Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
12 erthygl ar y dudalen hon
Y DEHEU. I
Y DEHEU. I UOWIALS.—Y Gwyddtlod.—Cynnaliwyd cyfarfod wythnosol cangen Dowlais o'r Cynghrair Gwyddelig ySal diweddaf, ac etholwyd swyddogion am y fliryddyn ddyfodol. Yr oedd 20p. yn cael eu hanfon i clzybdrfa y Cynghrair yn Nublin. -LWYXPIA. Boddiad. Boreu Llun diweddaf, caed corph marw dyn o'r en", David Williams, yn y Ilys sydd wrth gefn yr ysgoldy ond pa fodd yr aeth YDo, DId oes neb yn gallu dyfalu. Yr oedd yn ddyn mbr, ac o'r cymmeriad goreu, a chydymdeimlir yn Jawr fii weddw ac a'i blant. MKBTHYR.—Damwain angeuol.—Prydnawn dydd Un-D diweddaf, yr oedd boneddwr adnabyddus o'r dref hon-Mr, Wright, peiriannydd—allan ar ei Jsrtin a phan ger llaw claddfa y Cefn, cwyiripodd i'r .!JaW1, ac yn y codwm, toredd asgwrn ei benglog. Do &rw yn fuan o'r ni weidiau. ABEET AWE,—Gwerthu diod ar y Sul.-O flaen ymdon y dref hon, ddydd LInn, gwysiwyd William Thomas, tafarnwr y Vale of Heath,' yn Mhorth TeHsaDt, ar y cyhuddiad o werthu diod ar y Sabbath. iProtwyd y cwyn i foddlonrwydd yr yuadon, a 3ir«r,vwyd yntau i bum punt, neu dair wythnos yn agtairehar yn niffyg talu. YSTFTAD RHONDDA.-Mr. David Evans, Bodrinq- taSX, ydyw un o'r ddau ymgeisydd am yr ail ward yn Ystoad a'r nos o'r blaen, anerchodd dorf liosog o'i BtbeJwyr yn ysgoldy y Ton. Cafodd dderbyniad o'r fatJi fwyaf croesawus; a phasiwyd pleidlais o ym- ddiried ynddo. Y mae Mr. Evans yn hen adnabydd- WJ iel un o flaenoriaid y blaid Ryddfrydig yn y iosfcartb. T'U?<T-Y-PWL. Y Cynghor Sirol. Mr. W. Conway yw ymgeisydd y Rhyddfrydwyr yn Mhont- y-pw} a Llanithel. Yr oedd y cyfarfod a gynnaliwyd y 1IUI o'r blaen, o dan lywyddiaeth Mr. E. B. Ford, ya argoeli yn dda am lwyddiant ei ymgeisiaeth. Ar irl juierchiadau gwresog, paaiwyd penderfyniad o ym- fldsried ynddo, heb gymmaint a Haw yn cael ei chodi J'D ei erbyn. ILAKELLI.—Ymgciswyr ar y gnaes.-Y tri ymgeis- ydd sydd ar y maes am y rhanbarth gwledig o Lan- eJii, o du y blaid Ryddfrydig, ydynt y Mri. 0. BoaTille, Bwlch; Thomas Jenkins, Felinfoel; a'r SVeb. P. Phillips, Maescamer. Mewn dosbarth ag y mille Rhyddfrydiaeth mor flagurog ynddo, ni bydd end ychydig drafferth, ni a goeliwn, i osod y tri hyn yo nchaf ar y pol. €A!I:LLSEDD.— Ymowdiad.—Ychydig ddyddiau yu 411, yr oedd dau gwmni o chwarelwyr wedi dyfod 5V dref bon, a gallein dybio fod cryn eiddigedd yn ffywa cydrhyngddynt. Casglwn hyny oddi wrth y fejth pan gyfarfyddai aelod o'r naill ag aelod o'r iisSl, aeth yn ym baff rhyngddynt, a gorfu i'r hwn ootid ddyfnaf yn y camwedil dalu 23s., am yr hyn a aJwsi yr ynadon yn ymosodiad diachos a chyward- ft-'il'.Y-PRIDD, Ymadawiad. -Nid i'r Methodistiaid Cy»reig a Seisnig yn unig y bydd ymadawiad y gwtinidog galluog a ilafurus, y Parch. John Pugh, i yn golled. Bydd felly i'r dref yn gyffredinol. Er pall y daeth yma o Dredegar, flynyddoedd yn ol, gwisaeth ei hnn yn ddefnyddiol yn mhob cylch, yn ta-wedig gyda'r achos dirwestol. Traddododd ei fcregetb ffarwel nos Sul diweddaf. Yn Nghaerdydd y Wriada ymsefydlu, fel giveinidog capel Saesnig! Clifton street. TP.BDEGAR.Detds ymgeisydd.—Ax ol bod ar y wares am ennyd, fel ymgeisydd dros Dredegar am aeiodaeth ar gynghor air Fynwy, ciliodd Mr. Colqu- houn, U. H., o'r ymgeisiaeth. Pabam, nis gwyddom. Yebydig nosweithial1 yn ol, cynnaliwyd cyfarfod yn ngUapel Adulam, i ddewis ymgeisydd yn ei le, pryd y jyjtliiodd yr etholedigaeth ar Mr. B. Williams, j dropw. Y Rhyddfrydwyr, dealler, oedd yn cynnal y tyfarfod, acy maent yn ddigon crylion yn y' fro i en dewis-ddyn i mewn gydag undeb a chyd- wwlbrediad. BRYNMAWR. -Gwerthu ewrw ar adeg anghyjreith hum-Dyrna y cyhuddiad a roddid yn erbyn Thomas Meredith, un o dafarnwyr Dukestown, yn yr heddlys, èJØydd Linn, Un noswaith y mis diweddaf, tua diwwter wedi un ar ddeg, gwelodd heddwas ddyn o'li ezw Harris yn dyfod allan o'r dafarn, a chanddo t?&t yn ei law; a phan aeth y swyddog ato, ac y pdvdd gyncwys y Hestr, cafodd mai cwrw oedd. Addefodd y dyn ei fod newydd dalu am dano. Aeth yilieddgeidwad Tig ef i'r ty, lie y dywedodd wrth Memlith yr achwynai arno. Ceisiodd hwnw ei nrptro, trwy addaw anrheg iddo. Yn yr heddlys, toerai Meredith a Harris mai cyn deg y talwyd am y ddiod, ac mai ei gyrchu yr oedd y dyn pan ddaliwyd I ef. Rhoddodd y faingc bum punt oddirwy a'r coetan ar y tafarnwr.
