Baner ac Amserau Cymru

CYFLWYNIAD TYSTEB GAN YR IFORIAID I DR. PRICE, ABERDAR. CYMMKODD yr amgylchiad dyddorol hwn le yn Nghastellnedd, ar ddydd Llun y Pasg diweddaf. Yr oedd y corbydresi o Ferthyr, Iiirwaun, ac Aberdar, wedi divyn Iliaws mawr o ymwelwyr i'r dref, ac ym- ddangosai y lie yn llawn byivyd a llawenydd 0 ben bwygilydd. Am ddau o'r gloch, ffurfiwyd gorymdaitli, yn cael eu blaenori gan seindorf yr 17eg corphlu o Wirfodd- olwyr Morganwg. Cerddodd yr orymdaith yn bwyll- og a threfmis drwy brif lieolydd y dref, yn cael ei dilyn gan brif swyddogion yr Urdd. Wedi treulio tua dwy awr yn y dull hwn, aeth y dyrfa i mewn i gapel newydd y Bedyddwyr yn London road. Gyda llawer iawn o anhawsdra y llwyddodd aelodau yr Urdd i gael lie i gyd yn yr adeilad eang, er mai hwy a gawsant y cyfleusdra cyntaf. Wedi iddynt hwy fyned i mewn, gwnaeth y cyhoedd yn gyffredinol rutliraui y drws, ac yn mhen ychydig funydau aid oedd cymmaint a modfedd o le heb ei lanw. Am 4 o'r gloch, gwnaeth Dr. Price ei ymddangosiad, a derbyniwyd ef gyda bloeddiadau gorfoleddus 0 gym- meradwyaeth. Cymmerwyd y gadair lywyddol gan Mr. Pendril Charles, yr hwn a agorodd y cyfarfod mewn araeth bwrpasol i'r amgylchiad. Wedi hyny galwodd ar Mr. John Jones, yr hwn a osododd allan mewn byr eiriau, y gwasanaeth dirfawr oedd Dr. Price wedi ei wneyd i'r Urdd, a'r anhawsderau yr oedd wedi ei gwaredu allan o lionynt. Canlynwyd ef gan Mr, Thomas Evans, yr hwn a siaradodd i'r un pwrpas. Wedi i'r Parch C. Williams, Ystalyfera, anercli y cyfarfod, galwodd y cadeirydd ar Mr. Daniel Lewis i ddarllen yr anerchiad oedd wedi ei ddarparu go- gyfer a'r aelilysur. Wedi i'r gorchwyl hwnw fyned heibio, dywedodd y cadeirydd ei fod ef yn teimlo yn falch fel Cymro o'r dernyn ardderchog o waith cel- fyddydol oedd o'u blaenau. Yr oedd yn gyfrywnas gellid rliagori arno hyd yn oed yn y brif ddinas. Yr oedd yr anerchiad wedi ei hysgrifenu gan Mr. Evan Jones, clei-h yn iigweitliiau Nwy Caerbaddon, ac yr oedd yr illtminattd border wedi ei gwneyd gan Mr. William Jones, School of Arts, Caerfyrddin. Yu nesaf, galwyd ar Mr, David Sims, Castellnedd, yn mlaen i gyflwyno y dysteb, yr hon a wneid i fyny o set gyflawn o lestri to a choffi arian, ynghyd ag oriadur aur. Gosodwyd yr oriadur a'i hattodiadau am wddf y Dr. gan Mrs. Davies, Cwmafon. Wedi hyny canodd y cõr ddernyn oedd wedi ei drefnu ar gyfer yr amgylchiad. Talodd Dr. Price ei ddiolch- garweh gwresocaf i'w frodyr Iforaidd am yr arwydd presennol o barch tuag ato. Cyflwynwyd Miss Emily Price a Mr. E. G. Price i'r cyfarfod, y rhai a dder- byniwyd yn groesawgar dros ben. Diolchodd lir. E. G. Price i'r Iforiaid am yr anrhydedd oeddynt wedi ei arddangos tuag at ei dad. Cynnaliwyd eyf- arfod arall o'r un natur am 7 o'r gloch yn yr hwyr, yn nghapel Soar, a dibenwyd gweithrediadauy dydd drwy arsidangosiad ardderchog o fire works, dan ar- oiygiaeth Llundeiniwr arferol a'r gwaith, mewn cae a fenthyciwyd yn garedig at y gwaith gan Mr. E. Evans.

