Baner ac Amserau Cymru

GELLIFOR. I Yn oedd Awst y 12fed yn ddydd a ddisgwyliasid gan y cyfeillion yn y Gellifor a'r gymmydogaeth, am ei fod wedi ei neillduo i fod yn ddiwrnod o wledd i'r corph a'r meddwl. Am dri o'r gloch yn y prydnawn, ymgynnull- odd holl blant yr ysgol i'r Ysgol Frytanaidd, i gyfranogi o'r te a'r bara brith a ddarparesid ar eu cyfer. Gwein- yddwyd wrth y byrddau gan y boueddigesau canlynol: —Misses Jones, Ty'n-y-Coed; Lloyd, Rhydonen; Sedge- wick; Lloyd, Llewesog; Williams, Pen y Stryt; Hughes, Ty Draw; Jones, Gellifor; PJatt, Wynne, ac Lll. Wynne; Lloyd, Llidiart-y-pwll; a Miss Roberts, yr Ysgol, &c. Mwynhawyd y wledd yn fawr gan y plant, ac eraill a fu yn cyfranogi o honi. Ar ol tfe, aeth y plant a'r bobl ieuaingc i faes ger llaw yr ysgoldy i fwynhau eu hunain. Am saith o'r gloch, cynnaliwyd cyngherdd ardderchog yn nghapel y Methodistiaid CalSnaidd. Yn absennoldeb Mr. Thomas Jones, Glan- clwyd. llywyddwyd gan Mr. Edward Jones, Dinbych. Yr oeddys wedi sicrhau gwasanaeth Miss Maggie J. Jones, R. A. M., a'r Mri. W. Howelfryn Jones a lolo Ddu. Aethpwyd trwyy program rel y canlyn :-Rhan lafAnthem gan y cor, Cry out & shout," dan ar- weiniad Mr. E. D. Roberts, yr ysgolfeistr. Anerchiad gan y Uywydd. Cftn newydd, Engyl Frodyr," gan Mr. Jones. C&n, Arm, Arm ye Brave," gan Mr. J. P. Hughes. Can, There is a green hill far away," gan Miss Jones. Anthem, Pebyll yr Arglwydd," gan y cOr. Becit. ct, aria-" O let eternal honours," a "From mighty kings," gan Miss Jones. Galwyd arni i ail ganu, ac attebodd hithau trwy foesymgrymu. Can, "Sing, Sing, Sing," gan blant yr ysgol. Galwyd arnynt hwythau i ail ganu. Rban ail :-Solo ar y piano gan Miss K. Jones, Glanclwyd. Ffarwel iti, Gymru fad," gan y cor. Can, Bryniau fy ngwlad," gan Mr. Hughes. Gorfodwyd ef i ail ganu. Can, The White Squall," gan Mr. Jones. Gorfodwyd yntau i ail ganu, a chanodd "I fyny fo'rnod." Caji, "Yganagollwyd," gan Miss Jones, Eban-gan, The Bells," gan ? plant. Encoriwyd hwy, a chanasant The three Hina mice." Can, Gwna bobpeth a wnei fel Cymro pur." Encor- iwyd ef, a chanodd Dos, dangos dy nun. Can, "lShe wandered down the mountain side," gan Miss Jones. Gorfodwyd hi i ail ganu, a chanodd "Merrily Ro." Can, Llam y cariadau," gan Mr. Jones. Glee, Oddi ar y traeth," gan y cor. Gwnaeth y cor ei waith yn rhagorol iawn. Yr oedd yn un o'r corau bychain goreu a glywsom erioed. Yr oedd cyfartaledd y lleisiau yn dda, yr expression o'r bron yn berffaith, y ddealltwr- wriaeth rhyngddo a'r arweinydd yn drwyadl. Y mae y cor hwn yn sicr yn anrhydedd i unrhyw le, ao y mae Mr. E. D. Roberts yn haeddu clod mawr am ei ddysg- yblu mor drwyadl. Gwnaeth y plant hefyd eu gwaith yn dda iawn. Gwefreiddieut y gynnulleidfa bob tro y canent. Yr un modd y gellir dyweyd am lolo Ddu, ond eithrio y rhan gyntaf. Canodd Mr. J olles, "The White Squall," yn rhagorol. Y mae ganddo lais da a swynol," a gallai ganu yn dra effeithiol pe dywedai y geiriau yn fwy deallus. Teimlem ein bod yn gytfelybi gymdeithion Saul wrth wrandaw arno weithiau, yn clywed y Hais," ond heb ddeall dim. Coron y cyfar- fod, yn ddiau, ydoedd Miss Jones. Canodd yn ar- dderchog, ac yr ydym y teimlo yn dra liyderusfod iddo ddyfodol disglaer iawn os caiff fyw. Gwnaeth Miss Jones, Glanclwyd, ei gwaith gyda'r berdoneg yn hynod o'r medius. Yr oedd yn dda genym weled Mrs. Watkin Williams a dau o'r plant yn ein plith unwaith etto. Ac yr ydym yn teimlo yn dra rhwymedig iddi am ei charedigrwydd yn rhoddi benthyg y piano i ni, &c. Wedi talu y diolchiadau arferol a chanu God save the Queen," ymwahanwyd, wedi mwynhau un o'r cyng- lierddau goreu a gafwyd yn y cymmydogaethau hyn erioed. Yrelwifynedat yr Ysgol Frytanaidd.—Un oedd yno.

