Y Rhedegydd

I SODIADAU WYTHNOSQL ARWVDDJON CYTUNDEB. Da yw deall fod arwyaaion fod cyt undeb yn nes'au yn achos gweithwyr cwbwm swydd Gaerhirfryn ac yn achasi ardalwyr llongau Gogledd Lloegr. Yeh-I! vdig ddyddiau yn 01 dywedodd Mr Macara, Cadeirydd Cymdeithas y Melin- au Cotwm, eu bod drosodd a throsodd drachefn wedi amlygu eu parodrwydd i adael i gyflafareddwr benderfynu pa un ai y meistr ai y gweithwyr sydd wedi tori y cytundeb a elwir cytundeb Brooklands," a'u bod wedi awgrymu enw Mr G. R. Askwith, Cyngorydd Cyffredinol Bwrdd Masnach, fel cyflaf- areddwr, a bod y gweithwyr os nad wedi anwybyddu, o'r hyn lleiaf heb dderbyn y cynygiad hwn. Yn awr, mae'r gweith- wyr wedi derbyn y eynygiad. Credwn eu bod wedi gwneyd yn ddoeth, ac y buasai yn anhawdd cael gwr mor gym- hwys a Mr Askwith, yr hwn sydd wedi cael profiad mawr yn y gwaith o wneu- thur heddwch, gan brofi ei hun yn gyn- orthwywr effeithiol i Mr Lloyd George pan oedd yn Llywydd Bwrdd Masnach, a thrachefn i Mr Winston Churchill pan ddaliai y swydd hono. Yn achos y gwneuthurwyr berwedyddion a'r adeil- adwyr llongau, mae cynrychiolwyr y gweithwyr wedi cymeradwyo amodau a gynygiwyd gan y meistri, ond nid oes ganddynt bawl i wneyd dim, mwy na hyny. Cyn y terfynir yr anghydfod rhaid rhoddi y mater i bleidlais y gweithwyr oil, ac yr ydys wrthi yn awr yn trefnu i wneyd hyny yn ddiymdroi. Gobeithiwn y ceir y gweithwyr o'r un feddwl a'u cynrychiolwyr, ac y ceir heddwch ar fyrder. Ar hyn o bryd mae masnach yn eu holl ganghenau yn ad- fywio o ddydd i ddydd, a marchnad llafur yn fywiog, a gresyn fyddai i gwer ylon rhwng meistri a gweithwyr amddi- fadu'r wlad o'r fantais a ddeilliaw yn naturiol o hyn.

CYFLOG I AELODAU SENEODOL. I Y cwestiwn ag y mae arweinwyr Plaid Llafur yn rboddi y He amlycaf iddo ar hyn o bryd ydyw yr angen am wneyd ymaith rywfodd neu gilydd ag effeithiau ddedfryd Ty'r Arglwyddi yn ol yr hon nid yw yn gyfreithlon i Un- debau Llafur dalu cyflog o'r drysorfa i aelodau seneddol. Ni raid dywedyd fod hyn yn ei wneyd yn anmhosibl i _r:Af ¡;:¡.- -&JIí! 17 weithwyr y wlad anfon i Dy'r Cyffredin y gwyr a ystyriaut hwy y rhai cym- hwysaf i wylio buddianau ac i ddadleu dros hawliau Llafur. Y syniad hyd yn ddiweddar oedd gwasgu ar y Llywod- raeth i ddwyn i fewn fesur a'i ddyben i wneyd y gyfraith fel y mae (yn ol dyf- arniad Ty'r Arglwyddi) neu o'r hyn lleiaf i hwyluso'r ffordd i fesur felly a ddygir ymlaen gan Blaid Llafur. Mae'n sicr, fodd bynag, y byddai i'r Wrthblaid yn Nhy'r Cyffredin roddi y gwrthwyn- ebiad mwyaf penderfynol i fesur felly, ac y cymerai amser hir iawn i'w gael trosodd; ac wedi hyny byddai yn rhaid iddo gael ei gymeradwyo gan Dy'r Ar- glwyddi, aenid oes dim tebyg isicrwydd y'i cymeradwyid ganddo. Fel yr ym- ddengys pethau ar hyn o bryd, yr hyn sydd yn fwyaf tebygol ydyw y dygir ymlaen (gan y Llywodraeth) fesur i dalu cyflog i bob aelod seneddol, ac yr ydym yn rhydd i ddywedyd yn eglur mai dyma'r peth a farnwn yn oreu. Bydd aelodau'r Ty'r Cyffredin yn fwy rhydd ac anibynol pan dderbyniant gyf- log o bwrs y wlad nag y dichon aelod fod pan y telir ei gyilog gan ryw gym- deithas. Dengys cryn lawer o Doriaid barodrwydd i bleidio talu cyflog i bob aelod seneddol; felly mae'n debygol yr ai mesur felly drwy Dy'r Cyffredin yn yn weddol rwydd, ac nid ydym yn gweled ei fod yn fater ag y byddai yn weddus i Dy'r Arglwyddi ymyryd ynddo o gwbl. Cwestiwn arianol ydyw, ae heblaw byny, y mae a wnelo ag ethol- iad rhai yn aelodau o Dy'r Cyffredin fel na feiddiai Ty'r Arglwyddi ei wrthod na'i newid chwaith.