GBNEDIGAETHAU. Ebrill 3ydd, priod B. Louis Simser, Yaw., Is-gadben o'r 7fiun gatrawd, ar fab. 6ed, priod y Parch. William Firiffiths, Trefriw, at lab. 7(e1, priod Mr. Richard Mills, grocer, &c., Dolgellau. ar tab. Pfed, priod Mr. Peter Hughes, joiner, Or dref hOD, ar ferch. PRIODASAU. Sbrill 3ydd. yn Ivor Chapel, Dowlait, gan y Parch. J. Davies, Pen y wern, John Thomas, goruchwyliwr, Dowlaii, a Margaret Jones, Meadow Street, Bristol. 5ed, yn nghapel y VV ealeyaid, Baillie Street, Roch- dale, gan y Parch. William James, B. A., Manchester, yn cael ei gynnorthwyo gan y Parcb. Thomas Williams, o'r un lie, Richard Williams, draper, Yorkshire Street, Rochdale, ag Ellen Parry, Nant, Llauarmon Djffryn Ceiriog. 6ed, yu ughapel y Methodistiaid Calvinaidd, Ceryg y (Jruidion, gan y Parch. John Edwards, Pentre liyn cymmer, David Jones, Ty isaf, a Mary Jones, Cwmoer- ddwfr. Y ddau o Geryg y drnidion. MARWOLAETHAU. Mawrth 28aio, yn 28 mlwydd oed, Jemima Evans, priod John Evans, Waen, Nantglyn. 24ain, yn Llanrwst, yn 23 mlwydd oed, Mr. J. M. Wa!lis,;mab y diweddar Mr. Wallis, draper, Treffynnon. Dioddefodd ei gystudd trwm a maitn yn hynod o dawel a dirwgoach; a cbafwyd profion diammheuol fod marw yn ein iddo. Ynddo ef collwyd cyfaill cywir a ffydd- lawn, ac un a fu yn addurn i grefyrtd yn ystod at oeiifer. Yr oedd iddo air da gan bawb a'i adwaenai, ae yn ddi- ddadl genym gan y gwirionedd ei bun. 25ain, ya 26 mlwydd oed, Miss Hannah Daves, Un- ion bacb, Llanrwst. Cafodd y ferch ieuangc hon weled ami a bhu gystuddiau ond yr oedd yn gallu diolch am ?.1 a bl,. j, drefn y cadw yn ughanol yr holl yatormydd. Ymadaw- odd fili phw 'ys eir ei Ilanvrylyd. 29ain, o'r darfodedigaeth, yn 32 mlwydd oed, Mr. John Davies, cerRwr 11?chi, Bethesda. 30aio, o'r dartoedig.eth. yo 48 mlwydd oed, Mrs. A. Edwards, priod y diweddar Mr. W. Edwards, Llidiart y g?enyo, gtr Bethetds. Yr oadd yn aelod parchm a cbyfrifol gyda'r Methodistiaid Cahinaidd yByCameddt, er Bethesda. Dieddefodd ei malth gystudd yn hynod < dawel a dirwgnacb, ac nid *as un ammhenMth yn meddwl neb o'i chymmydogion nad oedd marw yn olw Iddi. Mawrth 31ain, Mr. John Jones, Cae hir, Gwyddsl- wern. Efe oedd yr hynaf yn ein eymmydogaeth. JC r oedd wedi cyrhaedd yr oedran mawr a 96. Ebrill laf, John Griffiths, Llanddwywe Inn, Dyffryn A.rdudwy, yn 60 mlwydd oed. 2il, Catherine Richards, Henbortb, yn yr un plwyl,, ta 77 mlwydd oed. 2il, yn 38 mlwydd oed, Margaret Roberts, priod David Kobertf, fortman, Pearhyn Mills., 3ydd, yn 36 mlwydd oed. Mary, an-yl briod Nir. R. Jones, 3R Hyde Strcfet, Hulme, gynt o Salford, cregeth* wr perthynol i Heoaduriaeth Seisnig y Trefoyddion Cai. vinaidd. Yr oedd wedi dioddef llawer am flynyddau oddi wrth afiechyd y cylla a'r iau, ae am y pythefnes olaf oddi wrth y dyfrglwyf. Yr