Baner ac Amserau Cymru

gifjwjjtlfliHto r Hfjjtlww. GOIIEBYDD LLUNDAIN ?N AMERICA. I WASIIINGTOX, Mawrth 16eg, I8BB. I YR I1TN STDD I GYMMERYD LLE X>UYX>D G> PATRICK. Wei, wel, yfory mae'r diwrnod mawr i fod! Yfory ydyw dydd gwyl St. Patrick, y diwrnod ar bit un Y bydd byddinoedd y Ffeniaid, o dan arweimad y iy- wysogion Roberts a Sweeney, yn croesi'r cyffimau i gy,?cryd meddiant 0 Canada! Poor Johnny Bull Jvdd ei rwy?, ? fri, .-i    y  u?dir hwn Yn darfod r .1 heddyw. Dyma'r .ud.r h-J????tSX?- ch?o oddi al' gopa un adi1ad  ptlOlyn 0  y & »"Sis; .Jacks" ar 01 heddyw. Y Sabb&th nesaf, bydd yr hOn (laq yr M".?? braved a thousand years The battle and the breeze— bydd yr hen fflag wedi ei thynu i lawr yn llarp- iitu oddi ar y senedd-dai, a'r tyrau, ac adeilad- .in eyhoeddus Quebec a Torcn? Kingston a Montre&), a'r dinasoedd y tu hwnt i'r afon Sant Lawrence, baner werdd y Weriniaeth ?o" Sant wedi ei chodi yn ei lie. No more" God save the Queen," a God bless the Prince of Wales n o hyn aUan God save the Green," a "God bless Roberts a Sweeney" a glywir jn dyrchafu o bob cyfeiriad. Dyna'r pethau mawr ion sydd yn ein harob os ydym i roddi coel ar y newyddion a gyhoeddir o wersylloedd-neu yn hytrach o wersyll y tyw- ysogion Iloberts a Sweeuey-neu y 11 Sweeney- Roberts wing" o'r frawdoliaeth Ffeniaidd. Y DDWY GAXGETF. Y mae darllenwyr y FANER yn liysbys fod y frawdoliaeth er's rliai misoedd wedi ymranu- un eangeu dan faner John 0' Mahoney, yn mydd- in pa un y mae George Francis Train yn swydd- og-a'r gangen arall dan y Sweeney-Roberts flaq. Ac y mae'r ddwy gymmaint o opposition i'w gilvdd, ac mor elyniaethol y naill tuag at y llall ag ydynt tuag at yr archelyn y proffesant ymgodi yn ei erbyn, sef llywodraeth Lloegr. Mae yr ymraniad hwn ar y cychwyn-yn neilldtiol ar gychwyn anturiaeth mor fawr ag ydyw yr an- turiaeth y maent hwy wedi ymgymmeryd fi bi, sef rhyddhau'r Iwerddon o grafangau John Bull -mae yrnranu fel hyn ar y cychwyn, a dweyd y lleiaf, dipyn yn Irish-like. Ac fcwyracli pe troem i hanes helyntion ein hen genedl ein huu- ain, y ceid yno enghreifftiau lied debyg i hyu. Beth ar y ddaear ydyw y rheswm tybed na fedr- wn ni y Celtiaid, braidd byth gario all all yr un anturiaeth heb syrthio i maes a'u gilydd? Mae yr elfen hon yn ein carictor—yr elfen o gwympo inaes fui gilydd-yr elfen o ddiffyg ymddined y liaill yn y llall fel pe wedi cymmysgu yn y gwaed wedi gwreiddio yn y cyfansoddiad, ao yno y myn fod. A dyma enghraifft nodedig yn hanes y symmudiad hwn sy'n brawf fod yr hen ysbryd yn fyw fytb, Jac mor gryf heddyw ag oedd yn nyddiau rhyfeloedd yr Hen Gymry &'r Saxon- iaid. Gallem ni dybio os bu o bwys erioed i genedl o bobl gadw mewn heddwch ae undeb & u ,ily(ld, mai dyma'r adeg pan y ma,ent-os oes coel i'w romi zirnyiit-yn parotoi i wneyd un ymdrech fawr gytfredinol i waredu hen wlad anwyl en genedigaeth o law ac o dan iau llywodraeth cenedl estronol. Ond yn lie cadw gyda'n gilydd, a chydweitbio a chyd-dynu, dyma nhw arcyehwyn yn syrthio a] Ian a'u gilydd, yn ymranudan wahau- ol dywysogion, &'r rhai hyny yn gweithredu pob un yn ol ei fympwy ei liun; a'r peth tebygaf o lawer ydyw, cyn y gwelir terfyn ar y frawdol* iaeth Ffeniaidd, yn lie troi'r cyflegrau i ddinystrio yr Saxoniaid, mai y diwedd fydd i'r Sweeney- Boberts a'r O'Malioneys droi ffroeuau 'u cyf- legrau i danio ar en gilydd. 