Baner ac Amserau Cymru

AWDL SANT PAUL, GAN NI<!AXDER. t'.SKDDIGION', n 0 I Ceirfuddau ddosbarth gwahanol yn iNgnymru yn trafod llenyddiaeth y nllill fel y Hall yn rhedegi eitliaf- ion. Dyrchafa un waith awdwr heb reswm dros ei YUl- ddvgiad, ond fod y eyfryw yn ddysgedfg neu ynjgwisgo'r meltr; a'r dosbavth arall ni we1 deilyngdod yn ngwaith nd, os na bydd ef yn troi yn yr un cylch a gwrfchddrych ei feirniadafcth. iNid yw addoli y naill ddyn a daros twng y Hall ond sarhild ar synwyr cyffredin. Gwirir llyn yn atngylchiad AwdlPanlyn Aberystwyth. Kliaid ] arnryw feirdcl a llenorion addef ell bod yn ofni mai iiiyui])wy beirniaid Eisteddfod Aberystwyth a barodd atiaiiad gwobrwy y gadair yno. Wedi i'r twrf beidio, ac i> niwl ddiflanu, a chael golwg ar awdl "Cresens." gwelir mer amlwg a haul haf fod y beirniaid ar dir diogel, mor bell ag y mae a fynont â,'1' awdl a farnent yn oreu. Ar ol darllen yr awdl flail sylw, ae ymlid pob rhith o ragfarn blaetmrol a allai lechu yn y fynwes tnag at yr awdwr, ac ymdreehu ffrwyno y teimlad wedi bod yn y gorchwyl poenus o ymrwyfo trwy y fath ddwft marw a phoenos a gynnwysai, da I m yn wir, foneddig- ion, oedd cael yfed yehydig o ffrydiau iachusac adlonawl fy hoff awdwr, sef Hiraethog, yn ei Heddwch" odidog ragorol; a chyda barn bwyllog, teimlwn yn ddyledswydd avnom ni, y beirdd, i wneyd ymddiheurad didwyll i Caledfryn am ammlieu i racldau gywirdeb ei ddyfarniad. Kid feliy y mae wedi bad gyda golwg ar lawer amgylob- iad cystadleuol. Dywedai un yn ddiweddar fod "rhai wedi bod mor ffol a dadleu wedi barn:" pa fodd i ddadleu cyn barn sydd ddirgelwcU i mi mewn pwngc o gystadl- euaeth; a'i gymmydog" ddaw ac a'i ehwilia ef allan." Nid person au mlilwn llys gwladol yn unig a gawsantgam trwy dystiolaetli ar sylfaen sigledig; a plia ham had ellir cael habcus corpus ar amboll greadur Uenyddol di- amddiffyn ? Ffol," mae'n debyg, oedd beirdd goreu yr oes lion am ddadleu wedi barn, megys Dafydd Ion- awr, Dewi Wyn, Eben Fardd, Caledfryn, ae ereill. Pan y mae gwirionedd yn syrthio ar yr heol, dylid yragfiis i'w godi a'i atnddiffyn. Dangosodd Nicander yn ei waith yn cyfeirio y gall ei awdl fod yn ineddu teilyngdod mor ucliel a "Rothssy Castle" Caledfryn, fod ei farn yn cael ei chad w mewn lie liynod o fychan, os ydym i gredu ei fod yn gydwybodol; onid ê, y mae yn dyweyd un peth ac yn meddwl peth arall gwahanol. Gwallgof- rwydd fyddai haeru nad yw awdl "Eothsay C«stle" Caledfryn yn un o'r darnau mwyaf barddonol mewn un. rltyw iaitb, a'i cliymmeryd oil yn oll Yr un moryutyd fyddai ceisio gosod "SantPaul" Nicander yn gyfocbreg A hi. V mae y naill yn lIawn o dan, a nertii, a thlysni, a darluniadau bywiog; a'r Hall s'i harddull yn isel, ac yn llawn carneddau 0 eiriau llanw. I brofi y gosodiad yna gwasanaethed liyn HEll llais i'r nen treiddient trwy-oruehel Wybr y nef ufel a'r brynh", fwy-fwy Hyssient, liwtient, udent hwy-bwganod, Tyrfa o arthod, du ryfertlnvy." "Araf," gwaeddai'r archofFeiriad, Yn