Y Rhedegydd

NODI AD AU WYTHN0S0L 1ARLL SPENCER. Nos Sad wrn diweddaf, bu farw larll Spencer, wedi gwaeledd hir, yn 75ain mlwydd oed. Pryd nad oedd ond dwy- ar-hugain oed, etholwyd ef yn aelod o Dy'r Cyffredin fel cynrychiolydd Swydd Northampton; ond cyn pen blwyddyn bu farw ei did, a chymerodd yntau ei sedd yn Nhy'r Arglwyddi. Yn fuan iawn gwybu ei gyd-arglwyddi fod y pendefig ieuanc yn haeddu ac yn hawlio parch, ac ni chafwyd hwynt yn hwyr- frydig i roddi parch iddo. Wedi dal amrywewyddi israddolond anrhydeddus yn y Brenhin-llys, a than fwy nag un Weinyddiaeth Byddfrydig, penodwyd ef yn y flwyddyn 1868 yn Arglwydd-Rag- law yr Iwerddon, a daliodd y swydd hono hyd y flwyddyn 1874. Ail ym- aflodd ynddi yn y flwyddyn 1882, a'r dydd y cyrhaeddodd Dublinlllofrudd- iwyd y diweddar Arglwydd Frederick Cavendish a Mr Burke, mewn modd ac mewn amgylchiadau a lanwodd y wlad a braw, ac a digofaint llidiog hefyd. Bu y weithred hono yn foddion i brofi cryfder a gwroldcb larll Spencer, a i ffyddlondeb i'w egwyddorion, a daliodd y prawf er llymed oedd. Syrthiodd i'w ran i weinyddu'r gyfraith a elwid Act y Troseddau- eyfraith na feddyliai neb am lunio ei thebyg. yn awr. Gwnaeth hyny o'i anfodd mae'n sicr, ond yn bwyllog a diofn. Oherwydd hyny yr oedd yr arweinwvr Gwyddelig wrth eu gwaith yn ei felldigo ac yn dysgu eu canlynwyr i wneyd felly. Galwent ef yr larll Coch-Ilys enw a roddasant arno oherwydd fod ei farf o liw coch iawn; edliwiasant iddo y ffaith ei fod yn ddiblant, gan ddywedyd fod hyny wedi chwerwi ei yspryd hyd onid oedd tywallt gwaed rhieni a phobl ieuainc yr xwerddon yn waith hyfryd ganddo ei wneyd. Ond ni thyciodd hyn oil i beri iddo wyro trwch blewyn oddiar lwybr dyledswydd, nac i wanhau ei awydd i wasanaethu yr Iwerddon. Yn 1886, rhoddwyd iddo swyddArglwvdd-Lywydd y Cyngor yng rig weinyddiaeth Mr. Gladstone, ac yn 1892 penodwyd ef yn Brif-Arglwydd y Morlys. Erbyn hyn yr oedd yn dwyn mawr sel dros ymreolaeth i'r Iwerddon, a chafodd Mr Gladstone ynddo gynorthwywr y gallai ddibynu I arno, ac achos ymreolaeth bleidiwr cryf a selog. Am dymor hir safodd yn amlwg ym mysg arweinwyr y Blaid Ryddfrydol -wmnemmsBamm -aanra i:*w riwg. ac ni ehafwyd neb yn flyddlonach i egwyddorion Rhyddfrydiaeth nag y cafwyd ef ar hyd y blynyddoedd. Er na ddywedai ei edmygwyr penaf ei fod yn wladweinydcl mawr, rhaid i'w wrth- wynebwyr cryfaf gydnabod ei fod yn wladweinydd cywir ac egwyddorol, a wnaeth i'w wlad wasanaeth mawr a gwerthfawr a'i gwna yn ddyledus i anrhydeddu ei goffadwriaeth. Cymerir ei deitl a'i etifeddiaeth gan ei haner- brawd Arglwydd Althorp. Adwaenid y gwr hwnw hyd yn gydmarol ddiweddar fel yr Anrhydeddus Robert Spencer- Bobby" fel y'i gelwid gan ei gyd- aelodau seneddol, ymhlith y rhai yr oedd (ac y mae eto) yn ffafryn mawr iawn. Efe sydd yn dal swydd Arglwydd- Ystafellydd y Brenin, ac y mae yn Rhyddfrydwr iach.

