Baner ac Amserau Cymru

HENLLAN. FONEDDIGIOK, fel y mae yn hysbys i'r mwyatrif, yr oedd dyad Littn diweddaf yn Bank Holiday, yr hyn o'i Gymreigio, yw Gwyl yr Ariandai. Teliz gwarogaeth deilwng i'r diwrnod hwn gan bleser-geiswyr yn mhob man trwy y wlad, ac.ni bu ein treflan fechan ninnau yn ol i'r lliaws. Rai dyddiau yn ol, penderfynodd ein Temlwyr Da fyned ar wibdaith i gopa Moel enwog y Fammau; ac nis gallent, yn ddiau, ddewis pererindaith fwy dymun- ol. Nid oedd yno le i'r plant wario eu harian, trwytho eu hunain a melusion, na pherygl iddynt gwympo i!r mor. Pwy na fuasai yn dymuno rhoddi ei gefnogaeth i bleserdadth o'r fathe Neb ond Wel, caiff y dartlenydd ddyfalu wedi y darHeno hyn o lythyr. Wedi'penderfynu ar y wibdaith, y cwestiwn ydoedd, pa fodd i fyned yno. Nid oes na ffordd haiarn na stemar' yn myned i benfy Foel; ac yr oedd y ffordd yn rhy bell, a'r plantos yn rhy fychain i allu cerdded yno. Wei, gwyr pobl sir Ddinbych yn dda mai 'gyda'r gwageni' y gwneir y diffyg hwn i fyny; ac nid oedd yn dreth drom ar grebwyll gwJr Henllan i gael allan mai dyma y ffordd i gludo y Temlyddion i gopa y mynydd. Wel, boreu ddydd Llun a wawriodd. Ar y cyntaf, yr oedd y cymmylau yn dra bygythiol, ond wesul tipyn,' chwedl Hiraethog, dechreuodd yr heulwen ddisgleirio yn y nen, gan ymlid ymaith y tawch. O! ddiwrnod hyfryd. Ond pa le, attolwg, yr oedd y gwageni ? Yr oedd y plant a'r rhai hynach na hwy yn ymbarotoi i'r daith, ac yn dechreu dyfod ynghyd, ond nid oedd dim hanes am y gwageni. Yngtyn a hyn, y mae ffeithiau cywilyddus i'w hadrodd; a digied a ddigio, y mae yn ddyledswydd eu cyhoeddi. Fel y gwyr y rhan fwyaf obreswylwyr yfro hon, nid yw Temlyddiaeth Dda yn Henllan ond megys yn ei babandod; ac o herwydd hyny, y mae yn wrthddrych teilwng o gefnogaeth a swcwr. Buasem yn tybio Ý gallasai unrhyw ddyn fod yn falch o'r cyfieusdra i gyf- nerthu ychydig ar y deml; ond ymddengys nad yw 'pobl respectable' Henllan o'r meddwl hwn. Tybiai swyddogion y deml nad oedd yn angenrheidiol iddynt ond prin grybwyll am y wibdaith fwriadedig i'r Foel nag y buasai digon o'n prif amaethwyr yn barod i roddi gwasanaeth eu gwageni at yr amcan; ond nid felly; a hyny, Mri. Gol. sydd yn adlewyrchu allghlod arnynt. Buwyd mewn dwy neu dair o ffermydd yn nghymmyd- ogaeth y llan yma yn erfyn am y gwageni, ond ni fynai yr amaethwyr glywed son am y fath beth. 'Y mae g-.fy nghesyg i gywion,' ebai un, '!ac nis gallaf eu gollwngacjebai y llall, Yn wir, fedra i mo'n rhoi nhw i chi heddyw.' Fel yna yr ymddygodd ein hamaethwyr at y Teml- yddion; a.phe yr ymddygasai pawb fel hwynt-hwy, buasai mor anhawdd cyrhaedd Foel y Fammau ag a fuasai myned i'r lleuad. Fe wyddai pawb yn Henllan fod cesyg' cyn hyn wedi bod yn absennol oddi wrth eu cywion am fwy o amser nag a gymmerai iddynt gyda'r trip hwn ae felly, nid oedd yr esgusawd yn dal dwfr. Ond mawr ddiolch i Gymry ein cymmydog- aeth, diwedd y gan ydoedd i'r Temlyddion gyrhaedd y Foel, a threulio diwrnod hynod o hapus. Yn eu dygn gyfyngder, ni wyddent beth i'w wneuthur; ond angen yw mam dyfais,' onid ê, a phrofwyd hyny yn yr achos hwn. Heb golli amser, aeth Mr. Robert Thomas, torwrlceffylau, at Mr. Boyds, Penucha'r Green, a dywedodd wrtho am yr adfyd yr oedd ei gyfeillion yn Henllan ynddo. Bron cyn gofyn