8 Medi 1866
Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
Cvilwvniad TrsfEn o 450 GINI…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Cvilwvniad TrsfEn o 450 GINI i Biixcutui) I GWALIA. CdotlodJ y Maer, a dywedodd fod y ddyledswydd Mvoiuiiol wcli ei hymddiried iddo ef o gySwyno :tc, i Mr- Thomas, y tclynor, yn cynnwys cheque tp 4;0 "jlJj, Yr oedd y dysteb wedi tarddu oddi th'n1Ï"O gyfei\li? goreu Mr. Thomas, yn cynnwys rhai o brif foneddigion y deyrnas, ynghyd a ]haws ?o'rdoshMthcMto),:t'r dosbMth gweithiol yn ??hYm''t a Lloegr ae yr oadd hyd yn oed morwyn- iJ-in a llatuv^y wedi eyfranu tung at y dysteb; yr ] '0 a Mangasal mor fawr yr oedd Mr. Thomas yn ??) ci barchu a'i edmygu gan y eySredin, yn gystal H cj,n y dosbarth uchaf mewn cymdeithas (clywell cIywch), Dywedodd Mr. Thomas, wrth gydnabod yr ar- dJangosiad ardderchog hwn o barch tuag ato, pa dclaioai bynag a wnaeth efe i "wlad ei dadau"- Cvmru, gwlad anwyl ei enedigaeth—fod yr oil wedi tarddu oddi wrth y cariad a deimlai tuag at y trig- olion, a'r lioffder dirfawr oedd ganddo at gerddor- jaatli: yr hyn a ystyrid ganddo ef fel celfyddyd, ae fel cangen o wybodaeth, yn meddu eyfaddasrwydd arbenig i ddyrehafu yr enaid (cymmeradwyaeth). Yr oedd efe yn ei hystyried yn ddyledswydd arno i wncuthur ymdrechion adnewyddol i ledaenu a chefn- ogi y gelfyddyd gerddorol, a gwneuthur ei hunau yn fwy teiiwng o'r anrhydedd a ddangoswyd iddo. Ynnesafaed yn mlaen i ddarllen bcirniadacth tivalchmai a Gwrgant ar gltftp li C'.iUliUr. A will i'r Mor "-Gwobr 20 punt, a chadair dderw ¡;crfiedig, wedi ei gwneuthur o good travrstiau lien ilv Twin o'r Nunt. Darllenwyd y feirniodaeth gan 6walelimai, yr hwn a ddywedodd fod 13 o gyfan- sOllrJindau wedi dyfod i mewn i'r gystadleuaeth, a'i tod ef a'i gydfeirniad yn cydweled yn liollol gyda golwg ar deilyngdod y gwahanol gyfansoddiadau, ac ennillydd y gadair. Darllenodd Gwalchmai sylwad- au meithion, yn gosod allan ddiffygionarhagoriaetli- au yr awdlau a anfonwyd i'r gystadleuactli. Dy- faniwyd yr anrhydedd o eistedd yn y gadair y flwyddyn hon i Morydd," sef y Parch, it Thomas, gweiniilog yr Ai nibynwyr yn Mangor. Gan nad oedd Mr Thomas yn bresennol, arwisgwyd ei "gyn- uri chiulydd ag arivyddion buddugoliaeth gan virs. JIaysraor Williams, gwraig y maer, a chadeiriwyd ef vn iir/f-fardd, yu ol braint a defoll, gan iiwfa .vlfin, :1 CII wydfardd, gyellt sain udgorn, a'r seremoniau arfi-r 1 Traddodwyd anerchiadau barddonol i'r badlugwr gan Givitchmai, Clwydfardd, &c. Araeth Gymreig gan y Pareli, W. Hicks Owen:— Dywedodd f,)d y Sixis-calon yr liwn oedd yn euro vii iawn-yn hoffi gweled y Cymro yn llwyddo. Gellid gweled liyny trwy y croesaw yr oedd yr hen ddinas wedi ei roddi i'r Cymry oedd wedi talu yin- weliad a hi y diwrnod hwnw. Yr oeddynt wedi estyn allan "ddeheulaw cymdeithas" iddynt, Sylwodd hefyd nad oedd y Ifaith fod dyn yn Gymro yn sefyll ar ei ffordd i ymgodi yn y byd. Nid oedd yn rliaid myned yn mbell am enghraifft:—dyna yr anrliyd- c idus Faer, yr hwn oedd wedi lly wyddu mor dirion y diwrnod hwnw, a Mr. Williams y Banker (Treffos, ddau yn Ciymry ddau wedi cyrhaedd y sarJe uchaf yn en gwahanol alwedigaeth- au, Yr