ddifraw ai ddwy law ar led, Aberth yw hwn, talwn e' i n tad Abra'in a Moesen fwyn enaid- Ust! digon yna gostegwyd, A dim twrf a cliynnliwrf ni chacd," Son am dalcen islip Ped ysgrifenid peth fel yna gan fardil yn dechreu eanl1, bwrid ci w. ith yntan i wllul Hud yn bendramwnwgl ar unwaith. Y mae y bryn- iau" a'r "nef ufel" fel v car 0 flaen y ccffyl; a pha beth a feddylir wrth y "lIef ufelHefyd, pa un ai :bw?anod" sydd yn hyado ac udo ?r yr arthod ai'r :du ryferthwy 1" Y mae'r awdl yn cynmvys yr ym- adroddion mwyaf salw a phlentynaidd ùrwydd, draw, megys "lli' di-dd dd," Miniog rinwedd maen gerwin- og," Apelio di-les, Paul dylawd." Ond pa ddyben de ;lireu dyfyntt ? Haedda Nioander gymmaint o barch a neb psvy bynag o weiuidogion, oud fel bardl y mae a fynotnniftg ef. Nid yw ei fod yn ddisgybl i Dewi W yn ac Eben Fardd yn ei drsTyddedu i fod ar yr un gris a hwynt; yn yr achos hwn, nid yw ydisgybl fel ei athraw. Gall ei fod yn fIVY dysgertig va hwynt, ond y mae yn whell, bell, yn wir, o gyrliaedd yr un graddau a hwynt mewn barddoniaeth. Pe cyfieithid ei awdlau i ryw iaith arall, tybiaf yn sicr y collfernid ein barddoniaeth fel esgymunbeth, pe cytnmerid hwynt "yu "safon ein barddoniaeth cenhedlaethol. Pan y dywedir am unrliyw waitli Uenyddol ei fod yn ddarllenadwy, dyna ildigou 0 brawf ei fod yn feddiannol ar y "peth byw.tl)ylai fod yn ddrw? genym fod y testyn hwn wedi disgyn i fethiant, ond ?radwr .¡ iaith a i genedl yw yr hwn a gatunola sothach. Y mae'n liynod mor wahanol yw beirniaid hefyd. Yr oedd un yn troi heibio ddernyn am fod yekpdlfl 0 ffaeleddau ynddo, a'r rhagoroldeb drwy hyny yn cael tcirnlo o'r hcrwydd. Un arall yn ys^vifenu, pe cawsai ambell lincll dda yn nghanol pen- twr o rai gwaelion, y buasai yn uwch mewn teilyngdod yn ei olwg. Nid ar y mesurau, both bynag, yr oedd y bai na buasai yr awdl dan sylw yn wahanol i'r liyn ydyw; os felly, pa ham na feud y gweithiall goreu sydd yn yr iaith ? Ni watll pa ddull y gosodir barddoniaetlt allan, ri yatl yw y pwngc, pa wisg bynag a arddelwa; ond ymddengys nad yw beirdd y "rhyddiel mawr y sonir am dano wedi gallu ehedeg mor uchel a hyfly. a'r rhai yn liualau D. ap Edmwnd. Yr eiddoch, lEvAN. I FONEDDIGIO> A fyddwch chwi mor garectig a gaaaei lie IT sum non yn y F":iER, fel y caffo l'hai o'ch goheSwyr roddi eglur- liad arni i mí. Dyma hi fel y canlyn:—0 Gaergybi i Kingston y mae ö/J milldir; aC am fod y byd yn grwlI, pe tynid level line o'r ddau le a enwyd uchod, pa faint 0 bolyn fyddai eisieu a hyd i gyrhaeddcanol y lefel l'hwnf Caergybi a Kingston. IANWYBODUS, I f