Y RHYDDFRYDWYR A'R 'DYN DU.'…
Y RHYDDFRYDWYR A'R 'DYN DU.' MEWN araeth fustlaidd a draddodwyd ganddo am- ryw wythnosau yn ol, gwnaeth y prif weinidog, gyda'r annoethineb a'r diffs'g gwyliadwriaeth anhy- goel sydd yn ei nodweddu ef ar adegau, gyfeiriad o'r fath fwyaf dirmygus at yr Anrhydeddns Dadabbai Naoroji, un o'r Hindwaid mwyaf eyfrifol, gallnog, a dylanwadol sydd yn byw yn y wlad hon; a chyn- nyrchodd hyny deimlad cryf, nid yn unigyn Mhryd- ain, ond yn yr India yn ogytal. Mewn araeth ddi- lynol, gwnaeth Arglwydd Salisbury fath o eglurlntd ar ei eiriau, heb wneyd nnrhyw ymddiheurad i'r boDeddwr a sarbaodd. Y geiriau dirmygus oeddynt 'rhyw ddyn du.' Penderfynodd y rhai blaenaf yn mysg y Rhyddfrydwyr iia chai yr amgvlchiad fyned heibio heb iddynt hwy ddadgan en cydymdeiinlad a'r Hindw Rhyddfrydig a goleuedig; a nos Ian di- weddaf, yn y Clwb Diwygiadol, yn Llnndain, rhodd- wyd gwledd longyfarch iddo ef, ac i Mr. Labonchere. Daeth lliaws ynghyd, a chondemniwyd ymddygiad annheilwng y prif weinidog yn fawr. Condemniwyd y ilywodraeth bresennol, a'i hymddygiadan evffred- inol yn fawr hefyd. Ffug a lledrith y galwai Mr. I Labouchere Fesur newydd y Idywodraeth Leol.
RHYDDFRYDWVR BWRDEISDREFI…
RHYDDFRYDWVR BWRDEISDREFI ARFON I YN DEWIS YMGEISYDD. CYNNALIWYD cyfarfod blynyddol Rhyddfrydwyr bwrdeisdrefi Arfon, ddydd Iau diweddaf, yn y Ciwb Diwygiadol yn Nghaernarfon. Llywyddwvd gan Mr. T. C. Lewis, Bangor. Yr oedd cynnrycbiolwyr yn bresennol o'r boll fwrdeisdrefi. Mr. D. Lloyd George, cyfreithiwr, Criecierth, ydoedd yr tmig un a enwyd, a dewiswyd yntau yn unfrydol. Ymrwym- odd pawb i wneyd ei oreu drosto, pa bryd bynag y cymmer yr etholiad cytfredinol le. Gan Mr. Sweten- ham y caingynnrychiolir y bwrdeisdrefi hyn yn awr,
BRAWDLYS CHWARTEROLI SIR DDINBYCH.
BRAWDLYS CHWARTEROL I SIR DDINBYCH. CYNNALIWYD hon ddydd Iau diweddaf, yn Rfenth- yn. Gan mai hwn ydoedd y tro olaf i'r ynadon gael myned uweh ben atngylchiadau y sir, ac y bydd y gwaith yn cael ei drosglwyddo i'r cynghoran sirol, cynnygiwyd diolcbgarwch i'r cadeirydd gan Mr. W. Cornwallis West, A.S., gan amddiffyn yr ustusiaid yn wyneb y cyhuddiad o gamdrin gorcbwylion y sir. Cynnelir cyfarfod arbenig ar y 4ydd o Chwefror i wneyd y trefniadau angenrbeidiol gogyfer Si thros- glwyddiad pethau i fyny i'r cynghoraa. Bydd hwnw yn gyfarfod difrifol mewn gwirionedd.
