Baner ac Amserau Cymru

A.RD!>ANG0SIAD RIIYDDFRYDIG MAWR YN YR AMPHITIIEATliB. Yr oedd y cyfarfod mawr yn vr Amphitheatre tlos Wener yn ganlyniad priodol i wledd Gladstone yn y Philharmonic Hall prydnawr; ddydd Iau, ac y inae y blaid Ryddfrydig o daii rwymau ncillduol i fod yu ddiolehgar am roddi cylleusdra i arweiuydd enwog Ty y Cyffredin i roddi eglurhad ar ci syn- iadau ar y cwesriwn pwysig o Ddiwygiad Seneddol. Yr oedd y neuadd eang yn orlawn; a bu raid i iiloedd fyned yn ol o ddiffyg lie. Meddiannwyd y gadair gan Mr. J. C. Stuart, ac ar ei law ddehau, eisteddai Canghellydd y Drysorfa; ac ar bob oclir yr oedd nifer mawr o aelodau enwog y blaid Ryddfrydig. Cymmerodd Mrs. Gladstone cisteddle mewn box ar yr ochr aswy i'r esgynlawr, a ,!?vfareliwvd Ili a banllefail a.phan adnabuwyd hi, llongyfarchwyd hi â banllefau o gymmeradwyaeth a cherllaw iddi, eisteddai Miss Cobden, merch hynaf y Hhyddfasnachwr enwog. Wedi rhai sylwadau rhagarweiniol gan y Cadeir- ydd, cynnygiodd Mr. S. G. Kathbone y penderfyn- iad canlynol Fod y cyfarfod hwn o'r farn fod yr ysgrif i hel- aethu yr etholfraint a ddygwyd gan lywodraeth ei Mawrhydi o flaen Ty y Cyffredin yn teilyngu cefn- ogaeth gyffredinol a chalonog, fel cynnygiad gonest ae ymarferol i ddiwygio y gyfraith berthynol i gyn- nrychioliad y bobl." (Gymmeradwyaeth). Ccfnogwyd y cynnygiad gan Mr. J. R. Jeffery. Pan gyflwynwyd Mr. Iladstone i'r cyfarfod, der- byniwyd ef gyda banllefau uchel o gymmeradwyaeth. a chododd yr holl gynnuUeidfa ar eu traed. Atteb- wyd galwad 11m fanllef o gymmeradn yaeth i Mrs. Gladstone gyda brwdfrydedd neillduol. Yna dy- wedodd Mr. Gladstone:- Mr. Cadeirydd a bonedd- igion, y mae y penderfyniad a ddarllenwyd o'r gad- air, yn benderfyniad o blaid yr Ysgrif Iidiwygiadol a ddygwyd i mewn gan lywodraeth ei Mawrhydi, ac o dan yr amgylehiadau hyny, yr wyf yn gobeithio nad yw yn annaturiol i'r cadeirydd alw arnaf, nac i minnau ufuddhau, i gefnosti y penderfyniad. (Cym- meradwyaetli). Y mae i'r Ysgrif sydd yn awr ger bron Ty y Cyffredin ddau amcan mewn golwg. Un ydyw diwygio Cyfansoddiad y Ty linynw a'r llall ydyw cryfhau Ty* y Cyffredin ei hun, yngliyd a phob sefyd!iad arall yn y wlad, trwy estyniad yr ethol- fraint i liaws o bobl ddeallus a moeagar sydd yn awr yn amddifad o honi (Cymmeradwyaeth). Yn awr, foneddigion, gyda golwg ar gyfansoddiad Ty y Cyff- redin, un ffordd trwy yr lion y gelhvch ddiwygio y cyfansoddiad hwnw ydyw trwy ddychwelyd i'ji plith fy mharchus gyfaill sydd yn eistedd yn y gadair. (Cymmeradwyaetli). Nid hwna yw y diwygiad mwyaf yn ei chyfansoddiad wyf yn ei ddisgwyl; ond nid wyf yn foddlawn i beryglu yr ysgrif hon trwy ddwyn un eyliuddiad yn erbyn y senedd fel y mae yn awr. Y mae hyn yna, foneddigion, yn un o'r cyfeiliornadau ag y mafi gwrthwyuebwyr yr ysgrif wedi syrthio iddo. Ymddengys eu bod yn tybied fod estyn yr etholfraint i'r bobl yn ddrwg mor fawr ynddo ei hun, fel na ddylid ar un cyfrif ei