NODION 0 GEREDICrlON. I Y MAE Eisteddfodau yn cael eu cynnal i fyny yn y parth yma bron bob blwyddyn, ond egwan iawn ydyut ar y cyfan, Cynnaliwyd eisteddfod yn y Cribin yr haf presennol, ond y mae yn ddigon tebyg na ddarfu iddi droi allan mor lhvyddiannus ag y disgwylid. Nid mewn ystyr arianol yr wyf yn feddwl, ond llenyddol. Yr oedd rhestr gweddol iawn o destynau ar y drefnlen; ond wedi'r cyfan, cgwan iawn oedd y cystadleuwyr. Y mae yn wir fod pedwar o gyfansoddiadau wedi dyfod i law ar y prif draethawd, ond dylasai fod yno lawer yn rhagor; ac am yr ail draethawd, nid oes yr un yn ymgystadlu arno o gwbl, yr hyn oedd yn gam dy- bryd. Pa Ie yr oedd y Ilenorion gwyeh sydd i'w cael yn mhlwyf Ystrad yn cadw yr amser hwn? A ydynt oil wedi cuddio eu talentau yn y ddaear ? Y mae yn drueni o'r mwyaf meddwl fod y fath sefydliad daionus ag ydyw yr eisteddfod yn myned inor ddiwerth yn ein golwg. Hefyd, gyda golwg ar y cynnulliad. Yr wyf, yn gryf o'r farn y gallasai fod yn lliosocach olawer. Yr oeddwn yn disgwyl y buasai y babell eang yn or. lawn, ond cefais fy siomi yn hyn o beth etto. Nid oedd ond ychydig gyda hanner llawn. Wel, Pa le yr oedd y bai ? ar y pwyllgor. Pa ham na fuasent yn cydweithio mwy ? Yr oeddynt wedi argraphu hysbysleni-ond pa les oeddynt ? Ni chymmerodd neb y drafferth o'u danfon ar hyd a lied y wlad; a chan na wnaethant hwy hyn, nid oedd wiw iddynt ddisgwyl bod yn llwyddiannus iawn. Bum yn teithio trwy; lawer o ardaloedd poblog yn sir Aber- teifi ychydig cyn yr eisteddfod, ac yn gofyn yn mron yn mhob man" Pa le y mae papur eistedd fod y Cribin ?" Ond nid oedd yno neb wedi clywed sOn am Eiataddfod Crihin o gwbl, chwaethach y pryd yr oedd i gymmeryd lie. Ond ni waeth heb siarad fel hyn; y mae yn debyg genyf nad ydyw yn mryd trigolion y Cribin i gynnal eisteddfod byth mwyach. Os mai felly y mae, a ydyw ddim yn bossibl cael eisteddfod yn y Cwrtnewydd. Yr wyf yn credu fod yma le i gynnal un lwyddiannus, o herwydd y mae yma ddynion talentog; ac nid yn unig hyny, yr wyf yn eredu fod yma ddynion a fyddant yn foddlawn gweithio a'ti holl egni. Y mae yn angen- rheidrwydd ae yn ddyledswydd arnom i gynnal yr eisteddfod i fyny, am nad oes dim yn debyg iddi fel moddion i ddadblygu talentau euddiedig. A bydded i drigolion Cwrtnewydd ymgynghori in gilydd yngliylch y peth, a hyny y eyfleusdra eyn- taf; er mwyn i'r cystadleuwyr gael digon o amser 1 ymbarotoi gogyfer a hi. Pa beth am drethdalwyr plwyf Llanwenog ? Y maent hwythau mewn cryn ddyrysweh ar hyn o bryd. Caf ymhelaethu ar hyn etto yn y dyfodol, gan nad ydyw hanes y digwyddiadau oil yn fy llaw ar hyn o bryd.