I C-VDBEN AVILMAMS, LIVERPOOL, A'B ) WLil>FA GlfMEEia. FOSEDDIMON. _31 JMi a eamygwn onesTirwyuu yauuwi HuaUlIf lUl1l"UIIUl ei ellw priodoljwrth ei ymosodiad ar y Wladfa ac am liyn 0 jinwedd, yn gystal a i deilyngdod fel dyn a Chymro gwladgarol mewn llawer ystyr, ni a ymdrechwn roddi iddo atteb boneddigaidd, er nad-yw anfoneddig- eiddrwydd ei Iytlyr a'i ymddygiad atom pan yn Live. pool yn ?y?l?w?,, y f?.t.i yn t?ily?g. hyny. Y ?b-I a rydd ein Gwaredwr i ni yw,  Gwnewch dda i'r sawl ?<wneloniwedichw!&c&'rrheolhonyrymdreohwn | gydymffurfio. 0 rMi dim sydd yn ei lythyr, gallasem a'orddioeia.dMiynddisyiw. Alae enw Cadban Will- iams, fodd bynag, yn rhoi grym iddo i wneyd niwed i'r ? Wladfa gy? phobl na wyddi?t yn amgen, yr hyn yw ein rheswm dros ?.dii iddo atteb o gwbl. Mae Cadbsn Williams wedi camgymiaeryd mewn am. rywbethau. Nid oedd Mr. Jones, Ffestiniog, yn bwr. iadu myned gyda'r fintai gyntaf i Patagonia, ne ni ddy- wedais i na Mr. Jones hyny wrtho. Ni choffhaodd C:d- ben AYilliams wrtliyf "am gyfaddefiad Mr. Lewis Jones witho, oi fod wedi methu cael dwfr croew yn man y eloddiodd am dano." O. dywedodd Mr. Lewis Jones i hyny with Cadben Williams, dywedodd yn hollol groes i hyny lawer gwaith yn f;y&?chol ac yn gyhoeddus yn ei areithiau. Nid gwir fod v cyfaddefiad" yn me] ei e?da.TRh? gan lythyrau'r ymfadwyr, "nad -e., di. dwfr cro(?w rhedogog i'w gMt yn un man ond yn afou Cliupat." Mae'r lymfudwyr yn eu llythyrauyn son am yr afon Rio Negro. Mae lion yn afon o ddwfr croew rhedegog, llawer mwy na'r Chnpat Mae yno afonydd inordwyol ereill- vi- atoa"Desire, Camerones, St. ClUZ, Galle^os, heb law lliaws o aberoedd Uai. a'r rhai hyn yn afonydd o ddwfr croew rhedegog, ae nid oes yr un o'r ymfudwyr yn r;wrthddyweyd hyn; a phe byddent, nid oes un ammheuaeth i fod mai'r llyfrau a gwyddomryr ■sydd yn eu lie, ae nad yw yn bossibl fod dim a ddywedir gan vtufudwyr i'r gwrthwyneb yn gywii. gaecaniioedd I miloedd o dvstion fod Idr. Lewis Jones wedi dyweyd fod dwfr croew i'w gael yn Patagonia ond cloddio am j,,ro yr il? f"th ag yn nh?taeth Buenos Ayres. Os ?'? ? "gyMdenad" gwahanol ?th C.dben ??.ln 8 nid felly y dywedodd wrth ei gyfeiUion M'eiU. Mae mi .mfndwr yn dyweyd ei fod wedi cloddio mewn clau fan a chae! dwfr L?. N?hr.f.hyny..d 0°' dau fa 1, mewn m.n? eretU. Dywedai yr un ymfud- wrfodS yn ofni f.d y tir yn ?,l?y h?It dyf. g?han. wr fod rl y eyfRddf"i f0d yr hyn a hanwyd yn tyfu vn rl'a^r'ol. Mae d_y. aryn y Ch-P-t yn u.i.- yr u? fath ddyffryn a dy^J ?egro, ac md oes dyff,y? l??nw  ?''?"'? ?thyddot; a &et)ir ? 'n?w?nw?? y na1l1 b.t!? ?<M I w dd?wyl yr. y 11a), am nad ydynt ond 140 milldir oddi wrth eu gilydd 1 ar hyd y mor, er fod y ffordd gwmpasog ar hyd y tir yn 300. Mae Patagonia wedi ei dyfrhau yn lIawe; gwell nag Australia, ac etto y mae Cadben Williams wedi cludo miloedd o ddynion i wkd mwy sych a marwol na Patagonia. yr hon a eilw efc yn "wlad y meirw." Os adtatiaeth vnfyd" yw gwneyd gwladfa mewn gwlad mor sych a Phatagonia, onid mwy "ynfyd o lawer yw i Cadben Wi Hams gludo miloedd o ddynion i Awstralia, )r hon svdd wlad llawer mwy sycbla marIVolna Patago- nia. Nid oes un ran eang o'r byd wedi ei ddyfrhau yn brinacli nag Awstralia. Nid yw Patagonia wedi çi dyfrliau yn brinach na Buenos Ayres. Maent yno yn co li ,9'd, ae yn magu anifeiliaidj yn ddirif. Ar derfyn Patagonia, yn Del Carmen, y