaenau ac yn sefylI bum' cant a haner o droedfeddi uwchlaw y mor. Yr oedd y tir yn sych, a rhediad nat- uriol i'r dwfr o'r lie, ac nid yw yu ddarostyng- edig i gyfnewidiadau y tywydd fel y mae y Blaenau. Disgynai 70 modfedd o wlaw yn y Blaenau yo flynyddol, a 55 yn y LI an. Yr oedd y boblogaeth yn 1831 yn 11,234 yn 1891 yn 11,073; ac yn 1901 yn 11434. Yr oedd canoedd o weithwyr a'u teuluoedd wedi gadael yr ardal oherwydd y dirwasgiad. Gellid casglu y nifer oddiwrth y ffaith fod 230 o dai gweigion yn y lie, ac ond dodi pump ar gyfar- taledd yn mhob ty ceid fod nifer y trigolion yn liai o 1.150 nag oeddynt bedair blynedd yn ol; felly ni fyddid yn mbell o le wrth roddi y rhif y boblogaeth yn 10,650. Rhanai y gweithwyr i ddau ddau ddosbarth rhai weithient dan y ddaear ac yn dod o'r ardaloedd amaethyddol gan ddecbreu o ddeunaw i ugain oed, ac yn adarostyngedig i enyniad yr ysgyfaint fel eu hafiechyd y lleill a weithient allan yn y melin- au gyda gwneyd a thrin y llechi a dechreuant tua phedar ar ddeg oed, a'u hafiechyd hwy ydoedd diffyg ar y pibellau gwynt, neu ddar- fodedigaeth. Ganwyd 249 o blant,-118 o feibion, a 121 o ferched, yn y dosbarth yn ystod 1909, ac yr oedd 2.1 yn anghyfreitlilon. Bu 11 o drengholiadau yn ystod y flwyddyn, a bodd- haol iawn oedd meddwl na bu ond tair damwain angeuol yn y chwareli: un y fil o'r gweithwyr. Yr oedd 49 o'r 186 marwolaethau yn mhlith rhai cyraedd 65 ac uchod o flwvddi. Yr oedd 24 wedi o'r marwolaethau yn mysg plant o dan flwydd oed, ac yr oedd cyfartaledd marwolaethau babanod anghyfreithlon yn ddwbl beth ydoedd yn mysg y plant cyfreithlon. Bu y Twymyn Coch yn drwm yn yr ardal yn ystod y flwyddyn: 384 o achosion, a naw o honynt yn angeuol. Daetby clefyd yma yn gynar yn 1908 gyda theulu c Lancashire, ac ymledodd nes i 52 ei gael yn yr ardal: ac yn niwedd y flwyddym daeth achos yma o Dohvyddelen, a chafodd 47 y clefyd. Ymlededd y clefyd yn nechreu 1909 ac yr oedd 260 o'r 384 fu tano yn mynycbn yr ysgolion, a hyny, gyda myned i gyfarfodydd cyhoeddus, fu'r achos o'i ledaeniad. Bu 18 farw o'r Darfodedigaeth, yr hwn oedd yn afiechyd heintus gan y ceid ef y naill oddi- wrth y llall, Yr oedd hadau y clefyd yn y poeryn, allenwid yr ystafeUoedd a'r hadaxi hyn. Deuai yr ymborth a'r llaeth yn heintus oddi- wrthynt. Lledaenid ef hefyd trwy gig a llaeth g.wartheg oedd o tano, gan fod unrhywdeb yr afiechyd mewn gwartheg, a dynion wedi ei brcfi. Diffyg awyr yn yr ystafelloedd, diffyg glendid parsonol, &c, oeddynt ffynnonellau eraill o'r afiechyd. Bu farw 13 o'r csncer. Oddiwrth ddolur y galon yn gyffredinol, bu fmv 22 yn ystod y flwyddvn. Yr oedd yn credu yn gryf fod yr arferiad o ddefnyddio myglys yn ormodol, yn enwedig ei gnoi, yn cyfrif am yr afiechyd, gan ei fod yn codi curiad y galon, byrdra anadl, ebesau a thraed chwyddedig, a Hudded cyffredinol. Wrth archwUio yic oedd yn cael allan yn mron bob achos o anhwyldeb ar y galon fod y dyoddefydd yn arfer er's blynyddoedd a chnoi myglys. Gweithredai rhai ar ei gyngor i adael y myglys heibio, a gwellaent. Yr oedd gan yfed te yn ormodol ran hefyd gyda'r gwaeedd hwn. ond yr oedd arferidc y chwarelwyr yn gwella yn fawr ar hyn yn ystod y blwyddi diweddar. Yr oedd ef wedi pregethu Llaethenwyn