PEN-Y-CAE, GER RHTWABON. Hir gythlwng ceiliorf wedi ei ddal yn c/aeih dan hen gweh ijwenyn.—Ychydig ddyddiau yn ol, rhoddwyd prawf arbenig ar aHuoedd ymprydiol ceiliog o dan amgylchiadau pur hynod yn y Drefechan, fferm yn y gymmydogaeth uehod, yn yr hon y mae Mr. Andrew Phillips yn byw. Tua phythefnos, neu chwaneg yn ol, crwydrodd y ceiliog gwyn ag y rhoddai y teulu gryn bris arno i mewn i hen lofft wâg sydd yn un o'r adeiladau cyssylltiol a'r ffermdy, yn yr hon y cedwid pentwr mawr o gychod gwenyn, yn mysg Diaws o bethau ereill. Wrth chwilota yn mysg y cychod hyn, fe ymddengys fod brenin y da pluog wedi ei oddiweddyd yn ddisymmwth gan brofedigaeth lem a tlirallod blin iawn (iddo ef, a dyweyd y lleiaf), trwy i un o'r "palasau gwenyn" syrthio arno yn ddamweiniol, a chaa o'i amgylch mor ddiogel, fel, gwneled y cantor soniarus a wnelai, gorchwyl rhy anhawdd iddo ydoedd ymryddhau. Hawdd iawn oedd deall colli y tywysog oddi ar yr iard; a theimlid yn bur chwith yn herwydd absen- noldeb arweinydd y dofednod; ond yn mha le y gallai fod nid oedd neb a fedrai ddyfalu. Chwil- iwyd llawer am dano, a'r oyfan yn ofer. 0 herwydd hyny, yr oedd pawb wedi anobeithio ei weled mwy. Ofnid fod rhyw lwynog gwangcus wedi cael gafael arno, a'i larpio heb drugaredd. Modd bynag, ar yr unfed dydd ar ddeg o'i golledigaeth, digwyddodd i un o'r plant fyned ar ddamwain i'r hen lofft yr ydys wedi cyfeirio ati. Yr oedd un o'r cychod ar y i fyned yn mlaen tua'r man y cyrchai iddo. Cododd ef i fyny i'w symmud oddi ar y ffordd; ac wele! yr un foment, y ceiliog hir golledig, er syndod a chryn ddychryn i'r plentyn, yn ymsythu i fyny fel drychiolaeth o'i flaen, ac yna yn ymhercian yn egwan ac afrosgo tua'r drws am fymryn o awyr, Ei ddrych oedd yn wir druenus i edrych arno. Prin y gellid ei adnabod gan faint y cyfnewidiad a gym- merasai le arno. Yr oedd y crib coch hardd oedd ganddo yn flaenorol wedi duo fel y gloyn. Wrth gwrs, rhoddwyd iddo yr ymgeledd gyfaddasaf oedd yn bossibl. Am ddyddiau, ig ychydig indrawn a dwfr yn unig y bwydid ef yn ofalus, ac y mae yn dda genym gael ar ddeall ei fod erbyn hyn yn gol- ygu adfeddiannu ei yni unwaith yn rhagor. Yr oedd ei gynffon wedi ei gwisgo ymaith yn mron yn llwyr wrth iddo ymguro yn erbyn ystlysau ei garchar cul; ac yn lie bod yn dew a graenus fel yr oedd pan ddisgynodd ei garchar arno, darostyngasid ef i'r fath raddau fel nad ydoedd erbyn dydd ei ollyngdod namyn croen ac esgyrn ac ychydig blu. Ni chlywsom a ydyw Mr. Phillips yn bwriadu ei "fedyddio" yn "Dr. Tanner" o hyn allan. A gawn ni awgrymu y priodoldeb o hyny iddo?

CEFN MAWR. I Canmhoyddiant yr Ysgol Sabbothol. I CVNNALIWYD gwyl y canmlwyddiad yn yr ardal hon ddydd Llun, Awst 9fed. Cafwyd tywydd hyfryd iawn, ac fe ddaeth ysgolion y gwahanol enwadau crefyddol allan yn eu grym. Yr oedd y nifer a ddaeth ynghyd o ddeutu 2,200. Cyfarfyddodd yr ysgolion yn Acrfair; am ddau o'r gloch y prydnawn, ac aethant yn un orymdaith fawreddog trwy y gwa- hanol heolydd yn y Cefn Mawr a Rhosymedre, yn cael eu blaenori gan seindorf bres campus oedd wedi ei sicrhau am y diwrnod ac wedi hyny, aethant i gae cydeas yn Rhosymedre, lie y treuliwyd y gweddill o'r dydd. Y peth cyntaf a wnaethpwyd yn y cae, ar ol gosod pawb yn eu lleoedd priodol, oedd rhanu hois a llaeth i'r dorf, ac yr ydym yn meddwl i bawb gael eu digoni. Rhwng pedwar a phump o'r