[ -LLANRWST A'R CYLCHOEDD.-I
LLANRWST A'R CYLCHOEDD. I CYFARFODYDD y Nadolig wedi bod yn dra lliosog. Nid yw yr arfer o wneyd yr hyn a elwir 'cyflaeth' wedi llwyr ddiflanu, ond bu cryn gadw ami byd yn oed y tro hwn. Bu cyfarfod pregethu gan y Wesley- aid yn Nolyddelen. Y Parch. Mr. Richards, agwein- idog ieuangc Annibynol o Lanrwst, yma yn pregethu gyda hwy. Cyfarfodydd Henyddol gan y Methodist- iaid a'r Wesleyaid yn Mbenmacbno-rbai perthynol i'r Ysgolion Sabbothol. Bu cyfarfod pregethu gan y Methodistiaid yn Mettws-y-coed. Y Parcbn. Dr. John Hughes a William Jones, Liverpool, yno yn I pregethu. Ciniaw bugeiliaid yn Ysgoldy Dolyddden nos Wener diweddaf, Rhagfyr 28ain. Rhoddid et gan Mri. Peace ac Ellis-y boneddigion sydd yn brif .berehenogion Chwarel Rhiwgoch, ac yn ardrethu cyfran helaeth o etifeddiaeth Gwydir yn Nolyddelen, Capel Curig, a Phenrhiwddolion, i ddifyru eu hun- ain yn adeg saethu ieir y mynydd a phetris. Yr oeddynt wedi awdurdodi eu goruchwyliwr, Mr. D. E. Davies, i wneyd y pal-otoadan; a gwnaeth yntau gyttundeb 4 Mr. Williams, Benar View, i arlwyo y wledd. Cydeisteddodd o ddeutu pedwar ugain o fugeiliaid, ac eraill, i wledda ar ddanteithfwyd rhag- orol. Ar ol y ciaiaw, cafwyd y cyfaifod adloniadol arferol, dan lywyddiaeth Mr. Davies, a chaed 11 u o Iwngcdestynau, fel arfer. Siaradwyd gan Mri. D. E. Davies; Daniel Williams, Bwlch; y Parch. R. Williams, ficer; Dr. Jones, Blaenau Ffestiniog; Dr. Jones, Dolyddelen; Mri. Richard Jones; Ellis Jones, Garnedd; R. H. Roberts (Glan Cledwen), yr ysgol- feistr; Jones, Ty mawr; Williams, Benar View; ac Ellis o'r Nant, a chafwyd caneuon gan y Mri. W. T. Williams, Benar View; Evan Jones, Ellen Castle; a Taylor, y gorsafwr. Bu ciniaw dranneth yn Ngwest- ty Pont y Pant, i denantiaid J. R. Jones, Ysw., Berth ddu, a Mr, James, eyfreithiwr, Lianrwst, oedd yr arolygwr elani, Arglwydd Willoughby D'Eresby yn dilyn llwybran rhagorol ei ddiweddar fam anrhydeddns. Y mae wedi anfon gwerth can punt—rhwng glô a gwrth- banau—i'w rhanti rhwng y tlodion. Deallwyf ei fod, nid yn unig am wneyd cystal, ond am ragori ar ei fam yn y cymmeriad o gyfranwr i'r tlodion a'r rheid- us, yn gystal a rhoddi eynnorthwy i'r tenantiaid ar yr adeg farwaidd yma. Am wneuthur hyn, yn sicr y mae efe yn teilyngu clod. Y pendefig hwn oedd yr hwn a adnabyddid dan y teitl Arglwydd Aveland. Ar farwolaeth ei fam daeth ei tbeitl hi yn eiddoiddo. Er mai Tori ydyw, y mae yn amlwg ei fod yn ruedm gwneyd gweithredoedd tra rhyddfrydig a elwedig.- Ellis o'r Nant.
ADWY'R CLAWDD A'K CYLCHOEDD.I
ADWY'R CLAWDD A'K CYLCHOEDD. I Cyngherdd, a the pai-ti.-Dydd Nadolig, cynnaliodd Wes- leyaid Seisnig Adwy'r Clawdd de parti, a cbysgberdd yn yr bwyr. Yr oedd y cyfeillion byn, fel arfer, wedi parotoi iligonedd ac amrywiaeth lawer o bob math o deiocnau er cyfarfod a chwaeth y rhai oedd yn bresennol. Cafwyd cyfarfod difyrus yn yr hwyr, Eisteddfod t,erddorol.Cynnaliodd Annibynwyr Seion, Talwre, eu keisteddfod yn nghapel Coedpoeth, ddydd Mercher, Khasfyr 26ain. Llywydd oyfarfod y prydnawn, J. R. Burton, Ysw., Minera Hal), MwngJawdd. Arwein- ydd, y Parch. T. E. Thomas, Coedpoeth. Beirniad y gerddoriaeth. Dr. Joseph Parry (Pencerdd America). Decbreuwyd cyfarfod y prydnawn trwy adroddiad e ragol- ygpn da am eisteddfod lewyrchus eleni etto, fel arier, gan y Parch. T. E. Thomas. Too ar y berdoneg, gan Mr. A. George, Talwrn. Anercbiad gan y Uywyddl Yn ei an- erchiad, dywedodd Mr. Burton fod yn dda ganddo ddeall fod cyfeillion Seion, Talwrn, wedi tynu y ddylcd i lawr yn nghorph y flwyddyn ddiweddaf 200p.; ac fod arwyddion addawol am well eisteddfod na'r rhai blaenoroL Cynnyg- iwyd gan Mr. Thomas, ae eiliwyd gan Mr. Burton, y di- olchgarwch mwyaf i Mr. Joseph Williams, ac eraill, am ei ddiwydrwydd gyda'r symmudiad. Oystadlenaeth nnawd tenor, Cymru ilydd goreu, Meredith Jones, Rhosllan- erchrugog. CAn gan Llew Llanerch, yn gatnpns. Cys- tadleuaeth