Y Rhedegydd

r CYNGHOR CINESia FFESTINIOG, I CynhaHwydcyfarfot?fheo!aiddy Cyngor hwn nos Wener, pryd yr oedd yn bresenol Mri Cadwaladr Roberts (Cadeirydd), Richard Jones (Is gadeirydd), David Williams, Rd Jones, Hugh E Jones, Evan Jones, Hugh Jones, Hugh Jones (Adeiladydd), David Jones, T. J. Roberts, David Davies, William, Edwards, R, C, Jones, D. J. Williams, D. J, Roberts, John Jones R. O. Davies (Clerc), Edward Jones (Clerc Cynorthwyol), W. W. Jones (Cyfrifydd), George Davies (Arolygydd Iechyriol), E. Lewis Evans (Rheolwr Gwaith), a Dr Richard Jones (Swyddbg Meddygol). Dim Ysmygu. Y Cadeirydd a ddywedodd cyn dechreu ar Waith y Cyngor, ns oddefai i neb ysmygu yn ystod y gweithrediadsu, Yr oeddynt wedi dod yno i "lmeyd gwaith dros y trethdalwyr, ac nid i fwynhau eu hunain gyda smocio. Cadarnhau. I Cadarabawyd cofaodion y Cyngor diweddaf. i.Ir David Williams a ofynodd pa bryd yr oedd y Cyngor am gyfarfod ar Ian Llyn y MorwyDicn, i ystyried pa gynllun ellid gael i buro y dwfr ? Enwodd un o'r aelodau ddydd Sadwrn nesaf, a bod vr Arwest Farddonol i'w chynal yno yr un dydd.—Mr David Williams, A vdynt am gynal eu Harwest o iewn y catchment area ? Ni ddylent ganiatau hyny iddynt "-Mr D. J, Roberts, "Nid ydym yn gofyn am ganiatad y Cyngor, nac yn debyg o "Wneyd hyny ychwaitb, Yr ydym wedi cae! caniatad gan rhywun sydd a hnwl i'w roddi i ni." Y Llyfrgelloedd. Cymeradwywyd Adroddiad y Pwyllgor yn cynwys eiddo y Llyfrgellydd a Llyfrgellydd y Llan. Rhoddwyd 1267 o lyfrap allan o'r Brtf Lyfrgeli yn ystod y ddau fis diweddai Gorph- enaf 19 a 117 yn y Llan,- Yr oedd amryw o fan aogyweiriadau i'w gwneyd ar y Brif Lyfrgeli, apbasiwyd i'w gwneyd.—Trosglwydd- yr elw oddiwrth y Ddrama i Drysorfa y Llyfrgall, a phasiwyd i £ 8 gael eu gwario ar lyfrau newyddion.—O'r £ 153 treth o geiniog y bunt nid oedd ond £1 4s 2c wedi eu derbyn i fyny i Gorphecaf 16, tra yr oadd y gofynion i fyny i'r un dyddiad yn £ 55 4s 5c.—Yr oedd Mri Silyn Roberts, Caerwyson, D. 1, Roberts, a C. Morris wedi eu penodi i archwiiio yr eiddo, a'r gwaith wedi ei gwblhau ganddynt yn y Brif Lyfrgell a'r Parch. R. T Phillips a Mr H. E. Jones i wneyd gwaith cyfielyb yn y Llan, Benthyg Llyfrau. Y Prif Lyfrgellydd a ofynodd am gvfar- wyddyd gyda golwg ar fenthvea llyfrau i blant fynychent yr ysgolion o'r pentrefi cy!chynol, y rhai ydynt yn awyddus i ddod yn aelodau o'r Llyfrgell. Pasiwyd fed y Rheol i'w darllen, Mai preswylwyr yn nhlwyf Ffestinicg pa an bynag a'i trethdaiwr neu un gyda phapur wedi ei arwyddo gan dretbdalwyr yw yr unig un all gael beclhyg llyfr allan o'r Llyfgelloedd Golyga hyn fod y sawl arhosant yma i letyi yn cael ilyfrau, ond neb svdd yn byw yn gylan- gwbl oddialian i'r plwyf. Y Nwy a'r Dwfr. Cyflwynwyd Adroddiad y Pwyllgor i ystyr- iaeth y Cyngor, a chynwysai Adroddiad Misol y Swyddogion. Derbyniwyd a phasiwyd adroddiad Rheolwr y Gwaith Nwy (W. J. Pritchard); ac yr oedd Ysgrifrwym (Bend), yn ol galwad yr Arch- wylydd Swyddogol, wedi ei roddi ganddo am ei fod mewn efyljfa o ymddiriedaeth pwysig. Yn cglyn a'r adroddiad gyflwynodd Mr John Williams, Fitter y Cyngor, a Mr Evans, ar y pibeJlau wrth y Llyn. Cafodd