maent yn gwneyd yr un peth, Mae yno gannoedd a miloedd o ddefaid a gwarth- eg, ac y mae gwenifclx yn cael ei allforio oddi yno; ac nid oe? ,r Un rheswm wedi ei ddwyn gan C%dben Williams i ddangos r.ad ellir gwneyd yr un peth yn nyffryn y Camwy. Bwgan i ddychrynu gwrageddos yw ei galw yn "wlad y meirw." Mae'r ^d a liauwyd, y coed a blanwyd, a phethau ereill yn tyfu yn dda, yn "ngwlad y meirw," tOr gwattheg yn edrych yn rhagorol, medd yr yncfudwyr. Os augeu sydd yno yn teyrnaBu, y mae efe yn well brenin yn Patagonia na Bywyd ei hunan yn y rhan fwyaf o gymmydogaethan Cymru a Uoegr hefyd. Mac Cadben Williams yn hynod o anffodus wrth alw Patagonia yn wlad y meirw," am fod pob ymfudwr yn ddieithriad yn dwyn tystiolaefch i iechyd dihafal y wlad. Pe galwasai Cudben Williams gymmydogaeth Gymreig Missouri yn "wlad y meirw," lie y mae'r cryd mor cnbyd, fel y mae'r Cymry yn ffoi oddi yno, buasai priod- oldeb yn hyny. Hon yw gwlad Garibaldi yr fftrald, Y mae galw y wlad iachaf dan haul y nefoedd yn wlad y meirw" yn hollol ammhriodoI. Wedi ei hyfforddi gan ryw hen Atlas y mae'r cadben, erdd de Mae liawer Atlas yn 1J:l' cfe¡osÎ{etved:ftivi:v: I eraill. wedi profi. Edryched Cadben Williams i Fitzroy, yr hwn yw yr awdurdod uchaf ar y gororau hyny, a chaiff y ganmoliaeth uchaf i ddyffryn y Chupat. Mae pob dyn goleuedig sydd wedi ysgrifenu o'r Wlrtdfa yn dyweyd yn hollol yr un fath. Yn ngwyneb eymmaiiito dystioJacth mor gadarn a nerthol, pa fodd y dewisodd y CadbeI1,:i¡¡I", yn "wlad y meirw," nid ydym yn dellI!. Nl ddywedodd "y Parch. M D. Jones a'i gifeillion, mai ar gopa Gol. yr Herald a Garibaldi yr oedd yr boll gyiiifoideb am y galanasdra a ddigwvddodd i'r creadur- f&ie; lnï:a:ya: eJdd yno yn ddigon buan i han." Yr oedd y fintai yn ddigon baan at amser hau, pe buasai y fintai wedi peidio ym- droi yn Porth Madryn (Nevr Bay), ond myned yn syth i ddyfi'ryn y Camwy. Camgymmeriad mawr oedd aros cyuimaint yn Porth Madryn. Yr oedd gwaeledd y fim- tai yu aclios mawr o'r oediad hwn. Yr oedd y rhan fwyaf yn debycach i blant nag i ddynion mewn oed, yn ceisio myned o Borth Madryn i ddyffryn y Camwy. Dywedodd Ciidivor fod mintai well wedi ei pharotoi, ond fel y <!hwalwyd hi gan anwireddau yr Herald a Gai-ibal. di. Er na ddywedais hyny o'r blaen, yr wyf yn hollol gydoly?u & Cadiror. Ar ol iddynt golli'r adeg han, ni fuasai cynghor Cadben Williams i fyned a bwyd am I 1I:;l¡;l;n;lo: :1:eha'I:i: ey;dd ldya: borth o ryw le arall. Yr oeddyji ni a Lewis Jones wedi psrotoi iddynt gynnaliaeth am 9 neu 10 o fisoedd, a gwyddem y buasai'r llywodraeth yn eu helpu, pe na buasai hyny yn ddigon, fel y ma wedi gwneyd. Pe ciwsem ni gymmhorth dynion galluog fel Cadben Will' hms, ni fuasai raid i neb fyncd at neb am help. Gallem ni, y Cymry, yn rhwydd iawn gaeI gwladfa rymus ond 'li:I:;fia gilydd, a byddaihyn jI ,,? lies dirfawr am ,h?dl.,th- i dd?f?d. I Mae Cadben Williams hefyd yn condemnio y cwmni I masnachol "yrlJ wedi ei ffurfio, ac yn