unawd soprano, Neges y blodeuyn;' goren, Ellinor Thomas, Rhosllanerchrngog. Unawd ar y berdoneg, gan Miss S. J. Roberts, Coedpoeth. Cin, I'r Bala yr aeth y bardd,' gan Dr. Parry, yn ardderchog; a gwrthod- odd ail ganu, Cystadleuaeth y ddeunwd, Y ddau wlad- garwr goren, William Edwards a Meredith Jones, Khos. Unawd ar y berdoneg, gan Mr. Herbert Hughes, Talwrn. Oystadleuaeth unawd baritone, 'Cin y marchog;' goreu, W. E. Parry, Lodge, Brymbo. Cystadleuaeth ar y ber- doueg. Sonata in G. (Beethoven); neb yn deilwng o'r wobr. Oystadleuaeth caran y plant. Daeth daa g6r yu mlaen; sef, cor Rhosllanercbrugog, o dan arweiniad Mr. William Edwards, a ch&r Coedpoeth, o dan arweiniad Mr. William Ellis (Alaw Cynon). Y goreu ydoedd c&r Coedpoeth, a cbafodd ganmoliaeth uchel gan y Dr. Ar ol gwobrwyo yr ail gOr a'i arweinydd-gadawyd y baddugol a'i arweinydd hyd gyfarfod yr hwyr—terfynodd cyfarfod y prydnawn. Cyngherdd.—Dechreuodd cyngherdd yr hwyr am hanner awr wedi chwech o'r gloch, o dan lywyddiaeth Mr. Edward Daniels, Wein, Wedi cael anerchiad byr a phwrpasol gan Mr. Daniels, e?fwyd anthem gan y c&r, o dan arweiniad Mr. Joseph f"Y C4n, Y mynydd i mi,' gan Llew Llanerch, yn bur dda. C&n, The children's home,1 gan Miss Lizzie Roberts, Brymbo. Deuawd, 'Mae Cymru'n barod ar y w £ s,' gan y Mri. C. Jones ac S. Roberts, Brymbo. ,Unawd ar y berdoneg, gan Mr. J. Thomas, Rhos. C4n, Hen alawon gwlad y g¡\n,' gan Mr, Cad- waladr Jones. Triawd, 'Disdainful of danger,' gan Miss Roberts, a'r Mri. C. Jones ac S. Roberts. Can gan Llew Llanerch, a gorfu iddo ail ganu, pryd y canod(I Y Ffen- iaid,'yn dda iawn. Yna, cafwyd anthem gan y cfir. Cyn- nygiodd Mr. Thomas y diolchgarwch mwyaf cynhes i'r llywydd am ei ddeheurwydd yn cynnorthwyo er trefnu gweithrediadau yr eisteddfod, ac am ei lywyddiaeth a chefnogwyd ef gan Mr. J. Wilcox. Gwobrwyo arweinydd y cor buddugol yn nghyfarfod y prydnawn sef, Mr. W. Ellis (Alaiv Canon), Coedpoeth, ydoedd y peth nesaf. Anthem, 'Teilwng yw'r Oen,' gan y côr; chwareuwyd ar yr harmonium, gan Dr. Parry, ac ar y berdoneg gan Mr. A. beorge, talwrn, yn ardderchog. Can, Make new friends, and keep the new,' gan Dr. Parry, yn wir dda. Cin, 'Y gan a gollwyd,' gan Miss Lizzie Roberts, yn gampus, a gorfu iddi ail ganu. 1 Clychau Aberdyfi,' ar y berdoneg, gan Mr. Walter Williams, Brynteg. Cin, 'Y clochydd,' gan Llew Llanerch. Triawd, 'Duw bydd drugarog,' gan Miss Roberts, a'r Mri. C. Jones ac S. Roberts. 'Chwyfiwn faner,' gan Mr. S. Roberts. Can, 'Myfanwy,' gan Llew Llanerch. Deuawd, 'Hywel, Hywel,' gan Miss Roberts a Mr. C. Jones, Y tren,' gan Dr. Parry. Cynnygiodd Mr. Thomas ddiolchgarwch i Dr. Parry, a'r holl gantorion, am eu gwasanaetb, a chefnogwyd ef gan yr holl gynnulleidfa. Diolchodd Dr. Parry i bawb am eu cynnygion cynhes a, lliosog iddo; a dywedodd ei fod wedi dyfod o'r America i I addysgu ei gydgenedl Gymreig. Os oedd rhywun am am. lygu eu hunain, dylent gael athrawon Cymreig; nid anfon pawb i Lundain, ond eu hanfon i ysgolion Cymreig yn gyntaf, er mwyn cael athrawon Cymreig, megys Caerdydd, neu rhyw athrofa Gymreig arall; ac wedi hyny yn Llun- dain. Ar ol cael anthem, Make ajoyful noise,' gan y cor. Terfynodd y cyfarfod trwy ganti 'Duw gadwo'r frenhinel, Gresyn na chaner Hen wlad fy nhadau' yn ei lie. Byddai yn fwy unol & liais y bobl. Y mae yn dda genym hysbysu fod Mr. Burton wedi rhoddi punt at yr eisteddfod, a Mr. Daniels ddeg swllt. Cafwyd cyfarfod da rhagorol, a chyn- nulliad lliosog.—Gohebydd,
CANOLBARTH CEREDIGION. J