J. WiHiams a Wm, Powell wyth o leoedd yn colli dwfr ar y bibeil naw modfedd. Yr oedd o bedair mod- fedd i bedair a raner o goll dwfr ar un o'r pibelli, a hyny nos a dydd, Cyn adgyweirio y diffytjion hyn, yr oedd pwysau y dwfr yn y bibeil wrth y Gareglwyd yn 50 pwys, ond ar ol adgyweirio y piteUau yr oedd yn 105 pwys. Gorphenaf 13, cafwyd allan ddiffyg pwysig arall wrth y Gareglwyd, lle'r oedd cyswllt wedi ei chwjthu yrnaith, ac ar ol ei adgyweirio caed 15 pwys o ychwanegiad at y pwysau dwfr,— Cyflwynwyd yr adroddiadau uchod ar y pibelli i'r Cyngor Arbenig gynhelir wrth y Llyn dydd Sadwrn. Mr Evans a hysbysodd y Pwyllgor fod William Roberts wedi dechreu ar ei waith fel Gofalwr am y Llyn er Gorphenaf 18. a bu John Williams gydag ef am wythnos er ei wneyd yn gynefin a'r gwaith. Trwy fwyafrif o ddau, yr oedd y Pwyllgor yn argymell caniatitU cyfienwad o ddwfr at gorddi i Mr R. M. Hughes, yr hwn fodalonai gyda phlbell dri chwarter modfedd.—Mr Evan Jones a alwodd sylw y Cyngor at y ffaith eu bod yn gorfod maddeu treth y dwfr tua 50 o dai-ddalwyr am nad oeddynt yn cael eu cyflen- wi a dwfr, ac eto yr oeddid yn awr yn argymell rboddi dwfr at gorddi. Yr oedd ef yn bendant yn erbyn caniatau tynu oddiar y brif bibell at gorddi, Cynygiai nad oeddynt yn cydsynio a'r cais.—Yr Is-lywydd a gefnogodd. Yr oedd cwynio pfarhaus oberwydd aiffyg dwfr at wssanaeth teuluaidd, a dyma hwy yn myned i sefyd!u cynreol (precedent), ac nis gwyddid pa le y terfynir.-Mr. David Davies a gynygiodd fod y caniatad yn cael ei roddi gan y geUid yn ol yr amod sydd yn argymelliad y pwyligor dynu y cyfienwad yn ol os bydd diffyg.dwfr at amcanion teuluaidd.—Mr, D. Williams a ddywedodd mai dri chwarter modfedd ofnid yn yr achos hwn, tra y defnyddir pibell dair modfedd a modfedd a haner at ocganau y mapeli drwy dref.—Mr. David Jones a ddywed- odd fod pwngc cyflenwad dwfr yn un pwysig iawn. Bu ef yn bersonol yn cwyno oherwydd diffyg yn y cyflenwad, a hyny am nad oedd digon o bwysau a hono yn y pibelli. Byddai cysylltu ar brif bibell fel yr awgryr-riir yn awr yn sicr o effeithio ar y pwysau.—Mr. D. J. Williams a ddywedodd fod Ilawer o adwfr yn rbedeg yn ofer trwy yr ardal, mwy o lawer nag a fyddai ar y dyn hwn ei angen, a gwyr y swyddogion yn dda,-Cadeirydd, "A wyr y swyddogion am ddwfr yn colli yn rhywle, ac heb edrych iddo ? "-Mr. D. J. Williams, Gwyddant yn dda. Yr wyf fi fy hun wedi dweyd wrthynt, ond dim yn cael ei wnerd. Codcdd wyth sa Haw dros ganiatsa dwfr at gorddi, ac wyth yn erbyn.-Y Cadeirydd, Yr wyf yn rhoddi fy mhleidlais yn erbyn am fod yma dai heb ddigon o ddwfr yiiddynfc at wasanasth teuluaidd,"—Mr, David Williams, "A ydyw hyny yn gyv<ir, Mr. Cadeirydd? Y mae yn ddywedlad cryf iawn,"—Mr. Evan Jones, I beth y mae eisiau gofyn cwestiynau, a. thafiu awgrymiadaa amhens, tra y gwyr pob un o honom fod tai yma heb ddwfr at eu gwasanaefh ? Dyma ni yn maddeu dwy ran o dair o'r trethi am nad ces dwir yn y tai, ac etc yn amheu y pslh Yn nglyn ar Pwmp Dwfr sydd yn maddiant y Cyngor er's rhai blynyddoedd, pasiwyd i'w hysbysebu ar werth, Gan nad oedd cynilun o'r adeilad coed ofynid am gael ei godi yn Bwichygwynt wedi