Baner ac Amserau Cymru

TALIESIN, _1 Bwrdd Ysgol Ltai?,c,?Infetill. -Cymmerodd etboiiad tair blynyddol y bwrdd hwn le ddydd Mercher, yr I lleg, a ùyma'r carilyniad:- Mr. H. U. Fryer, Lodge Park   Richard Jones, Glanmorfa 195 Owen Owen, Dolclettwr 170 Cadbezi J. Griffitli8, Gelli 150 Mr. Thomas Thomas, Neuadd 14li "Fa.rch.Kicha.rdMorria — 98 Y mae y bwrdd yn gynnwyseaig o oump o u,avu" felly y pump blaenaf a etholwyd,

DOWLAIS. Damwctin angmol.—Cyfarfu bachgen or enw William Davies a damwam angeuol dydd Mawrth. Tra y chwarellai rhwng dau dryc yn y gweithfeydd, daeth peiriant i fyny yn ddisymmwth, a gwasgwyd ef rhyngddynt. Bu farw am ddau o'r gloch. Gobeithlu Beitlalt.-Cynnali-,vyd cyfarfod gan y gymdeithas hon nos Fercher, yr lleg eyfisol, o dan lywyddiaeth Mr. T. Morris. Cafwyd auerchiadau gan y eadeirydd a Mr. Green; darlleniadau gan y Mri. Rawlings a Davies, a Miss [Harrison; adrodd- iad gan Miss Margery Lewis, sa ch&u gan y cOr.- Silurius.

Y mae Portugal ac Yspaen wedi gwneuthur cyttun- deb "llenyddol" y naill a'r lIall; a bellach gellir cyhoeddi llyfrau dan yr un deddfau a manteision yn y ddwy wlad. Bwriada Tywysog Roumania fyned ar daith i Germani yn fuan. Pa amcan neillduol sydd ganddo mewn golwg nis gwyddom. Y bydd iddo wario wmbredd o arian ei ddeiliaid a wyddom. Un diwrnod yr wythnos ddiweddaf, aeth rhwng tair a phedair mil o'r gweithwyr yn yr iardau adeiladu llongau ar lanau yr afon Tyne i seryll allan" am ddeg punt y cant o godiad yn eu cyflog- au. — —— ««,

Caniadau ly,: Cyssegr a'r Teulu, yn cyn- nwys450 o Dônall yn yr Hen Nodiant. Wedi eu de- thel gaa amryw o Geradorion. Pris ?. irewn byrddau heirdd. The English-Welsh Handbook, and Vo. cabulary. By Rev. T. LL. PHILLIPS, B.A. Price Is. 6d, in boards. fSmynau a Thonau Chwanegol Mr. San- key. Y mae yr Emynau wedi eu cyfieithu gan y Pareh. SAMUEL ROBERTS, M.A. ("S. R."). Yn y Nod- iant Newydd yn unig, pris la. Testament yr Ysgol Sabbothol. Gan amryw o Weiniiogion y Methodistiaid Calfinaidd. pris Ip. me wn byrddau Ip. 3a. Oc. yn hanner rhwym; ip 6s. Oc. yn rhwym. A Welsh and English Dictionary:—The National Dictionary of the Welsh Lan- §Uage, with English and Welsh Equivalents, y W. OWEN PUGHE, D. C. L., F. A. S. The third edi tion, edited and enlarged by R. J. PRYSE. With an Kngraring of Dr. PUGHE. 2 vols., in boards, SI 10s. Od.; half calf, £ 115s. Od.; full calf, 91 17s. 6d. JPopery and Protestantism brought to the test of God's Holy Word in the form of a Catechism for the use, of Schools and Families. By the late Itev. T. PHILLIPS, D.U. Agent to the Bible So- I ciety, Price id, A Welsh Edition also, price 2d.