am 25 mlynedd, ac i ryw bwrpas daioni, gobeithiai. yr oedd y cyflenwad dwfr bob amser yn foddhaol, a phe purid ef o'r mawn i gael ei liw yn well byddai yn fwy boddhaol. Yr oedd-deg yn cadw gwartheg, 21 yn gwerthu llefrith, a 4 yn gwerthu Uaeth enwyn. Nid oes Llety cyffredin wedi ei gofrestru yn y Dosbarth. Yr oedd angeu Lladd dai cy- hoeddus yn y Dosbartb, ond yr oedd y Lladd- dai ddefnyddid mewn cyflwr gweddol foddhaol. Yr oedd y Crasdai yn foddhaol, ac yn cael eu cadw yn Ian. Yr oedd y cyfrif am y'gwlaw yn un hynod,—Tanybwlch, 208 o ddyddiau gwlawog, 67'08 o wlaw; Llyn y Morwynion, 190 o ddyddiau gwlawog, a 67'24 o wlaw yn Chwar- eli Oakdey 189 o ddyddiau gwlawcff, a 98 54 o wlaw. Diolchai i Mri Owen ]ones, Oakeleys, John Roberts, The Gardens, ac E. Lewis Evans, o'r Cyngor, am y cyfrif o'r gwlaw. Yr oedd angen Ysbytty Unigoli ar gyfer afiechydon heintus, ac yr oecul awyriad y Neuadd yn. ddrwg a pheryglus1 i iechyd ar gyfarfodydd mawrion. Yn nglyn ar archwiliad fu ar >528 o blant yr ysgolion,-346 o fecbgyn, a 282 o enethod, yr oedd 21 heb fod mor ]an ag y buasid yn dyrauno. Yr oedd tab! manwl yn dangos y diffygion yn yr adroddiad. Yr oedd diffyg ar olwg niler fawr o'r plant, a iluaws obonynt yn gwbl 4dall o un llygaid. Gwaethygai y diffyg fel y cedid yn y sifonau yn yr ysgol. Dechreuai gyda'r bechgya pan elent i'r ysgol yn bump oed gyda 4 1 y cant, a diweddai gyda 26'4 pan fyddent yn gadael yr ysgol yn 12 neu 13 oed. Gyda'r genethod decbreuai gyda 5 2 a diweddai gyda 35 0. Y cyfartaledd gyda'r becbgyn ydoedd 11 2, a gyda'r genethod 19 0. Nodai ei resymau dros fod y diffyg yn mwynhau gyda gwaith yr ysgol. Wrth derfynu ei adroddiad rhoddodd air uchel iawn i'r modd y gwnelai Mr George Davies ei waith. <VWV\AVVWWWWWVVVVWVVA
,CREFYDD-BETH YDYW? I
CREFYDD-BETH YDYW? I Syr.-O dan y psnawd uchod ymddangosodd rhywbeth yn eich rhifyn diweddaf nad allaf fi yn fy myw wneyd allan beth ydyw. Ymddeng- ys ei fod wedi cael ei ysgrifenu gan rywun doeth iawn-yn ei dyb ei bun o leiaf. Beirn- iada Lloyd George, ond heriaf yr un dewin i ddweyd pa'm y mae yn ei feirniadu na pha synwyr sydd yn ei feirniadaeth. Gofyna lawer gwaith, Beth yw Crefydd ?" and ni etyb o gwbl; ac inid oes dim yn arnlwg oddiwrth ei ddoetbinebu ar "ffydd gref," yr "arch,"&c. ond bod y goleuni sydd ynddo yn, dywyllwch. Traetha fwy o gabledd nsg a welsom erioed mewn cyn lleied o le. Dywed fod enwau y deuddeg Apostol ar sylfaeo yr eglwys,-nad oes mynediad i mewn iddi ond drwyddynt hwy, —mai ganddynt hwy mae agoriadau y deyrnas, na faidd neb ymyryd a'u gwaith—a'u bod yn berffaith fel y Tad yr hwn sydd yn y nefoedd Beth yw ei waract dros v cabl-druth hwn ni ddywed ac nis gall chwaith, Sut y cysona hyn a'r Ysgrythyrau sydd yn dysgu mai Crist ei hun yw y sylfaen," y drws" a'r "ffordd," ac I a chyffes y gcreu o'r apostolion os iiywedwn nad oes ynom bechod yr ydym yn twyllo ei hunain a'r gwirionedd nid yw ynom Gwedd- ai yn well i un sydd mor ddibris.o dystiolaeth bendant yr Ysgrythyrau beidio gofyn "Beth yw Crefydd." Byddai yn harddach arno dewi na thraethu cabledd fel hyn ac os yw yr'O.Wen' hwn yn wr doeth ni chymer arno ei hun mwy- ach i ateb am beth y mae yn amlwg na wyr efe ddim yn ei gylch.—CAPELWR.