o hono am fenthyg ei feirch a'i wagen, rhoddodd y boneddwr caredig hwy o ewyllys calou. Dydiwelodd Mr. Thomas yn ol, ac aeth drachefn at Mr. Mc'Murray, Ty wysog, yr liwn hefyd a roddes ei eiddo at wasanaeth y; Temlwyr gyda'r rhwyddineb mwyaf. Sais yw y blaenaf, ac Ysgotiad ydyw yr ail; ond wele hwy yn estyn braich, o. ymwared i'w cymmydogion, wedi i Gymry gl&u eu gwrthod. Pwy bynag yw y rhai hyny a wrthodasant y cynnorthwy bychan hwn, dylai fod cywilydd wyneb arnynt; ond yr ydym yn gobeithio y bydd yr esampl a roddwyd gan yr estron- iaid (o genedl, ond nid o deimlad) uchod yn ennyn eu hefelychiad yn y dyfodol. Y mae un rhan bwysig o'r hanes etto heb ei draethu. Nis gallai Mr. Mc'Siurray, er ei holl awydd, hebgor dyn i gymmeryd gofal y meirch; ac heb gertiwr, nis gellid myned. gam. Yn y brofedigaeth hon, anfonwyd oenad i fan neillduol, ae at Ar adnabyddus. Ym- ddengys fod hwn yn dipyn o gontraetor, fel y dywedir; a chan fod gydag ef ddigon o ddynion, tybiwyd y buasai yn caniatau i un gweithiwr fyned gyda'r wagen, ae iddo gael tAl am hyny. Nid oedd hwn ond cais rhcsymol; ond er ei holl resymoldeb, gwelwyd yn dda eiwrthod. Gwnaed ymdrech eilwaith, ond 'dimlol hefo mi' oedd y gan. Buasid yn disgwyl nad oedd trin maip yn waHh mor hynod o bwysig nas gellid hebgor un dyn, ac yn enwedig pan nad oedd llawer o waith ar law; ond felly y bu. Trftdd y Temlyddion at Mr. Samuel Jones, a dywedasant eu cwyn wrtho; ac er fod ei ddyn ef yn toi tte o wair, cafodd gania;tad i fyned gyda'r wagen. Yr oedd pob peth erbyn hyn yn gyflawn, a chy- chwynwyd. Er fod un gwr o Demlydd, a'r hwn sydd yn enwog hefyd am ei set ddirwestol, wedi bod yn gwedd- io am wlaw am y ddau ddiwrnod blaenorol, cafwyd diwrnod hynod o ddymunul, a mwynhaodd pawb eu hunain yn rhagorol. Aeth tifc deugain, lieu chwaneg, gyda'r trip, a dychwelasant adref yn llwyddiallnus. Dyna hanes y wibdaith. Yr eiddoch, &c., a STLLIDD,

BWBDD YSGOL DYFFRYN TROED. YR-AUR. FONEDDSGION, -1 0 dan y penawd uchod, ymddftngosoua ysgru idiwj yn SlXNKB dydd Sadwrn diweddaf, gan un a gyfeuwa ei hun yn Gwyliwr; ae hwyrach y caniatewch i minnau wneyd ychydig o sylwadau aroi yr wythnos hon. Gallwn gasglu oddi wrth ysgrif Gwtiwr ei fod i fyuy &'i enw, ac mai gwylio yr aelodau yn eu gweithrediadau ydyw ei waith. A pha ham na ddylid eu gwylio, gan eu bod yn cynnrychioli nifer mor liosog o drethdalwyr. Ond nid ydyw y gohebydd hwn yn boddloui ar eu gwylied yn unig, ond yn ymosod arnynt, hefyd, a hyny mewn iaith eglur. Nis gwn a ydynt yn haedd- iannol ai peidio o'r driniaeth a gawsant. Dichon eu bod ac fe allai yn haeddu mwy nagarydd y gohebydd hwn iddynt. Yr wyf fy bun o'r un farn a Givyhwr, a gwn fod mwyafrif y trethdalwyr yma, hefyd, o'r farn y dylasai gweithrediadau y bwrdd hwn, yn gystal a byrddau eraill. gael gweled goleuni dydd drwy y FANBR, gan mai y FANER ydyw y newyddiadur mwyaf poblogaidd sydd yn y Dyffryn hwn; ond hwyrach fod cadw gweithrediadau y bwrdd o dan len yn fantais i rai o'r aelodau, y thai nad ydynt yn gweithredu yn y dirgel yr hyn a broffesant yn y cyhoedd; ae y mae genym le cryf i gredu mai felly y mae. I a le, tybed, y mae yr aelodau hyny yn awr a ymymllnt cyu yr etboHad, os enent eu hethol, y byddai gwe.thrediadau y bwrdd yn cwl ei gyhoeddf Ie, pa Ie y mM