TRYCHINEB HYNOD YN YR IWERDDON. -r1"r r GOULIFO EGLWYS BABAIDD-CYINil- EIDFA MEWN DYCHRYN-UN AR DDE(, WKDI BODDI-A LLAWEIi WEDI EU HANAFU. 1.h:nt'i1" 11vn- I i hvn- Y S?BATH diweduat, aigwyaaoaa  od a gwir ddychryallyd mewn eglwys B?ba?fi yn agos i Gweedore, yn swydd Donegal, yn yr l werddon, Tra. yr oodd y gwa?u?eth cretyaao y cMl ei weinyddu yn nghapel neu eglwys y gy mydogaeth, ymddrylUodd cwmmwl yn ddMym mwth, nes oedd Hifeiri?t mawr M ??hrol yn ys- gubo pob peth o'i Raen trwy yr holl ardal, ac yn    funyd- au, Nid oedll dyfnder y clwfr o'i mewn yu ddim IlM, meddir, u? deg troedfcdd.   fo(l rhan o'r oWllunwl, DoU y dwfr-bistyll, fel Y  wedi disgyn ar yr eglwys ei hun, cauys Yl' oedd eyfl'an o'r nen wedi ei ddryil- io, Dilynwyd hyn gan olygEa ofliadwy. Digwydd- odd y cybll mown rhanharth pellenig a gwlcdig, ac 0 'herwydd hYllY nid yw g holl hnylion ill wybydclus etto, Y1' oedd y gynnllleidf", wedi ei  Anafwyd lhaws gan nerth y dwfr ei hun, Ci-edir fod 0 -eiaf un-ar-ddeg 0 C;,» w«u »)" 'i ssi rj- wodi derbyn niweidiau trymion. Y modd y di-  ganddo   rb?  y ??Ilcyni'rUife? ? Sd at.. Bernir?dywyr ????? fr yr eglwys a'i hamgylchoedd yn ddim llai na phedair mil o bunnau.

AFFGHAN I STAN. I YB oedd Ardalydd Hartington yn gauu ruUUUl adroddiadau parfoddhaol, ar y oyfan, yn Nh y Cvffredin, nos Lun diweddaf, am sefyllfapethau ar hyn o bryd yn Affghanistan. Nid oes yr achos lleiaf i betruso nad ydyw y fyddin sydd gan y Cadfridog Roberts dan ei lywyddiaeth yn ddigon- ol i gyfarfod a'r gelyn, a'i drechu. Y mae yn Can- dahar, hefyd, gyflawnder o ymborth. Cig ffres yw yr unig beth sydd yn ddiffygiol yno. Nid oes gan yr ardalydd chwaith y sail leiaf i dybio fod yr ad- roddiadau cyffrous a ledaenwyd yr wythnos ddi- weddaf ynghyleh bradwriaeth yr Ameer newydd yn wirionedd.

"NODYN" ARALL AT TWRCI. YMABY galluoedd wedi anfon "nodyn unedig arall at y Porte, yn galw ei sylw mwyaf difnfoi at yr qngenrheidrwydd am benderfynu pwngc Montenegro yn ddiymdroi. Ni chaniateir mwy na thair wythnos iddo i gwblhau y cyttundeb, er ei fod ef yn erfyn am chwaneg o amser.

SEFYLLFA YR IWERDDON. I TERFYSGOEDD, A PHOBL YN CAEL EU LLADD A U NIWEIDIO. TRIST i'r eithaf ydyw y sefyllfa bresennol yn yr Iwerddon. Terfysgoedd a dinystrio meddiannau sydd yn cymmeryd lie mewn amrywiol barthau yno. Mewn un amgylchiad gwnaed y drwg trwy i'r heddgeidwaid wnenthur camgymmeriad gohdus; sef, ymosod ar y rhai yr ymosodid arnynt yn He ar yr ymosodwyr. Yn Dnngannon, taniodd yr hedel. geidwaid ar y bobl, pryd y cafodd un dyn ei ladd, ae y clwyfwyd llawer ereill. Yn Belfast, a'r gymmydogaeth hefyd, bu eyffro mawr, ond yn flbdua, dim galanastra.