dod i law, rheolodJ Cadeirydd y pwyllgor fod y mater o drefn i'w ystyried. Yr Orsaf Dan, Cwynai cyfreithiwr Mri F. W. a W. N. Soames, fod dwy ffenestr yr Orsaf Dan yn edrych ar eu He hwy, a cfayfhvynwyd y Llythyr i'r Pwyllgor i'w ystyried, Yn nglyn a'r dryssu ar yr Orsif, yr oedd tri wedi cynyg ary gwaith :—Edward Humphreys, £ 9 16s; E. Griffith a'i Fab, £ 5 10s; a Merryweather & Son, £ 35, Pasiodd y Pwyllgor i Mri Griffith gael y gwaith, Erbyn y Cyngor yr oedd Mri Griffith wedi anfon fod eu cynygiad i wneyd y gwaith am £ 5 10s yn aros os dau ddrws oedd i fod ond .OS pedwar y byddai y swm yn £ 8 -Mr David Jones a ofynodd a'i nid yr unmsmyJron n y tri gynygiodd am y gwaith, ac atebodd Mr Evans, mai yr un yn holiol -tMr Jones (Fferyllydd), Y mae Hid ward Humphreys yn dweyd na chafodd specifications o gVibl. ac felly nad oedd vn glir iddo beth i ofyn am y gwaith." Is Gadsirydd, "A ydyw hyny yn wir ? Y mae yn rhrid i ni gael ateb clir at' hyn Nid yw yn lie i neb fyned at aelod o'r Cyngor i ddywedyd pethsu ara ein swyddogtan yn eu cefnaa, a Ilawer llai i'r un asiod roddi lie i rai o'r fath Mr Evans, beth yw y gwir ar y mater hwn ? "—Mr Evans, Tynais copi alfan, a rhoddais un o honynt a'm Haw fy hun i Mr Edward Humphreys."—Mr Hugh Jones (Fferyllydd), "Onid oeddych yn ei gynorthwyo gyda'r ffigyrau ac fally yn mben ?"—Mr Evans, Do fe eglurais folly id(lo,Mr Hugh Jones, Yr oedd yn mean lawn vnocb i wneyd hyny gydag un o'r cynygwyr hab ei wneyd gyda'r lleill yr un fath,"—Mr Hugh Jones (Adeiladydd), "Dylasai pobpeth fod mewn ysgrifen, EC yn holiol yr un fath i bawb,"—Mr Evans, Felly yn holiol yr oedd. Eglurais i Mr Edward Humphreys y manylion yn ogystal a'u rhoddi iddo, a buaswn yn gwneyd yr un fath a'r ileili pe gofynas»nt i mi."—Mr David Jones a gynygiodd fed Evan Griffith a'i Fab i wneyd y drysau os glynent with eu pis, neu fod E. Humphreys yn cael y gwaith Nid oedd yn iawn rhoddi cyfle i ail gynyg ar ol gweltd piisiau pobl eraill.—Mr Hugh Jones (Adeilad- ydd), a gefnogodd,—Mr Evan Jones a gynyg- iodd fod y mater hwn a'r gwaith haiam gofynol arnynt yn cael ei adael ynnghofa] Mri David Jones, R. C. Jones a Hugh Jones (Llan), i ben- derfynu arno.—Pasiwyd i dalu /5l 13s 3c i Mr E. Humphreys a'i gyfeillion am eu gwaith gyda'r Orsaf Dan. Yr oedd £ lQ2 183 6c yn cael eu cadw mewn Haw o'r swm y cytunwyd arno. Gwnaeth LIywndraethwyr yr Ysgoi Sirol gais am ostyngiad sylweddol yn swm y dreth ddwfr, a pheuodwyd tri aelod i ymweled a'r lie. Pasiwyd i alw svlw difrifol y Rheolwyr Addysg at y gwaitraffu difrifol oedd ar y dwfr yn yr Ysgoiion. Ysbytty AneddoL Cafwyd adroddiad yr Is bwyllgor benodwyd i ystyried y mater hwn. Pasiwyd Mr Owen Jones yn Gadeirydd, Pasiwyd i'r Cadeirydd a Dr Jones gasglu bob gwybedaeth allent at wasanaeth y Pwyllgor ar eu cyfarfyddiad nesaf. Ychwanegwyd 25 at y Pwyllgor o rai oddialhn i'r Cyngor. Pwyllgor IfChyd a'r Ffyrdd. Yr Arolvgydd a adroddodd i r Pwyllgor am sefyllfa iectiyd y dosbarth yn ystod y mis, ac yr oedd yu ffafiiol iawn.—Yr osdd trefniadau iechydol 48, Dorfil Street yn ddiffygiol, a dwfr yn cael ei afradloni. Pasiwyd i'w rhybuddio ar unwaith.