Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
Y CYNNWYSIAD. V
Rhestrau Manwl, Canlyniadau a Chanllawiau
Dyfynnu
Rhannu
Y CYNNWYSIAD. V y Oyiiglior Addysp, a Chyrutu "3 yr Wytknos 6 Gwladd yn Liverpoool i Mr. Gladstone 6 Prif Erthyglau Umiddten Cymreig 9 Sefyllfa gymdeithasol a gwleidyddol Cymru 11 Tystiolaeth amgylchiadol 11 Hem/ddion Tramor 11 /,?M ? ? 1' Ifarchnadocdd m. M' •» 12 gohebiaethau 13 J gysbysiadau 14
Y CYNGHOR ADDYSG,I A CHYMRU.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Y CYNGHOR ADDYSG, I A CHYMRU. YN ein rliifyn diweddaf, ni a roddasom lianes y pwyllgor a fn yn eistedll y flwyddyn ddiweddaf i chwilio i mewn i gyiansoddiad y Cynglior Addysg, a dull y swyddfa hono o curio ei. gwaith yn mlaen; ac heiyd i'r liwybr goreu i estyn manteision archwiliad y llywodraeth a'r rhoddion seneddol i ysgolion sydd yn awr heb dderbyn un cynnorthwy oddi wrth y llywodraeth. Ehoddasom hefyd enwau y boneddigion a alwyd i roddi eu tyst- iolaethau ger bron y pwyllgor ar y cwestiynau hyn, ac addawsom ychydig o ddyfyniadau yn fin rhifyn presennol. Yr ydym yn awr, gan hyny, vn cyflawni yr addewid liouo. Y tyst cyntaf a alwyd oedd Mr. LIN GEN, Ysgrifenydd y Cynglior Addysg. Y mae tystiolaeth y g*r hwn o gryn bwysigrwydd, yn gyramaint a'i fod yu egluro y modd y mae gwaith y swyddfa hono yn cael ei gario vii iiilaeii. Dengys i ni pa fodd y mae Minutes y Cynglior yn cael eu gwneyd—fod Llywyddy Cynghor, neu yr Is-lywydd, yn gosod eu syniadau i lawr, neu yn gorchymyn i'w hysgrifenydd i wneuthur hyny a bod y rhai hyny yn cael eu liargraphu, ac yna yn cael ei hanfon i holl aelodau y Cynghor, a bod yr aelodau naill ai yn cyfarfod i'w liystyried neu vnte yn arwyddo eu cymmeradwyaeth o honynt mewn ysgrifen; ac wedi eu penderfynu (fan y Cynghor felly, byddant mewn grym. Ymddens?ys hefyd oddi wrth ei dystiolaeth, ft id yr hoU awdurdod yn mron i benderfynu y cwestiynau perthynol i'r swyddfa yn ei law ef. Eglmhaodd hefyd lawer o bethau ereill cys- sylltiedig ar swyddfa a'i gweithrediadau, nad ydynt yn galw am ein sylw yn neillduol yn bresennol. Ond yr hyn a ddyfynwn ar hyn o bryd ydyw ei attebion i'r cwestiynau a ofynwyd iddo ar yr hyn a elwir Adran Cyd- wybod (Conscience Clauge)-yr adi-aii a roddir yn ngweithredoeclcl Y sgoliou Cenhedlaethol mewn plwyfydd He na bydd ond un ysgol yn angenrheidiol, a He y mae Ymneillduwyr yn preswylio. Gofynodd Arglwydd R. CECIL iddo,— Cive.itiit,n.-A ydych chwi yn cofio yr amgylchiad cyntaf a ddygwyddodd pan y eytiwynwyd Adran Cydwybod i sylw cefnogwyr rhyw ysgol? Atteb.- Nid wyf yn cofio am yr amgylchiad neillduol hwnw. C.—A ydycli chwi yn meddwl dweyd yr ystyrid y peth o gan lleied pwys, fel nad ydych yn cofio am yr enghraiift gyntaf o'i roddiad fel ammod o flaen pivyllgorau ysgolion ? A.