BODDIAD DAU FACHGEN YN I M KIT W S- Y-COED. PRYDNAWN ddydd Sadwrn diweddaf, aeth dau fachgen o'r enwau Henry a ilobert, y blaenaf wedi gadael ei ddeng mlwydd oed, er Mawrth diwedd- af, a'r olaf ei ddeuddeug mlwydd er Ebrill-meib. ion i James Harrison, fitter yn cliwarel Hafodlas— i ymdroehi i lyti cyf agos i ffermdy a elwir Rhyd-y- creau. Rywfodd llithrodd traed yr ieuengaf ac aeth i lawr i ganol y llyn, yr hwn, dybygir, sydd uwch law dwy lath o ddyfnder. Rhuthrodd yr hynaf ar ei ol, ac yntau nid allai nofio rhyw lawer. Ar hyn yr oedd y ddau yn boddi. Yr oedd bach- gen i Gwilym lal gyda hwynt. Dychrynodd a rhedodd adref i fynegu i'w rhieni- pellder o fwy na hanner milldir. Daeth dau ddyn; sef, Mr. John Williams, mab Mr. Williams, Swan Hotel, a Mr. William Jones, Ty pobdy, ar redeg i lan yr afon, ac wedi diosg am danynt, rhuthrasant i'r afon, a dygasant y ddau i'r lan; ond yn anffodus, yr oedd y ddau yn hollol ddideimlad. Daeth Dr. Davies, Bettws, yn mlaen, a gwnaeth yr hyn a allai i adferu bywyd iddynt, ond yn gwbl aneffeithiol. Fe dybiwyd ar y cyntaf bod rhyw ychydig o ar- wyddion bywyd yn yr hynaf, ond methwyd er pob ymgais a'i adfer. Nid oes ond rhyw flwyddyn er pan ddarfu i eneth fechan i'r un rhieni syrthio pan yn! dyfod o Siop Rowlinson, a marw yn y fan, ac wele ddwy brofedigaeth etto wedi eu cyfarfod yr un dydd. Genedigol o Liverpool ydyw Harrison, ond yn y wlad hon er's rhyw dair blynedd ar ddeg. —

Marchnad Anifeiliaid Hull, I Dydd Mawrth, Awst 17eg. Yr oedd y eyflenwad o anifeiliaid corniog a defaid gryn d lawer yn well heddyw, ae yr oedd y fasnach hefyd yn dangos gwelliant, ac nid oedd y gwerthwyr yn cael un anhawsder i sicrhau y llawn brisiau am eu gwartheg.

Marchnad Anifeiliaid Salford. I Dvdd Mawrth, Awst 17eg. Biff goreu, Sic.; yr eilraddol, o 7c. 1, 7je. y pwys; defaid, oj 7o. i 9^c.sy pwys; lloi, o 7jc. 1 !Je. y pwys. Yr oedd y fasnach yn ddifywyd.

0- Marchnad Anifeiliaid Newcastle. I DvddMa.wTth.AwatI?. Gwnaed masnaeh arafaidd am Y prisian eanlynoI -Biff, 6s, Oc. i 98, 6c. y stone; pore, 58, Oc.ISs. 6c,:y stone. Cig defaid, o 8c, i 10c. y pwys Yr oedd yn Y y farehnad,1,608 0 wartheg; 6,060 o ddefaid a 531 o foch.