11 Ymddengys mai RHAGDREFN BKESENNOL ?OL vfrawdoliaeth ydyw, tody hlaid a aunaoyuau fel y Sweeney-Roberts i gymmeryd Canada mewn llaw ac O'Mahoney i;ymgymmeryd aranturiatth o rvddhau'r Iwerddon. Yn y cyfarfod yn Washington yr wytlmos ddiweddaf, chwarddai Train am pen y drychfeddwl o wneyd ymosod- iad ar Canada. A'r un modd mewn cyfarfod mawr fu'ganddyntyn Baltimore yr wythnos hon, lle'r oedd Train yn un yn areitlno. Dirmygai'r idfa iddynt hwy fyned i dreulio eu nerth ar Canada. "Be wnawn ni," gofynai, "it Canada 1" Whv should we," meddai, "possess that God- forsaken miserable County P" Na, gwaeddai gadewch y wlad ddigysu hono yn Ilonydd. We want nothing to do with that people," ebe Train. Iwerddon i nil "Dear old Ireland gwell gamldo ef pe llwyddai i ryddhau on(I Ilatlien o dir I werddon ua phe rhodid iddo y ddwy Can- ada gyda'u gilydd yn rhodd. Y cynllun, gan hyny, yn ol yr hanesion a gy- hoeddir yn Head Quarters y ddwy blaid, yw —John O'Mahoney, pan allo, i gymmeryd yr Iwerddon- a'r Sweeney-Roberts, heb aros dim am gychwyniad y Mahoneys i ddarostwng Iwerddon, i gasglu eu byddinoedd ynghyd fel ac i gymmeryd meddiant o Canada ddydd gwyl Sant Patrick, sef y 17eg o'r mis hwn (y fory). Ac yn un o'u papurau, a gyhoeddir yn New York, ddydd Sadwrn diweddaf, yr ydym yn cael amcangyfrif mor bell ag y maent wedi ierbyn y cyfrifon, o NLIUTH 11YDD1X SAVEENT-LLOBEKTS. I Yn 01 y cyfrifon a geir yn yr aaroauiau IIwn, yr ydym yn cael dinas Cliicago i lawr am dair catrawd o wr traed, dwy yadfyddin o artillery, wyth mil o rifles, gyda'r lioll gelfi perthynol iddynt, gyda mil o fdrtllwyr, heb law hyny i ymladd ar y llynau. Dyna nifer lied dda, 'does bossibl, o un ddiaas. Wedi hyny, yr ydym yn cael St. Louis, yn Mis- souri, lie y mae nifer mawr o Wyddelod, i lawr am bum cant ar hugain o wirfoddolwyr, gyda battery of artifkrvi J'Dghyd â phymtheug mil obarauo eugidiau ferflgosi i 'rgUlliui ddiTf? ynddi i gsdrr tiwvd yr hJ fyddinoedd yn sychion nes y bo'r Irish flag wedi ei (;hodi -?- bob t\ÎT yn Canada. e' Cincinn'fttHiitliat^a^ bum "inil o -?ddolwyr.a o ? fataliwn o gyflegrwyr. Philade)phia. adaawa h',S ?i allan ddwy gatrawd o wyr traed, bob un tvnu cleddyf, gyda chwe mil o gotiau mawr "of the United States army regulation pattern." Boston vn rhoddi deuddeg cant o ddynion am drigain niwr- nod "ydag arfau a phobpeth; a'r merched a weith- iant yn y ffactries yn Lowell, yn agos i Boston- (Irish factory girls) ,'maent hwythau yn addaw anfon bataliwn o infantry i'r maes dan arfau, ac yn ym- rwymo gyda hyny, gyflog mis tuag at gario yn mlaen y gwaith da o ddarostwng Canada. Ac am New York, yr Empire City," mae hi yn dyfod allan yn deilwng o hi ei hun gyda chwe mil o filwyr, a phym- theng mil o gyflegrau, a deng mil ar hugain o barau o esgidiau milwrol, pedwar gwnfad, ac alllryw beth- au lieblaw liyny. A Pittsburg, cawn