gefnogi oddi eithr yn unig mewn trefn I iachau drwg mwy, a chyda'r amcan hwnw, nid yn unig dywedant "Mewn trefn i wney(1 eich actios yn dda, rhaid i cliwi brofi i ni fod TJ y Cyffredin presennol yn ddrwg, ae yn aneffieitbiol. Foneddigion, ni cheisiaf brofi dim o'r fath beth. lr fy mod yn credu y gell- ir diwygio cyfansoddiad Ty y Cyffredin presennol, nid oes un ammheuaeth nad ydyw wedi gwneyd gwasanaeth mawr i'r wlad. (Cymmeradwyaetli). Ond nid ydyw hyny yn un rheswm pa ham na ddyl- em eangu cynnrychiolaethau y wlad. Ein dymun- ilw. ydyw gwneyd y senedd yn well nag ydyw. Dadl- euir vn erbvn ein hvserif ei bod vn anglivflawn Addefwn nad ydyw yn gyflawn. Ond pan welwch bersonau a wrthodant foddloni ar ddm llai na'r cyf- an, yn casau y rhan a roddwyd iddynt, nis gellwcli lai na'u drwgdybio. Yr ydym wedi addaw hysbysu y golygiadau a goleddir geuym ar y cwestiwn o ad- ddosbarthiad yr (listeddleoedd-ewiestiwn ag sydd yn sicr o dynu sylw mawr yn Liverpool-ond gwyddom a phwy y mae genym i ymwneyd. Pan yr hysbysir syniadau y llywodraeth ar y pwngc liwnw, cliwi welwch y dywed ein gwrthwynebwyr eu bod yn rhai anghvwir, ac mewn gwirionedd yr hyn a ddi- gwydd fydd hyn-tra yr ydym, fel y dywedant, wedi cyfiawni pechod anfaddeuol trwy ddwyn banner Ysgrif Ddiwygiadol yn mlaen, pan ddygwn yr ban- ner arall yn mlaeu bydd ein pechod yn fwy fyth (Cymmeradwyaetli). Ond, foneddigion, am y presennol, yr wyf yn deis- yf arnoch gredu wrth i ni benderfynu dwyn ger bron y senedd yr e steddiad hwn,yn mlaenaf ac yn benaf, bwngc yr etliolfraint, pa un bynag a ydym wedi Igweithredu yn iawn ai peidio; yr ydym wedi gweitli- redu ar ol ystyriaetli bwyllog, ac wedi gweithredu oddi ar ddymuniad diffuant i hyrwyddo achos ag y teimlwn ddyddordeb neillduol ynddo (cymmerad- wyaetli). Ond yn awr, foneddigion, y mae yn beth tra liynod, y personau hyny, neu lawer o honynt, sydd yn cwyno mor chwerw na buasem wedi dwyn yn mlaen fesur helaethach, ydynt hefyd y dynion a- gwynant ein bod wedi lEurfle mesur o gwbl—(chwer- thin), a dywedant nad ydym yn dwyn rhesymau dros ddygiad y mesur i mewn. Mewn rhan, y mae hyny yn wirionedd. Y mae y mesur liwn, yn ei sylwedd—a'i ystyried fel tuesur helaethiad yr ethol- fraint-wedi bod o flaen y wlad am byintheng mlyn- ed(l; ae yn ystod y pymtheng mlynedd hyny, wedi cael, mewn ystyr, gefnogaetli pob plaid, ac agos bob dyti cyhoeddus yn y wladwriaeth (clywch, elyweh.) Pan yrjoedd Arglwydd Clarence Paget-yr hwn oedd yn bresennol yn y wledd 'neithiwr-yn rhoddi ger bron y senedd aincan-gyfrif o dreuliadau y Ilynges, nid dechreu y mae gyda phrofi yr angenrheidrwydd am lynges, ond gofyn y mae am y swm angenrheid- I iol o arian i'w chynnal am y fhvyddyn; ac yr oedd- ym ni yn sicr yn credu, yn gymmaint a'n bod yn dwyn ger broil TJ y Cyffredin gynnygiad oedd wedi cael yn ystod y pymtheng mlynedd diweddaf gefn- ogaeth pob plaid yn y ty, ei fod yn ffolineb myned yn ol i ymdrin ag elfenau cyntaf y