oedd yn cynghori y Cymry i ddysgu yr iaith Saesneg. ond nid i angljofio ein maci-iaith. Caent gystadlu yn deg a'r Saeson yn mhobgorchwyl, ac yr oedd ef yn ewyllysio llwyddiant a bendith i bob UI1 a wnai ei oreu, Iaith masnach oedd iaith y Sais-und iaith y galon ac iaith crefydd oedd iaith y Cymry (uehel gymm'cradwyaeth.) Can gan Llew Llwyfo. Dyfarniad gwobr o Jp. a thlws arian am y Cyn- lluu goreu o Fwtliyn Llafurwr-gwerth yr Adeil. ad i buldio bod dros 60p. Dim cyst idleuaeth. Dyfarniad gwobr o lp. 10s. am yr englyn goreu i Bont Grosvenor (Caer). Beirniaid, Clwydfardd a loan Cunllo. Goreu,- Llew Iliraethog. Inawd ar y Delyu deir-rhes, gan Alr. T. Griffith, ],laii'><er. Dyfarniad y wobr am y traetliawd Cytnraeg goreu ar Porwyr Cymru. Gwobr 25 gini. (Y mae 20 gin! o'r wobr uchod yn cael eu rlioddi gan Gyfeis- tt"ld(bd y Morwyr yn Runcorn, trwy y Fiirch. L. Ellis. lierniaid:—y Parchn. W. Ambrose, Porthmadog; W. Williams, Abertawe; a Samuel Davies, Llan- rliaiadr yn Moehnant. Goreu,—Parch. D. Griffith, Port Dinorwig. Dyfarnu gwobr o lOp. a thlws arian am y Cyn- llun goreu o Babeli yn Eisteddfod. Goreu,—Mr. Roberts, architect, Caer-yr hwn a arolygodd adeiladiad y babell yn yr hon y eynnelid yr Eisteddfod. Ymgystadleuaeth Gorawl ar "What Bells are those" (Brinley Biehards), Gwobr 1 Op. 10s., rhoddedig gan Thomas Savin, Ysw., Plastfynnon, Oroesoswallt. Beirniad, Henry Leslie, Ysw., Llundain. Goreu:—Merthyr Glee Party. Alawa Chydgan Genhediaetliol—" Hen WIad fy Nhadau "-y gynnalleidfit yn uno yn y chorus. Yr englyn buddugol i'r Anrliydeddus Faer W. Maysmor Williams, Ysw., Cacrileoti- Goludog wr a gwladgarol—a'i urdd 0 darddiad t'wysogol; Maer i Gaer—mur rhagorol, Mawr ei wertli heb ddim ar ol. Catwg, sef loan Machno. YR ARDDANGOSPA. Gvroaeth yr 1 sgnfenydd yr hysbysiad canlynol —Yn yr arddangosfa, rhoddwyd y wobr gyntaf, sef athodyn arian, i Mr. T. Hughe, asiedydd, North- gate, Caerlleon, am gist d'jerw hynatiaethol, wedi ei dierlio yn ardderchog rhoddwyd yr ail wobr, bath odyn hronze, i'r Mri. Humphreys a'n Cyf., Caernar- fon, am weithiau ardderchog mewn llechau, yn chimney pieccs, waskstaiuis, ,yc. Baruwyd fod y gwlaneni goreu yn cael eu dangos gan Mr. Price Jones, Drefreivydd y tweeds Cym- reig goreu gan Mr. John Jones, Dolgellau; a'r woolen goods a'r hosanau goreu gan Mr. W. Williams, Gynwyd. Y mae Mr. John Smith a Mr. Joseph Oakes, y icirniaid ar wlaneni, tweedsj frc., yn yr trddangosfa, | edi cynnyg 5p. o wobr am y tweeds goreu a ar. cdangosir y flwyddyn uesaf yn Eisteddfod Caer lyrddin. Cyflwynwyd diolchgarwch y cyfarfod i'r Maer yr hwn a gyflawnodd ei ran y'.i rliagorol-ac hefyd 'r arwcinwvr, Clwydfardd a Thalhaiarn—gydeg itliel gymmeradwyaeth. Cynilaliwyd eycghwdd artldcriihog yn yr bwyr, i DYDD GWENEB. Boreu lieddyw, am naw o'r gloch, eynnaliwyd eyf. arfod eyffredinol o'r tanysgrifwyr a cliyfeillion yr Eisteddfod, yn yr Ariandy Cynnilo, Yn absennol- deb y Parch. J. Griffiths, rector Castellnedd, cadeir- ydd y Cynghor, llywyddwyd gan y Parch. Ganghell- ydd Williams, yr is-gadeirvdd. Darllenodd yr ysgrifenydd, Rhydderch o F6n, grynhodeb o gyfrifon y Trysorydd, o'r 31ain o Hydref 1864, byd