oedd o dymmher fywiog ae yabrydol, a dioddefodd hoenau mawiion yn hynod dawel ae amyneddgar. Yr wythnosau diweddaf, yr oedd yn fwy siriol a serchog nag erioed, ae yn addfedu yn gydym i wlad lie nas dywed yr un o'i phreswvlwyr "Claf ydwyf." Buanai yn dda ganddi gael bywychydig yn hwy, er mwyn bod yn gynnorthwy i'w gwr, ae er mwyn llafurio wwy gyda gwaith yr Arglwydd ond etto, vmostyngv i ewyllys yr Arglwydd, gan eydnabod mai Ere a wyddii oreu, ae mai da y gwnelai Ere bob peth. Adroddai fel ei phrofiad wrth ei gwr ychydig ddyddiau yn o), y geiriau hyny, Wedi iddo II mbroii, myfi a ddeuaf allan fel aur." Claddwyd hi prydnawn dydd Sadwrn, diwrnod y Cymry, ys dywed y Saeson, yn Ngbladdfa Salford, lie y claddwyd ei iha 1 a'i nain, a mam ei g-vr. Gweioydwyd wrth y bedd gin y Parch. Thomas Charles Evans, yr hwn a ddarllenodd ranau priodol o'r Testament Newydd, a roddes gyfarcbiad yn cyfeirio at rai o brif linellau ei chymmeriad, ae a weddi- odd yn hynod deimladwy. 4ydd, Robert Jones, adeiladydd, Bala, yn 67 mlwydd oed.

I LLANUWCBLLYN. Nos Ion diweddaf, cynnaliwyd oyfarfod brwdfrydig yn nghapel y Pandy, er ystyried y pwogc 0 gael Ysgoldy Brytanaidd i'r ardal. Cymmerwyd y gadair gan O. Richards, Ysw., M. D., Bala, yr hwo a'i ilanwedd yn campus. Ar ol anerchiad da gan y cadeirydd, galwodd ar y Parcb. S. Thomas, Ainon, i anerch y cyfarfod. Yn mya pethau ereill, sylwodd fod gan bobl Llanuwchllyn ddigon B arian, a bod yma le da i'w rhai ef i godi hedlaethol sydd yma yn barod. Yn nn petb, dywedodd nad oedd yn ddlgon-nni canwjll yn goleao ydoedd, ond nad oedd yn ddigen i oleuo yr ystafell. Yn nesaf, galwyd sr Mr. Griffiths, Bala, a dang. osodd yr ammodau & pha rai y cyttunai y UywodrMth. Sylwo ?r hefyd ar y gwerth 0 roddi .ddysg i'r plant er mwyn iddynt allu Ilenwi awyddi parchus ar y rheilffordd neu mewn chwareli, a phob creffc arall ag y byddai eisieu dynion mewn dysg i'w Ilenwi. Yna galwyd ar y P«rcb. Bees M. Thomas, yr hwn a ddangosodd werth addysg rydd mewn uodd eglur dros ben. Sylwodd hefyd ar yr Ysgolion Cenhedlastbol, v oaethiwed i ddysgu egwyddorion yr Eglwys Wladol 1'I ynddynt, a'r gwerth 0 gael Ysgoi ag addysg rydd. Yna galwyd ar Dr. Edwards, Bala, i anerch y cyfar- fod, yr hwo a sylwodd ar ragoroldeb Lloegr ar America; ac ar wertb addysg yn gyffredinol, nes yr oeddym ya teimlo awydd am addysg. Traddodwyd anerchiadau buddiol ac i'r pwrpas hefyd gan y Parch. R. Williams a Mr. E. Edwards, Pen v geulan. Darllenwyd enwau y casglyddion gan Mr. T. D. Morgan, a darllenwyd y ddeiseb am ddarn o d'r (mi dybiwn, i'w adeiladu arno), a fwriedir yru at Syr Watkin gan Dr. Edwards, Y mae amryw wedi bod yn selog gyda'r mudiad o'i gjrehwyniad. Diliwch ati, gyfelllion, ni chollwch eich gwobr. Hefyd, byddwch yn selog wrth I fyned i'ch llogellan.