hithau i lawr am ddau wnfad, pum cant o filwyr, mil o blancedau ynghyd a. baner o sidan. Memphis, Tennessee, addawa hithau gant o liinfield rifles, tri chyflegr, a thri chant o ddynion i gymmer- yd gofUl eu trosglwyddiad i Canada A New Orleans, mae hithau i lawr am battery o gyflegrwyr; a Savan- nah a Charleston, maent hwythau rhyngddynt yn ymrwymo am fil o ddynion. Ond heblaw cael dynion, a ehyflegrau, ac Enfield. Rifles, a gwnfadau, a banerau sidan, bydd yn angen- rheidiol gyda hyny wrth GREENBACKS, a hyny nid ychydig, o ran game dipyn yn gostus yw v dame o ryfel. A thuag at ddwyn y draul, yr ydym yn cael fod Chicago etto-mae hi yn ffyddlawn iawn i'r achos beth bynag-cawn hi i lawr etto am chwe mil o ddoleri; a St. Louis am dair mil; Albany am gant a hanner o filoedd; New York am bum can mil; ltacine am ddeng mil, aTchymmydogee, Milwaukee, am ddwy fil a deugain; a Cincinnatti am ddau cant a banner o filoedd, &o. Pa faint o goel sydd i'w roddi ar y cyfrifon hyn, dwi 'n profEesu gwybod dim, ac y mae yn iie.i debyg na wyr neb arall heblaw yr awdurdodau eu hunain. Ond dyna'r rliestr, o leiaf bigion o lioni, fel y mae wedi ymddangos yn y New York World. I Y PAKOTOADAU YN* CANADA. Un peth, fodd bynag, sydd bur amIwg, fod y brwd- frydeddd, a'r unfrydedd, a'r penderfynolrwydd, a'r plue a ddangosir yr wythnos hon gan y "blue noses," ys gelwir hwy yr oclir draw i'r eyfIinisu-fod y bold front a ddangosir y dyddiau hyn o un pen i'r wlad i'r pen arall, a thrwy yr oil o'r Canadas, wedi sobri y frawdoliaeth i raddau-wedi oeri eryn dipyn ar frw dfrydedd y tywysogion, ae wedi effeithio yn barod er gostwng nodyn neu ddau, os nid rhagor, yn nbon rhai ag ydynt wedi bod drwy'r misoedd a basiodd, yn ffyddlawn iawn i'w hysio yn mlaen. A wneir rhyw fath o ymosodiad yfory ar ryw ran odrefedig- aethau ei Mawrhydi yn Canada a'i peidio, yehydig o oriau yn awr a ddengys; ond es gwneir, ciintfodyno barotoadau ar droed er rhoddi iddynt y derbyniad mwyaf cynnhcs. Ae am yr hen frawd I MC'DOCOAIX, yr hwn sydd un 0 aelodau r senate dros ualaetn Cali- ifornia. Mile genyf air bach i'w grybwyll yn gyf- rinachol yn ei gyloh ef. Ar adeg rhaniad y ty ar fatpr o'r pwys mwyaf un prydnawn ryw naw niwr- nod vn ol, pan yr oedd yr enwau ar gae! eu galw, dyma henwr, bychan, pur aristocrataiddyr olwg-yn fwy felly braidd na'r un arall o aelodau y Senate cot las a chynflbn, a chlamp o fotwm melyn plaen, fel y gwelwn gan ambell i hen frawd aristocrataidd o Sais, a choler ei grys nid turn down fel a wisg- ir yn gyffredin, ae yn cyrliaedd j fynu at ei glust- Ian. Dyma'r hen frawd, tra yr oadd Clerk of the Senate a'r rhestr yn ei law yn myn'd i alw'r eniviti-dynia yr lien frawd ar ei draed, ac yn smwmian rhywbeth na fedrwn i wneyd na pben na chynffon iddo. Gwel- wn un yn gwenu ar y llall; gwelwn y beehgyn yn y Reporters' Gallery-" out & out Tories-Tories of the old school-school y Colonel Sibthorpe," coffa da am dano ef a'i frodyr. Mae y brodyr hyn, hyny sydd o honynt yn y gogledd, wedi arfer cydweith- redu bob smser a chaethfeistri'r De, ae wedi Uwyddo felly hyd etholiad Lincoln, i ddil