y 31ain o Ragfyr 1865, oddi wrth yr hyn y mae yn ymddangos fod y derbyniadau yn ystod yr amser crybwylledig yn 1678p. 2s. 4c. a'r treuliadau yn lilIp, 7s. Uc,-yn gadael y swm o 33p. 4s. 5c. yn ddyledus trysor- ydd. Cynnwysa y derbyniadau 471p, Us. IOe. o danysgrifiadau, a 1160p. 8s. JOe. am fynediad i Eisteddfod Abcrystwyth y flwyddyn ddiwcddaf. O'r swm a wariwyd, yr oedd 399p. Is. I c. ar gyfrif Eisteddfod Llandudno, a 1312p. 5s. 6c. ar gyfrifEis- teddfod Aberystwyth. Dywedai yr ysgrifenydd nad oedd efe mewn cyfleusdra i allu hysbysu sefyllfa pethau am y flwyddyn hoo. Hyd y pryd liwnw, ymddangosai yn bur addawol. Yr oeddynt wedi derbyn uwchlaw 400p. ddydd Iau. Ar gynnyg- iady cadeirydd, mabwysiadwyd yr adroddiad_o'rcyf- rif, a gorcbymynwyd iddo gael ei argrapliu a'i gy- hoeddi. Dywedodd y cadeirydd ei bod yn arferiad y naill flwyddyn ar ol y llall i ail ethol y pwyllgor, end fod y rhestr yn cynnwys enwau rhai personau na ddarfu iddynt erioed bresennoli eu hunain, ac ereill nad ydynt erioed wedi talu eu tanysgrifladau; ac yr oedd efe yn meddwl ei bod yn bryd i adolygu y rhestr. Dywedodd yr ysgrifenydd fod llawer o'r bonedd- IglOtt ag y uyieiliuau r l.:ut::u)'uu 'H)'JJI,I \nu.n\;>u.U<4J. yn ystyried fod yr Eisteddfod yn hytraeh yn eu riylcd liwy, gan eu bod wedi ei gwasanaetbau am lawer o liynyddoedd fel beirniaid, ac wedi gwario arian mawr wrth bresenuoli eu hunain yziycyfarfod- ydd; ac felly ei bod braidd yn galed i alw am iddynt Uwy danysgriflo. Ar awgrymiad Mr. Owen, ap- pwyntiwyd y boneddigion hyn yn aelodau anrliyd- ediius, ar gyfrif <u gwasanaeth ilenyddol a swydd- ogol. Cafodd y gweddill o'r pwyllgor eu hail ethol. °Etholwyd y boneddigion caulynol ar y cynghor am v flwyddyn d(lyfodol:- Y Parch. J. Griffiths, ppriglor Castellnedd; John GdBth (Golwbyid); D. Griffith (Clwydfardd), Din- bveh; Parch. W -loiifs (Nlyfyr Mon), Parsondy, L!anend;wyn; William Jones, Llwyn y groes, sir Abef tviti; E.Jones,64,Camden street,I3irllliugham; J. Ambrose Lloyd, Rhyl; T. O. Morgan, Abery twytli; Hugh Owen, Llundain; Brinley Richards, Llundain; R Roberts, Royal Bank Buildings, Liverpool; Parch. W. Roberts (Nefydd), Blaenau, Mynwy; John Thomas (Pencerdd Gwalia), Llundain; Oanghe'Jydd Wiliiams, Llanfairynghornwy; P. Mostyn Williams, Manchester; John Thomas, Caerfyrddin; a phump o foneddigion ereill, i gael eu hetliol gan bwyllgor lIeol Caerfyr, ,din, 1 Dywedodd Mr Owen fod trefniadau yr Arddangos- iad o Ddiwydrwydd a Chfelfyddyd ac Adran Gwydd- oniaeth Gymdeithasol, hyd yma wedi cael eu dwyn ynmlaen gan y boneddwyr liyny a welent yn dda eu I cymmeryd mewn Haw; end ei bod yn llawn bryd pennodi daujfoneddwr i gymineryd gofal yr adran- au hyn YlI swyddogo!. Yr oedd efe yn eynnyg fod y cadeirydd, yr hwn a ddechreuodd yr,arddangosfa, yn llywyddu yr adran bono. Eiliwyd ef gan y garch. W. Jones, a chariwyd ef yn unfrydol. Dywedodd y cadeirydd mai y rhesymau a'i tuedd- asant ef i dde, lireu yr ardd mgosfa yiv y rhai canlyn- 01:-Y1 oedd ei^gydwladwyr yn caeleugwawdio gan rai o'r prit newyddia iuron feI rh"i amddifaid o un- rhyw deilyngdod pa bynag ae yn liollol annlieilwng o ennill sylw cyhoeddus. Yr oedd efe yn credu nad