ESIAMPL IARlL GADOGAN. I Y mae rhai diaconiaid a llawer o Arglwyddi wedi barnu yn briodol ddywed y bydd i'r tretbi teymion a osodwyd arnynt gan Gangellor y Trysorlys eu gorfodi i leihau nifer eu gwasanaethyddion ar y naill law ac i leibau eu cyfraniadau at, achosion elusenol ar y llaw arall, Dyma un ffordd a gymerant i gynyrchu rhagfarn yw erlyn y gyllideb a'i hawdwr. Dengys hyn mor amddifad ydynt o yspryd pendefigaidd, oblegid disgwylid i ben- defig fod o'r hyn lleiaf yn fawrfrydig ac urddasol. Un 9 aelodau mwyaf adnab- yddus ac anrhydeddus Ty'r Arglwyddi ydyw larll Cadogan yr hwn oedd yn aelod o weinyddiaeth Mr Balfour ac a ddaliai swydd Arglwydd-Raglaw yr Iwerddon. Dydd Sadwrn diweddaf bu yn anerch ei denantiaid a'i wasanaeth- yddion, ac yn ei anerchiad cyfeiriodd at y beichiau ychwanegol sydd wedi eu gosod yn ddiweddar ar y cyfoethogion. Dywedodd fod rhai o honynt wedi amlygu eu bwriad i wneyd i fyny am hyn trwy leihad nifer gwasanaetbyddion a thnvy beidio tanysgrifio at wahanol achosion ag y maent wedi arfer eu cynorthwyo. Mae yn eglur oddiwrth y rodd y cyfeiriodd larll Cadogan atynt eu bod) n ddirmygus yn eu olwg. Hysbysodd y cynulliad nad oedd ganddo ef fwriad i wneyd peth felly, ond mai ei fwriad ydyw dwyn ei hun y baich chaneg-ol sydd wedi ei osod arno, ac nid ceisio ei osod ar ysgwyddau ei was- anaethyddion nac ar ysgwyddau neb arall. Siaradodd yn deilwng o foneddwr i llefarodd fel un ag ysbryd pendefigaidd ynddo. Prin y mae yn rhaid dywedyd mai Ceidwadwr ydyw Iarll Cadogan, ac y mae ei glod yn fwy yn gymaiDt a/I fod tra yn Geidwadwr yn rhoddi esiampl mor dda i'w frodyr. Pe buasai ar ein Haw i anfon copi o'i .araeth i bob tlrfeddianwr yn y deyrnae, baasem yn gwneyd hyny.