-Dygwydefisylwolier- wydd y pethau canlynol: -Yr oedd adeiladu ysgolion Wfdi dyfod i gael ei ystyried gyda llawer mwy o ofal na phan yr oedd y wlad yn brin iawno ysgolion; u plian mai unig amcan y Cynghor oedd adeiladu ysgolion, lieb wneyd ond can lleied o ymofyniad ag oedd yn wir angenrheidiol. Ar ol i'r sefyllfa hono ar bethau gyfnewid, ae i gyfartaledd yr ysgolioa ar gyfer y boblogaetli ddyfod i gael ystyriaeth manyi- ach, codwyd y cwestiwn o'r priodoldeb o gael Adran Cydwybod os na byddai ond un ysgol yn unig i gael ei hadeiladu mewn lie; a daeth y pwyllgor i ofyn a fydd galwad arnoni i adeiladu ysgol arall yn y plwyf hwn ? C.-Wrth y pwyllgor," a ydych ehwi yn golygu yr is-Iywydd? A.-Yr ili-Iywydd, neu y llywydd, pa un bynag o honynt a fyddai yn gweithredu y pryd hwnw, a olygid genyf. C.-Ond a ydych chwi ddim yn cofio yr amgylch- lad pan y dywedodd yr ia-lywydd gyntaf wrthych, y byddai yn rhaid gwneuthnr cynnygiad o Adran Cydwybod i ysgol neillduol? A-.Y mae Adran Cydwybod wedi bod bob amser yn rhan o gyf- ansoddiad yr holl ysgolion, oddi eithr yn unig yr Yogolion Cenhedlaethol; ac yr oedd y peth yn codi yn naturiol oddi ar y gohebiaethau, y dylesid, mewn Plwyfydd lie yr oedd llawer o enwadau crefyddol, a lie nad oedd ond un ysgol i gael ei hadeiladu, gwneyd thyw ddarpariaeth ar gyfer y lleiafrif o'r trigolion. Y dystiolaeth nesaf a ystyriwn yn angen- rheidiol ei dyfynu, yw eiddo y Parch. J. D. LONSDALE; yr hon a ddengys i ni yr ammodau a ofynir gan y National Sclwol Sodety cyn y derbynia un ysgol rodd o fath yn y byd o(ldi wrthi hi, Gofyna Mr. Walter iddo fel y canlyn C.—A fyddwch chwi cystal a dywedyd wrth y pwyllgor ar ba delerau y rhydd y Gyradeithaa Genedl- aethol (Notional Society) roddion at addysg ? A.— Y rheol gyntaf ydyw, Fod y plant i gael eu liaddysgu yn yr Ysgrythyrau Sanctaidd, y Catecisni,aFfurf-wasan- aeth Eglwys Loeg'r. Yr ail reol ydyw, Fod i'r add- ysg grefyddol fod o dan arolygiaeth parson y plwyf. Y drydedd reol yw, Fod yn rhaid i'r plant roddi eu presennoldeb yn y gwasanasth cyhoeddus, os na bydd i bwyllgor yr ysgol, o herwydd rhyw resyinau digonol, eu cymmeryd yn esgusodol. Y bedwaredd yw, Os bydd i unrhyw anghyttundeb ddigwydd rhwng pwyllgor yr ysgol a'r parson mewn perthynas i'r rheolau hyn, fod yr appeliad i gael ei wneyd at yr esgob, yr hwn sydd i derfynu yr ymrafael. Y mae V Parch. J. D. LONSDALE yn dangos ei wrthwynebiad, a gwrthwynebiad y G viii- deithas Genhedlaethol i Adran Cydwybod, ond yn addef ar yr un pryd fod yr adran hon yn cael ei rhoddi yn ngweithredoedd ysgolion yr Eglwys er cyfiawnhau Pwyllgor y Cynghor Addysg pan yn rhoddi arian y llywodraeth tuag at adeiladu ysgolion i'r Eglwys. Ond er hyny, y mae yn dangos ei wrthwynebiad i'r cynllun. Yn nesaf, ni a roddwn ddyfyniadau o dystiolaeth larll GRANVILLE, prif lywydd y Cynghor Addysg, mewn attebiad i holiadau Mr. Buxton. C.—Y mae yr Adran Cydwybod wedi cyfarfod a gwrthwynebiad cadarn oddi wrth amryw glerigwyr, onid ydyw? A.—Ydyw. C.—Ai nid ydyw y gwrthwynebiad hwnw wedi tarddu o'r syniad sydd ganddynt, y dylai holl addysg grefyddol plant y plwyf fod yn eu dwyJaw hwy yn unig? A ._Yr wyf yn credu mai dyna ydyw y teimlad. C. —A ydyw eieh arglwyddiaeth yn barnu mai yn nwylaw y rhieni yn benaf y dylai yr awdurdod ar addysg grefyddol Im"plant fod? A. Ydwyf. C.