yr y b hyny ? Yr ydym, fel trcthd?wyr. yn d.s gwyl yn bryderus en gweled yn cael eu cyHawn). Ond y mae aelodau y byrddau ysgohon yr III modd yn union ag aelodau seneddolar ol cael eu hethol, yn anghofio pob addewid, gan ddyweyd y gallent wneyd fel y gwelont hwy yn dda; pleidleisio yn ol eu mym- pwyon eu hunain, yn enwedig os gwelant y gallant, drwy hyny gynffona i ryw tordyn,' neu oifeinadyn.' Y mae genym le i gasglu fod gormod o 'gynffonau' wedi myned i mewn i Fwrdd Ysgol Troed-yr-aur yn yr etholiad diweddaf, fel y mae gwaethaf y modd. Carwn pe buasai eich gohebydd wedi rhoddi enwau y personau hyny a bleidiasanj dros y Parch. R. J. Lloyd yn yr ymraniad diweddaf, gan fod yr ymraniad hwn yn un pwysig, mewn rhagor nag un ystyr, i'r bjfrdd, ynghyd ag i'r trethdalwyr. Yr oedd yn llawen genym wele enwau Y tri chodyi-n a bleidiasant yn ei erbyn, Gobeithiaf y safant dros eu hegwyddorion yn y dyfodol, yr un modd ag y gwnaethant yn y gorph- enol. Attolwg, pa le yr oedd y cewri Rhyddfrydig eraill sydd yn aelodau ar y bwrdd hwn, y rhai sydd yn arferol o fod yn mlaenaf yn adeg pob etholiad yn mron yn ymladd yn erbyn yr htl offeiriadol a'u trfa ? Pa le yr oedd Mr. John Daniel Jones, Hawen Hall, a Mr. Theophilus Jones, Pengelli? Onid hwynt-hwy ydyw y rhai yr arferir edrych i fyny arnynt fel per- sonau i'w hefelychu ar adeg etholiad? Carwn gael gwybod pa Ie yr oeddynt ar adeg yr ymraniad hwn? Y mae yn debyg fod ganddynt reswm digonol dros eu habsennoldeb; o leiaf, gobeithio fod. Chwi, aelodau bwrdd ysgol Troed-yr-aur, onid oes arnoch gywilydd o'ch gweithredoedd; ethol yn aelod ar y bwrdd un a gafodd ei wrthod gan ei blwyfolion fel un na fynent mo hono i'w cynnrychioli, a chwithau, y rhai ydych yn proffesu pethau gwell, y cyfieusdra cyntaf a gawsoch, yn dirmygu barn ytrethdalwyr, a hyny drwy wrthod gwr a gafodd ei gynnyg fel aelod, o herwydd ei fod yn Rhyddfrydwr ac amaethwr, ae yn un o'r dosbarth gweithiol, a deyis yn ei le un o'r enwogion (?) liyfty a fu yn anfon yr angylion' degymol i attafaelu ar eiddo yr amaethwyr, er casglu bur yr estrones. Na chyfoded y personau hyny a bleidiasant yn ei ffafr eu penau yn ein plith; a hyderaf y gwnaiff Gwyliwr aros ar ei dwr yn gwylio etto yn y dyfodol weithred- iadau y bwrdd hwn. Gobeithio, hefyd, y eawn ganddo grynodeb o'r gweithrediadau yn y dyfodol, fel y caffo y trethdalwyr fantais drwy hyny i farnu, erbyn yr etholiad nesaf, pa rai ydynt y personau mwyaf cym- mhwys i'w cynnrychioli, a pha rai sydd yn gweithredu yn unol & barn y trethdalwyr. Ydwyf, &c., I CABWR CYSSONDEB. I

BWRDD YSGOL LLANSANTFFRAID. I FONKDDIQION, rei un sydd yn cymmeryd cryn aayaaoraeo yn y ddadl uchod, yr wyf am gael dyweyd gair cyn i chwi gloi y drws yn ei herbyn. Nid ydyw dadl Mr. Morris, fod y ddwy fantol-len wedi eu tynu allan ar seillau gwahanol, ac nad ydyw Mr. Evans yn deg eu cym- raharu am hyny, yn werth dadleu o gwbl, o herwydd nid oes ond 5p. rhwng y ddwy fantol-len am 1886 mewn dadl. Pwngo mawr y ddadl yw, pa beth ydyw yr attebion. cywir i'r ddau ofyniad hyn :-A ddarfu i fwrdd 1889 dreulio 703p. yn fwy na bwrdd 1886 ? A yw Mr. Evans yn chwanegu y tymiau o 331p. a 130p. at dreulian 1889, heb fod ganddo bawl i hyny ? Gadewch i ni gae gair oddi wrth y ddau ar y ddau gwestiwn hyn, a dim ond hyny, ar yna cloiwch eich drws, g»n adael i ninnau farnu rhwng y ddau. Y mae y Mri. Morris, Evans, a Jones yn perthyn i'r un oyfundeb, Be nid wyf am eu gweled yn golehi eu dillad bryntion' ar eich tudalen- au. Trueni fyddai can y ddadl cyn cael hyn allan, gan fod y pwngc wedi dyfod i gwmpas mor gyfyng. Yr eiddoch, &c., EaLWYSWR. I