galw hwn4 4 yr ym- gais iwyaf gwirion a haernu g,(Iywodd "In dani erioed." Cvvum'iau yff?lyb sydd ?edi fydl,? gwladfaoedd A ws. tralia a New Zealand, ac yr oedd aelodau seneddol, mi? llachwyr, a phrif ddynion Lloegr, yn ddigon "gwirion a haerllug i w?,?yd hyn h\aenau; a'u hesampl ?i,i- a haerlrug" yr ydym yn eidilyn. Yr oedd rhai o'rewmi- au hynyn taln cantly cant, a chant a banner y cant. Yr oedd y bobl wirion a haerllug ym? mor wirion, fel na chymmevasant ond deg punt y cant, a rhoddasant y gweddill yn ol i'r gwladfaaedd. Hoffem 3m fawr weled C"dbon Williams yn ddigon gwirion a haerllug" i ym. no X n" n y I.,?dw. y g?ll.i fod <Awasanaeth di?f.w, 1'1' geneai uy:ucelg. Am swiii y gaiim gam cyrr01 ouai wrth ICnight, yn rhoi pob banes am y cwmniau uehod. Gofyna, "A oss dim cywilydd ar y dynion o'u cyn- nyg ?' Dim mymryn. fDywedaf fi dros y cwmni ein bod yn erfyn ar Cadben Williams i gymmeryd cant neu ddau 0 raijdalau ynddo, ac ymrwymafy gwneir efwedyn yn chairman of the board of directors. Gof?n?t befyd, I "Pwy ywjrymddiriedolwyr, yllywyddion. a'r'kiifew, a beth )'w'r tclemu a.'r amcanion I" AiifoneditCa(livor? i G??,, a chain bob hysbyrwydd gyd. pbl?,?r, yn enwedig os cymmer ddeucant o andalau. Cwmni yn unig a all scfydlu'r Wladfa yn derfynol, ae yr 0' dd y cwmniau Soisnig yn cael eu ffurfio cyn cychwyn y g??- hanol wkdfaoedd; a phe caem gwmni cryf, a dynion fel Cadben Williams i'n pleidio, yn lie ein gwrthwynebu, deuai'r WIÐdfa yn ffaith aruthrol ar unwaith. Dylasai y cwmni fod wedi ei ffurfio cyn i'r fintai gychwyn. Yn bendifadueu, ni ddylaaai Cadben Williams gam- gylmddo swyddfa'r FANER 0 lurgnnio llythyrau yr yra. fudwyr.* ArfonasolJl ni bob llytbyr yn llawn, heb yr un iota yn eisieu, er fod y llythyrau Yn rhai cyfrinachol, l??b amcan i?, un '?.ny.t gad ea cyhoeddi. N.dai, bob petb nad oedd addas i'w gybo6ddi, ond yr oedd y cufan yn cael ei roddi o flaen Mr. Gee, fel dyn y gallasai y wlad ymddiried yn ei barchirsrwydd. lihoddwyd pob peth 0 natur gyhoeddus, yn ddrwq a d, yn y wasg. Gall Cadben Williams weled yr oil yn awr yn y swyad- fa, or Yr oedd cyhuddo'r wasg kon o gymmeryd ei llwgro wobrwyo am wneyd hyn yn hollol annheilwng a bono. Vr achos mawr fod Cadben Williams yn ysgrifenu oedd ei ydyindelmladl Gol. yr Herald, o herwydd y driniaoth yr oeddym yn ei derbyn. Attolwg, faint y mae Cadben Williams yn feddwl fydd yn teimlo drog mir. Gee o herwydd y driniaoth y mae efe yn ei gael 1 Nid oes gan yr Herald na duwinyddiaeth na gwleidiaeth j'w hynodi, a beth y mae efe wedi ei wneyd heb law