gloch, cynnaliwyd cyfarfod o dan lywyddiaeth George Garside, Ysw., gan yr hwn y cafwyd anerchiad byr, ond tra chyn- nwysfawr. Yna canwyd Am yr Ysgol rad Sab- bothol. Yn nesaf, cafwyd anerchiad gan y Parch. John Jones (M. C.), Rhiwabon, yn effeithiol iawn. Cyf- eiriodd ei sylwadau yn benaf at ddechreuad bychan a chynnydd mawr yr Ysgol Sabbothol—wedi de- chreu megys mewn un heol, ac wedi ymledu i'r holl heo]ydd. Yr oeddym ninnau wedi dyfod ynghyd i ddangos ein cymmeradwyaeth i'r Ysgol Sabbothol. Y mae yn ammhossibl cynnal canmlwyddiad bob blwyddyn ond gallem gael rhywbetli tebyg i'r hyn a gawsom ddydd Llun yn fwy mynych, ac fe fydd- ai hyny yn sicr o fod er daioni i'r ysgol. Terfynodd trwy ddadgan ei ddymuniad am i'r Ysgol Sabboth- ol fyned rhagddi, a llwyddo o oes i oes. Arolcanu "I'll away to the Sabbath Sehool," cafwyd anerchiad pwrpasol iawn yn Saesneg gan Mr. Hardwicke, Gwrecsam, yr hwn a annogai ei wrandawyr i fod yn fwy ffyddlawn yn y dyfodol gyda'r Ysgol Sabbothol. Enwodd nifer o gwest- iynau ag y byddwn yn arfer eu gofyn i'n gilydd; ac yn eu plith, y cwestiwn, "A oes rhywun arall yn dyfod 7" Felly y gallai yntau ofyn, a oeddym ni yn ceisio cael rhai ereill i ddyfod gyda ni i'r Yago] Sab- bothol. Wedi byny, canwyd "Yma cur a blinder cawn;" ac wedi hyny, chwareuwyd dernyn priodol i'r aeh- lysur gan y seindorf. Galwyd yn nesaf ar y Parch. W. Griffiths (A.), gan yr hwn y cafwyd anerchiad da iawn. Dangosai fod yr Ysgol Sabbothol yn hynach na neb oedd yno, er fod yno rai o bob oedran. Dyma y sefydliad goreu sydd genym; ac y mae ei ddylanwad i'w weled yn fawr iawn yn mhob man. Dywedai fod Mr. Baikes yn priodoli llwyddiant yr ysgol i weddi yr eglwys, a dyna farn Mr. Charles hefyd ac an- nogai m, fel gwahanol eglwysi, i weddio am lwydd- iant ar yr i sgol Sabbothol. Darllenodd ddarn o farddoniaeth a gyfansoddwyd gogyfer iI'r achlysur, yr hwn a dderbyniwyd gyda chymmeradwyaeth mawr. Ar ol i'r seindorf chwareu dernyn, cafwyd an- erchiad buddiol yn Saeaneg gan y Parch. J. H. Hughes (lettaii o Leyn). Rhoddai ef ychydig o hanes yr Ysgol Sabbothol o'i dcchreuad hyd yn bresennol. Dywedai fod dynion da, megys Mr. Raikes, wedi meddwl am ryw foddion i oleuo yr oes oedd yn codi, yr hyn a arweiniodd i sefydliad yr Ysgol Sabboth- ol. Yr oedd yntau, fel y brodyr ereill o'i flaen, yn dymuno llwyddiant i'r Ysgol Sabbothol, a dyna, yn ddiau, ydyw dymuniad pawb o honom. Terfyn wyd y cyfarfod gan y Parch. J. Jones (W.), trwy weddi, ac yna ymranodd y dorf, rhai i'w car- trefleoedd, ae ereill a arosasant yn y cae, lie y buont yn difyru eu hunain gyda rhyw chwareuon diniwed hyd o ddeutu hanner awr wedi wyth, pryd yr aeth pawb adref wedi eu llwyr foddloni; ac yr ydym yn gobeithio y bydd i'r achlysur fod er lies mawr i'r Ysgol Sabbothol yn ein hardal yn y dyfodol. Yr ydym yn deall i'n brodyr y Bedyddwyr, y rhai oeddynt yn dathlu y canmlwyddiad ar wah&n i'r Ymneillduwyr ereill, droi allan yn gryno iawn. Gan mai hwn ydyw yr enwad crefyddol eryfaf yn yr ardat hon, yr oeddym yn disgwyl y buasai eu nifer yn fawr, ac felly yr oedd. Dywedir fod ynghylch 1,700 o lionynt; ae aethant hwythau trwy wahanol ystrydoedd y Cefn a Rhosymedre, yn cael eu blaenori gan seindorf bres da iawn. Wedi hyny, aethant i gae perthynol i'r New British Iron Co. yn Nhrefynant, ac yr ydym yn deall iddynt fwyn- hau eu hunain yn y rhan olaf o'r dydd.-G. IV. H.