—Pasiwyd cynliun y cyfnewjdiadau fwriedir wneyd yn Gwynfryn, Llan.'—Yn nglyn a'r cynllun i droi y Laundry yn dri thy, codai anhawsder gyd?. golwg ar y dwfr budr yr hwn a ddangosid i redeg i'r afon ac awgrymai i Mri Arthur roddi ymrwymiad i ryddbau y Cyngor o'r cyfrifoldeb os liygrid yr afon trwy hyny. Mr David Williams a ofynodd a oedd ymrwymiad n'r fath yn rhyddhau y Cyngor. Daliai ef nad oedd yn bosibl i hyny gael ei wneyd. Clerc, Yn hollol felly. Ni wna unrhyw gytundeb gyfi,wnhiu y Cyngor i dori y gyfraith." Mr john Jones a ddywedodd y geilid gwneyd cesspool yn y lie a chael dros yr anhawsder. Yr oedd y lie yn holiol ar yr un safle ag ydoedd Ty. Capel Trefeini.-Is-gadeir- ydd, Dadleuwyd y psthau hyn i gyd yn y Pwyllgor."—Dr Jones, "Y Cyngor sydd yn gyfrifol am bob llygriad ar yr afonydd o fewn y Dosbarth, pa un a yw yn gwybod am y llygriad a'i peidio." Trowyd y mater yn ol i'r PwyHgor. Dangosai adroddiad Dr. Jones i 14 genedigaeth g3el su cofrestru yn ystod mis Gorphenaf, a 10 naarwolaetb, Ni bu yr un farwolaeth nodadwy. Yr oedd pedwar o'r rhai fuont feirw wedi cyraedd eu 72, 75, 76, a 92 mlwydd. Adrodd Mr. Evans yn fanwl ar waith y mis ar y ffyrdd, a'r Gwelyau Bacteraidd, &c. Yr oedd Mr' David Jones wedi anfon Hythyr i'r Pwyllgor i hysbysu nad allai ymgymeryd ag agor y Pare ar y Sabboth, ond y gallai y Cyngor beDu rhywun arall i wneyd hyny, Darllenwyd y llythyr yn y Cyngor. Yr oedd wedi bod yn ngwasanaeth y Cyngor er's deng mlynedd, ac wedi arft r sg ufyddhau i'r hoil geistadaa wnaed ato, end cis gallai o gydwybod gydsynio i dori y Sabboth gyda'r Pare,- Cadeirydd a sylwodd fod David Jones er mor dyner ei gydwybod yn foddlawn i rywun arsll i dori y Sabboth yn ei la,—-Mr. Robert Jones a ddywedodd nad oedd angen am i neb wneyd mwy na dadglci a chSoi a lie.—Mr. T, lzj. Roberts, Y mae yr un peth mewn egwyddcr a phe gofynid i weithwyr y Cyngor weithio saith diwrnod yr ,&,ytalios a v i d Davies a ddywedoddmai gofyn i David Jones Agor y He a'i gau oedd eisiau --Nlr. -Tclin Jones, Talwn i'r dyn fel y mae pobl crail, l yn ,It,-ilii stem a haner am weithio y Sul. Hwyrach na fuasam yn clywed dim am y peth pe talem iddo."—Cadeirydd, Y mae hyny yn gwnevd pelhsu yn wseth fyth i'w gydwybod, os gem! ei thaweiu ag adan."—Mr. David Jones a alwodd sylw fod syraiau o 3/6, i lawr i'w talu sra ofalu am v Pare ar y Saliau diweddaf.— Cadeirydd, Mr. Evans, Faint o'r stemiau yma sydd genycb i'w tain am dorri y Sabboth gyda'r Pare?" Mr. Evans, Amryw."— f'adeirydd, Y mae David Jones yn cael peth dychrynllyd yn xby fychan am wneyd v gwaith neu yr ydych yn talu gormad i rywun. -Weei llawer o siarad peilach pasiwyd i ofyn i David Jones dd,dgloi a chId y lie, a'i hysbysu na olygir iddo wneyd dim rhagor in hyny. I Arlanol. Pasiwyd i dalu gofyaion yn gwneyd cyfanswn o £ 3Q0 103 8c. a derbyniwyd o bobffvnoneU yn ystod y rnis £ 355 6s Ie yn cynwys £ 45 183 7c o Gvmdeithas Yswiriol yr Ocean (acbos W. P. Owen), Dyled y Cyngor yn yr Atiaudy £1,239 17s 5c. Yr oedd hysbysiad i'w ddodi yn y newyddiaduron lleol ynnghyich yr ol-ddyledion gyda'r trethi. Pasiwyd i Mr O. E, Parry gael yr hen byst lampau am yr un bris ag y