- -I '"'L¡;';;;;¡;;I'"' I
'L¡;¡;;I' I SPECTOLS.—Os bydd rhywbeth allan o le ar eich Spectols, gelllr ei gwneyd yn foddhaol gan Mr. Hugh Jones, Medical Hall, Blaenau Ffestiniog, yr nnig Optician yn Sir Feirionydd, sydd wedi pasio Arhol iadau yn y cyfeiriad hyn. LLADD GWAIR,—Nos Fercher, yn Nghae Glanvgors, Betbima, cvmerodd cvstadleuaeth ddyddorol nodedig mewn iladd gwait perthynol i Mr John Jones, FrcnheuJog, yr hwn oedd yn rhoddi y gwobrwyon. Y Beirniaid oeddynt Mri. Thomas Williams, Brynkir; David Jones, Garn Dolbenmaen; a Robert Lloyd, Frondeg. Dyfarowyd y gwobrau fel y canlyn :-1, Evan Davies, Llechwedd Hafod, Cwm Pcnmachno 2, William Owen (Foslgron), Jones Street; 3, William Griffith, Tabernacl Terracc; 4, Will- iam Jones, Fronheulog. WEDI D'OD GARTREF.Y mae Mr Edward M. Humphreys, Minffordd, Manod Road, wedi dychwelyd o Batagonia, lie y bu am rai misoedd, sc y mae yn edrych yn dda. Nid yw yn bwriadu aros yma yn hir gan ei fod yn awyddus am droedio cyfandir Awstralia. TRIP YR YSGOLION SUL.-Dydd Llun, dywedir i gynifer a 1,500 fyned ar wibdaith i Landudno, yn cynwys Ysgolion Sul y Taber- D-acl, Trefeini, MamoffereD, Bowydd. Rhiw a'r Canghenau, Soar (W.) Rhiw, a'r Eglwys St. Dewi. Yr un dydd, aeth Ysgol Sul Bryn- bowydd i Bwliheli. Gafwyd tywydd dyraunol dros ben, a mwynhaodd pawb ei hpn Yl1 fawr iawn. Nid oes gwell Cod Liver Oil i'w gael yn un- man na'r hwn a werthir am bris hynod o isel gan HUGH JONES, Chemist, Medioal Hall, Blaenau Ffestiniog. BLWYDD-DAL HENAINT.-Galwadd y Parch Ben Thomas, gynt Curad St. Dewi, gyda ni wrth basio ar ei daith dydd Linn. Da genym ei weied mor iach a hwyliog ag erioed. Gadawodd y ddau englyn rhagorol hyn ar flwydd-dal henaint ar ei ol:— Hawl i hen yn noswyl oes,—hawdd egwyl Heb swyddogion difoes; 'Rol helbulon cryfion croes, Diddanwch diwedd einioes. I Hen Blant" ran yn y blwcb,-a lenwir O lynoedd gweitSgsrwch; Dyferion mân difyrwch, Oriau lIon-cyn myn'd i'r llwch. CERDDOROL.—Da iawn ydyw genym bob amser gael llongyfarch ein plant. Y mae genym yr hyfrydwcb o wneyd hyny wedi clywed am Iwyddiant Mr. William M. Humphreys, rnab i Mr. a Mrs. Morris Humphreys, Minffordd, Manod Road, gyda'i Gor Plant. Enillodd yn Eisteddfod New Market, yr wythnos ddiweddaf. Nid dyma tro cyntaf iddo enill yn yr Eisteddfod bwysig hon nac mewn Eisteddfodau eraili chwsith y mae wedi bod yu hynod Iwyddianus gyda'i Gor, ac yn ddiguro adlewyrcha hyn gled mawr arno of yn bresenol i ardal Gronant. Y r ei  ae ei ardal enedigoi hefyd yn falch o i Iwyddiant. DiRWiiSTOL -Cynhelir cyfarfod cyhoeddus nos Sadwrn ncsaf, yn yr awyr agoted gerllaw capel Maenofferen, am baner awr wedi chwech o'r gloch, pryd yr acerchir gan Mr W. 0. Jones, Abtr. y Dariithydd adnabyddus; a'r Parch Joseph Jenkins, Garregddu. Gwasan- aethir helyd gan Obeithluoedd Tabernacl a Thiefeini. Gwahoddiad cynes i bawb. DAMWAIN.Dydd Mawrth, aeth