cwestiwn, a threulio oriau o amser y senedd yn dadleu naill ai hawliau dynion, neu ynte y priodoldeb a'r doethineb o gydnabod yr hawliau hydy ar y naill egwyddor neu y Hall (clywch, clywch, a ciiymmeradwyaeth). Ond os gelwir arnom i roddi rhesymau dros y mesur hwn ni cheir anhitwsder yn y byd i'w cael. Y rhes- wm blaenaf, a'r hwn aystyriem iuyn un digonol, a'r hwn a ystyriaf etto sydd reswm digonol, i gynnuU- -t d y senedd ydyw- iad o Brydeinwyr o gyfansoddiad y senedd ydyw- fod hyn wedi ei addaw yn bwyhog a difnfol, dro ar 01 tro (clywch, clywch.) Os nadyw hyny yn ddigon, nid anhawdd yw pwyntio at un ystynaeth sydd yn dangos ei fod yn gyflawn dwyn y cyniiygiad yn mlaen yn bresennol. Yn awr, foneddigion, os wyf tt yn siarad am y mesur hwn ftl mesur, teilyngdod yr liwa sydd yn troi yn arbenig ar y cweetiynau sydd yn gyssyiltiedig i helaethiad yr etholfraint i'r dosbartll gwcitbiol, yr yryf yn gwacuthur hyny om hanfodd; vr WI f yn gwnryd hyny gyda phoen, yr wyf yn gwneyd hyny o dan brotest; o blegid, fel y rhai a siaradodd yn ttaenorol, yr wyf fi yn gwrthod cydnabod y gwahaniaethau hyny yr haerir yn gen- figenus a thramgwyddus eu bod 'yn lianfodi rhwng dosbarth a dosbarth yn y wlad J ddedwydd hon (ucbel gynmeradwyaeth.) Ni tliraethwyd gwir- ionedd mwy pwysig a diammheuol erioed i gynnull- iad o'r natu* yina, yr wyf yn credu, na'r hwn a gy- hoeddwydgan Mr. Jefferey pan y dywedodd na clieid yn y wlad lion byth y naill ddosbarth yn ymegnio yn erbyn dosbarth arall o'r cyfundeb gwladol, oddi- gerfcli pan y gommeddir idddynt un etholfraint. (Clywch, clywch.) Ond etto, os rhaid i ni gyfarfod ein gwrthwynebwyr ar eu tir eu hunain, myfi a of- ynaf a ydyw trefniant presennol ein eyfreitliiaii etli- oliadol yn liollol deg o berthynas i ddosbarthiadau gweithiol y wlad hon? Will, cYlllmeraf, foneddigion, nid rhifedi y doabarthiadau gweithiol-canys os cymnipraf eu rhif. pentyrir arnaf y cyhuddiadau mwyaf ofnalhvy Iy moll y" golygu gwcriniaeth, Bn- nhrefn, a llywodraeth y lliaws, ac nis gwn pa betli (chwerthin a ciiymmeradwyaeth.) Ni ddywedaf ddim ar bwngc y rhif, ond am funyd cymmeraf y prawfno(I spul liwn-eymm craf gyflogau neu dder- byniadau arianol y dosbatthiadau gweithiol. Yn awr, y mae arnom eisieu gwybod a ydyw y dosbarth gweithiol yn cael ci gynnrychioli yn y senedd mewn cyfartaledd teg i'r cyllid a dderbynia. Y mae dipyn yn anhawdd cael adroddiad hollol gywir gyda golwg ar hyn. Etto, rhoddir amcangyfrif, ac wrth sylwi ar y flugrau hyn, nid yw yn anhawdd dyfod yn ddigon agos i'r gwirioncdd i gad attebiad i'r cwestiwn a roddais. Yn awr, gwyddom yn eithaf da faint o swm a godir trwy y dreth ar incwm, ac o'r swm a ddeiDia o'r dreth hono, er fod rhan o hono yn perth- yn i'r dosbarth gweithiol, etto yn bresenno\ myfi a gymmeraf yn ganiataol y perthyna all i ddosbarth- iadau ereill cymdeithas. Y mae y swm hwnw yn rhywfaint uwchlaw tri chan miliwn o bunnau y flwyddyn, ac y mae yn debygol