gwerthwyd y rhai blaenorol. Amrywiol. Y Cadeirydd a ddywedodd Udo fod yn edrych am Mr J. Lloyd JODes cyn dod i'r Cyngor, a dymunai Mr Jones gael ei gofio yn garedig atynt oil,, ac edrychai yn mSaen at y pleser o gael bod gyda hwy eto yn fuan. Pasiwyd i gefnog5 mssur "Arbed Goleuni Cyflwynwyd llythyr Mr William Roberts, Tanygrisiau, a«J gael ysgoloriaeth i'w fachgeo, I'r pwyllgor sydd yn trefnu y cyfryw. Pasiwyd i dri aelod Conglywal a Mri H. E. Jones a H, Jones o'r Llan, fyned i ymweled a gofalwr am Fy invent Bethesda i edrych beth sydd ganddo eisiau sylw arnynt. Pasiwyd y cytundeb a Swyddfa Llafar gyda golwg ar gael rhan o'r Farchnadfa at eu gwisanaeth, Cyflwynwyd llythyr Ysgdfenydd Undeb y Chwareiwyr i Bwyllgor Addysg Gelfyddydol. I Llythyr Gweiliiwyr y Cyngor. l Y Cadeirydd a ddywedodd fod Hythyr wedi dodi. law. Hwyrach mai gwell oedd ei ddarllen er nad oedd dim ond marc post Pwllheli amo, a'i fod yn ddeng mlwydd oed. Eisiau diliad del" at y tywydd gwlyb oedd ganddynt. Ond gwell cedd darllen y llythyr:— "Awst lOfed, 1901. Mr Caleurydd a Bonerldigion, Yr ydym ni fel eich gweithwyr ar y ffyrdd ac sydd yn rhaid i ni fyned allan ar bob tywydd, yn Apelio aioch a fyddwcli mor garedig a rhoddi par o ddi1!d oel i ni i Wynebu y tywydd gwlyb; teimlwn yo ddiolcbgar os y byddwch yn eu rhoddi, Maent yn ei rhoddi mewn llefudd eraill (Portbmadog Betws y Coed a Coiwyn Beu Arwyddwyd g..n Emilias Williams, John Roberts Robert Edwards Robert Roberts Evan Gabriel Jcnes Gwyddoch am ein cyflogau; gan obeithio y bydd i chwi weled eich ffordd yn rhydd." Cadeirydd, Yr ydych yn gweled mai un o'r boneddigion sydd yn gallu fforddio bod yn mwynhau ea hunain yn Pwllheli yw hwn, sc eisiau i ni sydd yn inethu talu ein trethi bron, eisiaii i ni s, roddi dillad iddy--t.Ga,awyd y llythyr ar y bwrdd. „ A. PO.A.

Anerch Taldir i'r Cymry yn Eisteddfod Mantes. Cynhaliwyd gwyI fawr yn nhref Nantes, i Llydaw, ar y lOfed o Orphenaf, yn nglyn a'r hon y cafwyd cyfarfod Pan-cdtndd. Cyn- rychioiid Cymru yn yr wyi gaa Dyfed, Cocb- fardd, Eos Dar, Aiglwydd Faer a Maeres Caerdydd, Maerod Abertawe a Chaste! Nedd, Miss Bessie Jones (Telynores Gwalia), Miss Maggie Jones, Madam Gruff ydd, Miss Cordelia Kees, a'r TeSynor Mr Pedr James, Cyhoaddir ym mhspyr Llydaw, "Ar BobS," am Awst 53d, anercbiad Mr F. Jaffrennou, golygydd y papyr, a gwr adwaecir yn dda yn Ffestiniog wrth ei en--v barddoool Taldir, Mae Taldir yn fardd Uawn b^el wladgarol, ac yn un o'r gweithwyr mwyaf grymns dros y symudiad I'an caitaidd, Dyma ei anerch i'r Cymry :— Aiglwydd Faer, Arglwydd Faeres, Foneddig- esau a Bonwyr, Dyma. ni lOtto yn ymuno i gyd cyn ffarwelio a. 'n gilydd: gadewch i mi agori drws fy nghalon unwaith etto i ddweyd wrthych Uawenydd a hapnsrwydd fy e?aid o Frythwa gwaeQ coch trwy?d? ar ol y g¡,'nghnár lW)'Od-1 ianus a gogoaeddo! yma a gMsom yn hen ddicas Nantes ya Llydaw. Dio?ch i cbwi. Fe,neddigesan o Gymru, a ddasthoch rsor niferus i 'a gwyl csaedlaethol blyneddol. Yr osddych fel blodeu pur a theg yn addurno pob gwleid a pob eynulleidfa. yn eich Jlygaid yr oeddwn yn gweled fflsm y • gwladgarwch; arwydd ydych i ni y cawn bob smssr yn