7 diweddar Dr. PABBY, o'r Bala Tri Lia^e^daFe«S°G- gan Ddos- barth Yegotten PenUyn. Gan y ParChU. WILLFAM  nant; ac EVAN DAVIES. LlangYnog. Pris 13, 6c. mewn byrddau' ??' a Gwirionedd. Gan y Parchedig W. P. MACKAY, M.A., Gweinidog yr Mengyl, HuU. Cyt ieithwvd trwy ganiatad yr Awdwr, o'r argraphiad Sapsiw diweddaf. Y mae dros GAN MIL o'r gwaith rhagorol hwn wedi eu gwerthuyn Lloegr. Pris 2s. 6c. mewnbyrddtw. A I lAWN BWYTA PAN FO'R YMBORTII YN PERE POBX ?—Pan fyddo yn ymterwi, ae yn myned yn sat- Yn fuan ai- ol bwyta; pan tyddo yn peri tcimlad. neilkluol o les^edd a difrawder; pan fyddo yn aellosi curiad y galon, pan yn pei-i teimlad trwlH, niarwoidd, yn y pen, pan yn a"hosi pensyfrdandod, pan fo yr ymi j'seraroedd yn rhwyrn, a phan nit byddo yr ymborth yn rhoddi in aeth] Dyma ycwestiynau a ofynirYnfynych lawn gan (tdosbarth mawr or b.'blogaeth bob dydd. Yr vdym ninnau yn dyweyd. nas gall y corph. fod yn iach na'r meddwl yn fywiog heb ymborth. With bawb, dywedwn, bwytewch; ac os bydd y bwyd yn achosi yr amrywiol argoelion a nodasorn. cymmerer dognau byebain o "Curative byrup SKIGEL yn un- iomryrchol ar ol bwyta, a phar yntau i r ymborth gael fi dreulio, ac ettyl bob tcim adau anhyfryd, Nid yw y yS/ump hwn byth yn methu gwella annhreuledd, Loevsia, neu anhwylder ar yr afu. Mr. J. LONG- BOTHAM, fferyliydd. Cheatei-le-street. awydd Durham, a ysgrifena Khajffyr lJegv 1879: Iryf e i rwertbu swm anferth (llawer o ddwsi, nau) o'r Hyrup, a pharhau i fyned ar gynny d. n ys[od fy miirotiad maith (hanner can inyne d), nid wyf wedi gwefed cyfferi breintebol yn gwerthu mor gyflym, a r canlyn- iad mor foddhaol. 8150 'I'HKOAT IRRITATION.—Soreness and dryness, tickling and irritation, indue-in* couvh and aftectini? the voice, For these symptoms use ]wpss trlycerme Jujubes. Glycerine, in these agreeable confections, hiing in proxilyiity to the xttinds at the moment tlify arc ex- cited by the act of sucking, becomes actively hnaline-. Kofdonly in boxes, Hd. and Is. ljd., labelled "JAMES EpPê & Co., Homoeopathic tihemists, London." A letter received: "Gentlemen,—It may, perhaps, inter- e,;t you to know that, after an extended tiial, I ilaVe found your Glycerine Jujubes of considerable benefit, (with or without medical treatment) in almost all forms of throat disease. They soften and clear the voice. In no case can they do any h;rm,- Y Ollrs faithfully, GORDON HOLMES, L.R.C.P.E., Senior Physician to the Municipal Throat and Ear Infirmary. In Denbigh, Erps's Medicines are sold by Mr. R. fi HcreiiBS, Chemist. High street. ;M2t VISITORS TO LONDON. MR. EDWAKD JENKINS BEGS to inform Visitors and others, coming Bto London, that he has opened at GWALIA HOUSE, 9, UPPER WOBURN PLACE, TAVISTOCK SQUARE, A Superior Private Boarding House, where they can obtain all home comforts at a very reasonable tariff. The situation is central, and within two minutes' walk from Euston Station, and ten minutes' from Paddington by the underground railway to Gower Street. TERMS AND REFERENCES ON ApPLICATION. CARTREF ODDI CARTREF. [8110 ST. DAVID'S COLLEGE, LAMPETER. MICHAELMAS TEEM will begin on Fri- 1.1. day October 1st, and Examination for Matricu- lation will take place on that day. The Examination for Scholarships and Exhibitions will begin