—A ydych chwi yn tueddu i ganiatau hyn, y gellir rhoddi holl ofal aldysg grefyddol y plant i'r parson neu y clerigwr, yn lie i'r rhieni ? A, Nac ydwyf, mewn un modd. C. Ai nid yw eich arglwyddiaeth o'r farn y dylai Cyfundrefn Genliediactliol o Addysg, traul yr hon a ddygir gan Ymneillduwyr yn gystal ag Elwyswyr, gynnwys yr egwyddor hon ? [y dylai addysg gref- yddol y plant fod dan awdurdod a rheolaeth y rhieni.] A.-Yr wyf yn meddwl felly. C.—A ydych chwi yn meddwl y dylai rhieni gael eu gosod yn y fath gyfyngder.fel y byddai raid iddynt foddloni i'w plant gael eu hamddifadu o fanteision addysg dda, neu eu gosoddanaddysggrefyddol,yr hon y byddant yn ei hanghymtjieradwyo ? A.-Nid wyf yn meddwl y dylent gnel eu gosod yn y fath gy fyngder trwy weith red y lIywodraeth. Yr wyf yn barnufod gan barson berffaith liawl i ddysgu plant yn ol ei gredo ei liun, ac i gau pob plant ereill rhagruwynhau y rhan gyffredin o'r addysg (secular), os byddant yn dangos gwrthwynebiad i fyned hefyd o dan ei addysg grefyddol; ond y mae y cwostiwn yn newid yn 1101101, yn ot fy marn i, pan ddefnyddir arian y trethi cyifredin at gynnal yr ysgol hono. Y mae Mr. E. D. J. WILKS, ysgrifenydd y British and Foreign School Society, yn rhoddi y dystiolaeth ganlynol, yr lion sydd yn dal perthynas neillduol a Chymru, ac yn dangos ei syniadau ef am Adran Cydwybod. C.-Dywedasocli eich bod wedi derbyn cftynion o Gymru. A oes llawer o ysgolion yn Nghymru mewn cyssylltiad a'ch cymdeithas cliwi ? A.-Oes, lawer iawn. C.-A dd.erbyniaaoeh chwi .ryw gwymonod.d.i .wrt.h yr ysgolion hyny yn Nghymru mewn perthynas i'r cwestiwn o addysg grefyddol? A -Mae tair rhan o bedair o'r trigolion yn Ymneillduwyr; ac y mae cenym lawer o esamplau o roddion y llywodraeth yn cael eu cyfranu at adoiladu ysgolion nad yw y bobl mewn un modd yn eu cymrueradwyo, nac yn ehwen- nych anfon eu plant iddynt. C.-A oes genych fantais i lfurfio barn ar y pri- odoldeb o ddwyn i fewn Adran Cydwybod i Weith- redoedd Ysgolioa yno ? -Yr wyf yn ystyried fod bodolaeth v fath beth ag Adran Cydwybod yu Nghymru ynlddirmyg ar y trigolion. C.-Pa ham yr ystyriwch Adran Cydwybod yn ddirmyg ar y trigolion ? A.-O blegid fod tair rhan o bedair o honynt yn Ymneiildw oddi wrth Eglwys Loegr. Egwy?? nid r ?? yno lawer o Ysgolion Eglwysig yn Nehymru ? ?.-Oes, y mae yno lawer o yNgohon felly; ond nid ydwyi fi yn bersonol yn gyUAbyddus i liwynt. C.-Ond ai nid yw yn ffaith, mai po mwyaf fyddo cyfartaledd yr Ymneillduwyr mewn YsgoIionEg- ?igmai mwyaf ydyw yr angen am Adran Cyd- w??odn '? A -Yr wyf yn meddwl ei bod yn hollol Zhvnunhwys yno. GaUwn enwi llawer awn o i Srvn mha rai y mac Yagolion Eglwysig, neu Y?ouon Gwladwriaethol, heb ond ychydig o blant yn rkodai eu presennoideb ynddynt, tra y mae ysgol 8m i. n/ „„ vVvminydogaeth yn cael ei gorlenwi 4 phlant. Y mae g?nyf un enghraiSt o'm blaen yn  v lIywodraeth yn gwrthod cym- mkor?h ariau0i i lielat?'4 y?' blegid ei bud yn flaenorol i hynywedi caniatau rhedd at adeiladu ysgol aral I- i'r hon, pa fodd bynag, yr oedd y rhieni yn gommedd anfon eu plant. C.