Ngymru ac yn Llydaw y roamraau a'r marched yn bared heb ofn i helpu eu gwyr mewa y ihyfel yr ydym yn brwydro am ein hiaith a 'n traddodiad anfarwol. Diolch í chwi, Der- wyddon a Beitrdd, enwogion o Gymru lan, ysgrifeanwyr, newyddi?»darwyr sc ereilJ, a wnaeth i ni yr ogonedd o ddyfod hyd YIP>. traws y mor i areithio, i gana o flaen ein eyd- wladwyr, i ddangos iddynt pJodd y cerir a phafodd y codir gwiad i fyny. Am bytb y C'idwa yn fyw yn ein raynwesau cof y gyn- nadledd llwyddianus hon, un o'r mwyaf brawdol ac o'r mwyaf calonog a welais i erioed. Tra mor, a ddywedir, tra Brython, end dywed- «n hsfyd i gyd: tra Brython, tra caloa tra Brython, tra cariad tra, Brython, tra moes; tra Brython, tra cynnedd aheddweh o hyd.o hyd.

IVIarwolaeth EVItss Florence Nightingal I" Prydnawn Sadwrn, yn ei chartref yn Llandaio, bu hrw Miss Florence Nightingale, -y foneddiges hawddgar y mae ei henw erbyn hvn wedi tlyforf yn giasurol mewn hanes a chao, ac a gyfrifir yn gyfystyr a dyngarweh pur. Mae ei gwaith gwrol a charedig yn trefnu ac yn ysbrydoli y mudiad i yrr;geleddu clwyfedigion rhyfel yn amser brwydrau Crimea. wedi ei hanfarv/oli Ar g",frií v gwaith hwn mae haneswyr a beirdd wedi bod yn ymrysou canu ei cblodydd. Yr oedd yn fwy haeddiano; na llawer i gael ei chanoni gyda'r seintiau, yr hyn a wnaeth Longfallow yn ei g2.o brydferth "Santa Filomena," Wedi iddo ddesgrifio trusni y clwyfedigion— "The great army of the dead, The trenches cold and damp, The starved and frozen camp,- The wounded from the battle plain, In dreary hospitals of p1.in, The cheerless corridors, The cold and stony floors, Darlucia Florence Nightingale yn pasio fel pelydr o clsuni dros y gyflafan; hi yw y Lady with a Lamp yn y penillion canlynoi :— "Lo! in that house of misery, A lady with a lamp I see Pass through the glimmering gloom, And flit from room to, room. And slow, as in a dream of bliss, The speechless suSerer turns to kiss Her shadow, as it falls Upon the daikening walls. As if a door in heaven should be Opened and then closed suddenly, The vision came and went The light shone and was spent. On England's annals, through the long Hereafter of her speech and song, That light its rays shall cast From porrals of the past. A Lady with a Lamp shall stand In the great history of the land, A noble type of good, Heroic womanhood." Dyna deyrnged awen i ua o brif arwresau hanes, Mae son ar led am roddi iddi fedd gydag arwyr ein teyrnas yn Westminster Abbey. ÀAAAPAAAAA

NODION O'R- LLAN Prydnawn dydd Iau, ymwelwyd a ni gan Gymdeithas Ddirwestol y Merched o'r Biaenau, a rhoddwyd cae psrthynal i Mr a Mrs Thomas, Hen Gapel, at ei gwasxnaeth. Daeth tua 140 ynghyd, a mwynhawyd te o'r fath oreu wedi ei ddarparu gan Mr Robert Evans, Bryn Meirion. Cafwyd anerchiadau a chaneuon gan amryw o'r boneddigesau, Nos Iau, cafwyd Cyngherdd rhagorol at dreuliau y gwelliantau lleol. Gwasanaethwyd gan Miss Edith Davies, Wrexham, Mri Tegfan Roberts, W. O. Jones, J, E. Jones, yn cael ei ddilyn gyda'r Delyn gan Miss Lloyd o'r Bala, ar y Piano gan Miss Luara Pritchard. Llyw- yddwyd gan Mr E. Jones, Rhosydd, ac arwein- id yn ddeheuig gan Bryfdir. Nawn Gwener, hebryngwyd i fynwent St, Michael, weddillion y chwaer ieuaxc A. Groom Edwards, Penybryn, a hi yn 14 oed. Canodfl y Band of Hope-ar y ffordd ac yn y gwasinaeth yn swynol iawn. Gwasanaethwyd gan y Parchn. C. C. Price, M-Aentwrog, a Lambert Jones, Festiniog, Pob math o Bspyr Ysgrifenu i'w cael am brisiau a foddtona pawb yu Shop y Rhedegydd