yr airenau yn eu dwylaw eu hunain. A pheth sydd ar un golwg dipyn yn od ydyw, fod y Gwyddelod bob copa walltog yn cefnogi'r blaid yma gyda'u lioll dwrw yn erbyn gor- mes John Bull-eu boll swn a'u dwndwr am eu hiawnderau a'u rhyddid. Ac nid oes y dydd heddyw ddim un genedl yn lioll America ag ydynt mor uniol yn eu gwrthwynebiad i ryddid a breinind negroaid ag yw'r Gwyddelod Neb. Ac am y ddau \vr hyn, Senators Me' Dougall a Wright ag oeddyntyn cym- meryd rhan yn y cyfarfod hwn, yn chwareu second fiddle i George Francis Train, rwi' wedi cael eyfle am y mis a basiodd i sylwi-wedi bod bron bob dydd drwy ystod y mis yn y naill neu'r llall o'r ddau dy, ae yn ystod y ruis bu rhai o'r dadleuon a'r rhaniadau pwysicaf a gymmerasant le yn y Congress o fewn y ganrif bresennol-ond dyma oeddivn yn myned i'w ddyweyd-fod y ddau \'í"r yma sydd heno yn tori ffigiwr yn nghyfarfod y Ffeniaid-yma yn cymmer- yd eu gwynt ae yn chwerthin aI" eu gilydd. "Mae ganddynt," ebe 6, wrth gyfaill a ddigwyddai eistedd yn fy oclir, "mae ganddynt yn senedd Lloegr ifordd o'r eiddo'u hunain i roi llaw ar enau unrby w frawd a godo i fyny i siarad ar adeg fel hyn, sef ei floeddio i 1awr-bloeddio am yr uchaf, "divide-divide, vide Divide-vide-vide-vide-vide-vide na chlyw neb a'i glustiaii-ivaetli pwy fyddo, ae waetli i'r Speaker damaid heb floeddio order order," wrandawant hwy ddim. Ebe fe, "Am yr hen frawd yma, Me' Dongall, chwi welweli arno ei fod bron yn rhy feddw i sefyll, a'i dafod—y mae broti yn nietliu a'i droi yn ei enau 'does dim modd gwybod hanner yr hyn y mae yn ei ddyweyd;" ac eb efe, "sylwch chwi arno pan ddowch i'r gallery etto, anaml iawn y gwelwch ef yn sobr." liwy'n crybwyll eymmaint a hyn ynar yn uuig er mwyn dangos pa faint o bwys sydd i'w roddi ar ar- aetli y tenetor o Califfornia yn y cyfarfod mawr yn Washington. Y mae sylwadau yr hen frawd yn y cyfarfod wedi eu reportio yn mhapur y sect yn Washington fel y canlyn t- Senator Me. Dougall, of Califfornia, was next in- troduced, and made a few remarks, stating that he was not an Irishman, but loveth the Green Isle, and was satisfied that now was the time for Ireland to strike and throw off the iron yoke of England. He wanted to see Iroland throw off the d-d savage rule of that country. (Laughter.) lIe gave his heart to the cause, and were it not for holding an office here, he would mount his horse and draw his sword for old Ireland. (Applause.)" Owel y darllenydd fod yr araetll a'r areitliydd yn Htteb i'w gilydd i'r dim, Bydd tymmor yr hen  {tvnv ac y mae un arall eisoes Wedl ??? hol igymmer^enefac feUy cymmered galon  o ran dim galwad a fydd am ei wasanaeth yn Washington mMntio ei farch y pryd y myno, a gwisgo ei gledd a chychwyn i'r maes oehr yn ochr a'r Head Centre, Me' Mahoney, a George Francis Train. Nos Sadwrn diweddaf, tua saith o'r gloch, bloedd- iai yr hogiau bycliain sydd yn cario papurau new- yddion ar hyd y ddinas STAR SECOND EDITION—FIGHTING IN CANAD Yr oedd papurau New York tua'r un adeg yn dy- fod i mewn, a chip anferthol arnynt, yn en wedig am yr Herald, o ran y mae of wedi bod yn ffydolawn iawn