I UNDEB CERDDOROL DIRWESTWYR ERYRL Cynnaliwyd yr ail gyfarfod er sefydlu yr Undeb uchod, yn Ysgoldy Brytanaidd Caernarfoii, ddydd Sadwrn, Ebrill 21ain, pryd y cymmeradwywyd y penderfyniadau a wnaed mewn cyfarfod blaenorol, pa rai sydd fel y canlyn:— 1. Fod yr Undeb i gael ei alw 11 Undeb Cerddorol Dirwestwyr Eryri." 2. Bbaid i'r holl aelodau fod yn ddirwestwyr. 3. Rbaid i bob cor a dderbynir i'r Undeb, fod yn gor sefydlog-yn cynnwys swyddogion priodol-yn cynnal cyfarfodydd i ymarfer a cherddoriaeth gyda chyssondeb, ac yn cadw cofrestr o bresennuldeb (iattendance) yr aelodau. 4. Fod achosion yr Undeb i gael eu dwyn yn mlllen gan bwyllgor, yn cynnwys un oynnrychiolydd oddi wrth bob cor, wedi ei ddewis trwy fwyafrif. 5. Fod y pwyltgor i ddewis swyddogion, sef Llyw- ydd, Trysorydd, ac Ysgrifenydd, allan o aelodau yr Undeb-y cyfryw swyddogion i gael eu hystyried yn aelodau o'r pwyllgor, ac i barliau yn eu swydd am flwyddyn. Yr etholiad blynyddol i gymmeryd lie y eyfarfod eyntaf ar ol y Gymmanfa. 6. Fod holl swyddogion yr Undeb i gael eu dewis trwy bleidlais ddirgelaidd. 7. Fod arholiadau mewn cerddoriaeth egwyddorol ae ymarferol i gael eu sefydlu er rhoddi tystysgrifau (co-tificates) i'r ymgeiswyr llwyddiannus yn 01 graddau eu gwybodaeth a'u medrusrwydd. 8. Cynnelir y Gymmanfa gyntaf tua diwedd yr haf. Y mae y corau canlynol wedi ymuno a'r Undeb — Dinorwic, Rehoboth, Llanrug, Jerusalem, Llanberis, Waunfawr, Rhostryfan, Undeb Cerddorol Deiniolen, Garth a Tabernacl, Portmadoc, Cwm y glo, Capel Coch, Tremadoc, Engedi, Talysarn, Dinas, Lleyn.

HUYTON, GER LIVERPOOL.—Nos Fercher diweddaf, oynnaliwyd cyngherdd (cerddoriaeth gyssegredig) yn Eglwys Gynnulleidfaol Huyton gan gdr cerddorol y lie. Cafwyd cynnorthwy y cantorion hyglod Cymreig a gan- lyn i flaenori y gan, sef Miss Edith Wynne, Mr. Edward Faulk-P, a Mr. Thomas J. Hughes-dan arweiniad Mr. B.,j?mi? Williams, Park House—organjdd, Mr. Brest. Aethpwyd trwy! dri 9 gyfansoddiadau cjfliwn gweith- i^u t:lf::t::l:n "ifrS:i:a:f ilobelBw: The Transient and the EternalMendelssohn's, "Hear my prayera Bierv's S.cre? C.nhh, Faith nd Adoration." Hefyd, Kyrie Eleison, a Gloria Mczait 12th Mass. Yr oedd y cyssegr yn orlawn, y canu yn ardderch- Oil, y gynnulleidfa wrth eu bodd, a'r elw yn aaelei reddi i Yagol Garpiog Prescot. PORTHMADOG.—Colliant y schooner" Anne Griffith.Alao pob lie i gredu fod y llestr nehod wadi suddo yn agos i nn.'o'r Orkney Islands, Sootland, a'r holl ddwylaw wedi eyfarfod i dyfrllyd fedd ar yr ystorm fawr, Mawrth 24ain. Daeth ei chwoh i'r lan, a rhai pethau ereill, a gwelodd y trigolion y lIe lostr yn suddo yn agos i'r fan. Yr oedd ei chadben, Griffith Griffiths (enw anwyl gan yr ysgrjfenydd), yn un o anwyliaid natur, ao yn un oedd wedi crynhoi o'i gwmpas liaws a gyfeillion. Medrai y