RHUT HYN. Dathttad Canmhoyddianl yr Ysgol Sabbothol. DYDD Gwener, Gorphenaf 13eg, cynnaliwyd y cyf- arfod ucliod yn y dref hon. Yr oedd disgwyliad mawr yn y dref am yr wyl hon er's rhai wythnos- au, a pharotoadan sylweddol yn cael eu gwneyd yn y gwahanol ysgolion Ymneillduol yn y dref ar ei chyfer, fel, pan ddaeth y diwrnod, fe esgorodd ar arddangosiad na welwyd ei fath yn y dref erioed o'r blaen. Trwy garedigrwydd unol y Warden a'r Chvrclntardens, fe gan wyd clychau y dref (er fod yr Vvyl Eglwysig wedi ei chynnal raiwythnosauynol), yr hyn oedd yn gosod arbonigrwydd neillduol ar weithrcdiadau y dydd. Yn chwanegol at hyny, fe gafwyd tywydd hynod o ffafriol. Mewn cyssylltiad a r wyl, cynnanwytt cyianoa gweddi undebol yn nghapel yr Annibynwyr y nos Lun blaenorol, i weddio am fendith y Nefoedd ar ran llwyddiant yr Ysgol Sabbothol, pryd y llyw- yddid gan y Parch. W. Evans (Trevor), (C. M.), y cafwyd anerchiad gan y Parch. Owen Evans (C. M.), ac y gweddiwyd gan un o bob capel yn y dref. Y nos Iau blaenorol, cynnaliwyd cynnadledd yn nghapel y Wesleyaid, pryd y llywyddid 4gan y Parch. D. Johns (A.), yn absennoldeb y Parch. J. Cad van Davies, yr hwn oedd yn rhwym mewn cyf- arfod oddi cartrcf. Yn y cyfarfod hwn, darllen- wyd papur gan y Parch. 1. James (B.), ar "Fod athrawon yn cadw golwg ar wir amcan yr Ysgol Sabbothol, ac yn gwneyd pob ymdrech i'w gyr- haedd, sef iachawd wriaeth eneidiau," aphapurarall gan y Parch. J. Ffoulkes (Ewythr o'r Cwm), ar "Gynghorion a chyfarwyddiadau i athrawon." Siaradwyd ar y papurau gan athrawon o'r gwahan- ol ysgolion, a chafwyd anerchiad bywiog a gwerth- fawr gan y Parch. W. B. Chidlaw, o'r America. Dechreuwyd y gynnadledd trwy ddarllen a gwedcl- lo gan y Parch. J. Price, ColegNormalaidd, Bangor, a diweddwyd trwy weddi gan Mr. Chidlaw. Caf- wyd cyfarfod hynod o adeiladol, a byddai cario y cynghorion allan yn sicr o fod yn gymrahorth i r athrawon yn y dyfodol. Dydd Gwener, ymgyfarfyddodd yr ysgolion yn court y Board School8, lie y ffurfiwyd yn orymdaith am hanner awr wedi un o'r gloch, ac aethpwyd ar hyd Well Street i Benydref, a seindorf bres y Gwir- foddolwyr yn chwareu o'u blaen; yno ffurfiwyd yn rhengoedd i ganu amryw ddnau o dan arweiniad Mr. J. Davies, Cambrian Works, a chafwyd anerchiad gan Mr. Chidlaw hefyd. Wedi hyny, ail ymffurf- iwyd yn orymdaith, ac aethpwyd, a'r seindorf yn blaenori, ar hyd Clwyd Street, i ben Llanfwrog, Ile y canwyd tOn, ac wedi hyny yn ol a thrwy heolydd y dref yn ol i Bendref i ganu. Yna ym- wahanwyd i'r gwahanol gapelau, lIe yr oedd pob ysgol wedi trefnu i gael te a bara brith ar ei phen ei hun. Addurnid yr orymdaith a thros dri chant o faneri ysblenydd a ddarparwyd gan foneddigesau y gwahanol ysgolion; a thystiai dyeithriaid na wel- sant y fath orwychder ar achlysur o'r fath erioed o'r blaen. Yr oedd y tOnau a genid wedi eu har- graphu ar gyfer yr achlysur. Yn wir, yr oedd y dorf anferth ar Bendref yn canu mor ogoneddus nes llanw yr awyrgylch &'i pheraidd sain; clywid y canu filldiroedd o ffordd o dden tu y dref. Am chwech yn yr hwyr, cynnaliwyd cyfarfod eyhoedd- us yn nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, yr hwn, ynghyd ag ysgoldy cyssylltiol, oedd yn orlawn o bobl, a channoedd yn methu dyfod i mewn. Llyw- yddid gan yr hen batriarch, Mr. E. Roberts, Borth- yn, yr hwn oedd yn cymmeryd rhan flaenllaw yn y dathliad a wnaethpwyd hanner