fod yr incwm a her- thyna i'r rhai nad ydynt o'r dosbarthiadau gweithiol o bossibl o 300,000,0t)0p. i 350,000,000p. y flwyddyn. Pa faint ydyw incwm y dosbarth gweithiol ? Y mae yn fwy anhawdd cyrbaedd gwybodaeth fanylaidd ar hyn, ond y mae ymchwiliad wedi ei wneyd iddo, ac yr ydwyf yn credu ei fod yn gyfi-ifcyniiiiedrol wrth son am y tair teyrnas (ac yr wyf yn cyfeirio at y tair yn yr hyu a ddywedais) i ystyried cyfanswm incwm y dosbarth gweithiol yn nes i 250,o0f),000p. na 200,000,000p, y flwyddyn. Os ydyw felly, yn ganlynol nid yw incwm y dosbarth gweithiol yn nemawr llai na banner holl incwm y wladwriaeth. Myfi a'i cymmeraf yn gwneyd i fyny dair rhan o saith, yr hyn nid wyf yn tybied mewn un modd sydd anghywir- hyny ydyw, allan o bob 7p. o in- cwm, derbynir 3p. gan v gweitliwyr ac athrawiaeth y rhai hyny sydd fwyaf Aristocrataidd yn eu gol- ygiadau yw hyn-y dylem edrych ar fod meddian- nau yn cael eu cynnrychioli. Yn awr, yn y wlad hon, nid ydym yn tretliu meddiannau, ond inewm, fel rhfiol gyffredin-gan mai oddi wrth inewm, ac nid oddi wrth feddiannau y wlad, yr ydym yn cyf- odi cyllid i gario yn mlaen 'y llywodraeth—yr wyf fi yn dywedyd, i gyfartalu incwm, y dylem byd yn oed ar yr egwyddor a osodir i lawr gan ein gwrth- wynebwyr, yrnofyn am drefniad teg ar y mater hwn ag yr ydym y cael fod tair rhan o saitli, neu yn agos i liyiiy, o holl incwm y wlad, yn perthyn i'r dosbarth gweithiol (clywch, clywch). Pa faint yd- yw eu cyfartMedd yn y gynnrycliiolaetli ? Ym- ddengys fod yn awr 128,000 o bersonau o'r dosbarth gweithiol yn meddu yr etholfraint yn y bwrdeisdreli heblaw yr hyn a ellir ei alw yn ddyrnaid o'r un dosbarth sydd yn meddu pleidlais sirol, am ei fodlyn feddiannol ar ciddo a fyddo yn werth 40s. yn flyn- yddol. Y iliac llawer wedi ei ddyweyd am y ffugr. au hyn. Myn rhai ein bod wedi mabwysiadu de- ffiniad eang iawn o barthed i'r dosbarth gweithiol, a phe buasai y dtffiniad yn fanylacli, y cawsid fod y nifer sydd yn meddii yr etholfraint yn llawer llai (clywcti, clywch). liiau fod hyn yn eithaf gitir ond, wedi rhoddi deffiniad cang-liyny ydyw, wedi gosod yr achos i lawr gymmaint ag y gallem yn ffafr ein gwrthwynebwyr-yr ydym yn cael o bossibl rhwng 1 siroedd a'r bwrdeisdrefi fod o ddeutu 150,000 o weithwyr yn meddu yr etholfraint yn Lloegr a Chymru. Pa faint ydyw holl rif yr ethol- wyr? Y maent o ddeutu 1,050,000. Felly tra y mae dosbarth gwe'thiol y wlad hon yn derbyn tair rhan o saitli o'i liincwm, nid ydynt ond un ran o saith o'i hethultvyr (uchel gymmeradwyaeth.) Etto, pe byd Iwn, yn lie edrych ar incwm, yn troi i cdrych ar y trethoedd a delir gan y cyfundeb gweithiol yn y wlad hon, deuai yr achos i'r golwg yn mron yn yr un ffurf. Y mae yn wir yn bwngc o ddadl, na ellir efallaiei benderfynu yn fanwl, pa gyfartaledd o'n trethi anuniorigyrchol a delir gan wahanol ddos- barthiadau y cytundeb ond yn ddiammheuol, yn fy marn i a dylai fod genyf gryn fanteision i farnu (clywch, clywch)-nid oes dim llai nag un ran 0 dair-llawer mwy, fe diiichon—o'r wyth miliwn a t.hrigain sydd yn dyfod i mewn i gyllid y wladwr- iaeth fel y saif yn awr, yn cael eu talu gan y boblog- aath weithiol. Ac etto, os oes yn agos i dair rhan 0 saith o diethi y wladwriaeth yn oael eu talu gan y dosbarth gweithiol, ac os dywedir wrthym wrth son am yr etholfraint 11a ddylem gymmeryd rhifedi i ystyriaetli 0 gwbl, fod dosbarthiad pleidleisiau i ddibynu ar feddiannau, yr ydwyf yn gofyn gyda pha gyflawnder y gallwn ofyn i'r dosbarth gweithiol dalu i ni ddwy neu dair man o saith o'rj trethoedd, tra yr ydym yn ad-dalu iddynt trwy ganiatau i un ran Ð saith 0 honynt yr hawl i bleidleisio (cymmer- adwyaeth.) Yr wyf fi yn tybied fod y rhai liya yn rhesymau, ac nad oes unrhyw anhawsder i gael cyf. lawnder o resymaii, gan fod ein gwrthwynebwyr rnor liolf o resymau—(chwerthin)—dros y cynllun cymmedrol a ddygwyd genym ger broa y senedd (cymmeradwyaetli.) Myfi a gyfsiriaf at bwynt ar- all, ac a dynaf reswm arall oddi wrth gyferbyniad rhwng y mesur sydd yn itwr ger bron Ty y Cyff- redin a'r un a ddygwyd yn mlaen yn 1832. Yn ol y flugrau y cyfeiriais atynt, y mae y dosbarth gweithiol yn awr yn cynnwys 26 y cant, nid o'r holl etbolwyr, ond o etholwyr bwrdeisdrefol Lloegr a Chymru. Yn ol yr hyn, dybygid, a fyddai yn amcan- gyfrif cywirach, nid ydynt ond ynghylch 21 y cant, neu ychydig dros un ran o buinp-(clywch, clywch). Pa fodd yr oedd pethau yn sefyll yn 1832 ? Yn 1833, nid oedd y dosbarth gweithiol yn cyfansoddi dim llai nag 31 y cant o'r etholwyr; felly yr oedd y cyfartaledd ag yr ydym yn awr yn ymdrechu ei wella, ac am yr hyo y beuir cymmaint arnom am ymctrechn ei welJa-yn lleihau er 1832, ac nid yn mwyhau (clywch, clywch). Foneddigion, a ydyw hyn yna yn gyflawnder ? (Bloeddiadau uehel, "Nag ydyw, nag ydyw "), Ps. gyfnewrdiadau sydd wedi cymmeryd lie er 1832 ? A ydyw sefyllfa ber- thyhasol y dosbarth gweithiol yn y cyfamser wedi gwella neu yutc wetliygu ? ;Ni gall neb wadn nad ydyw-wodi gwella yn ddirfawr—(clywch, clywch). Nis gall y sylwedydd mwyaf diofal edrych ar sefyll- fa Prydain yn 1832, ac etto yn 1866, heb ganfod ar unwaith fod y dosbarth gweithiol wedi camu yn mlaen yn ddirfawr, yn yr oil a berthyn i ddy- ledswyddau cymdeithasol, ac mewn cymmhwys- der i fwynhau breintHU gwleidyddol (clywch, clywch). Yr ydwyf yn mheil 0 haeru nad oes gan- ddynt ddim chwaneg i'w ddysgu. Y mae ganddynt lawer i'w ddysgu, ac y mae genym oil lawer i'w ddysgll- (clywch, clywch, a ciiymmeradwyaeth). Ond edrycher ar bob pwynt ar yr hwn y mae cym- mhwysder i gyflawni dyledswyddau a mwynhau breintiau yn dibynu, a phwy sydd a ammlieua am foment fod yr amser wedi dyfod, pan, yn lie lleihau a thynu i lawr y cyfartaledd, y dylem gael cyfartal- odd helaethach a chynnyddol o'r dosbarth gweithiol yn mysu yr etholwyr ?