LLANGAMMARCH, A'R CYLCHGEDD. FONKDDIOIOX, Yn nghanol prysurdeb y gorchvryl liarurus o euryum ar ol symmudiadau a helyntion ein hardal brydferth. gwelaf fod Gwyliwr wedi cymmeryd bamdden 1 gjrf- ?hogi eich newyddiadur gwerthfawr Ag un epistol arall, yr hwn, fel y HaU o'i eiddo, sydd yn gyfoetl.og O ddychymmygion hob fod yn perthyn y naw Ach i'r tylwyth parchus a adnabyddir wrth yr enw Ffeithiau oyml a diymwad.' Yn yr achol hwn, fel ambell un OY Zi, tebyg ydyw fod y dyben yn cyfiawnhau y modd- ion. Hwyrach fod dyben Gwylim yn gywir; sef, ewasanaethu ei oes a'i genedlaeth, a gall ei fod yn breuddwydio, hefyd, mai dyma'r ffordd iddo gerho ei enw ar dalcen teml clod. Wel, gadawer iddo y waith hon. Yn mhob pen y mae 'piniwn.' Geilw JSpynt yn 'greadur o ddyn ac y mae hyny yn golygu gallu i ymresymu pethau, adnabod ffeithiau, a modd i wahaniaethu y gwir oddi wrth y gau. Chwiliais innau lytbyr Gwyliwr yn fanwl, i'r dyben o gael allan a ellid, mewn unrhyw fodd, gael lie i dalu yr un compliment iddo yntau. Ar derfyn yr ymchwil- iad, rhaid i mi gyfaddef fod ei lythyr mor gyfoethog o ddychymmygion a hdniadau, ac mor amddifaa o brawfion a ffeithiau eglur a digamsyniol, fel yr ym- ddengys ei awdwr i mi, nid 'yn greadur o ddyn, ond yn rhywbeth llawn coesau ac adenydd i gyd, ond heb ddim corph. Llangammarch heb newyddiaduron Cymreig yn wir! Gwyr y Gwylim cibddall hwn gym- maint am danom a'r dyn i'r baich drain yn y lleuad. Beth byddai cystal iddo haeru nad oes dwfr yn Irfon, mawn yn y Waenydd, na defaid ac wyn yn pori so yn prangcio ar gopa mynydd Epynt. Onid ydyw ein bro brydferth yn cael ei llenwi a. newyddiaduron Cymreig? Y mae y ddwy FANSR, y Genedl, y Goleuad, y Tyst a'r Dydd, y Set-en, y Gwaha, Tarian y GweUhiwr, a'r Drych Americanaidd, yn cael eu derbyn i'n tai, a'u darllen yn awyddus bob wyth- nos gan amrywiol deuluoedd y cylchoedd hyn. Dyna restr go lew, onid e; ac os ydyw pob llanerch yn Nghymru mor deyingarol i'r wasg Gyporeig a Llan- gammarch, bydd 'Oes y byd i'r i&ith'Gyraraeg' yn rhywbeth heb law breuddwyd ar lwyfan eisteddfod bob yn dipyn. Y mae yr uchod yn ffeithiau anwadadwy, ac mor adnabyddus i bawb ond y Gwylim hwn, fel mai hollol afreidiol ydyw yagrifenu rhagor yn eu cyloh. Gellir dyweyd am danynt fel am arwirebau Euclid, eu bod yn wirioneddau hunan-brofedig—mor gadam ac an- sigledig a chreigiau oesawl Garthmadryn. Os mai uchelgais Owylizo- ydyw bod yn ddosbarthwr ei hun, pa ham na chymmerai y gorchwyl mewn llaw yn ddistaw, yn lie udganu o'i fiaen; ond dyna, y mae y tir wedi ei feddiannu eisoes gan eraill yn bur lwyr ac er y rhaid iddynt sefyll o ftaen ergydion Gun/liicr, a chymmeryd eu galw wrth enwau dewisol fel Juck in the box,' y tebygrwydd ydyw y bydd iddynt oroesi y cyfan. Bydd iddynt hwy gyflawni eu dyledswyddau yn ddistaw fel arfer, ymfHamyched yntau faint fyd a fyno. A y byd yn mlaen fel arfer, a bydd newydd- iaduron Cymreig yn cael eu gwasgar a'u darllen pan