i'r frawdoliaeth, ae wedi arfer drwy y misoedd diweddaf ei lioll gyfrwysdra a1 ddylanwad i4cln* ythu y tân Ffeniaidd yn mlaen. Hysiai y brodyr ei oreu i daraw Bull yn ei fan gwan ebe fe, sef ar Canada. Pan syrthiodd y frawdoliaeth Ffeniaidd fisoedd yn ol allan an gilydd tua New York-un rhan o blaid y Tywvsog 0' Mahoney, a'r blaid araU o ochr y ly wysog Roberts, galwai yr ?Mhwy i gyfni- Pa hL yr awffiaid yr ewch chwi i ddmg"s cich dylni fel hyn drwy ym'add yn erbyn eich gilydd; eweh i Canada, ymosodwcli ar riti o'r dinasoedd ar y border —cewch Canada yn barod i'eh derbyn, o ran y mae hi mor awyddus ag ydych cliwithau i yinryddhau oddi wrth lywodraeth Prydain." Yn awr, gyda golwg ar I CANADA. Dywed gohebydd y New York Herald, ddydd Sadwrn diweddaf o gwbl, fod y teimlad yn gyffred- inol drwy Canada o blaid y Ffeniaid; ond y mae yr argoelion yn profi yn lioliol i'r gwrthwyneb i hyny. Pa faint bynag o loyalty, neu o disloyalty, sydd yn mynwesau y Canadiaid tuag at y fam-wlad, dwi ddim yn proffesu gwybod; ond y mae yn hollol egJur na chaifE y Ffeniaid, os ant drosodd yno, tno'u ffordd eu hunain yn hollol. Ymddengys fod lIywodracth Canada wedi cael rhyw awgrym o fwriad y Ffeniaid o dalu vmweliad a hwy Ddydd RAyl Patrick, yr lion wyt sy'n disgyn ar ddydd Sadwrn nesaf. Galwyd am ddeng mil o wirfoddolwyr i ymffurflo yn ddioed, er rhoddi derhyniad cynnhes i'r frawdoliaeth, pa bryd bynag y teimla ar ei clialon i dalu ymweliad a hwy yr ochr hono. Ond yn lie deng mil, bydd yno fyddin o ddengwaith deng mil yn aros am danynt, ac yn ymbarotoi yn hwyr ac yn foreu i'w derbyn. Ym- ddengys fod yr holl wlad yn gynnliwrf drwyddi, yn debyg i'r hyn a welso 11 yn Llundain ar y bythgof- iadwy ddegfed o Ebrill, 1848, pan y bygythiai y Chartists wneyd ymosodiad ar y brif ddinas. Toronto, meddir, yw y man lie y bwriedir cychwyn yr ymos- odiad; ond bydd yno fyddin o leiaf o ddeng mil ar hugain dan arfau yn barod i'w derbyn. Feddyliwn, wrth ddarllen yr areithiau a draddod- wyd yn y ddadl Ffenaidd yn y senedd, mai pwngc sydd yn peri cryn dipyn o asesmwythdra ydyw..Pa beth y mae llywodraeth America yn fwriadu wneyd? A chaniatau, fel y mae yn lied debyg yn breseunol y eymmer lfrwgnvd le yn rhywle cyn y diwedd yn Iwerddon neu yn Canada; a chaniatau hyny, a fydd i lywodraeth yr Unol Daleithiau ganiatau i'r Ffen- iaid yr un belligerent rights ag a ganiatawyd gan Brydain i r Taleithiau Deheuol ar. doriad allan y gwrthryfel? Y mae y Ffeniaid er; y cychwyn yn gosod pwys mawr ar hyn. Ilyd yn hyn, nid oes un crybwylliad wedi bod yn y Gydgynghorfa—yn un- iongyrchol nae yn annuniongya-cbol-yn en cylcli, dimtawy na phe na bti-isen t- dim son am eu lienw- au. Ac hyd o fewn wythnosneu ddwy-hyd nes y daeth y newydd ynghylch yr Habaut Corpus yn Iw- erddon, a'r areithiau wedi hyny yn y senedd-nid oeJd braidd neb yn cymmeryd dim interest yn eu hachos heh law hwy eu hunaiu,:ac ambell un, megys y New York Herald, sydd yn dibynu ar vote y Garyddel yn yr etlioliadau. Am y Cabinet yn Wash- ington, nid ydwyf, wrtli givrs, yn proifesu gwybod dim o'i secret. Y mae paragraph o leader yn y Washington