can mlyneddyn ol! Wedi i hen wr o'r enw Edward Pierce adrodd deu- ddeg adnod o'r Beibl, gweddiwyd gan y Parch. D. Johns (A.), a chafwyd anerchiadau gan y llywydd, Mr. J. Simon (B.), Mr. Edward Roberts (A.), Mr. T. Ll. Roberts (W.), Mr. S. Owen (0. M.), Llan- fwrog, a Mr. loan Jones, o'r Rhos. Yn nghanol y cyfarfod, holwyd y plant gan Mr. J. Simon, yn hanes lesu Grist o'i enedigaeth hyd yn ddeuddeg oed, yn hynod o effeithiol. Canwyd amryw donau o'r Heni argraphedig yn ystod y cyfarfod yn llawn hwyliau. Yr oedd hon yn wyl a hir gofir gan ys- golion Rhuthyn; a gobeithiwn y deillia daioni mawr oddi wrthi. Addurnid yr holl ysgolorion a medals hynod o brydferth. Yr oedd y faner fawr a garid gan chwech o ddynion, o wneuthuriad cost- fawr, yn dwyn y geiriau Yr Ysgol Sabbothol "ar y pen uchaf, llun Beibl agored ar y canol, a Beibl agored o tano. Cariai dau frawd arall faner pur hynod, a'r engly-n canlynol o waith Ilhuddfryn yn argraphedig arui- Addysgir A B i rai bach—yn hon Gan annog rhai hynach, I ddilyn hoff ddalenau iach Dduw y nefoedd yn hyfach." Yr oedd adnod briodol nr bob tin o'r baneri ag a fyddai yn rhy liosog i'w cjfuodi yma. Eiddunwn feudith v nefoedd ar yr ymdrechiadau. L. JONES (J}/u«?fcjifab), Ysgrif.

SEFYDLIAD CYMREIO ARALL I JESUITIAID FPHAIXGC.—Dywedir yn awr mai i Jesuit;aid Ffraingc y prynwyd hen garehar sir Fflint yn yr Wyddgrug, yn yr arweitliiant cvlioeddus a fu arno yn Llundain y dydd o'r blaen. Hwn ydyw ail sefydliad sydd wedi ei bwrcasu ganddynt yn y Dywysogaeth. Yu Aberdyfi y mae y llall. >

d YMDDANOORODD yr ysgrif ganlynol yn "Y Ffermwr, newyddiadur amaethyddol, yn ddiweddar; a chan y bydd yn ddyddorol i lawer, yrydym yn ei chyhoeddi yma yn llawn:— "Y MODD I FFERMIO YN DDA." "Y CHYDIG dyddiau yn ol aeth nifer o foneddigion -yn cynnwys amaethwyr profiadol, a dynion gwyddonol a ineddygol-ar ymwehad drwy wa- hoddiad A fferm Mr. Collinson Hall, yn agos i Brent-wood, yn Essex. Yr hyn a welwyd yno ydoedd tair o ffermydd mawnon Wealdside, Naves-stock, a Ditchley mewn ystad uchel o ddiwylliad. Y mae arwynebedd y tir a amaethir o ddeutu mil a saith gant (1,700) o aceri. Y mae llwyddiant Mr. Hall yn ddiatnmneuol; canys y mae yn parhau i gynnyddu yn nifer yr erwau sydd o dan ei ofal; tra, ar yr un pryd, y mae yn cysson wellhau y tir drwy ei gyfundrefn o'i amaethu. A ehan ei fod yn feddiannol ar fuches hardd o saith gant (700), o wartheg, y mae yn bwriadu yn fuan ei chynnyddu i'r nifer o fil (1,000). Fel hyn, fe welir mai prif neillduolrwydd Mr. Hall ydyw gwartheg-ac yn hyn y mae yn dra enwog. Y mae yn ddigon tebyg y buatai yn llwyddo mewn unrhyw fan; ond y mae wedi ymsefydlu mewn lie ffodus, ae y mae ganddo fanteision na ddylid eu hanghofio—llawer o ba rai, y mae yn rhaid addef, sydd o'i wneuthuriad ef ei hun, ond sydd tu hwnt i gyrhaedd amaethwr cyffredin. Y mae yn meddu digon o arian ar gyfer ei waith, tir llaeth da, a meistr tir rhyddfrydig; ac y mae ganddo ddau laethdy ei hunan yn Llundain, He y ceidw ddau sefydliad mawr Me y gwerthir llaeth yn gyfanwerth ac yn fanwerth, o dan y teitl o .Ro? Shorthorn D??y.' Y mae nifer y buchod a gedwir gan Mr. iiall yn fwy yn y gauaf nag yn yr haf; ond y mae ei fuchod yn cael eu porthi yn y corau drwy y tlwyddyn a theimla ei fod yn fwy manteisiol i gadw nifer mwy pan y mae y llaeth yn brin a drud na phan y mae yn helaeth a rhad, gan fod y draul o'i gynnyrchu