j Cyfarfod Csnhadol yn y Penrhyn ¡ Cynhaliwyd cyfarfod cenbadol yn Gor- phwysfa, M C., dan lywyddiaeth Mr Jonathan Davies, U.H., Porttnadoc. Dechreuwyd y cyfarfod trwy ddarlien a gweddio gan Mr John T. Williams. Llanfrothen. Egluiodd y Liy- wydd amcjD a gwaith y cyfarfod, Llawenhai weled Miss Laura. Evans, Cenhades o Sylhet a brodor o Llanfrothen, yn biesenol i anerch, a cenbadwr brodorol Rai Bhajur yno hefyd i ancrch y cyfarfod, With gyfiwyno y cennadon i r cyfavfod sylwodd y Llywydd fod y cenhadwr brodorol trosodd cr's blwyddyn belisch er cael gwvbodaetb feddygol, a daeth drûsodd er cael ychydig addysg er ei alluogi i gymuryd maes neiiituol i oialu am dano, rhan sg y mae an- hawsder mawr i gael neb i aros yno oherwydd ei bod yn wlsd mor afiach a'i fod yn bvriadu myn'd yn 01 yn fuan, Peth aogbyff'sdin yw gwslsd. un o'r brodorion gyda ni, ai ÍDd yn ccfio ua yco o'r biaen, tua 40 mlynedd yn ol, ac fe fu farw yn y wlad yma. D> wed ai fod Rai BhéJjar gyda chrefydd er yn gyna.r ar ei oes, ac mai y Cenhadwr Jerman Jonas a'i bed- yddiocd ef ac mai wedi dilyn llawer ar y Parch T. Jerman Jones o dy i dy yn ei waith cenbadol i ddarllen a gwsddio. Wrth gyllwyno Miss Evans, dywedodd yn mhellach fod y I:1¿;e csn- hadoi yn India. yn ddwy fan a tharfyn rhwng y ddwy. Un ran yo Bryniau Ivhassia, fyn- yddig a ihan arall yn y gwastadedd. Nid oeadynt yr un bobl na'r un iaith. Ynoyrcedd Miss Evaos a Miss Williams. Mae gwahan- iaeth diifawr rhwng y naill s'r llajJ. Mae pobl y gwastadedd yn fwy dxwyliiedig, ac mae gaa- ddystgrefyddau eu hunain ac yn anhawdd iawn gwneyd dim ohonynt. Ni fu cymaint o ymdrech a gwaith cenbadol yn cael ei wueyd er dyddi&u yr Apostolion. Ychydig fiynyddau yn 01 yr oedd diwygiad yn Nghymru ac yr oedd y Kaassi&id yn disgwyl am dano %c yn ofni na caawsent hwy dsiruio dim ond fe! arall y bu, ac er dywayd fod y diwygiad wedi darfod na, mae yn myn'd yn barhaus. Mae yn awr yn India a Kaorea. Anhawdd yw ei esbonio &.ITl mai Ysbryd yr Arglwydd yw Efe, a hyderai y derbynir iwy a ysbrydiaeth i wneyd mwy eto er liCdaetm yr Efengyl. Anerchodd y Parch Rai Bhajur y cyfarfod yn Sassneg, Yr oedd yn giir sc mewn ysbryd rhagorol, ac yn esiampl arbenig o un yn raeddu ffydd ddiysgog yn ei Dduw ac yn ymddiried y cyfan iddo. (Ym- ddangosodd rhan o'i anerchiad yn ein rhifyn diweddaf). Dywedodd Miss Laura Evans, ei bod yn bresenol mewn cynhadledd yn Lloegr er's tair wythnos, pryd yr oedd yno gynrychiolwyr o India, Affrica, America a japan. Sylwai gynifer o weithiau yr oedd y Cymru ya cael sylw gan y cynrychiolwyr yn eu gweddiau a'u hareithiau, Diolchent am y fendith oaddynt wedi ei dderbyn trwy y genedl fach ag oedd Duw wedi ei chodi a thrwyddi ddwyn bendithion gwerthfawr i genhedioedd y byd, ac eto i gyd byddai yn meddwl yn ddi- frifol er yr