oedd ei gydwladwyr yn haeddu y fath ddirmyg, ac am hyny efe a benderfynodd wneyd yradreoh i osod a flaen y cyhoedd gasgliad o gynnyrchion athrylith a diwydrwydd Cymru; yr hyn a ddangosai tu liwnt i bob dadl eu bod yn feddianuol ar dalcut a medr o'r radd uchaf. Yr oedd efe yn awyddus i brofi i'r byd fod Cymru wedi cynnyrchu celfyddydwyr nad oeddynt yn ail i neb yn main y cylioedd; ac yr oedd efe yn teimlo hyfrydwch dirfawr wrth ddwyn ger broil rai o gynnyrchion athrylith Richard Wilson, celfyddydwr o deilyngdod tra uchel, a'r hwn a fydd- ai yn enwog fel y cyfryw tra y parheid i fawrygu gwir dalent a gallu. Yr oedd efe hefyd yn awydd- us sin i'r byd gad gweled fod Cymru hyd yn oed yn y dyddiau hyn yn fedoiannol ar gelfyddydwyr o enwogrwydd uehel; ac yr oedd efe wedi bod yn aUu- og i osod o flaen y cyhoedd rai o ddarluniau Mr. Parry Williams, y rhai a ystyrid gan feirniaid cyjiaddas yn mysg y giveitlliati eelfyddydol rhagoraf a gynnyrehwyd yn Lloegr. Yr oedd efe hefyd wedi cael yr hyfrydwoh o osod yn yr arddangosftl rai o ddarluniau ei gyfaill, Mr. Bristoke, y rhai acnnillent ganmoliaeth i unrhyw arlunydd. Gan hyny, yr oedd efe yn gobeithio nad oedd yr arddangosfa wedi troi allan yn fethiant; a byddai iddo ef deimlo yn falch, os gwnelai y cyhoedd, ar ol talu ymweliad âhi, fèdd. wl yn uwcli o Gymru. Yr oedd efe wedi talu ym- weliad a'r arddangosfa y dydd o'r blaen, gyda dau fasnachydd oedd wedi bod mewn masnach am 40 mlynedd, a dywedasant nad oeddynt hwy yn gwy- bod o'r blaen fod y fath bethau yn cael eu gwneuth- ur gan geltyddyd dyn ag a welsant yn yr arddangos- fa; felly, yr oedd efe yn meddwl nad oedd efe wedi mtthu yn liollol yn y gwaith oedd ganddo mewn golwg, o ddyrchafu ei whld, a gwneuthur talentau ei gydwladwyr yn fwy adnabyddus (cymmeradwy- aeth). Cafodd Mr. Hugh Owen ei ethol yn unfrydol yn llywydd o Adran Gwyddoniaeth Gymdeithasol. Darllenodd y eadeirydd lythyr oddi wrth Mr. Banting, Liundain, yn cynnwys cheque am 50p., yrl arian l w defnyddio fel y canlyn:- 20p. am y gan oreu, heb fod dros ddeg ar hugain 0 linellau, gan Gymro neu Gymraes, i'w benderfynu yn yr Eisteddfod nesaf; 20p. am y dernyn cerddor- 01 goreu, cyfaddas i eiriau y gan a fernir yn oreu gan Gymro nell Gymraes, i'w benderfynu yn yr Eisteddfod ar ol y nesaf; lOp. tuag at y draul o'u cvlioeddi, gyda geiriau] Cymrasg neu Saesmg. Yr elw deilliedig oddi wrth y gwerthiant i gael ei roddi at yr Ysgol Elusengar Gymreig yn Ashford, Middle- sex. Cvfiw-TOwyd diolchgarwch diffuant y cy&rfod i Mr. Banti>1g am ei rodd haelionus a darllenwyd y llythyr gyd: cliymmeradwyaeth yn ngliyfcrfod boreu ddydd hu.  S?l?odfl y cadeirydd !ythyr oddi ?th A. J. Jolines, Ysw., yn hysbysu ei fod ef yn dyblii ci gyf-I rati ef tua-r at y wobr am y traethawa gcreu ar Ddeclireuad Uencdl y Saeson," yr hyn a wnelai ei gyfran ef yn 100 gini, at yr lisp y chwan- cgodd y pwyllffor y swm o 50 gini. Uymunai hefyd i'w enw gael ei roddi i lawr fel tanysgriliwr blyn. yddol o 51" t\lag at yr Eisteddfod. I Pasiwyd diolchgarwch gwresog í Mr. Jolines am ei haelioni, Cwynai Dr. Nicholas, er fod y pwngc hwn wedi bod ger bron yr Eisteddfod am ddwy flynedd olynol, nad oedd