[- Pe bunsai Cadben Williams wedi ysgrifenu atom ni cawsai attebiad i iinrhyw westiwn, a'r attebion eithafcywir; ond dewisodd yn hytrach Iwybr eithaf anfoneddigpidd—y fath nad oeddym unwaith yn medd- w1 y buasai y Cadben Williams yn euo 0 bono. yi unig bethau a adawsom allan, mor bell ag yr ydym yn cofio, oedd sylwadau personol arymddygiad Mr. Lewis Jones tung at yr ymfudwyr yno, a.'u hymddygiad hwy tuag ato ef, Nid oedd y sylwadau hyny yn dwyn un berthynas &'r cwestiwn mewn dadl, nac t1 chysur yr ymfudwyr, gan ei too. wedi ymadael; a chan nad oedd yr vsgrifenwyr yma i brofi yr hyn a ddywedent, na Mr. Lewis Jones chwaith i'w amddiffyn ei hun, pa beth arall gwell a aUesid ei wneyd Ond yr ydym yn galw ar Cadben Williams i brofi yn ein colofnau, os gall, fod un gair wedi ei adael allan oedd yn jfafriolneu yn auff<ifnol i r idad liCit i ymfudwyr. dyfodol 5Tx- ydym yn galw arno hefyd i brofi, os gall, ein bod ni erioecl wedi derbyn, wedi addawderbyn, nac yn medd- wl derbyn till wobr am hyn, nac unrhyw waith ey- boeddiisarailu wiiactlioin folgolygwyt, n,rcyhoe,,Idwi chwaith, oud y wobr hono sydd ynglýn a cheisio cyf- lawni ein dyleilswydd yn fiyddlawn a theg in ewlad. heb ofni na cheisio-gwg na gwen neb. Oa nad all Cad- ben William? wneyd hyn, galwed ei eiriau yn ollmof gyhoeddus ag y ?wnaeth hwynt; a gwnaed hyny yn ngholofnau y ?)Mi-, yn gystal ? e)to?ofna? yr Herald. Ni oddefwn i gyh.ddi?dt?- o'r fath Idi..g? h-b -? profi, neu en galw yn ol; a disgwyliwn i CadhetJ I Williams wneyd un o'r ddau yn ein colotnaum. ^GL ] 1+ Y mae pob gair o hyn yn wir, a deued y Cadben Williams i weled y copi o bob Uythyr a. gyhoeduwyd. j

GARIBALDI ITALY AT GARIBALDI CYMRU. FONEBDIGIOS, ran yn synrytyrio uwen Den neiyntion yr amseroeud. yn ddi?,,d[3.?, y. ddi.r?yb,,d i mi fy hun, syrthiais i gwsg; ac yn ddisymmwth, ymrithiai o'm blaen ddy bywiog, iacus" gldaidd, yr olwg arno; ond yn hytrach nag i mi g?hi? ?h.ddi d.l?.iad o hono, oyfeir- iaf y darllenydd at carte de vitite o'r gwladgarol Gari- baldi, fel y dYllwareliiadgorell o'r ddelw ayiarithiai o'm blaen ag a wn i am dano. Ac yn bur ddiseremoni, y mae yn gorchymyr; i mi ymofyn am bapur a a i?ge I ¡[:n:!sQ i(ai !ï1;n al1;; i ;gfleJ Cvmraeg) at y Cy,?,?.. ?ilw ei him G,,ib,ldi. Ac os ná wyddwn ei addres, am ei anfon drwy gyfrwngjBANEB AO AMSERAU Cnmu. Gan hyny, Alri, Gol., erfyniaf arnoch roddi gair neu ddau am unwaith oddi wrth arwr gwlad yr ItaJiaidat wrthwladgarwr y Cymry, sydd wedi bod inor liyf a gwneyd defnydd o'i enw. At un M eilw ei hun Garibaldi,' Y CYFAILL, u ir wyf fi, yr hwn sydd a liawl mwy no. r cynredin at yr enw Garibaldi, yn dy rybuddio di i beidio defnyddie, camddefnyddio fy enw i yn rhagar. Yr wyf yn dealt yn eitliaf da beth yw dy amcan yn gwneyd defnydd a, hono. Yr wyt wedi dyfod yn ddigon hysbys yn hanes diweddar y byd i ddeall fod yr enw G«1"Íúaldi yn cael ei ystyried yut gyfystyr a ywladgarior: ac mai y peth mwyaf manteisiol i dy amcanion gwrthwladgarol di (os nad wyf wedi dy gamgymmsryd) fyddai defnyddio enw gwladgarwr i guddio dy wir gymmeriad. Gan hyny, ff nghynghor caredig i ti yw liyu Os wyt am ennill i ti dy ilian yr enw (fwladgarwr, fel yr ymddengys dy fod, dangos dy deimlad gwladgarol yn onest o dan dy enw priodol. Nid trwy ymddieithrio y mae ennill serch 800 ymddiried cenedl, ond trwy ddyfofl allan i'r maes yn amlwg ac yn wrol. Y eyflawn a fydd hyf fel y