—(uchel gymmeradwyaeth). A fu erioed gyfnod yn hanes ein gwlad ag sydd yn hysbys i ni pan yr oedd goruchwyliaethau gwellhaol ar waith yn fwy prysur? Edrychwch ar waith gweinidogion crefydd. Edrychwch, i ddechreu, ar ymdrechion gweinidogion yr Eglwys Sefydledig. Un gonhedlaeth yn ol, yr oedd ei holleiriaid yn offeiriaid diog, gyda Ilawer 0 eithriadau anrhydeddus y mae'n wir, ond etto yn gorph 0 bobl nad oedd eu golwg wedi ei ddyrchafu yn ddigonol uweh law lefel pethau dynol at y gwrthddrychau tragwyddol ae annhreng- edig hyny ag yr oedd yn ddyledswydd arbenig eu dilyn-(clyweh, clywch, a ciiymmeradwyaeth). Pa. fodd y maent yn awr ? Nid oes un dyn ,y foment bresennol, pa un bynag ai yn cyttuno ai yn gwahan- iaetliu oddi wrth weinidogion yr Eglwys Wladwr- iaethol, a fynai wadu nad ydynt fel corph 0 bobl ya ddiffuant ac ymroddgar yn nghyflawniad dyled- swyddau eu galwedigaeth oruchel—(cymmeradwy- aetli). Gellir cymmhwyso yr un sylwadau, yr wyf yn credu, gyda llawn cymmaint 0 wirionedd at fyw- iogrwydd, gweithgarweh, ac ymroddiad gweinidogion pob cIwys a phlaid grefyddol arall yn y wlaù- (cymmeradwyaetli). Edrycher etto ar helaethiad addysg, ac edrycher ar yr hyn a wnaed gan y wlad- wriaeth. Nid ydwyf wedi rhoddi y flugrau yngliyd, ond yr wyf yn credu nad wyf yn dyweyd gormod pan yn dyweyd fod dros 10,000,000p., neu 0 bossibl o 15,000,OOOp. i 20,000,OOOp. wedi eu treulio gan y wladwriaeth yn ystod y pymtheng mlynedd diweddaf trwy foddion a cliyfryngau holiol newydd i gefnogi a hela'ethu addysg—(clywch, clywch)—ac y mae y swm yna yn ddiau wedi bod yn foddion i dynu aHan, mewn ffyrdd ereill, swm llawer mwy (clywch, clywch, a cliymmeradiryactli). Yn awr, beth y rnao hyn oil yn ei arwyddo ond creadigaeth peirianwaith galluog i ddwyn oddi amgylch welliant moesol yn gystal a deallawl yr holl gyfundeb gwladwriaethol -(clyweli, clywch). Edrycher etto ar yr argraph- wasg. Yn awr, pa beth y mae y wladwriaeth wedi ei wneyd yn y mater hwn ?-ac y mae yn bwysig i ni gadw mewn golwg y rhan yma o'r pwngc, o blegid y mae yr hyn a wneir gan y wladwriaeth yn cael ei wneuthur yn bennodol gan awdurdod gyhoeddus, ae yn amlygu barn, gyffredinol y genedl—(clywch, elyweh). WeI, foneddigion, y mae y wladwriaeth yn ystod yr 20 neu y 25 diweddaf wedi rhoddi i fyny o 2,000,OOOp. i 2,500,OOOp. o gyllid, oddi wrth y dreth ar bapur—(clywch, clywch)—y stamp new- yddiadurol, a'r dreth ar hysbysiadau, i'r dyben o ddwyn gwybodaeth, ac yn enwedig gwybodaeth wleidyddol, yn agosach at y boblogaeth ya gyffredinol—(clywch, clywch) ae felly 0 ber- thynas i'r hyn sydd ysbrydol, 0 berthynas i'r hyn sydd foesol, 0 berthynas. i'r hyn sydd ddeallawl, ac 0 berthynas i'r hyn sydd wleidyddol, yr ydym am genhedlaeth gyfan wedi ymdrechu yn unol ac egn'iol i gynnyddu cymmhwysder pob dosbarth o ddyn:on yn y wladwriaeth i gyflawni dyledswydd gyhoeddus bwysig—(cymmeradwyaeth). Ac a all rhywbcth fod yn ffolaeh nag-ar 01 bod yn gyfranog yn y gweithrediadau hyn, wedi ymdrechu liyd eithaf ein gallu drostynt, wedi defnyddio