unfeirniadaeth wedi cael ei darllen ar y eyfansoddiadau y naill dro na'r llall. Yr oedd yn deb- ygol fod rhai o'r cyfansoddwyr yn brosennol yn yr Eisteddfod, ae y buasai yn dda ganddynt gael clywed barn y beirniad. Nid oedd dim ond un beirniad ar bwnge nior bwysig; ae etto, nid oedd un gair wedi cael ei wneyd yn hysbys, mewn ffordd o feirniadaeth, fel ag i fod yn gyfarwyddyd i gyfansoddwyr dyfod- ol. Yr oedd lliaws o gyfansoddiadau wedi cael eu lianfon i mewn y ddau dro i'r gystadleuaeth; yr hyn a ddaogosai yn eglur fod graddau helaeth o fYlvyd Ilenyddol yn y Dywysogaeth, ae yn Lloegr hefyd, yn mysg dynion a deimlant ddyddordebyn yr Eisteddfod; ac a oeddynt hwy i gredu mewn gwirionedd nad oedd dyn yn Nghymru na Lloegr yn alluog i gyfansoddi traethawd ar y testyn, gwerth can gini-a oeddynt hwy i gredu nad oedd traethawd o'r fath wedi ei an- fon i mewn yn barod ? Yr oedd un o'r traethodau a fu yn y gystadleuaeth wedi cael ei gyhoeddi; ac yr oedd rhai o brif gyhoeddiadau Ilenyddol y dydd wedi ei osod allan fel cyfansoddiad o'r radd uchaf, ac yn rliagori ar ddim o'r fath a gynnyrchodd yr Eistedd- fod erioed. Yr oedd trefniadau wedi cael eu gwneyd tuag at gyhoeddi un neu ddau ereill; ac yr oedd efe yn dyrnuno cael gwybod a oedd hi yn deg tuag at y dynion a gyhoeddent y traethodau ar eu eyst eu liun- aii), fod cyfansoddwyr dyfodot yn cael mantais. eu hymchwiliadau hwy, lie fe allai ennill y v/obr? Dywedodd Mr. Brinley Richards, os oedd awdwyr traethodau yn dymuno eu eyboeddi, nad oedd gan y pwyllgor ddim byd i wneyd i'r peth. Amcan IIIr. Jo lines oedd cael traethawd gwirioneddol dda ar y pwngej ac yr oedd y beirniad yn barnu, ac yr oeddynt, yn rhwym a'j gefnogi, iiad oedd un cyfansoddiad teilwng o'r wobr wedi ei dderbyn. Nis gallai y pwyllgor rwystro ymgeiswyr aflwyddianmis 1 gy- hocddi eu traethodau, ac nis gallent rwystro ymgeis- wyr dyfodol i wneyd defnydd o bob peth o fewn eu' cyrhaedd. Cynnygiodd Dr. Nicholas fod y pwyllgor i ail ys- tyried pWllgC y traethawd can gini, a chydymgyng- liori a Mr. Johnes ynghylch cynnyg y wobr am y tr.1C hawd goreu ar ryw bwngc arall. Ond wedi ycliydig siarad yn mliellach, efe a alw- odd y cynnyg yn ol; a gadawyd y mater. Wedi cyflwyno diolchgarwch i wahanol bersonau, terfynwyd y cyfarfod. I "Y MEhSIAH," Am 12 o'r gloch, petliormiwy-1 y Meösih" yn y babeli, yr hon oedd wedi ei gorJsnwi g,n gynnulleid- fa barclius, yu cynnwys dros chwe mil o bobl. Y prIf gerddorion a gymnieros .nt rAn yn y gwaith oedd Y rhai caulynol:—Miss Edith Wynne, (soprano), Miss Kate Wynne (contratto), Mr. W. H. Cammiogs, (tenor) a Mr. Lewis) Thomas (bass). Arweindyd Mr. Leslie. Colodd Mr. L. Thomas dderbyniad acarferol o frwd- fydjg, 8e aeth drwy ei waith yn rhagorol. Yr oedd yr offerynolwyr yn cael eu gwneyd i fyoy orai (Ieth- oledig o'r Philharmonic Society, Liverpool; a'r corau oeddynt, Cor Undebol Birkenhead, a'i Chester Phil- harmonic Society yr oedd y berorfa (orchestra) yn eynnwvs, rhwng y ewbl, tua dan cant o dfedi. Aed trwy y gWiiith yn gampas, a dangosodd amryw o'r 1 erfformwyr fedrusrwydd neillduol. Dygwya gwaith y pedwar diwrnod i derfyn, drwy gynnal cynguerdd mawreddog yn y babeli, am 6 o'r gloch y prydnawn, yn yr hwn y eanodd y prif ger- ddorion a gymmeiasaut ran yn tahertformiad y I Messiah,"