gwsgen dros ben y tip yn chwarel Maenofferen, ac wrth geisio ei chael i fynv gvda rbaff. yriiddengys i'r rhaff dori, a syrthiodd Mr, John Jones (Llithfaen), wysg ei gefn i lawr i dwll oedd tu ol iddo. Anafoddei glun yn y godwm tawy daraw yn erbyn maen oedd yn ngwaelod y twll. Bydd y pregethwr poblogaidd Mr W. O. Jones, .Aber, yn pregethu yn Ebenezer (W.) y Sul nesaf. Yn ystod oedfa yr hwyr datgenir Dedwarawd "God is a Spirit" gan Barti Ebenezer. CYWIRIAD.-Y Parch Thomas Arthur Jones, B.A.. Brynsiencyn, fydd yn llanw y pw!pud yn Maenofferen y Sabboth nesaf, sc nid fel yr hysbysir yn Nhaflen y Cyhoeddiadau. I BWLLHELI.Heddyw (dydd lau), aeth Ysgol Sabbothol y Garregddu am wibdaith i Bwllheli. Hefyd, bythefnos i ddydd Llun, bydd YsgoHon Sul Jerusalem a Bethania ya myned i'r un fan. Y mae y gwibdeithiau hyn ya boblogaidd, ond cwestiwn arall ydyw, a ellir eu cyfiawnhau oddiar unrhyw safle. Gobeithio y gwnaiff pob un o honynt fwynhao ei hun yn awyr y mor. Y.W.C.A.—Taer erfynir am bresenoldeb yr holl aelodau mewn cyfarfod a gynhelir va nglyn a'r uchod nos lau nesaf, Gorphenaf 21. am 7 o'r gloch. WHY NOT PRESERVE EGGS WHEN THEY ARE CHEAP?—The egg Preserve ative, sold by Hugh Jones, Medical Hall, Blaenau, will keep eggs good for months. TYNU DARLUNIAU.-Y mae ein cyfaiil Mr. Llew P. Griffiths, Arlunydd, High Street, yn brysur iawn y dyddiau hyn gyda thynu darlun- iau priodasau, &c,. ac y maent yn edrych yn hynod o brydferth. MABQLGAMPAU .-Cynbaliwyd yr uchod brydnawn Sadwrn, yn y Newborough Park, o dan nawdd Clwb y Bel Droad. Cafwyd tvwydd ffafriol, a daeth cynulliad da i'r maes. Cynygid gwobrwyon gwerthfawr i'r ymgeiswyr ac yr oedd nifer luosog yn ymgeisio yn y gwa- hanol gystadleuaethau. Gwasanaethai Mr.W. J. Penny fel cychwynydd, a Mri. W. Thomas (Croralechydd), Porthmadog, Ivor Jones, a Bobby Lloyd, Blaenau, fel beirniaid. Yr ysg- rifenydd oedd Mr. J. H Tucker. Enillodd y rhai canlynol :-Mile bicycle race, 1 Hugh Jones, 2 Bob Smith. Half Mile do, 1 Hugh Jones. 2 D. E. Jones, Penmachno. Sack race. 1 R. J. Evans, 2 Bob Smith. 100 yards flat race, 1 F. Wright, Bangor, 2 Eve Thompson, Harlech. 440 yds do. J, Daniel Jones, 2 J. Hughes. Three-legged race, Daniel Jones. Richard Jones. High Jump, 1 J. Davies. Harlech, 2 M. J. Morris. Long Jump, 1 J. Davies, 2 F. Wright. One lap cycle race, 1 H. Jones, 2 D. E. Jones, 3 Bob Smith. 120 yards flat race, 1 F. Wright, 2 J. Hughes. Tug-of-war, Voelgron Team (W. Owen). MARW.—Ddoe (dydd Mercher), yn 57 mlwydd oed, bu farw Mrs Jane Jones, anwyl briod Mr William Jones, Dolbryn, Tanygrisiau. Cleddir ddydd Sadwrn yn mynwent Bethesda, yn cychwyn am ddau o'r gloch. MARWOLAETH.—Dydd Mawrth, Gorphenaf 12, bu farw Mrs. Hannsh Jones. priod Mr. Richard Jonss, Elwy House, Bangor, yn 60 mlwydd oed. Claddwyd hi ddydd Gwener. Mab iddi hi ydyw Dr. Owen Thomas Jones Erw, New Square, a'r hwn a'r gweddill o'r perthynasau y mae ein cydymdeimlad dyfnaf. DYCHWELYD.