y byddo Gwyliwr wedi cael ei gladdu mewn ebargofianfc bythol. Y mae yn cydnabod yn ei lythyr diweddaf ei fod wedi gwneyd cam A'r gwirionedd; ond yn lie gwneyd ymddiheurad boneddigaidd, ii yn mlaen i ddadleu nad ydyw y cam ond bychan. Dwyn cam-dystiolaeth yn beth bychan, ai 6? Carwn wybod beth ydyw safon foesol Gwyliwr. A yn mlaen i ddictatio' yn ei ddull awdurdodol ei hun, gan ymlid yn llechwraidd ar ol pethau y mynai, bythefnos yn ol, i ni gredu, ar bwys ei wybodaeth eang, ei fod yn hen gydnabyddus & hwy. Y mae GIIPJIWT yn amddifad o gymmhwyader cyntaf ei alwedigaeth ddydderol; sef, llygaid i weled. Sut y di«gwyUr iddo ddelio mewn ffeithiau, ac yntau wedi arfer byw mewn lhandir a boblogir gan greadigaethau rbamantus ei ddychymmyg ei hun. Os nad ydyw yn fardd, pi ol braint a defawd beirdd Ynys Prydain, y mae felly yn ol braint a defawd natur yn bendifaddeu. Aed yn ei flaen, ond peidied y tro nesaf a syrthio i'r camgymmeriad dybryd o gynnyg ei ystraeon fel ffeith- iau i'w credu. Nis gallaf lai na meddwl, wrth don anifaeledig y lythyr, fod Gwylim• yn ystyried ei hun yn oracl o bwys yn ein bro, a boddlawn wyf n i'w restru gydag enwogion eraill XII nosharth y dynion 'hnnan-wnèn.thuredig;' a rhaid chwanegu, ei fod yn addoli ei wneuthurwr, hefyd. It;, mangre ddedwydd, lonydd, ydyw Llangammarch. Pwy na oharai yr hen rodfeydd y bu Theophilus Evans, awdwr 'Drych y Pi-if Oesoedda Theophilus Jones, hanesydd athrylithgar Brycheiuiog, yn tramwy ar hyd-ddynt ? Y mae y ddau yn gorwedd yn myn- went y plwyf, a theimlwn anwyldeb y funyd yma at eu llwch cysssgTedig. Ie, ardal Llangammarch a gyn- nyrchodd yr anfarwol John Penry—seren foren Ym- neilldiiaeth Cymru. Os y rhoddwyd ef i farwolaeth drwy orchymyn un o benaduriaid Prydain dri chin mlynedd yn ol, y mae etifedd presennol y goron wedi coroni, yn mbrifddinas y byd, awdwr yr arwrgerdd oreu i'w goffadwriaeth. Y mae ein cylchoedd yn wir Gymreig yn ei holl gys- sylltiadau ac nid rhyfedd fod preswylwyr Llangam- jnnrchyn falcli o ardal a gynnyrchodd enwogion fel hyn, nac yn rhyfedd chwaith fod dyeithriaid yn tyru i syllu gydag edmygedd a pharch ar eu hen breswyl- feydd. Ydwyf, &«c., EpYNT.

DIWYGIADAU I GYMRU. FONKDniGNx,  Llawer aydU wedi C1 'myweyn ysgrnenu tu?Yu I'. ??t h?-- ?4. i'r 'v. faterion gwleidyddol sydd 0 ftacn j ?yl?.??d megy., Ymreolneth i'r Iwerddon, Oymrn, ?o y S"t .?l ? Mesur Tir, yr hwn y mae 1$wir augcn am daua, arr hwn, pan gcir ef, a obcithiaf fydd yn werth ei gael, er fy mod yn ofni na cheir fawr drefn ar ddim a ddaw allan o Sant Stephan, hyd oni throir mwy na banner y tirfeddiannwyr sydd yno allan i'r oerfel, fel y mae yr anffodusion oedd yn denantiaid iddynt wedi gorfod dioddef lawer gwaith cyn hyn. Y maent wedi cael aros i orthrymu deiliaid gwladol Prydain, yn enwedig yn Nghymru, am dros ormod o amser Byddaf woitliiau yn methu deall pa beth ydym wedi ei wneyd fel ag i orfod goddef eu gorthrwm tra- hiius cyhyd. Y mae yn wir fod rhai eithriadau an- rhydeddus i'w cael yn eu plith; ond. a'u cymmeryd gyda'u gilydd, haerllug, gwyneb-galed, ac hynod o ddi-dosturi ydynt; Pg felly, o'm rhan i, nid anfonwn yr un o honynt i lunio cyfraith, nae un rhyfelwr chwaith. Dau ddosbarth, yn fy mryd i, nad oes eisieu yr un o honynt yn senedd-dy Prydain ydyw y thai