ffordd yn syth i galon pawb. Yr oedd yn feddiannol ar dalent- au natnriol oryfion, a deall oyllym-ymhell uwchlaw y eyffredin. Prawf o hyn ydoedd ei fod yn gallu siarad pedair o ieithoedd, ao yn dysgu y bummed yn gyflym.. Yr oedd fel yn bwriada codi oymmeriad morwyr Porthmadog drwy hyaodi ei hun mewn rhywbeth heblaw morwriaeth. Er nad oeddCloll again oed, yr oodd yn meddu ar yr holl elfenan hyny sydd yn gwneyd dyn cyflawn. Elfen amlwg yn ei gymmeriad oedd penderfyniad, yr hyn sydd ynglya bob amser wrth dalent uchel. Yr oedd yn perthyn i'r Methodistiaid yn y lie, a' eholeddid gobeithion uchel am'dano y byddai o ddefnydd mawr yn mysg y morwyr. Y mae cydymdeimlad oyffcedinol ju y 110 dad galmas.

o'i i'angre y dyddiau hyn, i beri i ninnau goiio niai efe l,iau'r ddaetr. Wedi ychydig sylwadau gan y larch. Joseph Evans, a'r Llywydd, tcrfynodd un o'r cyfarfodydd eglwysig mwyaf addysgiadol a gawsom enoed yn Manchester. Am cliweeli olr glocii yll yr hwyr, cafwyd preg- ethau yn y tri chapel, ao yn Every street. C,/far fod Dirwestol. —Nos Sadwrn, yn nghnpel Grosvenor square, cynnaliwyd eyfarfod dirwestol. Ni raid ond cnwl y gweinidogion, a dywed hyny ar imwaith ei fod yn gyfarfod da. Dcchrcuwyd trwy d,larllen a gweddïo gan y Parch. Owen Thomas. Uywydd, y Parch John Parry, yr hwn a ddywedai f"d cymdcithas ddirwestol wedi ei sefydlu yn hen impel Cooper street ers agos i ddeng mlynedd ar Imaain yn ol—un o'r rhai cyntaf yn Manchester; ac foli yn dda ganddo weled ei bod yn fyw wedi yr holl flynyddoedd. Byddent yn arfer dyweyd wrth ar- citliio dirwest fod mwy yn marw hob blwyddyti trwy ymarfer a'r gwlybvroedd meddwol, nag a Iadd- wvd yn mrwydr Waterloo. 0! feddwl ofnadwy, ydyw racddwl fod brwydr Waterloo yn cael ei hym- ladd drosodd dracliefn bob blwyddyn. Ond y iiiie dirwest erbyn hyn wedi dyfod yn ffaith. Deng mlynedd ar hugain yn ol, nid oedd end hypothesis (tyoiaeth), a llawer yn dyweyd mai penboethni dynion oedd yn eu gyru i sefyll dros lwyr-ymwrthod; ond erbyn hyn, y mae yn ffaith. Y cyntaf a alwodd i gyfarch y cyfarfod oedd y Parch. Joseph Evans, a cliawsom araeth wir dda yn Haesoneg. Un rhwystr mawr i lwyddiant y gym- deithM ddirwestol (mcddai), ydyw fod cynnifer yn tynu yn ol, yn tori yr ymrwymiad; ac un rheswm pa ham fod cynnifer yn tynu yn ol, oedd diffyg rhvw sefydliad neu gymdeithas i'r dirwestwyr eu luinain. Ein bod yn cael un yma a thraw i ymuno a'r gymdeithas ddirwestol, ac yna yn ei gadael. Na byddai dirwestwyr yn teimlo yn rhydd pan yn mysg rhai nad oeddynt felly eu hunain; ac y dylasem adael iddynt gael society iddynt eu hunain fel sydd genym ni, broffeswyr crefydd. Dylent hefyd gael cyfarfodydd llenyddol iddynt eu hunain; fod angen am ryw ddarpariaeth fel yna ar gyfer dirwestwyr, wedi bod yn rhwystr mawr i lwyddiant y gym- deithas. Ar