[No title]
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
(ODDI WRTII £11\- GOIIEBVDD 0'& DEUDEDIR I Dydd Sadtorn, Medi fifed, 1866. I Y gerimarwol.—Blin genyf hysbysu fod y sgeri I rnarwol yn bresennol, megys yn yinwasgaru yma a thraw ar hyd y wlad. Y mae wedi cyrhaedd y rhan uchaf o sir Gaerfyrddin, ae y mae rhyw dri o bersonau wedi marw heb fod yn mhell iawn oLlan- dilo. Y mae yn lied ddrwg liefyd tuag oclir St. Clears. Clywais fod pump o bersonau wedi marw mewn amaethdy o'r enw Llysonen, a bod gtvr a gwraig, a dau o blant wedi marw yn amaethdy Nantyci. Tora hen acieuaogci lawr yma a thraw ar hyd y wlad, ac yn fynych cymmerir rhai yn glaf yn y manau a gyfrifir yn fwyaf iachus. Torodd allan o newydd ddechreu yr wythnos hon yn nghym- mydogaeth Mount pleasant, Llanelli, a chipiodd dri plentyn o'r un teulu, a chladdwyd y tri dydd Mawrth diweddaf. Dilynwyd hwy i'r beddrod tawel gan eu hanwyl fam, a gadawyd y tad ac un plentyD yn unig ar ol o chwech o deulu. Bu farw gwraig arall yn yr un gymmydogaeth wedi tuag ugain awr o gys- tudd, ond ni ehlywais fod neb wedi marw yno wedi hyny. Y mae yn hynod iawn fod cynniferyn marw o'r geri yn y rhanau amaethyddol o'r wlad, lie y mae digonedd o awyr iachus yo traiii ivy. Eisteddlod Ca.stellnedd.-Wythnos ryfedd fydd yr wythnos nesaf yn Nghastelinedd^wythnosjdigy/felyb mewn llawer ystyr. Yn chwanegol at gynnaliad Eisteddfod y Cymry, cynnelir ffair fawr yno dydd Mercher, ac agarir y ffordd haiarn oddi yno i Aber- lionddu dydd llu; a thyna'r eisteddfod, y mae yn ddiau y tynir iniloedl lawer yiizliyd iddi. Hyder- wn y bydd Castellnedd yn Gastell hedd mown ystyr lenyddol, ac na fydd y beirdd a'r llenorion yn rhy- fela ar yr eisteddfod. Rhwng yr Eisteddfod Genedl- aethol ac Eisteddfod y Cymry, bydd rhyw fedi rhy- fedd a'r gynnyrchion em beirdd a'n llenorion y mis Medi presennol. Marwolaeth priod y Farch. B. D. Thomas, Llan- dilo.-Bli- lawn genym yr wythnos lion gofnodi marwolaeth priod y Parch. B. D. Thomas, liandilo. liu farw dyddSabbathdiweddaf, yn saitli a deugain mlwydd oed. n- Cafodd gystudd trwm am flynyddau, ond er liyny yr oeaa yn HOllOl aawei ac amyneuugar. Magwydjhi gyda chrefydd, a bu yn aelod hardd gyda,rTrefnyddiotiealtinai(ldliydeibedd. Gadaw- odd ei phriod tirion a dau o blant anwyl, i alaru eu coiled ar ei hol. Cynnorthwyed yr Arglwydd y Parch. Mr. Thomas yn ei alar dwys. Claddwyd Mrs. Thomas dydd Iau diweddaf, yn mynwent eglwys Llangynor, ger Cierfyrddin. Cyfarfod Blynyddol cupel Seion, Llanelli.—Cyn- naliwyd y cyfarfod uchod ddydd Sabbath a nos Lun ddiweddaf, ac yr oedd yn un" o'r cyfarfodydd blyn- yddol mwyaf llewyrchus a llwyddiannus a gynnal- iwyd yn nghapel Seion erioed. Pregethwyd yn alluog iawn yn y gwahanol gyfarfodyddgaa y Parch- edigion David Evans, Dudley, a R. Roberts, Swydd- ffynnoi), sir Aberteiii. Nis gallesid dcthol dall breg- ethwr gwell i][gyfari'od a cliwaeth y bobl yn gyffred- iool. Casglwyd y swm a 160 at ilalii y ddyled yn ystod y cyfarfodydd. Da iawn genyf weled eglwys liosog capel Scioti mewn agwedd mor fiodeuog dan weinidogaeth alluog y Parch. J. D. Morgans (Lleurwg). Pathau i hvyddo YIV" dymuuiad fy nghalon, I "ODD I WRTII EIN UUllJiUi"" u x d*VU" Df/dd Sadmrn, illedi Sfed, IB6G. Y Stamp Office robbery etto.