FLORENCE NIGHTINGALE. Dydd Sadwrn, bu farw Florence Nightingale hefyd, yn Ilawn 90 mlwydd oed. Prin y mae yn rhaid dywedyd iddi hi ddyfod yn adnabyddus i bobl Prydain Fawr. ac yn anwyl iawn ganddynt trwy ei gwasanaeth arwrol i'r clwyfedigion a'r cleifion yn rhyfel y Crimea, fwy na haner can' mlynedd yn ol. Pan nad oedd ond geneth ieuanc iawn nodweddid hi gan deimlad tyner ragorol a barai iddi geisio ymgelyddu pa greadur bynag a welai mewn poen. Wedi iddi gyraedd oedran a wnai hyny yn bosibl, ymrodd- odd i weini ar y cleifion gerllaw pres wylfod ei rhieni, y rhai oeddynt yn bobl mewn amgylchiadau clyd iawn. Yn ystod rhyfel Crimea, gwybuwyd fod nifer luosog o'r milwyr Prydeinig yn dioddef pethau ofnadwy ac nad oedd neb wrth law i estyn iddynt ymgeledd, a'r pryd hyny aeth Florenee Nightingale allan gan gymeryd gyda hi ddwy-ar- bymtheg-ar-hugain o weiriyddesau. Yr oedd ei hiechyd y pryd hyny mewn cyflwr anfoddhaol i'r eithaf, ond ni wybuwyd hyny hyd yn ddiweddarach. Gwnaeth hi a'r rhai a'i cynorthwyent wasanaeth anmhrisiadwy i'r dioddefwyr, ac edrychai'r milwyr arni fel pe buasai angel. Nid oedd llawer rhyngddynt a'i haddoli. Ar ei dychweliad adref, rhodd- wyd iddi dderbyniad mwy na thywys- ogaidd. Cyflwydwyd iddi ^50,000 fel anrheg genedlaethol, ond ni fynai gym- eryd ceiniog o honvnt, a rhpddodd y cwbli sefydlu a chynal Cartref i Wein- yddesau," lie yr hyfforddir merched i'r gwaith' a ddechreuodd hi ac yr ymrodd- odd iddo gyda'r fath sel a gwroldeb a thynerweh. Da ydyw gweled pobl yn dysgu cydnabod a gwertbfawrogi gwas- anaeth yn y ffurf yma, ac i edrych arno fel gwasanaeth mor arwrol ag unrhyw weithred a gyflawnwyd gan wyr arfog ar faes rhyfel erioed, Eisoes mae enwau y rhan fwyaf-enwau bron yr oil—o ryfelwyr penaf y Crimea wedi eu hang- hofio. Nid feMy enw Florence Night- ingale. Cofir ei henw yn hir, a thra 'i cofir fe'i haJnwylir hefyd.

Y BLAID GYMREIG. Nid ydym yn sicr fod y fath blaid., ond y mae yn gyfleus galw y gwyr sydd wedi eu hethol i gymychioli Cymru yn Nhy'r Cyflredin ar yr enw yma. Dy- wedir fod symudiad ar droed yn bresen- ol i drefnu i'r aelodau dros Gymru eistedd yn Nhy'r Cyffredin fel y gwna. aelodau'r Blaid Wyddelig. Hyd yn hyn y maent wedi arfer eistedd ar wasgar, a thykir fod hyny yn gwneyd eu dylan- wad yn llai nag y feyddai ped eisteddenfr ynghyd, gan y byddai cyd-eistedd yn dystiolaeth sefydlog i'r ffaith eu bod nid yn Rhyddfrydwyr yn unig, ond eu bod yn gyntaf oil yn Rhyddfrydwyr Cymreig. Yn sicr, mae rhywbeth i'w ddywedyd dros iddynt gyd eistedd nid ydym yn gwybod fod dim yn galw am iddynt fod ar wahan oddiwrth eu gftydd. Ond ofer fydd iddynt gyd-eistedd oni c-heir yr un yspryd ynddynt—yspryd a'u cymhella i gydweithredu yn egniol er budd y wlad a gynrychiolant. Yn yr ysgrif y gelwir sviw at y mater yma cyfeirir at y Mri Hiyda Jones, Ellis Davies, Walter Roch, ac F. Gihbins, fel pedwar aelod sydd yn cyfansdddi "plaid newydd Cymru Fydd" yn Nhy'r Cyffredin. Dwg hyn i'n cof bedwaredd blaid y dyddiau gynt, yr hon a wnaed i fyny o Mr Balfour, Arglwydd Bandalpn Chur- chill, Syr John Gorst a Syr H. Drum- mund Wolff. Mae dylanwad y,pedwar hyny yn aros ar y Blaid Geidwadol hyd y dydd hwn, a gobeithiwn y bydd i'r pedwar bcneddwr sydd yn cyfansoddi "p'aid newydd Cymru Fydd" ddylan- wadu ar eu cyd-aelodau o Gymru i'w gwneyd yn gryfach ac yn fwy pender- fynol ac, yn mhob ystyr, yn well sen- eddwyr nag ydynt.