CANOLBARTH CEREDIGION. J vosbarth Llansantffraid.—Y mae tri ymgeisydd ar y maes yn y lie uchod er's wythnosau bellach; er hyny, nid oes un cyfarfod cyhoeddus wedi ei gynnal gan y naill na'r )IaU o honynt etto. Paham, "Vllla ? A oes arnynt ofn traethu eu golygiadau i'r trethdal- wyr? Neu, a ydynt yn meddwl y gwna yr etholwyr 'brynu cath mewn cwd.' Nid ydyw eu lianerchiad- au byrion ar" bapyr nac yma nac acw. Disgwylia y bobl gael anerchiadau gan y rhai sydd yn bwriadu sefyll etholiad, gan draethu eu golygiadau ar y ddeddf newydd, ac nid heb reswm chwaith. Dosbarth Cilccnin. Y mae tri ymgeisydd yma. etto am un sadd-dau Ryddfrydwr a Thori. Yni- drechwyd dyfod i ddealltwriaeth er cael ond un Rhyddfrydwr i sefyll, ond yn ofer. Dywedir yn awr nad oes berygl i Dori fyned i mewn rhyngddynt. Os na chaiff y Tori fwyafrif ar ddydd y pol, nid i un o'r ymgeiawyr Rhyddfrydig y byddis i ddiolch am hyny. Ceir dynion yn condemnio ymgeisydd anni- bynol mewn etholiad eyffredivol ond yn awr, ceir yr un personau yn dyfod allan yn ymgeiswyr am aelodaeth yn y Cynghor Sirol yn groes i bob rheol a threfn. Ac nid ydyw gweithredu yn groes holiol i'r hyn oeddynt yn ddyweyd ychydig amser yn ot ond y rhwyddineb mwyaf ganddynt. Os gwnaiff y Tori orchfygu yn y rhanbarth o herwydd rhaniad yn y blaid, bydd yn warth oesol i'r Rhyddfrydwyr. Enwadaeth, a'r Cynghor Sirol.- ewn etholiadau byrddau ysgol, yr ydym yn cael enwadau mewn rhai ardaloedd yn gwasgu eu dynion yn mlaen yn amser yr etholiad, ac yn dyweyd mai dewis y dynion goren ydyw yr amcan. Ond wedi yr 61 yr etholiad heibio, ae y llwyddant i osod eu dynion ar y bwrdd, ymffrost iant fod hyny yn brawf eglur mai eu henwad hwy sydd gryfaf. Nid oes eisieu i ddyn sobr ddyweyd ei fod yn sobr yn barhaus. A phan y byddom yn cly w- ed rhai yn siarad yn wastad nad oes a fyno enwad- aeth a'r ymraniad, yr ydym ar unwaith yn dechreu ammheu eu diffuantrwydd. Gobeithio y dewisir ar y byrddau sirol ddynion o herwydd eu cymmhwys- derau moesol a meddyliol, ac nid o herwydd dim arall.-flaminiogfab.
LLANYBYDDER. I
LLANYBYDDER. I Y Nadolig.Y mae yn hen arfenad gan Ysgolion I Sabbothol yr enwadau yn y parthau yma i ymgyn- null ynghyd i'w gwahanol gapelau ar y dydd uchod, i'r dyben o ganu mawl, adrodd, ac esbonio rhanau o I Air Duw. Yn nghapel Noni, yr oedd cymmanfa yr Annibynwyr yn digwydd eleni. Tair o ysgolion ddaethant ynghyd—Noni, Rhydybont, a Drefach— ac aethant drwy eu gwaith yn gymmeradwy iawn. Y mae mwy o barch yn cael ei arddangos ynglyn a chynnaliad yr wyl hon nag a fu yn ein gwlad, yr byn a brofa yn eglur ei bod yn ymddyrchafu yn uwch i dir rhinwedd a moesoldeb. Y mae y dull o dreulio yr hen ,vyl wedi cyfnewid llawer oddi ar yr oes fiaen- orol-syniadau pobl o berthynas i'w phwysigrwydd wedi ymeangu, o blegid y mae y rhan fwyaf o'r chwareuyddiaethau anfoesol a phaganaidd ag oedd- ynt yn cael en cario yn mlaen ar y dydd hWD, ar hyd a lied ein gwlad yn y dyddiau gynt, wedi peidio. Y mae y btil droed, ymladd ceiliogod, a phethau eraill, wedi myned out oj date erbyn hyn; ond y mae etto yn aros rai arferion pur wrthun, rbai ag y buasai yn dda gan bob meddwl ystyriol weled eu claddu. Dydd genedigaeth y Ceidwad, dydd llawenyda ydyw, ac y mae yn galw arnom ei dreulio yn addas, a'i ddathlu yn gyfryw ag y byddo clod a gogoniant yn deilliaw i Dduw. 4Shencyn Penhydd, a'i oes. Dyma oedd testyn darlith a draddodwyd gan frawd ieuangc o'r enw Mr. Kilbronydd Owen yn Rhydybont, nos y Nadolig. Ysgrifenir a siaredir llawer am hen gymmeiiadau, a pbriodolir llawer o bethan anhygoel iddynt; ond y mae yn ddiammheu fod cryn hynodrwydd yn perthyn i'r hen Sheccyn, druan! ond o ran hyny, pobl lied ryfedd oedd pobl yr oes yr oedd ef yn byw ynddi. Y mae addysg a gwybodaeth wedi cyfnewid llawer ar ein byd er ei amser ef, a diammheu y cyfrifasid cylf- elyb weithredoedd i'w eiddo yn rhai ffdl ac ynfyd dros ben yn ein dyddiau ni. Yr oedd y cynnulliad yn un lliosog iawn, fel y gallesid disgwyl, ar noson fel hon. Cafwyd tipyn o arafferth, o ddeutu dechreu y cyfarfod, gyda rhyw grots oeddynt y tu allan yn cadw cvnnhwrf, drwy floeddio a chwibanu, nes i rywun fyned i'w rhybuddio o'u pechadurusrwydd. Dylid cadw ragamuffins o'r fath hyn gartref, yn hytr- ach na dyfod o honynt i le o addoliad i aflonyddu ar y rhai fyddo i mewn gyda swn en iiiursendod.-Deiti Dyar.