pob moddion i hyrwyddo gwelliant o'r natur yma, wedi dyrchafu yn y modd hwn y dosbarth gweitlliol-i droi ar y gwaith mawr a gyflawnwyd genym ni ein hunain, a gwrtliod iddo ei gwblhad naturiol, ac i ddyweyd-yr ydym yn cydnabod eich cymmhwysder cynnyddol, yr ydym yn cydnabod eich gwybodaeth gynnyddol, yr ydym wedi gwneyd yr oil a allem i'w gynnorth- wyo, ond yr ydym etto yn gommedd i chwi y gydna- byddiaeth gyhoeddus a cliyfreithlawn, i'r hoa, trwy eich cymmhwysder, y mae genych hawl; ni fynem i chwi g-tel yr etholfraint, a thrwy hyny gyfranogi yn ngweuthuriad cyfreithiau sydd yn llywodraetku eich gwlad --( cymnierad-yactli). Terfynodd y boneddwr anrhydeddus ei araeth yn y modd canlynol: — Y gwahaniaeth mawr sydd yn bod rliyngom ni,a'r rhai a'n gwrthwynebant, ydyw hyn: y maent liwy yn edrych ar bob cais at roddi i'w cyd-ddynion chwanegiad mewn breintiau gwladwriaethol, yn ni- wed, yn ddrwg-yn ddrwg a wrthwynebant mewn trefn i attal drygioai mwy. Y mae hyn yn dwyn ar gof i mi yr hyn a gymmerodd le yn amser diddymiad deddfau yr yd, y byddai rhwyddhau y ffordd i yd tramer ddyfod i mewn, yn ddrwg dychrynlIyd- (chwerthin). Gofynent yn eiddigeddus, pa sawl chwarter o yd a ddaw o Rwssia ? pa faint o Odessa ? a pha faint o'r Baltic ? Cafwyd allan gan un 0 brif wrthwynebwyr diddymiad deddfau yr yd fod lie yn Rwssia, a elwid Tamboff—(chwerthin)—y gallesid trosglwyddo, am bris tra isel, 36,000,000 0 chwarteri o yd yn flynyddol! Wel, bron mor resymol ydyw yr ofnau sydd yn cael eu coleddu yn awr. Dywed- ais yn Nliy y Cyffredin-dywedais ef felmath 0 her, gan ddisgwyl y cilgwthid ef gydag liaerllugrivydd- "Yr ydych yn ymddangos fel yn trin y gweithwyr fel pe byddent yn fyddin oresgynol." Er fy nirfawr syndod, ac er fy ngofid, rhaid: i mi chwanegu fod y syniad yna yn cael ei dderbyn fel gwir arddangosiad olr meddwl oedd ganddynt! A ydyw hyn yn wir- ionedd ? mewn gwlad rydd, a gwlad Gristionogol ? mewn gwlad, yr ydym yn gobeithio, syda heb fodyn mheU oddi wrth bwynt uchaf gvrlad wareiddiedig Gritionogol- ar ol I,OO 0 flynyddoedd wedi i'n Harglwydd oleuo y byd trwy ei bresennoldeb a'i fendithio trwy ei ddysgeidiaeth a'i esampl; mewa gwirionedd, ai i hyu y daethom etto, mai y govi-u a allwn obeithio am Loegr; hen Loegr, ydyw canfod yr ychydig wedi eu casglu ynghyd. rhyw ddosbarth ffafriol o'r tu mewn i gylcli Y cyfansoddiad, ac o'r tu allan y lluoedd mawrion, os deuant at y drws a ystyrir fel byddin oresgynol!! Rhaid i mi ddyweyd nad ydyw byw ddim yn werth ei gael, a'r sefydliad- au, am y rhai yr ydym mor ddiolehgar am danynt, ni byddent ond achos 0 gywilydd a gwaradwydd i nI ,i, yn lie urddas a gogonlant 1 Y mae Arglwydd Grosvenor wedi rhoddi rhybudd o'i fwriad i gynnyg gwelliant, i'r dyben 0 orclifygu mesur y llywodraeth, a dywedwyd wrthym-a clian fod yr hysbysiad ytf. gylioeddus, lieb un gwrthdystiad yn erbyn liyu- tybiwyf fod gwirionedd yaddo-fod Arglwydd Stan- ley am Nid wykyn gwybod am yr