I GWYN CANADA YN ERBYN DIFFYN- DOLLAETH. Yr wythnos ddiweddaf ymwelodd dwy adirprwyaeth ddylanwadol dros ben a Syr Wilfred Laurier, Prifweinidog Can- ada. Nid yw yn ormod dywedyd eu bod gyda'u gilydd yn cynrychioli holl amaetbwyr y wlad, a rhaid cofio fod ei dadblygiad. a'i llwyddiant yn dibenu mwy ar ei hamaethwyr nag ar bob dos- barth arall o'i thrigolion. Aethant at y Prifweinidog i gwyno yn erbyn difiyn- dollaeth a'r anfantais ddirfawr y maent dani o i blegid. Dywedant ei fod yn chwanegu yn fawr at brisiau peirianau, offer amaethyddol, dillad, &ct, ac felly yn chwanegu at draul byw. Wedi blyn- yddoedd o brofiad y maent yn argy- hoeddedig fod diffyndollaeth yn niweid- iol iawn i fasnach 9JC yn peri tlodi a phrinder lie y gallai llawnder fod. Wrth eu hateb dywedodd y Prifweinidog ei fod ef yn hen bleidiwr i Fasnach Rydd fel y'i deallir ac y'i gwerthir allan yn ein gwlad ni, ond fod gwneyd i ffwrdd a diffyndollaeth mewn amser byr yn hollo! anmhosibl. Amlygodd ei barodrwydd a'i awydd cryf i wneyd ymaith a'r gyf- undrefn yn raddol a chyn gyflymed ag y gellir, am ei fod yn credu"fod Masnach Rydd a llwyddiant Canada yn gysyllt- iedig a'u gilydd. Dylai cwyn amaeth- wyr-Cadada fod yn rhybudd i amaeth- wyr Prydain Fawr i beidio myn'd o'u gwirfodd i'r caetbiwed blin ag y mae amaethwyr Cadada yrt gwaeddi am waredigaeth o hono. Yr un pryd y mae yn galw ar bleidwyr Masnach Bydd yn y deyrnss hon i chwanegu diwydrwydd yn eu hymdrech i wasgar goleuni gwir- ionedd trwy bob rhan o'r wlad. Ni ellir rboddi gormod o gyhoeddusrwydd irffiithfod amaethwyr Canada, ar ol bod yn ysgol profiad am gryn lawer o flynyddoedd, wedi dysgu'r wers ag y gall pobl y wlad hon ei dysgu ar draul pobl eraill—traul eu tadau yn y dyddiau fu, a thraul en brodyr yn Nghanada y dyddiau hyn.

MR. WINSTON CHURCHILL A'I SEDD. Gwnaeth Rbyddfrydwyr Dartmouth 'ymdrech egniol i gael gan Mr Winston Churchill adael Dundee pan ddaw etholiad cyffredinol, a sefyll fel ymgeis- ydd am gynrychiolaeth eu tref hwy. Dywedent fod Dundee yn feddiant sicr i'r Rhyddfrydwyr, a rhoddasant eu llaw- gair i Mr Churchill yr enillid Dartmouth os deuai ef allan fel ymgeisydd. Rai dyddiau yn ol aeth y si allan eu bod wedi llwyddo yn eu hamcan, ond iiiae"L wybyddus erbyn hyn nad yw hyny yn wir. Mae'r Ysgrifenydd Cartref ol wedi