Chron- icle am ddoe ar y pwngc ag y mae awydd arnaf ei ddyfynu i'r FANEK. Am y newyddiadur hwn, nid yn unig y mae yn brif newyddiadur y ddinas lion, ond y mae yn rhywbeth yn rhagor. ri berchenog a'i olygydd ydyw un o'r enw Colonel Forney. Y gwr hwnw, Forney, ydyw Clerk of the Senate ac y mae ef felly, yn ol ei swydd, yn ymgymmysgu yn barhaus a'r seneddwyr. ac mor debyg a neb o wybod pa fodd y mae y gwynt yn chwythu eii high quarters. Dyma sylwadau y newyddiadur hwn ar yr hubbub fawr Ffenaidd presennol;— The Fenians and the Canadians. If there is any reliance to be placed upon the telegrams which have appeared in the newspapers during the past week, the Fenian movement has at last caused itself to be felt among our Canadian neighbours. Sober people have been accustomed to look upon this whole affair as a sort of fresh outburst of that periodical enthusiam which has been peculiar to Ireland and Irishmen ever since the celebrated "rising" of '98. We have from time to time ex- pressed our views upon this subject quite freely, al- ways regarding it as we do now, as a combination of farce and tragedy. It is possible, however, judging from present indications, that the last of these may in the end obtain the ascendency. We are inclined to think that the evident fears of the Canadians are premature, if not groundless; but they are just now exhibiting that peculiar trait of British character in dealing with rebellions which has been conspicuous upon all occasions, and which we cannot hut com- mend as politic. They are taking time by the fore- lock, and preparing for the worst. We have seen nothing which could give reasonable assurance of any such serious* intention upon the part of the Fenians, and we are therefore constrained to believe that the Canadians have allowed their fears to overmaster their judgement. The Fenian leaders seem to be more anxious just now to sell the bonds of the Irish Republic that is to be, and gather more money into their already plethoric treasury, than to make any warlike demonstrations upon either Ire- land or Canada. It seems to us that the object of this whole movement has been to extort money from the mass of warmhearted and too credulous Irishmen for the purpose of enriching a few ambitious and cunning men. In this it has been only too success- fiat. But the liberation of Ireland is as remote to-day M ever." Yr wyf yn coelio fod y C'hronicle yn bur agos i'w le pan y dywed mai fel math o combination of farce and tragedy yr edrychai pobl sobr yn yr Unol Dal- elthiau hyd yma. ar y peth- a great swindle, a big humbug, aflash in the pan. Ar yr un pryd, nid oes fawr o ammheuaeth nad oes lIawer-yn enwedig brodyr y New York Hera Id-ng ydynt yn gwenu yn eu llewis wrth weled Bull, druan, mewn tipyn o ben-, bleth, Ac yn mwynhau yr olygfa c waelod oil cRlon- Mil (ODDI WHTII EIN GOIIEBYDD 0 FANCHE8TER.) Dydd Sadwrn, Ebrill fed, 1866. Cymmanfa y Vethodistiaid.