—Y mae sylw y dar- llenydd wedi ei ahv at y lladrad nodau a gymmerodd le yn Cross street, fwy nag unwaith cyn hyn. Dydd r Mercher, traddodwyd dau ddyn i sefyll eu prawf ar y dybiaeth eu bod yn gyfranogion, os nad yr unig rai ocdd a llaw yn y lladrad hwnw. Un o'r lystion a holwyd ddydd Mercher, o'r enw Shaw, a wnaeth derfyn ar bob dadl yn erbyn Gleeson a Batt. Par- odd y tyst hwn lawer o ddigrifwch yn y Ilys. leii- iwr wrth ei gelfyddyd ydyw Shaw, a choes bren ganddo, ac yn ]led adnabyddus a'r gwaith a ddygodd Gleeson a Batt i'r man Ile y m'aent. Addefodd pan yn myned drwy arteithiau y eroeslioliad gan Mr. Cotlingham, iddo dreulio saith mlynedd mewn Ilafur penydiol, a thri mis cyn hyny. Wrth son am swper a gafwvd rhyw fis yn ol yn nhy Gleeson, enwai rai o'r gwahoddedigion, sef, "Phil, the potman," "Tom "a"Diiblinfaclc. "Yr the countryman," "Jimmy,"a "Dublin Jack." "Yr oeddym yn yfed Champagne tra yr oedd Batt yn k erlreliar," meddai. Mewn attebiad i Mr. Jacobs, yr erlynydd, dywedai "Teiliwr ydivyf, yn gwneyd byw- oliaeth onest wrth weithio. Yr wyf wedi bod yn gweithio i firm emvog y Md. Poole, a'u Cyf.—teil- wriaid y teulu bronhinol. Edrychwch ar Batt, y dillad sydd am dano, myfi t'n gwnatth. Ni byddaf byth yn gwneyd dim ond articles o r dosbarth cyntaf. Cefais ychydig eiriau a Gleeson, a phan aetlium i ffitio'r goat, dywedodd wrthyf, oni bai i mi fod mor o-ecrus, y buasai yn rhoddi i mi <h ijle, o blegid yr ydym wedi bod yn chwareu y doll trick." Beth y mae hyny yn ei feddwl?" gofynai Mr. Jacobs. Gwrthwynebai Mr. Cottinghamy gofyniad, nad oedd yn rhan o ddyledswydd y tyst i gyfieithu slang. Mr. Fowler:1 ddywedai fod y tyst yn un celfydd, ae fel y cyfryw yr oedd wedi ei alw, a phany bydd unrhyw adroddiad heb fod yn gydfynedol neu yn cydgordio a Geiriadur Johnson, efe yw y dyu i'w ddeongli. Wel," meddai y tyst, "Y meddwl yw, ea bod wedi caci swm o arian, ac ni a wyddom hyny yn eithaf da, o blcgill yr oeddynt wedi bod i lawr'yn Manchester; ond nid oedd arnaf eisieu eu harian, canys gallaf gael arian wrth weithio." Mynai Shaw argraphu ar fedd w I yr boll wyddfodolion nad oedd y bertliyuas lciaf rhyngddo a ehelfyddyd y pilffro yn bresennol. Ci/nghnr Trefol Salford.—'Mewn cyfarfod o'r Cyng- hor a gynnaliwyd ddydd Mercher, y m; or yn liyw- vddu, derbyniwyd oddi wrth bwyllgor y cyllidau, adroddiad mewn pertliynas i drysorydd y fttrdcisdref, Mr. Noar, yr hwn oedd wedi anfon atynt ei fod ar encilio o'i swydd yr hwn hefyd yn ol pnb tebyg a fydd yn fuan yn ngafael cyfraith ei wlad, os ceir gafael aino. Dywed yr adroddiad nad yvr ar gael, ac fod 2,685p. 11s. 2c. gan Mr. Noar i roddi cyfrif am danynt. Y mae y Mri. Browing, Earrer, a'u Cyf., cyfrifwyr proffesedig, yn chwilio y eyfrifon. Yr oedd Mr. Noar wedi bod yn absennol o'r Town Hall am dair wythnos arddegoherwyddgwaeleddiechyd. Yn yr amser hwnw, cafwyd lie i ammheu nad oedd pethau fel y dylasent fod. Ceir hysbysiad pellach yn fuan wedi myned drwy y llyfrau.