-Pa fath ysgolion oeddynt? A.-Yogol Fryt. anaidd oedd un, ac Ysgol Genhedlaethol oedd y Hall. Y mae Arglwydd Robert Cecil yn yofytz y cwestiynau canlynol i Mr. Wilks C.—A ydych chwi yn gwybod fod addysg gref- ydlol y plant mewn ysgolion yn y rhai y maent yn cymmeryd mantais ar Adran Cydwybod, yn cael ei esgeuluso yn llwyr? A.-Yr wyf yn dal fod y plant yn cael eu hacldysgu mewn pethau crefyddol yn yr Ysgolion Sabbathol, ac fellv yn mlaen. CYr ydych ynffafr Adran Cydwybod mewn ys- golion yn Lloegr, ond yr ydych yn ei hystyried y n ddirmygyn Nghymru-yn ddirmyg ar y trigolion; a ellwch chwi roddi eich rhesymau dros y syniad hwn ? A. Fy rheswm dros fy haeriad yw, fod tair rhan o bodair (yr hyn yn wir sydd o dan ycyfrif priodol) o'r trigolion yn Ymneillduwyr. a.- Pit beth yw eieh syniad obarth I'r math o addysg a ddylai ffynu yno; a ddylai:. fod Adran Cydwybod olr oclir arall ? (It. Y. yn pertilyn I i sgoiion jjrytati- aidd ?) A.-Maepobpetliynrliyddaryroclirarall. C.—A ydych ehwi ddim yn meddwl y byddai mor anhawJd gan y r Eglwyswyr ymostwng i ddysgeidiaeth yr Ymneillduwyr, agydyw gan yr Ymneillduwyrym- estwngi ddysgeidiaeth yrEglwyswyr ? A.—Nid ysgol Ymneillduol ydyw Ysgol Frytanaidd; ae nid oes un Holwyddoreg (Catecism) yn cael ei ddysgu yno o gwbl. Y mae nifer yr Eglwyswyr sydd yn aelodau o'r Ysgolion Brytanaidd yn llissog iawn. Y Beibl yw y llyfr a arlevir at gyfranu addysg grefyddoljyn yr Ysgolion Brytanaidd. Cwestiynau a ofynwyd i Mr. Wilks gan yr A rlrh. H. A. Bruce C.- Y r ydych wedi dyweyd, onid ydyeli,inad ystyr- iweh ysgol Eglwysig wedi mabwysiadu A.dran Cyd- wybod yn gyfaddas i sefyllfa teimlad erefyddol yn Nghymru ? A.-Mewn ychydig iawn o aragylohiadau y digwydda yn wahanol; canys rhaid y bydd y bobl- ogaeth yn hynod fechan mewn unrhyw Ky byddai augen ysgol Eglwysig mewn ardaloedd gwledig yno. C.—Ai nid yw yn ffaith y rhaid i ysgol Eglwysig, gydag Adran Cydwybod, yn y mwyafrif o amgylch- iitdau, gael ei rheoli gan bwyllgor o Eglwyswyr bob un, a bod y pwyllgor hwnw i gael ei alw ynghyd bob amser gan bersonau ag sydd yn gymmunwyr yn 1<:g. 1 wys Loegr ? A-—Y mae hyny, yr wyf yn credu, yn wirionedd. C.—A ellir disgwyl y bydd corph Ilywodraothol ysgol, o'r hwn y eedwir Ymneillduwyr allan, ac yn newisiad yr hwn nid oes ganddyut un llais, yn gymmeradwy mewn plwyf yn yr hwn y mae y mwyafrif yu Ymneillduwyr ? A.-Byddai ganddynt y gwrthwynebiad mwyaf iddo. C.—Nid yn unig rhaid i bwyllgor yr ysgol gydag Adran Cydwybod fod yn Eglwyswyr, ond rhaid i'r holl athrawon hefyd fod yn Eglwyswyr, a'r addysg grefyddol a gyfrenir fod yn ol dysgeidiaeth Eglwys Loegr;—ai nid ydyw hyn felly? A.-Felly,yll hollol yr wyf fi yn ei ddeall. C.—A yw y fath gydgyfarfyddiad o amgylchiadau yn debyg o wneyd ysgolion Eglwysig gydag Adran Cydwybod yn dderbyniol i drigolion y cyfryw blwyfP A.-Yr wyf yn meddwl nad ydyw. C.