on Mon- day, September 27tb, 1880. The following are offered for competition:- Four £30; one, £ 24; one £ 16; one R 15 Organ Exhi- bition; one 410 Bldon Hebrew; one A8; three S10 Entrance Exhibitions, limited to natives of the Welsh Dioceses Alao Exhibitions of £ 5 each in the following subj ecta —Hebrew (2), Classics, Mathematics, Welsh, lodern Languages, Natural Science. Two of the P 30 Scholarships and the Organ Exhibi- tion will probably not be vacant till February, 1881; but the eleotion to them will take place in the previous September. Application for admisssion, and leave to compete, to be made by letter to the Principal, on or before Satur- day, September 18th. _— HAY, BRECONSHIRE. BELMONT HOUSE. Grammar School, Classical & Commercial. MR. JONES RECEIVES a limited number of Pupils to H) BOARD & EDUCATE for Professional and Com- mercial life. Terms, Testimonials, &c., on application. The Quarter began on Monday, August P H (El N I X FIRE ASSURANCE COMPANY, LOMBARD STREET & CHARIXG CROSS, London. ESTABLISHED IN 1782. TRUSTEES AND DIRECTORS. John Kdward Bovill, Esq. JJecimus Burton, Esq. The lion. James Byng. John Clutton. Esq. Ootar. E. Coope, Esq, M.P. John Coopc Davis, Esq. George Arthur Euiier, fcsq. Chillies E. Uoodharl, Esq. Ostrood Hanbury, Esq. Kirkman Hodgson, Esq, M.P. Sir J. Lubbock, Bart., M. P., F.K.S. Cli. Thomas Lueas, Esq. John Dorrien iviagens, Esq. John Stewart Oxley, Esq. Benjamin Shaw, Esq. William J. Thompson,Kgq. AV'illiam vvhitorcaa, usq. AUDITORS. John Hodgson, Esq. Dudley Robert Smith, Esq. Walter Bird, Esq, SECEETAKIES. George William Lovell. John J. Broomfield. TNSUEANCES against Loss by FIRE are 1 effected by the PH(ENIX COMPANY upon every description of Property, in every part on the most fa. vorable Terms. The promptitude and liberality with which its en gagements are always met by this Company Me? well known, and the importance of its relations with the Public may be estimated from the fact that h nSo its establishment it has paid more than 11 ff '"10"3 Sterling in discharge of Claims for Losses by Fire, Insurances with this Company exmrinK at CHK« £ MAS must be renewed within Fifteen days tMK. after, or they will beeomQ void, ''?cc??rc now ready 'anh'e principSatl he respeetl? o b.,d St,t & Charing  wi the respecti% 0 Agents throughout the United Kingdom. AGENTS. BALA-Mr. William Owen. BANCOR-Mr. F. T. Jones, Collector. CONWAY—Mr. William Thomas, Batik. DENBIGH—Mr. Thomas Gee, Publisher. HOLYHEAD-Mr, Hugh King. HOLYWELL- LLANKYLLIN—Miss J. V. Pugh. MOLD—Mr. William Pring, Stationer. NEWTOWN—Messrs. Francis, Davies, and Jior- gan, Ironmongers. PWLLHELI-Mr, Hugh Pugh, Bank. UTHIN-MR. J. J. Bancroft. RILYL-.Nle.?$rS. Heather & Co Auctioneers. ST. ASAPH-Mr. H. Fairclough, Architect. WELSHPOOL—Mr. John Sayce, Butcher. AVREXHAM-Nlr. William Parry. ST. CHAD'S COLLEGE, DENSTONE. A PUBLIC SCHOOL for 400 Boys. Tenns, XX Thirty-four Guineas a year. For Prospectus, apply to Rev. D. Chad's College, Denstone, Uttoxeter, Stafrs. COLEG ANNIBYNOL Y 1I.4.L.4.. (HEN GYFANSODDIAD). rtYNNELIR Pwyllgor CyfFrediuol Y uehod yn y BALA, am lleg o'r gloch « i "Uo cher, Merti laf, 1880. Dymunir ar i'r etholatt, Joti yno mor gry b o ag y byddo yn tjoa3ll^;Ay p ?Kb-S. YSl' I VAV!D ITEES,