Hew." Ac yna, ti gai wrandawiad, a'th barchu gan hyd yn oed y rhai sydd heb fod yn cydolygu A thi mewn bam ar byngoiau y dydd. Cyn y bydd dy lythyrau o blaid nac yn erbyn unrhyw bwnge perthynol i'r genedl o unrhyw bwy. a dylanwai, y mae yn rhaid i ti argyhoeddi dy genedl rly fod yn ddyn ag sydd yn teimlo yn udwje dros ei ltw) ddiant, yn annibynol ar unrhyw elw persoi ol. Yr hyn a wnaeth i fy ngenedl i roddi •cycomauit o aurayd- ed 1 arnaf fi yw fy mod wedi dangos ojmmaiat o yd i a gwneyd cymmaint o ymdrech i csod anrhydedd ani, Gan hyny, teimlef fod genyf yehytJfg aw.iuido:i i ddwevd Do- a gwn» dithau yr an m idd." Dyrchva di hi (dy g;oedl), a hithau a'th ddyrchifa di," t ndyrydwyt ti wedi colli y ffordd yn fawr ar y dechreu, trwy ymladi yn erbyn y rhai ag y mae san y wlad radd o ymddiried vnddynt eisoes, a gwneyd hyny yn ll.chwraidd o dan gyigod ffueeaw (flug i ti am mai fy enw i ydyw), a gwaeth na'r cyfan, es tydi yw yr hwn y mae y cyffredin vn ei feddwl yn awr, yinddangosodd cymtuenad istir wahanol i'r hyn y tnyKit ti i'r Oymrj gredu dy fod. Pan godwyd yehydig ar g»r y lien-sef fy enw i-oodd yu dy guddio, darfo i siblo'eth un o dy lythyrau cyftmach I hijti na bydd gan y rhan liosocat o dy genedl byth ytr- ddiried yoot. Dangosodd ar unwaith lawer oawydd am self-interest; ae o ganlyniad, gryn fesur o re,g,ith yn dy lyihyrau cy hoed (I us. Yr wyi yn dyweyd dy golliadau yn ddidderbyn wyneb, er mwyn i ti en hysgoi rfcag llaw. Yrwyfvn appolio atae yn onest—fel y dylwn wneyd at would be Garibaldi-am i ti newid dy lwybr, os oel ynot y jot lleiaf 0 ysbiyd gwladgaiwih, 0 herwydd

J Yr unig adeg y cefnasom i'r graddau lleiaf ar achos Gogledd oedd, pan gyhoeddwyd Uythyr y llywydd at Ir. Horace Greely, yn yr hwn y dywedai fod rhyddbAd y caethion yn ail gwestiwn—mai parhâd yr Undeb oedd y cyntaf: ac y rhyddheid y caethion nen y parhekt y gaethfasnach yn 01 fel y byddai y naill neu y 11*11 yn rlVfriol i barbed yr Undeb. Genym ni, rhyddhid y ciethicn oedd y cwestiwn mwyaf pwysig o lawer; a phan gwelsom nad oedd ipenrlerfyniad y Gogledd y pryi liwnw wedi ei wneyd y rhyddheid hwynt, nid cedd o gymmaint pwys pa un o'r ddwy blaid a enmilai y dydd. Ac y mae yn rh ml i bawb addef mai a or- awchlywodraethodd y cWbl, ac a osododd y Gogledd mewn amaylchiadau nas gallent beidie en rl yddhau; as yr ydyrn yn Uawenhau o'r herwydd^- GV-j

gnU'f Cymry i ymladd A'u giydd, pleidio gwrthryfel T )caetlifeistri, ac ymosod ar y WIA-fe Gymreig! Ma. d%winyddiaeth a 1Ileidiaeth y FANER yn elu1'; ac id oes un papur yn Nghymru wedi gnoyd .y.mi.t g ef dros addy5K, rhy lid, modwldeb, Ilenori"th, mas- nacli, amaethyddiaeth, a ch?,?fydd. HoffAsem iddo fod yn bendant o du'r (logledd yn nechreuad wrthryfel yr America ond d.dleuodd yr Herald i'r aiwedd dros J De, yr un fath a Tharyaid Liverpool, a llawer o Rydd- frydwvr hefyd o ran hyny. Hyderwh mai nid hyn yw dirgelwch cydymdeimlad y Cadben ¡¡"r Herald. Attolwg, a ydyw Cadben Williams yn