[No title]
Yn Highbury, gorfantolodd geneth ei hun wrth ¡ lanhau flenestr, a chwympodd, gan gael digon o I niwed i'w lIadd,
TELEGRAMS O'B TELEGRAFF OFFIS.
TELEGRAMS O'B TELEGRAFF OFFIS. Nos FERCHER, lonawr 3il, 1889. Y MAE newydd pwysig wedi dyfod i'r offis o FFLINT. Boreu dydd Sadwrn diweddaf, yr oedd dyn o'r enw W. Holt, Weston Terrace, l'entreffwdan, wedi codi tua phump o'r gloch, a chynneu tan, fel arferol, cyn myn'd at ei waith-yn y gwaith papyr. Ac ychydig wedi chwech, yr oedd un o'r time keepers yu dyfod o gyfeiriad Connah's Quay, at ei waith. Ac ychydig latheiii oddi wrth y gwaith, fe welai ddyn yn sefyll, fel y tybiai, yn ymyr cocden yn y gwrych. Gwaedd- odd Good morning' arno, ond dim atteb; gwaedd- odd wedy'n—dim atteb. Yna aeth i ymy) y gwrth- ddrych, a goleuodd fatchen, pryd y canfyddai Holt yn grogedig wrth y pren, ac wedi marw! Dywedir mai anghydfod teuluaidd oedd yr achos o'r weithred dorcalonus. Dywedir ei fod yn ddyn eymnieradwy yn y gwaith, a ehan ei gymmydogion. Y dydd cyntaf o'r flwyddyn newydd, yr oedd gan y cyfeillion yn or I MOSTYN gyfarfodydd lleByddol am ddau y prydnawn, a chwech yr hwyr, yn nghapel Bethel. Y llywydd ydoedd Mr. Urias Bromley, a'r arweinydd ydoedd Mvnydd- wr. Y beirniad cerddorol ydoedd Mr. D. O. Parry, Birkenhead, a chanodd ei ehwaer-Miss Parry—yn ystod y cyfarfodydd yn dra swynol. Rhanwyd y brif wobr gerddorol, Y Blodeuyn Olaf,' rhwng corau Mostyn a Grouant. C6r o Ffynnongroew aeth a'r wobr am ganu'Cydgan y Chwarelwyr.' Yr oedd yno gystadJeuaeth ragorof a lliosog ar bob cangen, yn farddoniaeth, rhyddiaeth, cerddoriaeth, celfyddyd, ac amrywiaeth. Ymddengys mai amcan y cyfarfod hwn ydoedd rhoddi sail neu gychwyniad i gyfarfod mawr blynyddol a fwriedir ei gynnal yn y lie. Er mor isel a marwaidd y mae pethau wedi bod yn Mostyn, y mae y boys yno yn Hawn calon ac ysbryd er y cwbl. Yn y cyfarfod neithiwr, nid oedd cysgod nac arwydd o farweidd-dra ar neb, ond pawb mewn hwyl; a'r capel isang, prydferth, wedi ei orlenwi o wrandawyr. Yn ysgoldy Carniel, neithiwr, yr oedd gan bleid. wyr Mr. Cope, yr ymgeisydd o'r Cynghor Sirol, gyf- arfod i hyrwyddo yr achos, a sicrliau ai ddychweliad. Ac y mae y newydd wedi dyfod i'r oflis yma fod yno le dipyn yn aflcr. Lied dawel ydyw pethau yn NHREFFYNNON, ond fod Mr. J. Lloyd Price a Mr. Goronwy Evans yn gweithio yn ddistaw ac egmol, ac yn llawn hyder am eu dychweliad i'r cynghor. Yr wythnos nesaf, hefyd, y mae Mr. Carman, ymgeisydd arall, yn myn'd i ddechreu gweithio o ddifrif. Nos yfory, y mae gan y Rbyddfrydwyr gyfarfod i fod 'i ystyried sefyllfa y blaid yn yr ethoHad dyfodol.' Yr eiddocb, ARTHUR LLWYD.
Y BALA.
