Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Baner ac Amserau Cymru

Nid yw statws neu berchnogaeth hawlfraint yr adnodd hwn yn hysbys (delweddau ar gyfer 1857-1900 gyda diolch i'r Llyfrgell Brydeinig).
Cuddio Rhestr Erthyglau

14 erthygl ar y dudalen hon

-PERYGLON Y PLEIDIAU.I

--ROCHDALE.

Y DIWRNOD PRUDD. I

Y BACHGEN IESU.!

E R C 0 F I

IPENNILLION. I

GWELL NAG AUR. I

[No title]

: - Ccvbboriaeth.I

. - - @_tirninonttlnnt I

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

@_tirninonttlnnt I EISTEDDFOD DALAETHOL POWYS. BEIRNIADAETH DYFED A LLAWDDEN AR I DESTYN Y GADAIR-' ESGYNIAD Y CYMRO.' DESBYNIWTD chwech o bryd lestau ar y testyn hwn; ac heb ymdrol gydag un math o ragymadrodd, sylwn arnynt yn y drefn a ganlyn Bleddyn ap Brpthon —Dyma un o'r pryddestau rhyfeddaf, o lan cynllun a gweitbiad allan, a ddarllen- aaom etioed. Math o chwcdl freuddwydiol ydyw, a'r prif gymmeriad yn y chwedl yw y 'Brython.' An- hawdd penderfynu pa un a yw yr awdwr o ddifrif, ynte cellwair y mae. Wodidarllen yn hir, argyhoedd ir ni fod swyn eadair tu eefn i'w gymmhellion, Y mae yn dyweyd y pethau rhyfeddaf. mewn ia'th wallup, ae mewn corfanau mor anystwytb, nes yw yn berygl bywyd ei ddilyn. Agoilr y gerdd gan ddisgrif- iad o'r 'Brython,' mewn nnigrwydd a dinodedd, ya myfyrio ar ei gyflwr darostyngol. Y mae ysbryd dial yn disgvn arno ac mewn tin a brwmstan, y mae yn ymson fel hyn — Brython wyf, a Brython byth, Tra uweh fy mhen y gwyntoedd chwyth A fyddaf ft; ond d'weyd gall Dduw Nad ft 1 yr wyf fawn heddyw fyw, Pe na bai am y Sacson du A hyrddiodd uffern i'm haelwyd i; 0 Dduw, e'n ol i uffern etto, A dwbwl uftern orno yno Dwy Jaw ellyllon gylcho 'i wddw', A'i suddo i boen rhy ddwfn i farw Gwarcliod ni! Y mae yn syn fod y papur yn dal heb ddeifio yn ulw danymadrofidion mor danllyd. Dealled yr awdwr mai nid barddoniaeth yw brawddegau brwmstanaidd fel hyn. Wedi ymrafaelio yn hir, y mae y ddwyblaid yn ymheddychu, a'r 'Brython' yn syithio mewn cariad & merched Arglwyddes Dypg. Y mae y garwriaeth yn ddigrif i'r eithaf, a'r briodas yn ddigrifach fyth. Gelwir y mab cyntaf yn 'Awen,' ) gynnrychioli barddoniaeth. Yr ail, yn Alaw,' i gyn- nrychioli cerddoriaeth; a'r trydydd yn 'Gwron,' yn corphori ynddo ei bun bob rhinwedd arall. Dyma syifaen y gerdd. Gwelirfod gan yr awdwr ryw weled- igaeth o fiaen ei feddwl, ond mai gweledigaeth rhwng cwsg ac effro ydyw. Yn yr ail bennod, y mae y tad a'r fam yn cweryla yn enbyd, gyda golwg ar y oyfeiriad mwyaf priodoi i'w mab Aweu.' Mirn y tad iddo lynu wrth gynghanedd, tra y dadleua y fam yn bybyr am 'drtkgwyddol beol.' lIIawr dja Idill. Oyttanaut, o'r diwedd, Iddo wneyd yn fawr o'r ddau gyfeirtad; a therfynir yr ymryson heb dywalit gwaed. Nis gallwn