OiFFYNOQLLAETH A miVllR GWAITH. Un o haeriadau areithwyr Toriaid ydyw y byddai i ddiffyndollaeth sicrhau digon o waith i bawb a fynant weithio a chyflog teilwng am ei wneyd, Mabwys- iader Diffyndollaeth ac ni bydd son mwyach am brinder gwaith. Mae'n i w v  wir fod Mr Balfour wedi cael ei wasgu yn Nby'r Cyffredin i ddywedyd na ddarfu iddo erioed ddywedyd peth mor afresymoL Chwanegodd nad oedd yn credu y gwnai diffyndollaeth i ffwrdd a phrinder gwaith, ond ei fod yn credu na fyddai y prinder gwaith yn gymaint ag ydyw. Er i'w harweinydd ddywedyd fel hyn deil areithwyr Toriaidd i gy- hoeddi fod diffyndollaeth yn golygu digon o waith a ehyflog teilwng." Mae rhyw "gymaint o berygl i bobl ehud gredu^peth yn unig am ei fod yn cael ei haeru yn ddyfal ac yn bendant. Ehag y digwydd peth felly i neb a' n darllen- wyr, yr ydym yn galw sJIN at ffaith a ddengys mor ddisail a gau ydyw yr haeriad. Yr wythnos diweddaf cytunodd holl newyddiaduron Berlin—prif ddinas yr Almaen, cartref diffyndollaeth yn ei nerth—i rybuddio pobl rhag ymdyru i'r ddinas hono, Barnasant yn. "ddoeth eu rhybuddio trwy gyhoeddi'r ffeithiau a ganlyn. Y llynedd seth 244,000 o ber- sonau i Berlin gan fwriadu ymsefydlu yno. Llwyddodd 24,327 i gael gwaith dychwelodd 219,733 adref. Yn mis Gorphenfff 1909 derbyniwyd i u Nod- feydd i rai digartref" 77,753 o bsrsonau. i'w cadw rhag marw o newyn. A hyn yn Berlin, prif ddinas yr Almaen, am yr hon y myn Diffyndollwyr i ni gredu ei bod yn baradwys. Gadawn i'r fteithiau lefam drostynt eu hunain—gwnant hyny gallwn ii i c-i le??ayu yn hynottach nag y gallwn ni ei lefaru drostynt.

YR HISPAEN A'R FATICAN., Dywedodd Senor Canalejas, Prif- weinidog yr Hispaen, ychydig ddyddiau yn ol fod yr ymdrech rhwng Llywod- raeth yr Hispaen a'rFatican yn parhau, ac mai par hau a wna hyd oni phender- fynir unwaith am byth pwy sydd i lyw- odraethu yr .Hispaen. Nid oes gan y Prifweinidog fwriad nac ewyllys i wneyd yr hyn a elwir yn gyfaddawd. Yr hyn a gais Canalejas ydyw awdurdod i reoli i fesur ag y mae budd y cyhoedd yn galw am dano y miloedd eefydliadau Pabyddol sydd yn y wI ad ac yn dylan- wada yn fawr iawn ar y bobl ymbob cylch. Mae'r sefydliadau hyn-yn ffurf mynachdai a lleiandai wedi lluosogi yn ddirfawr yn ystod y deng-mlynedd- a'r-hugain diweddaf. Yn 1875 yr oedd yn esgobaeth Barcelona 22 o fynachdai; yn awr y mae yno 482. Dywedir fod yr esgobaeth a en wyd gynifer a 6000 o sef- ydliadau yn ffurf mynachdai, lleiandai, a chydfrawdoliaethau," a bod y Llyw- odraeth yn gwario chwe' miliwn o bunau y flwyddyn i'w cynal. Dengys ystad. egau swyddogol fod y mynachdai yn yr Hispaen yn rhifo 4,340, a bod ynddynt gynifer a 200,000 o fynachod. Anhawdd cael allan i sicrwydd nifer y lleiandai a'u preswylwyr, ond cyn belled ag y dengys ystadegau swyddogol, rhifa'r llei- andai dros 7,300, ac y mae ynddynfe gynifer a 376,000 o ferched. Y gwir syml ydyw fod y sefydliadau hyn wedi myn'd yn faich ar y wlad ac yn bla ynddi, ac y mae yn hen bryd eu dwyn dan reolaeth a lleihad eu nifer hefyd. Os llwydda Canalejas i wneyd hyny, er gwaethaf y Fatican, gwna i'r wlad was- anaeth mwy nag a wnaethpwyd iddi erioed, ond odid.