Y BALA. Llenyddiaeth Ysrjrythyrol.—Cufarfod y Nadolig. Y MAE Undeb Ysgolion Sabbotbol y ) ethodistiaid er's dros bum mlynedd ar hugain beHach yn arfer cynnal cyfarfod cystadleuol, a'i arwyddair ydyw, Henyddiabth Ysgryth. yrolac y uiae ar byd yr amser wedi cadw yn hynod o lfyddlawn i'r arwyddair. Y mae yr elfen gerddorol yn lied gref ynddo er's blynyddoedd bellach, a chedwir bono hefyd, bron yn ddieitbriad, i fod yn Ysgrythyrol Y .mae pethau mwy prioilol i arddangosfa; megys, hollti llechi, gwneyd crysau, gwau hosanau, yn cael eu cadw allan o bono yn llwyr. Y mae yn ddiddadl ei fod wedi bod yn synibyliad i gannoedd o ieuengctyd Penllyn i fod yn well Ysgrythyr- wyr, a mwy defnyddiot dros eu hoes. Y mae llawer o hon- ynt wedi codi yn bregethwyr a gweinidogion nid anenwog. Pe buasai gofod, y mae'n sicr genym via buasai yn gywilydd ganddynt i ni eu henwi ar g'oedd gwlad, fel rhai fu yn gys- tadleuwyr brwdfrydig yn y cyfarfod hwn. Y mae y rhan farddonol hefyd yn cael ei dwyn yn mlaen yn chwaethus, a'r cystadla yn hynod o egniol. Cedwir yn lied Ida at gerddoriaeth Gymreig. Troseddwyd rhyw gymmaint ar hyn yn y cyfaifod hwn; ond y mae yn debyg na wneir hyny yn fuan etto, gan ein bod yn cly wed beirniadu tost ar y pwyllgor am ddewis y darnau Seisnig oedd ar y drefnlen am eleni, Ond hwyrach fod arubeil eithriad yn esgusodol. Cyfarfod y prydnawn. Dechreuwyd am hanner awr wedi un. Cadeiryau, K. Jones, Ysw., Plas yr acre. Arweinydd, y Parch. J. Hughes, Llidiardau. Yn gyntaf, acth lIIr, Durman trwy ddaru ar y berdunpg yn fedrus. Ar ol ton gynnulleidfaol, darllenwyd a gweddiwyd gan y Parch. J. J. Williams. Ar oleael gair gan y eadeirydd, a chan uad oedd cystadlenaeth ar yr iiiiitwd 'Jokeph,'aed yn mlaen i gvliwyno y tystysgrif- au cerddorol. Cafodd 14 yr un eltenol o Llandderfel, a'r ailraddol i ddau o Gefnddwysarr., C.dodd deuddeg o Dal- y-bont un. Adrodd 'Pwy byr.ag,' i blant dan 12eg oed laf, Edith Davies, Bala S. H. Thorns, Tal-y-bont; 3ydd, R. D. Evans, Cwmtirmynach. DatJauu' Y Gwcw ar y Fedwen,' yn oreu o bedair, M. J. Jones, Bala. Adrodd Yr Byfforddw; laf, T. P. Roberts, Llidiardau; 2il, L. Jones, Pare; 3ydd, Jennette Roberts, Celyn. Adrodd wyth pen- nod o'r Mvfforddwr; laf, Evan Evans, Cefnddwygraig 2il, John 0. Jones, Pare; Sydd, D. P. Jones, lihos-y-gwaliau. Yn nesaf, cafwyd ein gan Dr. Parry, Ein tadau pa le y toaent hwy.' Adrodd y Ilhodd Mumi laf, Mary Jane Jones, Cwm; Jane Jones, Cwmtirmynach; a Frank K. Jones, Corwen; 2il, K, Roberts, Moel garnedd, a J. Lloyd Roberts, Cefnddwygraig; 3ydd, R. D. Evans, Cwm- tirmynach; J. Jones, Llidiardau, R. Roberts, Cefnddwy- graig. L. Jones, Pare. Beirlliadath ar y 'Crynodeb o'r wyrth gyntaf; laf, J. Owen, Paic, a Jane Evans, tare; 2il, Augusta Jones, Bala, ae Dt. Jones, Oefuddwysarn. Oys- tadleuaeth cor y plant, 'Teilwng yw'r Oen' (Dr. Parry) cbr o'r Bala yn unig a ddaeth yn mlaen, o dan arweiniad Mr. J. Townley Jones. Yr oeddynt yn teilyngu y wobr, a chafodd yr arweinydd hefyd glod aoo ei ymdrech yn dysga y cor. Si!lebu geiriau o'r Ilhodd lIlam; laf, Daniel Jones, Llandderfel; 2d, Evan Davies, Cwm :iydd, R, Roberts ae K. Roberts, Moelgarnedd, yn gydraddol. Dat- ganu The Village Blacksmithgoreu, C'adwaladr Lioyd, Bala. Arholiad, 'Haues lesu Grist;' laf, K. Roberts, Cefnddwysarn; 2il, D. J. Roberts, Cwmtirmynach 3ydd, W. 0. Jones, Llwyn einion 4ydd, J. U. Roberts, Cefn- ddwysarn. Oystadleuaeth ar yr anthem, I Yr Arglwydd yw fy Mugail" (Dr. I'arry),;i gbr heb fod dros 20 o leuiau; cdr C'efnddwytarn yn unig, dan arweiniad