ei ol, cododd y Parch. David Saunders. Nid oes cymmaint ag un o weinidogion eymmhwys y Testament Newydd; ag y mae genym fwy o bareh iddo, fel y cyfryw, nag ydyw Mr. Saunders. Er liyny, goddefer i ni ddyweyd, ei fod yn ei araeth nos Sadwrn, wedi taflu i lawr light-house oddi ar sugn- draeth y gyfeddach. Sugndraeth ag y mae miloedd o ieuengctyd ein gwlad wedi gwneyd llongddrylliad ar eu ffydd arno. Y mile dyweyd fod graddau yn yr egwyddor ddirwestol i ni yn ymddaugos yn begging the question," ys dywed y Sais. Credu fod graddau yn yr egwyddor ddirwestol sydd wedi bod yn ddinystr i ugeiniau o fechgyn ieuaingc Cymru yn Manchester. Ni chaniata yr egwyddor, ae ni oddef cydwybod, i ni dderbyn y syniad. Maddened y gwr parchedig i ni am wneyd y sylw. Ni buasem yn ei wneyd, ond fod ieuengetyd ein tref- ydd a'r wlad yn gyffredinol yn rhoddi pwys mawr ar yr hyn a ddywed Mr. Saunders. Yn nesaf, cododd y Parch. Owen Jones, Liver- pool. Cawsom bwt o bregeth ganddo oddi ar y Saint i. Campus fel esboniad ar y salm. Wedi hyny, cawsom un o gewri dirwestol ein gwlad, y Parch. Roger Edwards. Yn ei araeth ef, cawsom y digrifol a'r difrifol; a chymmerai y rhes- ymau Ueiaf a'r mwyaf er ceisio perswadio y bobl i fod yn sobr. Yr oedd Prydain, er maint ei hadnoddan, er mor eang ei masnach, ae er fod ei harfau yn fUtJd- ugoliaethus; etto, y cymmeriad a roddir iddi ydyw "Prydain feddw Gresyn fod y wlad fwyaf, goleuedig wedi ei darostwng yn ngolwg cenhedloedd ereill trwy ei meddwdod. Araeth bwysig, lawn o annogaethau i lwyr-ymwrtliod a'r hyn sydd mor ddinyitriol i bob rhinwedd. Yn olaf, siaradodd y Parch. Owen Thomas. Dy- wedai ei fod yn ofni mai ychydig iawn fydd yn pregethu yn erbyn y pechod o feddwdod: fod y pregethwyr yn ymddiried i'r dirwestwyr, a'r dir- westwyr i'r pregethwyr. Annogai yr ieuengetyd yn lieillduol i lwyr-ymwrthod, mai dyna yr unig dir di- ogel. Adroddai hanesyn hynod eifeithiol er cym- lnhell y merched i ddysgu byw yn sobr. Yr oedd y eyfarfod yn dda trwyddo, a nifer liosog wedi dyfod yngliyd. Yr areithiau, ar y cyfan, a bachau yn- ddynt, fel y byddai yr hen dadau yn dyweyd am yr efengyl, Cyfarfod Cenhadol Tramor.—Cynnaliwyd eyfarfod y Gymdeithas Genhadol Dramor, nos Lun, yn nghapel Grosvenor square. Dechreuodd y Parch. T. C. Evans. Llywydd, y Parch. William James, B.A. Dywedai mai lied isel yw yr ysbryd cenhadol, nid yn unig yn y dref lion, ond hefyd yn Liverpool a'r Bala, os bemir wrth y bobl fydd yn dyfod iddynt; ond os bydd eisieu arian, ceir faint a fynir o'r rhai lIyny. Fe wna arian lawer o bethau, ond ni wna arian hanner y gwaith cenhadol. Cafwyd areithiau da gan y Parchn. E. Morgan, o'r Dyffryn, ac Owen Jones, Liverpool. Dywedodd y Parch. T. C. Evans yclivdig eiriau. Nid oedd cynnifer wedi dyfod ynghyd ae a welwyd mewn cyfarfodydd cen- hadol.