—A ydych chwi yn barnu mai hyn yw yr aches nsawr nad ydyw cyfundraeth y Cynghor Addysg wedi bod mor lwyddiannus yn Nghymru ag y bu yn Lloegr ? A— Yr wyf yn medd wl felly yn hollol; y n gymmaint a bod rliau fawr iawn o'r boblogaetli yn Anghydffurfwyr. Y tyst nesaf, a'r diweddaf y dyfynwn ei dystiolaeth yn bresennol, ydoedd lyr Arch- ddiacon Denison. Uchel-Eglwyswr ydyw, yn meddu syniadau pur gryfion ar ddyled- swyddau a hawliau gweinidogion yr Eglwys Sefydledig. Holwyd ef fel y canlyn gan Mr. Bruce:— C.—Pa beth sydd yn yr Adran Cydwybod ag sydd yn gofyn i chwi roddi yr addysg grefyddol a wel y rhieni yn dda ? A.-Am fy mod yn rhwym o roddi holl addysg Eglwys Loeir, nis gwnaf ganiatau i fy ysgolfeistr neu fy ysgolfeistres Eglwysyddol gael eu rhoddi mown sefyllfa agy byddant yn rhwym o dder- byn plant i'r ysgol, rhieni y rhai a allant ddyweyd- Ni fynaf i fy mhlentyn gael ei ddysgu yn y rhan hwn o'r Catecism, nac yn y rhan arall; ni fynaf idd- 1 ynt gael eu liaddysgu yn y peth hyn, rhag i ehwi reddi esboniad Eglwysig arno." Beth a fyddal fy sefyllfa, pe digwyddai i hyn gymmeryd Ue? Yr wyf yn gwybod rnad oes lawer o glerigwyr o r un farn a mi yn hollol (ac hwyrach yr ystyria y Cynghor Addysg yn beth boddhaol nad oes llawer o rai tebyg i mi); end yr wyf yn meddwl, fel y treigla amser yn mlaen, y daw llawer etto i symed vn gyffelyb, y rhai pan ddeuant i ysgol yn cael ei rheoli gan Adran Cydwybod a ddywedant "Nisgallaf weinyddu ynddi: ni bydd a wnelwyf o gwbl a hi, eithr gadawaf hi yn hollol i arolygiad trigolioll ereill v plwyf." Os bydd y cyfryw ysgol yn ol y gyfraitli yn ysgol y plwyf, nid wyf yn meddwl ein bod ni, yr Eglwyswyr, yn gofyn gormod; eithr gofynaf i'r rhai a gyliuddir o gynnyg Adran Cydwybod, i ystyried fod genym ninnau hawl i ofyn i'n cydwybodau gael eu parchu i'r un graddau ag y mae gan Ymneilldu- wyr hawl i ofyn i'w cydwybodau hwythau gael hyny. C.-A oes Ymneillduwyr yn eieh plwyf chwi? V-0 ba enwadau ? ?.-Rh?; WesleyMd;. rhai C.-a ba enwadau r A.-Rhai Wesleyald,-a rhal Be?wy?. ? sefyllfa bresennol ynglyn ? add- ysg eu plant? A-Nid oes ganddynt un ysgol o r eidd vat eu liunain; bu ganddynt ysgol ychydig amser yn .1 ond y mae erbyn hyn wedi darfod. Plwyf byehan yw fy Dlhlwyf 1, ac nid oes lno lawer o YmMttIdu- wyr. Fy rl;e-)l i gyda golwg ar yr holl ysgolion sydd o dan fy arolygiaeth ydyw—na ollyngir unrhyw blentyn iddynt oni byddant wedi eu bedyddio yn Eglwys Loegr, neu oni bydd i'w rhieni ddangos par- odrwydd i'w cyflwyno iddi i'w bedyddio. Gofynodd lIlr. Addetley iddo: Caniatewch fod mewn plwyf yn Nghymru dri o blant perthynol i'r Eglwys, ar gyfer cant o blant Ymneilldaol-yr Uyn sydd yn beth cyifredin yno-a ystyriech chwi fod gaa drigolion Eglwysig y gymmydogaeth hawl bendant i ofyn am gymmhorth o'r swyddfa addysg at adeiladu ysgoldy? A.