-Erbyn hyn, y mae ein cymmanfa ilw rhestru yn yr un catalogue a'r di- luw, yn mhlitli y pethau a fu, o ran cynnal ei chyf- arfodydd, ac o ran amser; ond nid felly yn ei heff- eithiau, er gwellneu er gwaeth, er da neu er drwg. Cawsom gymmallfa ragorol, a gobeithiwn nad rhyfyg fydd i ni ddyweyd fod yr Arglwydd wedi cofio, a clivflawni i fesur, ei addewid ar cm rhan. Ni chlyw. som well pregcthu yn ein hoes, ac y mae wedi bod yn un lied faith; ae nid ydym yn cofio gweled cyn- nulleidfaoedd lliosocach yn ein tref, na gwrandawyr mwv astud. Nos Iau, yn nhapel Grssvenor square, nrecethodd y Parch. Owen Thomas yn rymusaceff. eithiol; yr oedd rhyw arogl esmwyth trwy y cyfar- fod cyntaf, fel yn ernes fod y gweddiau taenon a anfonwyd i fyny am ddisgyn arnom fel eawodydd bendith. Boreu dydd Gwener y Groglith, yn yr un capel, cynnaliwyd cyfarfod eglwysig o'r holl aelodau. Dechreuwyd gan y Parch. Joseph Evans, Caerfyrddin. Yna cvmoerwyd y gadair lywyddol gan Lywydcl Cymdeithasfa Gogledd Cymru, sef y Parch. John Parry, Bala. Dan amcan fydd i r cyfarfodydd hyn gallem dybio: adolygu ansawdd yr achos am y flwyddyn a aeth lieibio, ynghyd a rhoddi a derbyn cyfarwyddiadau pa fodd i dreulio y dyfodol. Yn gyntaf oil, g.l wyd ar yr ysgrifenydd, Mr. John Frimstone, i ddarllen yr adroddiad—y derbyniadau arianol, ynghyd a'r taliadau; niier yr aelodau; a dderbyniwyd o leoedd ereill; a ymadawsant; ac a fuont feirw; ni ddiarddelwyd un-yr hyn sydd yn destvn diolch. Y Llywydd a ddywedai ei fod yn llawenhau wrth weled golwg mor gysurus, ac arwyddion cynnydd ar bob peth, ac yr oedd yn dda ei weled yn cynnyddu yn yr adroddiad. Y Parch. 0. Thomas a ddywedodd fod y casgl- iadau yn dda, ac ystyried nifer yr eglwys— tua saith gant-a'r casgliadau dros fil o bunnau; ond nad oedd nifer y gwrandawyr yn cyfatteb i nifer y Cymry yn y dref. Cafwyd annogacthau buddiol l lafiirio er cael y Cymry i S\ÎJ1 yr efengyl. l'a mor effelthlOl by nag y gall gwinidogaeth y pulpudau fod, os na ddaw dynion i'w gwrandaw, ni dderbynient byth un Iles oddi wrthi. Dywedodd am y llwyddiant sydd wedi bod ar ymdrechiadau y eyf- eillion yn Liverpool, trwy ymweled. Gobeithio y bydd i'n brodyr yn y dref lion gymmeryd yr aw grymiad, ac na adewir llonydd i'n cydgenedl nes eu cael i 3 randaw yr efengyl, ac y llenwir yr holl gapelydd Cymreig. Yn nesaf, y Parch. Roger Edwards a ddywedodd ychydig eiriau er dangos rhagoriaeth yr egwyddor wirfoddol ar yr orfodol. Pe buasai y senedd yn gorchymyn i saith gant o honom gyfranu mil o bun- nau, na wnaethem hyny mor rwydd. Annogai hefyd i ffyddlondeb, trwy adgotfa geiriau Paul wrth Philemon, pan y dywedai, "Fel na ddywedaf wrth- yt, dy fod yn fy nyled." Yr ydym ni, y Cymry, yn ddyledus iawn i'r efengyl; gan hyny, byddwn ffydd- lawn tuag at yr efengyl. Y Parch. E. Morgan a ddywedai nad oedd neb o lionom ffyrling tlottach er cyfranu at achosion crefydd. Yn nesaf, cynglior i'r ieuengctyd gan y Parch. Owen Thomas. Dywedai mai pobl ieuainge wedi derbyn addysg grefyddol yn Nghymru oedd y nifer liosocaf yn bresennol; a chynimhellai yn daer arnom roddi ein hunain yn gwbl i grefydd. Y mae llawer (meddai) yn t'eddiannol ar ddigon o grefydd i wneyd pechod yn boenus, oud hob ddiaon i wneyd crefydd yn bleser. Annogai yr ieuengctyd i gadw yn mlielt oddi