hyn, a goreu po cyntaf y c&nt eu clirio i !fordd oddi yno, a rhoddi dynion yn eu lie a fyddont wedi goddef pwys y dydd a'r gwres; megys, masnachwyr, amaethwyr, a gweith- wyr, y rhai a luniant gyfreithiau er lies cyffredinol y wladwriaeth, ac nid ar gyfer un nea ddau ddosbarth. Nid wyf yn cyfiawnhau na Rhyddfrydwr na Thoriad, os byddant yn y ddau ddosbarth yna; sef, tirfeddian- wyr a rhyfelwyr. Y maent, i raddau, yn llawn mor feichus a'u gilydd-hanner dwsin o un, a chwech o'r all. Hefyd, pa bryd y ceir diwedd ar lianes yr Estrones yn ein gwlad. Yr wyf yn ofni mai annyben iawn y trefnir ei thy hi, os na ddaw rhywun amgenach na Salisbury a Gladstone at y gwaith. Y mae y gwylwyr ar y mur er's degau o flynyddoedd, yn disgwyl gweled gwawr Dadgyssylltiad yn tori; ac yn enwedig, gweled y Dadwaddoliad yn dyfod; ond heb ei gael etto. Ond, cyn wired a bod Carmel yn y mor, a Thabor yn y myn- yddoedd, efe a ddaw, ac fe ofala y Llywydd mawr am weision cymmhwys i ddwjn y gwaith oddi amgylch ac yr wyf yn credu fod cyfarfod y Rhyl, faint bynag a fe'iir arno, wedi ei ddechreu ac o'm calon, yr wyf yn llefain, Yn mlaen a'r.gwaith.' Yr eiddoch, Liangeffti. E. WILLIAMS.

TREM AR DDYFFRYN CLWYD. I FONEDDIaioar, I Fel y gellwch chwi weled 0 ffenestri eMh swyddta, y mM Dy"ryn Clwyd y dyddiau hyn yn ei ogoniant I penaf. Nid wyf yn cofio i mi ei weled yn edrych yn fwy ardderchog erioed. Y mae y cynhauaf gwair I yn mron ar ten. Er cymmaint 0 wlawogydd a gaed, nid wyf yn olywed yr amaethwyr yn gyffredinol yn cwyno eu bod wedi en colledu rhyw gymmaint; ac hyd yn hyn, nid oes dim wedi myned ar d&n. Ar yr un pryd, yr wyf yn ofni mai dyna a glywir cyn pen hir, canys nl wiw ceisio gwadn nad oes llawer mewn ami fan wedi ei roddi yn y das yn rby wlyb. Yr$dau, hefyd, nn- ydynt yn prysur droi eu iliw ac er na cuanmour cym- maint ag a glywais lawer tro ar y brig, yr ydys yn dis- gwyl, gyda thywydd da, y ceir cynhauaf gweddol fodd. haol. Gobeithio y bydd y canlyniadau yn well na'r disgwyliadau. Ond yr hyn y mae ein hamaethwyr yn y Dyffryn hwu yn dybeu mwyaf am dano, wrth gwrs, yngK'ii a'u hamgylchiadau tymmorol, ydyw cael llwyr waredigaeth oddi wrth y lylwyth degymol sydd megys barn arnynt. Y mae ystrangciau hur- weision y Dirprwywyr Eglwysig yn yr wytbnosau hyn yn destyn siarad mawr a chyffredinol yn yr holl gyloh- oedd amaethyddol. Nid ydyw yr ammodau o dan ba rai y maent yn chwareu eu prangciau yn awr yr uu ag oeddynt ddwy a thair blynedd yn ol; ac nid ydyw Dyffryn elodfawr Ctwyd' yn cael ei halogi gan fintei- oedd arfog o filwyr a heddgeidwaid yn awr fel cynt. Llipa a thila ydyw gosgordd Stephan er's llawer dydd bellacb, druan ac yntau yn teimlo yn dra digalon o'r herwydd yn methu gwneyd agos gymmaint o waith dros ei feintriaid ag a ddymunai. Gan na ch&iit arf- ogion, bi-I oes dim i'w wneyd ond ymostwng i gyf- lawni ystrywiau, a cheisio dala y ffermwyr trwy ddi. chell. Yr ydych chwi eich hunain wedi bod ya cy- hoeddi hanes digrifo! y j Tori y Sabbath ar Fynydd Llech, I- pan aeth hanner dwain, mwy neu lai, or gwyr wnn raid,' yn eu breo ddau geSyl, i attafaelu, neu i gym- meryd merlyn neillduol, heb ystyried o gwbl eu bod mewn gwlad ag y mae ei pharch i ddydd yr Arglwydd yn ddiarebol. Cyhoeddasoch, hefyd, hanes rhyfedd I. am y brys-ymweliad plygeiniol Ag ardal Llannefydd, a | pha mor fethiantus a fu yr ymgyrch hono. Cymmer. asant a Ail wtb Uygeiniol i Lannefydd un boreugwaith yr wythnos hon hetyd; a liwyddasant i attafaelu mewn pump neu chwech o leoedd cyn i'r wlad godi i'w bwrw ymaith. Bydd yn angenrheidiol oymmeryd mwy o drafferth, modd bynag, pan y deuir yno yr ail dro i werthu. Cofied y pen angel byny, ac ystyried. Cofied, hefyd, mai yn Llannefydd y bydd yn gweithio. 