-Ysgol fechan mac'n wir y gellid ei liawlio, ond yr wyf yn dywedyd fod y Cynglior v Addysg yn rhwym o roddi ysgol iddynt er hyny. Y mae yn rhaid i ni bellacli derfynu, er nad ydym wedi rhoddi ond ychydig iawn o ddyfyniadau, fel y gwelir, o lyfr mawr un- plyg, yn cynnwys yn agos i bum cant o dudalenau. Ond er fod ein dyfyniadau yn ychydig, yr ydym yn tybied eu bod yn ddigon i ddangos y pethau canlynol Yn gyntaf, Fod Adran Cydwybod wedi ei bwriadu i sicrhau rhyw gymmaint o rydd- id i Ymneillduwyr mewn Ysgolion Eglwysig lie y tybir y bydd un ysgol yn ddigon mewn plwyf. Yn ail, Fod y Gymdeithas Genhedlaethol, a llawer o'r parsoniaid, yn liyuod o wrth- wynebus iddi. Yn drydytld, Er y cwbI, yn marn Mr. WILKS, a llawer ereill sydd o'r un farii ag of, y mae ei bodolaeth yn insult i'r Dywysog- aetli; ac y mae yn ddiammheu hefyd, fod ym- ostvvng i'w derbyn yn ddiraddiad arnom fel cenedl. Ond pa beth sydd i'w wneuthur Pa un ai ymfoddloni i'r ammodau presennol, ynte ymdrechu i sicrhau ammodau gwell a wneir ? Braidd nad ydym yn tybied, wrth ystyried yr ymosodiadau beunyddiol sydd yn cael eu gwneyd ar y Cynghor Addysg gan yr Eg- lwys Sefydledig yn nihob modd, a'r tystiol- aetliau a roddwyd ger bron y Pwyllgor Ym- chwiliadol, y dylai Ymneillduwyr y Dywys- ogaetli anfon rhai o'u gwyr cymmhwysaf i ddwyn eu tystiolaeth ger bron y Pwyllgor Seneddol, hyd yn oed os mynir parhau yr ammodau presennol. Ond os oes yr awydd lleiaf yn ein mysg i ymdrechu am delerau gwell, y mae hyny yn llawer mwy angen- rheidiol. Clywsom fod rhai o aelodau y Cynghor Addysg yn cwyno na byddai yr Ymneillduwyr yn dadleu eu hawliau yn gryf- ach, ae yn fnvy mynych a plienderfynol, gan y byddai hyny yn gryfhad i'w breichiau hwy yu ngwyneb yr ymosodiadau a wneir arnynt gan swyddegion yr Eglwys Sefydledig. Pa uii bynag a ydyw hyn yn wir, ai peidio, y mae ein rhwymedigaethau i ieuengctyd ein Hysgolion Sabbathol, a'n ffyddlondeb i'r egwyddorion a broffeswn, yn galw arnoni i beidio gadael un gareg heb ei throi nes sicrhau un o'r ddau beth a ganlyn: — Naill ai ysgolion perffaitli rydd, dan lyw- odraeth pwyllgor a ddewisir gan y tanys- grifwyr, ac heb fod un berthynas rhyng- ddynt a'r Eglwys, nac ag Ymneillduaetli- Ysgolion Cenhedlaethol yn ngwir ystyr y gair :—Neu ynte, os bydd yr Eglwyswyr wedi sicrhau y rhodd seneddol at ysgol mewn unrhyw ardal, fod yr Ymneillduwyr yn cael rhodd hefyd tuag at adeiladu ysgol iddynt hwythau yn yr un cyfartaledd yn ol nifer y plant. Sefydler un ysgol gyffredinol ac an- enwadol yn mhob ardal, Ile y bydd un yn. ddigon iddi, a chydweithreded Eglwys- wyr ac Ymneillduwyr i'w dwyn yn nilaen neu os nad ymfoddloha yr Eglwys i hyny, rhodder rhoddion i'r Eglwyswyr ac i'r Ym- neillduwyr yn ol nifer y plant fyddo gan bob un. Buasai yn well genym y cyntaf; ond os nad ellir ei gael, ymdrecher am yr olaf, neu unrhyw gynllun arall, gwell a thecach, os gellir ei gael. Y mac cin herthygl bresennol wedi myned mor faith, er pob ymdrech i'w chrynhoi, fel. nad allwn yr wythnos hon gyhoeddi y cynllun i ysgolion dyddiol i Gymru a ddarllenodd ein cydwladwr ffyddlawn, Mr. HUGH OWIFN, o Lundain, yn Eisteddfod ddiweddaf Aber- ystwyth. Caiff y papur hwnw ymddangos t yn ein rhifyn nesaf: a chyd a hyn, gadawn t yr achos yn nwylaw ereill i'w^drafodj; gan obeithio na adewir i'r adeg bresennol iyned heibio heb wneyd yr oll sydd yn bossibl i sicrhau gwell ammodau fr Dywysogaeth rhag Haw.