yn debyg yr un fath ar bob adeg, yn ol ei gynllun ef. Y mae efe yn credu y gellir porthi buchod yn fwy ennillgar i mewn yn yr haf nag ar y meusydd; canys y maent yn sathru y glaswellt i'r llawr, gan ei wastraffu; ac ar yr un pryd poenir hwy gan wybed, fel y maent yn rhedeg o amgylch-yr hyn sydd yn rhwystr i gynnyrchiad cyflenwad helaeth o laeth. Y mae rhai buchod ar y porfeydd yn yr haf; sef, y rhai y disgwylir iddynt ddwyn lloi; ao hefyd gyr fechan o ychain yn porfiiu (y West Highlands, fel y gelwir hwy yn gyffredin), y rhai a barotoir gogyfer a'r cigydd. Y mae Mr. Hall yn talu sylw manwl i'w wartheg godro. Y mae y corau, neu y beudai (sheds), yn eang, a digonedi o awyr yn symmud drwyddynt, a digonedd o ddwfr pur yn rhedeg drwy gafnau sydd bob amser o'u blaenau. Telir sylw manwl hefyd i Janweithdra- yr hyn sydd yn un o'r prif foddion i sicrhau iechyd ei anifeiliaid, a phurdeb y llaeth a werthir ganddo. 0 blegid pan y mae y corau yn fudron, y mae y llaeth yn fuan yn cael ei ammharu ac yn Ilygru; a hyny, pe na byddai i ddim o'r budreddi fyned i'r llaeth. Y mae ei arogl yn ddigon i'w lygru, ac yn peri iddo fyned yn ddiwerth yn fuan-ao yn ami yn afiach. Ond er sicrhau ei fod yn y sefyllfa oreu i'w ddefnyddio, ae er symmud pob olion hyd yn oed o "arogl anifail o'r llaetb, y mae, mor fuan ag y godrir ef yn cael ei oeri, a'i awyro, drwy ei fod yn ei dywallt drwy oeriedyddion, a ddyfeisiwyd gan wr o'r enw Lawrence. Y mae y buchod bob amser ya cael eu cadw mewn cyflwr uchel, ao ystyried mai gwartheg godro ydynt, drwy y defnyddiad helaeth o £ d, teisenaii, a blawd. Y fantais o hyn ydyw, fod y ffrwd o laeth yn cynnyddu, ac o'r ansawdd goreu; ae y mae y gwrtaith hefyd yn werth llawer mwy; ac y mae y fuwch—pan nad ydyw mwyach mor ennillgar ag y dylai buwch odro fod-mewn cyflwr mor dda fel y gellir ei gwneyd ya barod i'r cigydd mewn ychydig o wythnosau. Dywed Mr. Hall fod llawer o'i Iwyddiant yn ddyledus i ffrwythlondeb cynnyddol y tir drwy y gwrtaith bras a wneir %r ei fuarthau. Ceir hwn oddi wrth y nifer mawr o anifeiliaid a gedwir ganddo, a'r ymborth maethlawn a dderbyniant; ac y mae gwerth y gwrtaith felly yn fawr. Y mae ef yn cyfrif fod y cnydau hardd a dyfir ar ei fferm i'w priodoli bron yn hollol i'r defnyddiad a wneir o ýd tramor—fd India a cheirch, teisenau olew, ac hyd yn oed sugr tramor. Y mae ei gred mor fawr mewn gwrteithio y tir a'r gwrtaith bras sydd yn cael ei wneyd ar fuarthau ei ffermydd, fel y bwr- iada yn fuan neillduo cyfran o'i dir at dyfu ffrwyth- ydd i'w gwerthu yn y marchnadoedd. Gofynodd yn fuddugoliaethus y cwestiwn hwn :Pa ham y rhaid i ni ddibynu ar arddwyr y marchnadoedd o gwmpas Llundain ? Nid ydyw y garddwyr hyny yn cynnyrchu eu gwrtaith eu hunain ac y mae yn eglur, gan hyny, y derbynia y garddwr a all gyn- nyrehu ei wrtaith ei hun y fantais o hyny.' Y mae ei brofiad fel prynwr helaeth o fi tramor yn werthfawr. Gwelodd yn fuan y fantais o'i ddefnyddio; canys y mae ei bris yn isel fel ymborth i anifeiliaid, ae yn enwedig i wartheg godro, pan y rhoddir ef mewn cyflenwadau rhesymol. Ac fel hyn, y mae Mr. Hall, yn ol ei gynllun ef o ffermio, yn defnyddio pob peth a all i gyrhaedd ei am- canion. Yd tramor—yr hwn sydd yn Ilai ei bris na'i rawn ei hun, a'r hwn sydd yn rhatach bob am- ser yn y farchnad na gwenith, haidd, a cheirch wedi eu tyfu yn Ditchley, a ddefnyddir ganddo yn ymborth at besgi. Y