0 ran hyny, nid oes nemawr berygl y gall efe byth anghofio Llannefydd. Fe ddywedodd Mati Waedlyd, pan yn mtn marw, fod 'Calais' (dinas yn Ffraingc), wedi ei gerHo ar ei chalon hi. Ysgatfydd oaal1 Stevens, pen beili yr eagobion, hefyd, ddyweyd yn eg!nr fod yr enw 'Llannefydd' yn gerfiedig ar ei galon yntsn. I Pendeweiddiwch yr Eagobion ydyw y peth sydd yn synu mwyaf arnaf fi o bob petii ynglyn a'r holl fusnes hon. Nis gwn yn iawn pa faint 0 gyflog a roddir ganddynt i Stevens, na pha faint i'r 6gwyr wrth raid.' Y mae traul eu cadwraeth yn y wlad, a chostau y cludo i'r siwrneion ofer yma a thraw, yn rhwym o fod yn uchel. Hyn yn unig a wn nad yw Stevens byth yn gallu casglu digon i dalu y treul- iau. Da.n swJlt yn y bunt a fuasai yn boddloni yr am- aethwyr, hyd nes y ceir dadwaddoliad ond y mae yn well gan y gwir barchedig dadau' hyn wastraffu y oyfan, a chwaneg, i gasglu y degwm, na throi ffyrling yn ol; a dyma fel y maent yn dangos ed cydymdeiml- ad sylweddol a'r amaethwyr, y mae yn debyg. Buont yn I lulu y Degwm yn Atodrart, y dydd o'r blaen, mi a glywais, i'r Canon Brown. Rbyw bedwar cant o bunnau yn y flwyddyn ydyw yr hfir a dderbynia y brawd bach hwn am 1 fugeilio' yr ychydig 'ddefaid' sydd yn ewyllysio gosod en hunain o dan ei ofal-deng waith mwy nag a gaiff y Parcb. Evan Jones am fugeilio cymmaint ddeng waith o ddefaid. Dywedwyd wrthyf yn mhellach, na welodd y Canon yn dda droi yn ol gymmaint a bailing i neb. Gobeithio na bu efe yn llawn mor llaw gauad a hyny chwaitb. Nis gwn am parson yn y cwmpasoedd hyn ag y byddai yn hawddach iddo droi awm da yn ol, pe dewisai, na r gwr hwn. Pedwar sant 0 bunnau i fyw arnynt yn "fori! Gall- wn fyw yn fr&s, a ohadw teula mawr (yr hyn Bad oes gan Mr. Brown) ar gan punt yn Modfari. Heb law byny, y mae afe yn dirfeddiannwr, a'i yatad yn dwyn i'w goffrau yn helaeth. Ao etto, troi dim yn ol, meddir. Hwyrach na ofynodd yr amaethwyr am ddim yn ol ganddo a phe buasent yn gwneyd, y buasai yn dda gan y parohedig en cyfarfod. Dau beth a ddywed- af 010 gadael Bodfarilaf, Dylai y landlordiaid adael rhwng eu tenantiairl a thalu y degwm, non ynte, dylent fitted yn gyfrifol am bob treth amll y !'?n cy stal. ™1, Fod 11?rw, mawr, rhai ag y gtflemd di sgwyl iddynt fod ar y blaen, yn ffrynt y frwydr, yn cael y gair o dalu ar y sly, gan adael i'r ffermwyr byohain ymladd. Byddai yn dda cael .enwau y rhai bychain, anrhydeddus, ac e;wyddorol, i'w cyhoeddi i'r byd, i godi oywilydd ar y rhai mawr.' Bn I Deon Llanelwy yn Nantglyn y Sol diweddaf, yn pregethu in full canonicals. iyo- iwyd y buasai y wlad yn codi i fyned i wrandaw Dr. Owen, fel y cododd hi i wrandaw M'BI Davies, yr efengyles, yn Ninbyoh y Sabbath blaenorol. Ond, a goeli di, ddarllenydd, nid oedd eglwya feofian Nantglyn ddim yn banner Hawn, pan yr oedd y mwyaf (ond un) mewn bod yn