hall fanteision gwerthfuwr sydd genym, beth pa byddai y cenhedloedd hyny o'n blaen uto. Cyfeiriai at y cenhadwr Rai Bhajur oedd wedi bod yn anerch fel y cenbadwr cfntaf o Khassia. Gadawodd ei gartref i fyned i wlad anwaraidd Lushai. Cyfeiriai at rvwun yn y gycuUeidfa os oeddynt yn ameu a oedd Duw ri1 bod, fod yno un sydd wedi teithio 8000 o fiiltitoedd yn gallu dweyd yn ddibetrus fod Duw yn bod. Duw ag oedd yn gwrandaw gweddi ac wedi ei atteb lawer gwaith, Un ag cedd yn esiampl neillduol iddynt am ei ffydd gref yn Nuw. Pan wedi dechreu ei genhad- aeth yn Bhoi daeth awydd am godi capel i addoli Duw, a dechreuwyd cadw cyfarfod gweddi i ofynî Dduw am gymorth i wneyd— tra yr oeddynt yn gweddio yr oedd plant bach yn Nghymru yn casglu at gael to ariso, ac yr oedd uifer o ddynion yn Ngogledd Lloegr, heb fod mewn cysylltiad o gwbl a'n henwad ni, wedi cael goiwg am arian i go3i'r capel. Nid oedd ganddynt neb i wneyd plan a hono a gof- ynaseot hyny Dduw, a cbaed ef. Caed gwgledigaeth yn barhaus, ac erbyn ei orphen hwn oedd y capel goreu yn yr oil wlad, oad nid y mwyaf. Peaderfynwyd cael dydd i agor y c;pel nawydd ac nid oeddynt yn barod i'w agor heb i r holl ddyled gael ei thalu, a'r arian yn parhau i ddod ac yr oedd ychydig heb eu talu. ddydd ei sgor, a gwnaed casgiiad yn hwaw ac erbyn terfyn y cyfarfod yr oedd ganddynt yn weddill 14s wedi talu y cwbl. Yr oedd arnynt awyddraawr i Dduw ddod i'r wyl, a. gweddiasant am hyny drachefn. ac fe ddaeth; fe lanwyd y t i, a gogot. iant yr A-f glwydd. Yr odd y Cen- hadwr wedi treulio blwyddyn bellach yn eia mysg, ac ofnai ei fod wedi gweled rhai pethau y rhyfeddai yKhassiaid ein bod yn eu cyfiawni. Cyfeiriai at y ddiod, Y Weddi Deuluaidd Ni bydd y Khassiaid byth yn meddwl dechreu yr un dydd heb roi eu hunain yn ngofal eu Tad nefol. Cyfeiriai fod yno ddau ddeffroad yn y wlad. Un ydoedd gan y Llywodiaeth, y rhsi hyny yn dweyd fod ya rhaid iddynt gael yniwared o Lywodraeth Prydain. Deffroad a,-all oedd apelio at Genhadon. Pe buasai yn bosibl cael dynion a merched yn barod i fyn'd allan fe fyddai yno ganoedd yn barod i gyffesu Iesu Grist yn waredwr. Ua olygfa fwyaf difrifol welodd ydoedd capel wedi cael ei gau am nad oedd arian na neb i'w dysgu, Ac yr oedd yno Ysgol i'r gpnethod, ac wedi gofyn am chwaer i fyn'd allaa, ond neb yn barod, ac o ganlyniad y gelyn yn myn'd i mewn a'r cyf- leasdra wedi ei golli. Dymuniad olaf y Gwar- edwr oedd Ewch i'r boll fyd a phregethwch yr efengyl i bob creadur, &c Dywedai fianesyn am eneth fach yn China oedd wedi gwneyd proffes gyhoeddus o Iesu Grist, ac un dydd daeth y gelyn i mewn ac yn gofyn iddi wadu ei chrefydd, ond meddai yn benderfyno na fyddai iddi wadu. Bygythient ei by wyd, and dim gwahaniaeth, ac o'r diwedd pende:- fynasant ei cbladdu yn f yw a phan ar ganol gwneyd rhoddent gyfle iddi wodi hyny; pryd y dywedai "It is glorious to live to Christ, but it is more glorious to die for Him." Hwyrach na chawn ni y fraint o farw drosto, ond cawn roddi ein bywyd iddo, ac am i'r byd fod yn well am ein bod ni yaddo. Mae ar ein Gwar- edwr ein haagen. Mae gwlad wedi bod am 5 mlynedd yn gofyn am geohadon ac heb gael i