y mac <Vmro uniaith o dan anfantais ddirfawr i ym- ?, '?? ? Phwngc y dydd, ae yn fwy felly i amJygu ?y?d?iarnynti'rbyd. I bob dyben ymaifciu y n .?Yr Y?otuud a'r wyddelol wedi rhoddi hchjo eJu h ?tfb?d.) eu hunain. ond md OM neb yn tybiei eu M drwy hyny wcdi colli mcwn cenedlgarwch, ac Yn BicryniMutareuhenniiImewnystyrw?d?o Cydnabyddir hwy yn ?Ua er's Hawer H??" l'hwng muriau St. Stephan, tra y mM "Cymru Feehan dkwd" yn ?wr yn dechreu peri dywcd <?-'?'? "] .??d heddyw md h?wdd ydyw cael dymon yn d&=°n 0 Gymry i ddeall teimhd? pobl Cymru ? ?? ?y?. p?d yn ddigon o Saeson i beri i  ? teimladau hyny. Trwy drugaredd, y mae mwy o'r dynion gwertt?wr hyn wedi M cael elem ll:tg a gaf- wvd cri?d o'r NaeN. Yn Sy'??'\°,'?'T fod y GvmrKC" yn mwyhM y pellder sydd rhwn0 Y "aill ddoXth a'r U?I. ysbryd y c?ynir yn ei erbyn fel un o ddryau cymdeithasol yr ? ydyw yr y.bryd cMtc a'r mor gyffredin Trwy ymrMuyti wX'nol ddosbarthiadau, ac ymgadw ar w?h? co Iwn ydY?n ?d i?hua.1 a arferai y MUt radd ? y I!aU yn nyS'ein?d?.. Yn NKhymru y mae yr iaith yn ? M"' Y P'-Mer. I bob dyben ymMferol y mae y b?d?i<m Cymreig wedi pCld¡o a bod yn Gymry. Credwn fod hyn yn un elfcn gref yn ngw?eidd-?r? llawer o amaetliwyr Cymru ar etholiadau. Dangosant fod arnynt lawer mwy o ofn eu tirfeistriaid im gor- uchwylwyr nag sydd ar cu cydradd yn Uopgr; un rheswm am hyny yn ddiau ydyw fod y gwahamaetii iaith lyil lladd eu nerth, ae yn eu hanalluogi i ym- resymu yn rhydd fel y dymunent ac fel y gallent yn eu hiaith eu hunain. Y mae yr un achos yn rhwystr i lawer o feehgyn Cymreig i gyrhaedd safleoedu o ym- ddiried ar etifeddiaethau ac yn y gweithfeydd. Pa ham y ceir Saeson ac Y sgotillid a Gwyddelod yn llenwi cynnifer o leoedd o ymddiried yn „ein gwlad. Ai am eu bod yn rhagori mewn moes a medr. Oni wyr amaethwyr a gweithwyr Cymru bethauamgenach. Onid yw y bechgyn Cymreig sydd yn croesi Clawdd Offa yn moreu oes, ac yn meistroli y Saesneg, a thrwy hyny yn cyrhaedd sefyllfaoedd anrhydeddua mewn gwahanol ranau o'r byd, onid ydynt hwy yn dystion mai nid diffyg moea a medr yw yr achos fod cymmamt o Gymry yn gymmynwyr coed ac yn wehynwyr dwfr? Pa Ie ynte y mae y rhwystr? Nid y lleiaf yn ddi- animheu ydyw y gwahaniaeth iaith sydd yn parlysu eu tafod, ac yn peri iddynt ymddangos yn anwybodus ae israddol yn mhresennoldeb cyfoethogion y tir. lIyd yn oed yn mhlith y dosbarth canol y mae pafetthrwydd mewn siarad ac ysgrifenu Saesneg yn prysur ddyfod yn nfld angen, heb yr hwn nis gall neb ennill ei nordd i gymdeithas, a thelmlo y rhyddid er eydraddoldeb priodol. Yr eiddoch, sc., P. J., (i-n. I