mae ef fel hyn yn cymmeryd mantais ar y cynnyrchion tramor sydd yn ymgys. tadlu yn erbyu ei gnydau ef ei hun. Nis gellir gwadu eu gwerth ac nis gellir eu cadw yn ol. Yn ngwenwyn y tramorwyr sydd yn tyfu yd y mae efe yn cael gwrth-wenwyn fel porthwr anifeiliaid ae yn enwedig fel cynnyrchwr llaeth, a thyfwr cnydau ei fferm. Y mae efe felly yn gwneyd defnydd o honynt, ac yn eu cymmhwyso i weithio allan ei amcanion ei hun. Y mae yn troi N y tramorwr yn llaeth i'r Llundeiniwr, ac i frashau tir ei fferm ar yr un pryd. Y mae cynnildeb mewn Ilafur hefyd yn cael ei astudio ar bob pwynt. Y mae yno gyflenwad helaeth o beiriannau, y rhai a weithir gydag ager, er darparu digonedd o ymborth i'r anifeiliaid. Yn ffodus, y mae Mr. Hall yn digwydd bod o dan dirfeistr rhyddfrydig a chyfoethog, i r hwn y rhydd ganmoliaeth onest a chalonog. Y mae Mr. Hall yn honi, os ydyw amaethyddiaeth i fod yn Ilwyddiannus etto, y rhaid i'r tlrfelS ?'?th. wyo y tenant i adeiladu cartrefleoedd 1 r amfelhald, i MrLio, ac i wneyd y meu.ydd yn fwy, ae yn fwy cyfaddaa i weUiantM diweddar mewn amaeth. f^d^y^d"? Wny^^yr hdl fanteSona ddedl- Xwy dirfeddiannydd rhyddfrydig, ac Yldrech r ? Saeth, a'r med.ruswydd a l' an an a ddefnvddi? Mr. Hall 1 gano ei S-ermyddynmaen, vm? v tymmhorau yn eu cwrs wedi bod yn ddrwe yn ei erbyn, fel y maent yn y blynyddoedd dftveddaf wedi bod yn erbyn yr amaethwyr Pryd. einig yn gyffredinol. Yn chwanegol at yr achos

Ceredigion yn eu hurddwisgoedd. Britliid yr orym- rllitli gau faneri hardd fig ysgrifen briodol arnynt. Ar faner ternI" Gobaith Anerch," gwelem lun dwy gostrel, VSKrifen, Onid oes aeho" uwch eu pen. Da lawn "I Ephesiis ddirwestol y sir. Canwyd cmynau dir- westol hefyd ar y tonau "Llwyn Oim," a "Harleeh," can yr orymdaith; a dywedir na welwyd y fath olygfa erioed yn Aberporth. Bernir fod o ddeutu mil o lwyr- ymwrthodwyr yn y lie y diwrnod liwnw. Wedi gQr- ymdcithio, cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn yr awyr agored, ac yr oedd y He a ddewiswyd fel pe wedi cael ei adeiladu gan natur at y pwrpas, yn ffurtio gallery hanner cylcliog, M yn agos at lan y mor-man priodol l areithio ar ddirwest; a meddyliem ar yr adeg fod mil- oedd o "water drinkers" yn chwareu ynddo; a piie buascut wedi euhreintio ftgiaith boddlawniawn fuasent i gadarnhau pobbrawddeg oeddyn canmawl yr elfen yr oeddynt yn byw ynddo. Yr areithwyr oeddynt y I'arch. J. Davies, Blaenanerch, o gyfrinfa Gobaith Anerch:" y Parch. W. Rees, Llechryd, o gyfnnfa Dvtfrvn Teifi a Mr. W. W. Mitchell, cyfreithiwr, Aberteifi, o "Gyfrinb Teifi," ac y mae yn dda genyf ddwyn tystiolaeth na chafodd yr achos gam ar eu dwy- law, a disgwyliwr. weled ffrwyth mawr ar ol eu har- eithiau dylanwadol. Yn yr hwyr, cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn y cape!, ond gorfu i lawer iawn fyned yn ol o'r drws, am nad oedd lie yn yr adeilad. Yr areith- wyr ydoedd y Parchn. O. Thomas, Brynmair; Joseph Hillicr, o sir Ion; a Mr. Phillips, o "Gyfrinfa Tys- sul," Castell-newydd-Emlyn, Yn ystod y cyfarfod canwyd yn effeithiol iawn, "Dattod mae rhwymau caethiwed," a Ffo rhag y cwpan," o dan arweiniad Mr. Benjamin Lewis (LlclV Anerch) o gyfrinfa "Go- baith Anerch." Er fod y tywydd fel pe am fod yn an- ffafriol yn y boreu, ni chawsom ond un gawod fawr ar ol y cyfarfod prydnawnol, fol respond i'r ganmoliaeth liyawdl a roddwyd ynddo i ddiod natur.—Gohebydd.