Mr. Thomas Davies, a gystadlodd. Cafodd y wobr, a'r arweinydd gan- moliaeth am ei ymdrech yn ex dysgyblu. Gohiriwyd eys. tadleuaeth ar I o gyfarfod y prydnawu hyd y nos. Ond gellir dyweyd yma mai parti o Llandderfel oedd y goreu, dan arweiniad Sir. R. J. Davies. Cyfarfod yr ravyr* {__ :'I- 'u.t" J. Am banner awr wedi pump, caliwYQ Y uu" darileawyd rhan 0 beniod, a gwed.i?yd gan y Parch. J_ J. Hughes, Llidiardau. Y Jlywydd oedd Palch. H. WiI. Hams. Yr arweinydd, y Parch. J. J. WrIhanjs LUndder; M Aed yn m)ae. yn lied agosi'r drefn ganlynol. Beirn iad?eth y P?ch. Ellis Edwards ar 12 o bennillion i'r Beibl Cymraeg cyntaf gau Dr. Morgan laf, W, illia 2ii, Lewis Eobel ts, y ddau o GwmtirmYll&c Datganu triawd, •oZuln yn seren (Dr. P"II')'). parti Miss Owen, efa- ddwy?rn, a John Roberts, Ba)t, ? gyd ?d.  ddthrv ParchJ J. JKWUtos a S' No we ion ydre inol Gwyrtbiau Crist;' M Frvj^.iC.rot: 2il, Bdward JOIJC.,eJ-y.bont 3ydJ, Kate Thomas, I a 1 Owen Jones, Paro, yn gydradd. Ni ebaed cjs'ad e^ Ot ?«««« JS ð y Parehn. H. Williams It J. ,u,eston JODCS,  easgl. iad goren 0 vmadroddion dyrus a 9 eiriau anarfe i 
Y GOGLEDD.
FPB y mMr, penderfynwyd en gosod i dori thyw tMt 0 dynell; 0 geryg i'w gosod ar y ffyrdd ;1 mJI j ar yr un prvd, i ddeall mai nid bwrddj £ ^*Jn? Ae„dj wai,d oedd cynghor y dref.  ????*'?''?''??" Nadolig, bu t? parti a chy- il?d gan y Bedyddwyr. Daeth gryn nifer ynghyd ??J?"? ddeUen ay'n itoni dyn. Gwasanaeth- vq* irrth Y byetdM gan foneddigesau mewn cys- wDtiad A 11 Q.J.n.- '7- lu_ "wyr y uyaci, yn yr xsgol- cynnaIiwyd cyngherdd ardderchog o 41" Jyyyddiaeth Mr. R. Jones, Pertheirin. Cym- rhan yn y cyflawniadau gan brif gantorion y «e hwn a r cymmydogaethau. Yr oedd y cynnull- ys dra lliosog, a'r canu yn rhagorol o dda. Yr ehv deilliedig yn myned oil tuag at ddiddyledu eu fcaddoldy .—Cofnodydd. IAA"WST.-Y fmjdr,-Er gwaethaf dichellion acyntrywiau mwyaf cyfrwysddrwg y Toriaid, y mae J»«grtygon ymgeisiaeth Mr. Owen lagoed Jones a Mr. David Jones, y cyfreithiwr, yn myned yn fwy oigglaer bob dydd. Gwaradwydd oesol i dref a thra- Oflociauaa mor Ryddfrydig yn perthyn iddi a Llan- rwat, fyddai cael ei chynnrychioli gan Doriaid; ac IUd yw yo ymddangos o gwbl yn debyg ei bod hi am auecpren gwrthgilio yn yr ymgyrch preseianol yn 1LW n-n. Gan nad oes ond ycliydicr ddyddiau etto oyna mawr yr etholiad-dyda Mercher, wythnos lr nesaf—bydded y Rhyddfrydwyr yn eff'ro. Yr hyn a narem fyddai gweled pob Rhyddfrydwr wedi ei ausrya i deimlo cymmaint o rwymedigaeth bersonol yngljin &'r ymdrechfa bresennol a phe buasai ei boll nynged yn troi yn gwbl ar ei ymdrechion ef. CAEBGYBI.—Y Bwrdd Ysgol.—Cynnaliwyd cyfar- fod y bwrdd hwn ddydd Calan. Un peth a fu dan syhv ydoedd y cais am fenthyg 'bocsus y balot' at I vrassusaeth y cynghor sirol. Prif swyddog yr ethol- iad, wrth gwrs, oedd yn gwneyd y cais hwn; ac un arocsm iddo ydoedd arbed traul hollol ddiangenrhaid i'r Ar; canys pa synwyr sydd mewn prynu I boesus' taewyddion, os oes rhai a wnant y tro yn llawn cystal i'w eacl yn barod. Nid oedd gan neb o'r aelodau vnthwyjiebiad i'w benthyca. Yr unig gwestiwn y ba dadleu arno ydoedd, pa un a fenthycid hwy yn rfaad ai ynte a godid rliyw swra am yrechwyn. Cyn- nygiodd Mr. R. Hughes eu bod yn eu benthyca yn Thaw, gan mai at wasanaeth y cyhoedd y ceisid hwy, ac mat peth chwithig fyddai gweled y naill 'torph eyfeceduus yn mynu mael ar' gorph' cyhoeddus arall. Jftf gwelliant, cynnygiodd y Parch. W. Lloyd, ac eil- iodd Mr. Joseph Williams eu bod yn codi 5s. am eu eibyg, a hyny a basiwyd.