fanylu ar bob pennod, ac ni thalai am y draffertb. Pwngo y drydedd ydyw y bedwaredd, 'Pende fynial;' y bummed, 'Ymdrech;' yr olaf, y 'Goron.' Y mae yn:a lawer iawn o dywyllwch, a ohymmysgedd di-ben draw. Nid oes yma un gronyn o farddoniaeth ao y mae'r ialth a'r meeur yn chwilfrtw. Math o Ramant ryddielthol ydyw, ar ffurf Pryddest. Un o Ml Gtomcr.Y mae gan yr ymgeisydd hwn bryddest ddigon dymunol, mewn mydryddiaeth es- niwyth, ao mewn iaith gywir a chlir; ond nid oes ynddl ddim sydd yn cyffroi y darllenydd wrth ei darllen. Y mae yn rhy debyg i ganeuon gwladgarol eyffredin, ao yn cynnwys Jlawer70 hen syniadau sydd ar glust a thafod y werin. Cawn yma lawtr o folawd, yr hyn sydd yn brofedigaeth hapus i Gymro. Gresyn na fuasai yr awdwr wedi rnabwysiadu cynllun mwy newydd, a cherdded Uwybrau sydd heb eu coohi gan draed cenedlaetbau. 'Ellian;Rbenir y bryddAot hon fel y canlyn :— Caniad I., Trem ar Haues y Cymry. (a) Dyfodiad y Rhufeinwyr i Brydain. (b) Y Cymro wedi ei ymlid ) Gymlll. (e) Darostynghd y Cymro. (d) Y CymTo yn cael y fuddngoliaeth olaf. Caniad II. Esgyniad y Cymro mewn barddoniaeth, Caniad III. Esgyniad y Cymro mewn cerddoriaeth. Caniad IV., Esgyniad y Cymro mewn crefydd. Yr ydym yn dyfynn y oynllnn i gwtogi ein aylwadau ar bryddest. Gwelir ar unwaith fod yr awdwr wedi oymmeryd cylch cwmpasog iawn a phrin y credwn fod y testyn yn galw am hyny. Nid oedd dim yn gofyn iddo alw heibio Iwl Caisar, Cas. wallon, Caradog, Buddug. &o. Buasai yn well o lawer iddo gyfyngu ei hun i gylch agosach ato o blegid nid hanes dadblygiad y genedl sydd mewn golwg. Mewn blynyddoedd oymmharol ddiweddar y mae Oymru wedi deffro, ao wedi gorfodi'r cenhedloedd i gydnabod bodolaeth cenedl na fyn farw. Nid oedd angen i'r bardd fyned yn mbellach yn cl na'r adfywiad cenedl- aethol sydd wedi rlioddi ysbryd a chalon newydd i'r genedl i ymysgwyd o'r Uwch. Owastrafl ar dalent yw rhedeg dros y terfynau. a chwilio mbr a mynydd am drysorau sydd i'w cael yn ymyl. Y mae yr awdwr yn canu yn naturiol, ac yn brydfertb, hyd nes y daw at y pennill bwn Os gyrwyd ni, y Cymry, yn greulon, O'n tiroedd bras drwy fradwriaeth y Sieson- 0 Walii wyllt a'i mynyddoedd mawrion, Ileiiwn yn awr ein holl elynion- Nid hawdd i neb orcsgyn Cymru lân: Holl fryniau mlii ein cartref, Pob craig gwyd tua'r wiwnef, A roddant her i'n gwneyd yn gaethweision, Bial herient awdwyr BrM y Cyllill HirioD,' A ddaethent gynt ar rith taio 'n gelynion Ow siom collasom drwy'r Saeson trawsion, Ein gwlad, ond Gwalia—yma can Orhoian Rhyddid glwyslef, Yn awr i Dduw a'i dangnef.' Anhawdd iawn fyddai dyfod o hyd i bennill mor sych ao mor ddiaddurn a hwn, oddigerth un arall ar yr un tadalen yn y bryddest hon. Snt erioed y gollyngodd yr awdwr beth fel