cydyffideitiilo dim a gwyr y Wadfa, o herwydd y rliyfela gyhoeddodct yr Htrali yn einherbyn, lieb I ni wneyd un niwed iddo. A oes gan Cadben Williams un cydymdeimlad å ni, pall y mae llythyrau fftogiol, ae anwireddal1 Garibsldaidd, yn cael 011 cyhoeddi i bardduo ein mudiad? Mae'r FANER wed cyhoeddi pob ochr i'r ddalen, yn hollot gyfUwn a theg. Nid yw'r Herald wedi cyhoeddi'r all o du y Wladfa; ond y mae wedi cyhoeddi pob tfot lythyt penchwiban yn ei herbyn, a phethau ffugio], pcrfifaith ffugiol, i'n niweidio. Yr ydyai nincau wedi ei ddal yn ei ddrwg, a'i ffi..gell. yn dda, fel y gweddSK !ddo ei ehael, ond nid i'r graddau y gallasem. OS gwna'r Cad- ben Williams edrych ar bethau y)i briodol, Caiff wele d fod ei gydymdeimlad wedi bod Gyda gwrtbdd?ych hallol aimheilwng. Os bydd y Cadben Williams yn ysgrifenu otto, gwnaed hyny yn bwyllog a phaTchus. Dywedwn hyny am cin bod yn dymnno yn dda iddo, ae am yr ewyllysiwn ei anrliydeddu fel Cyore) teilwtig. Ymdrechwn ninnau ei atteb yn yr un ysbrvd. Coiled mai yr Herald a dde- ebrmodd ywomd. rfyni.so arno beidio, ond palladd. Aeth yn ttlaeu i ddyw?yd i b..tyr. anwireddau yn ::fJ ¡;:o:i!¡fr1 :e.. t;:d::« yb. Mewn hunan-amddiffyniad yn uuig y daethom ni allan. Darbwylled efe yr Herald i'n gadael yn Iloaydd, I :l fath ag y papur&u ereill wedi gwneyd, caiff yntau lonydd. Mae n ]lawn ddigon b?a i'r Herald gyhoeddi ein mcthiant pan y byddo hyny wedi cymtner- yd lie. Ond y mae ei fryd ar ein dinystrio. MèI iddo ar ei wefusail yw pob chwedl ddrwg am y IVIadfa-boed hi wir neu gelwydd, ffaith neu ffugiaeth. Mae pob Gwladfa yn cael llonydd gan yr Herald ond y Wladfa Gyr.ig, a phob cwmni ond cin cwmni ni. Nid oes neb y.? ymyraeth a'r Black Ball Li,?e ond y mae pawb yn gadael llonydd iddi i weithio ei ffoi-dd. Caiff godi ncu. gwympo yn uerth ei theilyngdod ei hunan. Pa barn ns. chawn ninnau lonydd ? Onid yw yn warth fod Cymry i'w cael ag yi?fa ferwino am ddrygu dynion ag y maa gwladgarwch a chrefydd yn Ilosgi ar alIGrau eu calonau. Un ditfith ysgymun yw'r Herald, a dwl diderfyn. Y Inae ynddo liaws o fin hanesion i foddio gwrageddos, ond nid ydym yn credu fod hir oes idio ar ei lwybrau presennol a phan y byddo marw, ysgrifenir ar gareg ei fedd ef, Hwn oedd envoy (tin ddyweyd chwedlau crogi. Er ir Herald ein drygu, mae Iladd y Wladfa yn ormod o orchwyl i goryn fel efe. Mae ei allu er niwed yn Ilai nag y bu erioed. With ruthro i'r Wladfa,- hwrddach dwl oedd yn pwnio ei ben yn erbyn y graig. Efe sydd wedi derbyn niwed, aoy mae eymmmedadyr Heraldyn i3 nag y bu erioed o'r blaen. Oni ddywedodd yr Herald, yn erbyn y Taleithiau Gogleddol, ac oni phleidiodd y De i ddiwedd y rhyfel ? Mae ei holl ddarogan wedi troi allan yn gau brophwydoliaeth. Camarweiniodd y wlad. Y Gogledd a gariodd y dydd, ac y mae'r Herakl a'r De wedi colli'r dydd. Mae ei ddarogan etto am y Wladfa yn sicr o droi allan yn groes i'w ddisgwyliad; ac mewn hanesiaeth, yr Herald fydd Simei y Wiadfa Gymreig. MICHAEL D. JONES.