I(ODDI WRTIl ein Coi-IEBYDD…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
I (ODDI WRTIl ein Coi-IEBYDD 0 I.IVF.KFOOL.") Dydd Sadtorn, Medi Sfed, 1866. Jechyd y drej-Tlfae sefyllfa ieehyd y dref hon yl1 myned waeth waeth, y naill wythnos ar ot y llall-y mae yrolwg yn ddifrifol iawn. Yr oedd tybiaeth tod y cholera yn lleihau ac yn cilio ymaith yn radd- 01, a hyny vn peri cysur i'r miloedd trigolion sydd yma; ond crbyn i'r cyfrif ddyfod i'r golwg, y mae'r ffaith yn eglur mai cynnyddu y mae. Dodwn i lawr y nifer a fuont feirw o'r afiechyd marwol hwn am y naw wythnos ddiedda:4" 19, 45, 87, 101, 126, 157, 146, a'r wythnos ddiweattat yn (loan gant a pliut-op.ar liugaiii Nifcr y marwolaethau o bob afiechyd yr wythnos ddiweddaf ydoedd 592, a'r gen- edigaethau yn 306, y cyntaf yn fwy ua'r olaf o 186. Bu feirw o'r cholera 225, o'r rhyddni 78, o'r pas (!t;/i<.)f)p!M(/eoM;?i) 29, o'r frech goch 20, ac o'r ty phu 12. Y*n ol y eyfarb??ed,i blynyddol am yr wythnos ddinveddaf, saif y cyfrifon am ddeg o'r trefi mawrisn fel y canlyn:—Birmingham 17 o bob mil o'r boblog- aeth; Bristol, IS; Salford, 19; Hull, 21; Llundain, 24; Sheffield, 27; Newcastle, 2S; Manchester, 29; Leeds, SO- a. Liverpool, 63. Onid yw hyn yn olwg alaethus iawn ar y dref hon ? Beia y Bwrdd Ieehyd y wasg am wneyd hyn yn gyhoeddus, gan awgrymu mai i ddyehrynu y Uiaws y gwncir hyny. Dywed- ant y dylasai rliif y marwolaethau o'r cholera am yr wythnos lion fod yn 60 llai, fod y cynnifer yn per- thyn i'r wythnos flaenorol; os felly y dylasai fod, etto nid ydyw hyny yn gwneyd pethau fymryn gwell. Haerant hefyd fod y boblogaeth yn lliosocach nalr ystadegau, a bod Liverpool trwy hyny yn cael cam. Ond dyweder a fyner ar y mater, wac y ffaith fod y genedigaethau yn llai mewn nifer u gant pedwar ug- ain a chwech na'r marwolaethau mewn un wythnos, yn brawf diammkeuol fod sefyllfa y dref yn resynol a thruenus dros hell. Mae y Bwrdd yn gweithio yn egniol a dyfal. intacut yli gwario yn lyddioloddeutu ugain punt am carbonic acid, a chwe chant o bun- nau am wyngalchu a glanhau t"1 budron, ac ymaent yn cospi degau sydd yn ddifater i gydymlfurfio a'r deddfau lleol, mewn cyssylltiad a'r dyfrfiosydd, &e., ond rliaid cael mwy o ymdrech etto, neu yn sicr fe chwanega ein peryglon yn ddirfawr. Y llofruddiaeth yn Thurlow street.—Dygwyd Ro- bert Reid, yr hwn a gyrhaeddodd yma o America yn y City of London, dan ofal Detective Marsden, ddydd Iau diweddaf, o flaen Mr. T. S. Raffles, am y weith- red ysgeler o lofruddio ei wraig ar y 4ydd o Dach- wcdd,1862, Oedwyd ei arholiad hyd ddydd Llun nesaf. Dynes 1IIelOI1 lleioyg.—TSos Lun, neu boreu ddydd Mnwrth diweddaf. digwyddodd i hen wraig weddw syrthio mewn llewyg; a thybiwyd gan ei pherthyn- asau a'r eymmydogion ei bod wedi marw. Darpar- wyd at ddydd y claddedigaeth, golchwyd y corph, a. rhoddwyd ef o'r neilldu, ond er dychryn i'r rhai oedd. yn bresennol, hi a agorodd ei llygaid, ae a ddechreu- odd eilwaith ymddiddan a'r teulu. Yr oedd wedi bod yn wan iawn er's diwrnodau cyn hyn. y Ffeniaid.- Cafwyd allan fod gan y Ffeniaid gronfa o ddefnyddiau dinystr wedi eu easglu ynghyd yn Salisbury street, Islington. Aeth amryw o'r de. tectives, rhai o Dublin, ae ereill o Liverpool, i mewn i'r ystafelloedd hyn, a ehawsant amryw cartridges a muskets; hefyd oddeutu trigain o boteli yn eynnwys gwlybwr o'r fath fwyaffperyglus. fan ddygwyd un o'r rhai liyn i gyffyrddiad a'r awyr, taaiodd yn y fan; llosgodd un o'r detectives yn drwm yn t;nig trwyt ddal un yn ei law. Fel hyn J r ydyrn yn cael ein hamgyichynu gan beryglon ar bob llaw, a phwy a Ayr beth sydd gan y creaduriaid hyn etto i'r dyben o wneyd niwed i'n tref ? Hyderwn y cyffry hyn ein llywodraethwyr i roddi ymchwiliad ettoyn Liverpool yn gystal ag Iwerddon, om eu harfau dinystr.