—Gwelwn fod ein cyfaiil siriol Mr Hugh Tegid Williams, a'r tenlu am droi yn ol ddydd Sadwrn am eu cartref yn Shettle. America. Bu yn siriiol iawn tra yn eiu plith ar ei wyiiau, a bydd yn dda genym ei weled yn ein mysg yn fuan eto. Caffefl ef a'i deulu bob hwylusdod i groesi adrai yn ddiogel ac iach.— Hefyd cymer gydag ef John Williams, mab i'w frawd, Mr Ellis Williams, Manod Temperance.. Manod Read. a dymunwn iddo yntau bob llwyddiant ac hapusrwydd. TERRITORIALS.—Dydd Sadwrn cesal, bydd y Territorials yn myned i wersyliu yn Aberys- twyth. Byddent yn cychwyn gyda'r tren 10 ar y Great Western, a diameu genym y bydd Iluaws yn falch o gael cyfle i'w gweled yn cychwyn. Y GOLWG.—Mae yn fantais i bawb sydd arnynt angen Gwydrau cywir i'r golwg, ddeall mae yr unig Optician yn Selr Feir- ionydd sydd wedi pasio Arholiadau mewn PROFI Y GOLWG ydyw Mr. Hugh Jones, F.S.M.C.. Medical Hall, Blaenau Festiniog.
--O'R PEDWAR CWR.
O'R PEDWAR CWR. Y mae Mr. Owen Jones, Clochydd, Dol- gellau newydd gvraedd ei 79 mlwydd. Yn ystod y deunaw mlynedd y llanwodd y swytad y mae wedi canu y gloch hwyrol am naw bob cos. Y mae rhsgolygon addawol dros ben am Eis- teddfod lwyddianus yn Nghorwen Llun cyntaf yn Awst. Y mae nifer fawr o Gorau wedi anfon eu henwau i mewn, a diau y bydd tynn torch" calel am y fuddugoliaeth. Bydd Cor Treorci yn cynal y cyngerdd hwyrol. Anrhegwyd Eglwyswyr Llanddulas a darn o dir at godi Ty Eglwysig amo yn y pentref gan Arglwyddes Dundonald, Gwrych Castle. Y mae ei Harglwyddiaeth yn nodedig o haelionns a charedig i'r ardalwyr o amgylch y Castell. Yn Nghymanfa Ganu Metbodistiaid Maldwyn, sylwodd Mr. J. G. Jenkins. nad oedd gweinidogicn yn paratoi yn briodol ar gyfer y gwasanaetb yn yr addoldai oherwydd eu bod ya esgeuluso dewis yr Emynaui 'w canu. Y canlyaiad yw eu bod yn troi y llyfr yma a thraw i edrych am emynau ar y pryd. Diau na wyr Mr. Jenkins ddim am fod yn ysbryd y gwaith fel ag i fod yn barod i dderbyn \r Ysbryd Glan y gofynir am ei arweiniad yn y gwasansetb. Yn nghyfarfod rheolwyr Addysg Dolgellau, gwnaed sylwadau cryfion ar y dull yr ym- ddyga y meingciau ynadol Meirionydd at yr achosion ddygir o'u blaen am esgeuluso anfon plant i'r ysgolion, gan eu bod yn tafla allan yr achcsioa heb ddirwyo.
iARCHMAD LLAFUR. I
Mai nag y buasai er's amser hir, ac yr oedd yn well fyth yn mis Mehefin-ym mron pob cangen. Anfonodd 416 o Ilndebau Llafur (a'u haelodau yn rhifo 702,522) adroddiadau i Swyddfa Bwrdd Masnach, a hyn a ddangosant, Yn niwedd Mai yr oedd dros 4 y cant o'u t haelodau allan o waith; yn Mehefin 1909 yr oedd 8 y cant felly. Ar y dydd 'olaf o'r mis diweddaf (Mehefin 1910) nid oedd llawn 4 y cant o'r aelodau yn segur. Mae rhesymau digonol dros gredu y bydd yr ychydig flynyddoedd nesaf yn llawer gwell blynyddoedd na'r rhai diweddaf i Fasnach a Llafur.