hyn i'r gan? Ar ol byn, treulia lawer o'i amser yn nghymdeithas hen frenhinoedd Cymrn, nes creu hiraeth ynom am gartref. Yn ei bennodau ar farddoniaeth a oherddoriaeth, cawn gron- icl o enwau beirdd a clierddorlon ymadawedlg-dynion srddeichog, ond nad yw eu henwau yn chwanegu dim at neith y bryddest hon. Yna daw at arweinwyr crefydd, at y prifysgolion, a'r cenhadaethau a chawn yma lawer o ddarnau rhagorol. Ond teimlir fod y bryddest yn rhy amgylchog i wneyd dim tebyg i gyf- iawnder a'r pwngc. Gresyn fod bardd mor dda wadi ei arwain drwy gymmaint o anialwch. •Blaen y Wavir— Pryddest Ian, goethedig, a bynod naturol ydyw hon. Y trag yn rhedeg yn araf ao esmwytb, fel afon, heb yr un crych ar ei gwyneb. Buasai yn dda genym gael ambell graig yn ei chanol, ao amboll raiadr brigwyn. i dori ar lyfnder ac undon. edd y llif. Nid oea yma ddim gwael, er ran gallwn ddyweyd fod yma ddim yn gyffriias o aruchel. Y mae yma lawer o dynerwoh a swyn, mewn iaith bur a gloew, a meddyliau teilwng, wedi eugwisgo yn weddus a difuisendod. Ond y mae yma rywbeth yn eisieu nas gallwn roddi enw arno. Y ihywbeth hwnw sydd yn diarfogi beirniadaeth, ao yn gwneyd 1 ddyn anghofio ei hun. Y trydan anweledig hwnw sydd yn eadw bywyd anfarwol mewn cerdd. Un vn dringoY mae llawer o ynl 110 o hwyl yn y bryddeBt hon, ond teimlir fod yma dipyn o ymdrech weithiau i greu hwyl, heb fawr o gyffro ya ysbryd y bardd yu gymmhelliad iddo. 0 bob hwyl, 'hwyl gwneyd' yw y mwyaf di-effaitb. Cawn yma, bcfyd, lawer tarawiad digon ystrydctbol, a hen ddull o frawddegu, yr byn sydd yn taraw braidd yn ddlflks ar y glust. Y mae yma lawer o nertb, er mai nerth braich ac ysgwydd ydyw yn fynych. Baasai yn dda cael yn y bryddest fwy o newydd-deb mewn meddwl acarddull. Er hyny, fel oytanwaltb, y mae hwn yn pyfansoddiad pur ganmoladwy. Y Galon Gydlais.-I-Pryddest:feddylgar a hollol ddirodies ydyw hon. Nid yw y bardd yn cerdded yr un llwybrau a phawb; ac am hyny, ceir llawer o newydd-deb yn ei gan. Y mae fel dyn yn ddibris o swyn a thlysni arwynebedd y ddaear, ac yn treiddio i lawr i chwilio am drysorau anweledig. Cana yn gryf, mewn arddull Gymreig, a theimlirfod graddaujielaeth o ysbryd presennol deH'read cenedlaethol Cymru yn anadlu yn el gan. Y mae yna rai UineUau ag y gallesld eu tacluso yn well, ac ambell syniad ag y gallesid ei osod allan I well mantais; ond ag edrych ar y bryddest yn ei chyfanswm, nid oes ammheuaeth nad yw yn rhagori ar bob un o'r lleill. Y mae yn gryfacb, yn ddyfnach, ao yn fwy Cymreig, ac yn myned i fewn yn mhellach i ganol y pwngc. Gan hyny, ganddo ef y mae hawl gyfreithlawn i eistedd yn nghadair farddol Powys yn y flwyddyn 1896. Gwobrwyer Y Galon Oydlais.'

[No title]

TREGARON.I

Y MERCHED -ESGOBOL.I

[No title]