wrth bob aehlysur i bechod. Cynghor gwir fuddiol; a gobeithio y bydd hen ac ieuaingc yn ei gofio ae yn ei actio. Yn nesaf, galwyd ar y Parch. W. James i osod y mater i lawr oedd i fod yn destyn sylwadau o hyny hyd ddiwedd y cyfarfod, sef Rhagluniaeth Duw, neu ei lywodraeth ar y byd. Dywedai fod llawer yn dyweyd nad oes a fyno Duw o gwbl a'r byd; ac felly, y mae y mater yn un pwysig iawn i ni y dyddiau hyn. Y Parch. David Saunders a ymaflai yn y pwngc o ddifrif. Dywedai fod rhai yn dyweyd fod y Brenin Mawr wedi rhoddi y greadigasth o'i law yn gwb', Y mae dosbarth yn addef ymyriad Dwyfol; ond y munyd y byddent hwy yn tybied eu bod yn deall y pth, y maent yn rhoddi y syniad 0 fod a fyno Duw a'r peth o'r neilldu. Y iliac rhai yn barod i addef fod a fyno Duw a phla yr anifeiliaid, am nad ydynt hwy yn ei ddeall. Y mae rhai yn barod i addef fod a fyno Duw a phetliau mawrion, ond nad ydyw yn sylwi ar y pethau bychain. Y mae rhai wedi gweled, trwy gymmhorth y telescope, blanedau mawrion yn yr eangderau uwch ben yna -filoedd o weithiau yn fwy na'n daear ni yma-a thrwy hyny wedi myned yn ddigon anffyddol i ddyweyd nad ydyw Duw yu sylwi ar ein byd ni. Ond trwy drugaredd, yn y fan yna fe ddaeth y microscope i fod, a thrwy hwn v. fe ddaeth dynion i weled cymjiaint o Dduw mewn diferyn o ddwfr a'r miloedd creaduriaid yn hwnw, ag sydd yn y pethau mawrion. Nill gall dyn ddim meddwl am y mawr a'r bychao. Os bvdd wedi rhoddi ei feddwl ar rywbeth lllltWr, ni fydd dim lie yn ei feddwl ef i'r pethau bychain. Mae rhai yn can- fod Duw yn y gwyrtbiau. Cigfrain yn porthi Elias -yr oedd ymyriad Dwviol yn y fan yna. Ond y wyrth fwyaf oedd fod Duw yn porthi Elias heb un gigfran. Y Parch. R. Edwards a ddywedai mai ynddo ef, sef yn Nuw, "yrydym yn byw, yn symmud, ac 'I; bod." Nonsense oedd dyweyd fod y Duw Mawr J'n gofalu am bob peth yn y eyfanswm, ac nad ydyw yn gofalu am y pethau byehain. Peth bychan yn ami fydd yn arwain i'r peth mwyaf. Peth bychan mewn cymmhariaeth oedd galw Abraham; ond yr oedd y canlyniadau pwysicaf i hyny, sef bendithio holl dy- lwythau y ddaear. Peth byehan oedd i fachgen freuddwydio, ac adrodd y breuddwyd hwnw yn ddi- niwed i'w frodyr; ond yr oedd canlyniadau pwysig iawn iddo-eadiv yn fyw bobl lawer. Dywedai y Parch. E. Morgan fod pob math o am- mheuaeth yn Rhagluniaeth neu ofal Duw am y byd, yn rhyw fath o ammheuaeth o'r hen lyfr Dwyfol. Y mae Rhagluniaeth Duw yn dywyll wrth adrycli arm yn ngoleuni rheswm; ond yn ngoleuni dad- guddiad, y mae yn oleu. Y mae cdryeh ar Kaglun- iaeth yn ngoleuni dadguddiad yn debyg i edryeh ar gloc mown cas gwydr. Chwi a ellwch weled pob olwyn trwy hwnw, pa fodd y mae ya troi. Ond os edrychwch ar gloc mewn cas o goed, ni welwch ond y wyneb—y mae ei oddi mewn o'r golwg. Fel vna yn union y mae Rhagluniaeth. Wrtli edrycli ami yn ngoleuni natur, y mae yn dywyll ryfeddol- ond panyn edrycli ami yn ngoleuni hen lytr y dadgudd- iad Dwyfol, y mae pob peth yn eglur. Dywedir mai dyben pliiau yr Aipht oedd dysra y bobl i wybod mai yr Arglwydd, efe .ydd Dduw, ac efe biau'f Maeart Ae fin". 1t Anfeidrol 1*1 yn fiyfcd !I!IIII!