esgobaeth Llanelwy yno mown llawn uniform. Y mae y deon, fel yr esgob, yn credu mewn ystadegau. Dyma iddo ddwy nea dair. TJn-ar- bymtheg ar hngain oedd yn bresenaol o bobl mewn oed, a deuddeg o blant—pedwar dwsln-un o dan hanner cant (a rhoddi Dr. Owen i mewn yn y' cownt Yn nghapel y Waen, cynnelid cjfarfod gweddi nos Sabbath, a'r gynnulleidfa yn nemawr llai nag arfer; an yn nghapel yr Annibynwyr, yr oedd y gynnulleidfa ya gryno, heb gymmaint ag un wedi ei swyno oddi yno gan yr hyawdledd deonawl. Well done, Nantglyn, 'nid äg ûs y delir hen adar?' Ymneillduwyr sydd yno. Beth ydyw y son mawr yma sydd am 18wer- oedd vn Potio' ar v Sabbath yn Llanrhaiadr i Ai gwir hyn? Pobl o Ddinbych, a manau eraill, sydd yn myned yno, meddir. Yn mha le y maent yn cael died? Owestlwn arall. Yn mha le y mae yr heddwas? Yr wyf yn clywed ewyno mawr, a dygir y mater i fwy o sylw etto oni cheir di wygiad. Pwy sydd yn yslotian, ac yn mha le, ydyw y cwestiyaau i'r prif gwnstabl, ac i'r Pwyllgot Unedig. Ydwyf, &c., -1 PSBDBAGOX.

CANU A'R GALON AC¡A'R DEALL.' FUNBDDIGIOF, Yr ydym yn byw mewn oes gerddarot- Sfin eanu sy'n y ceunant, Cana 'n y nos, canu 'n y nant.' Y ffordd I gael cynnulliad ltiosog yn awr ydyw cael digonedd o guuu. O. cyhoeddir darlith fuddiol ao addysgiadol, bydd hanner. yr addoldy yn wig. Oe oeir oyfarfod pregethu, teneu iawn fydd y nifer. Os eyhoeddir moddion gweddio am saith foteu- Sabbath, yohydig iawn fyddy nifer y oyfarfod gweddi cenhad- o4 yr un rhai bob amser fydd yn ei gyunal. Ond, eyhoedder oyfarfod canu, a bydd yr oriel, neuy seddan canu, yn Ilawn o wrandawyr; ao o'r tu allan i furiau yr adeilad, bydd tyrfa liosog. Ond ammheuwn a ydyw y gerddoriaeth a elwir gen- ym tyn gyssegredig' yn deilwng o'r hyn a ddylal canu a'r galon fod set, canu i Dduw gyda'r amcan o'i foli. Golyga ganu yn wresog; y galon wedi ei thanio gan barch i Dduw. Canu a'r deall a) dd etto yr un peth o ran egwyddor; hyny yw, canu gan ddeall mat i Dduw y cenir. Golyga un y rhan ddealltwriaethol, a'r rhan arall yr ewyllys a'r teimlad. Nid deall y gelfydd- yd a olygir. Y mae y gelfyddyd—y chwanegiad au a'r attodiadau at hen alawon-wedi parlyeu eu naturiol- deb, fel nad oes Bwyn o gwbl yn y canu. Y mae mwy o ymgais yn y dyddiau presennol at foddio olast y gyn- nulleidfa nag sydd am gynuhesu y teimlad, a'u codi i dir mwy ysbrydol. Amcan eithaf canu mewn llawer man ydyw boddhlln rhyw ddyn. Bydd rhyw gyfaill wedi dyweyd wrth yr arweinydd corawl ei fod yn dyfod i'r capel 1 glywed y cOr. Yna ymdrechant ddysgu rhyw anthem i'r dyn dyeithr eu clywed. Os bydd yr wyl fiynyddol yn agos- hau, dysgir rbyw,ddarnau, o herwydd y rnile yja debyg y bydd llawer o ddyeithriaid yno yn yr ivyl. Felly, yr amcan a ddeallir ydywboddhauclast a chywreinrwydd pobl ddyeithr. Neu, dichon y bydd rhyw ddyn wedi ceisio gwneyd a'i fod yn gyfaill i'r arweinydd; yna, dysgir y d6n er mwyn yr hen gyfaili. Clywais am un jai-weinyda yn galw Jam d6n, o herwydd,' meddai, ei fod yn hen Gymro iawn.' Nid dyna y(, yy yr amcan i fod. Yn hytraah, canu i Dduw o'r galon, heb fod gwaeth pwy fyddo yr awdwr, na beth fyddo cy wreinrwydd neb. (Janu yn llafar' a ddylid. Y mae llawer dyn wrth gasglu tonau yn eu cyngban- eddu, neu yn eu cyfnewid, nes y maent yn colli eu holl naturioldeb a'u swyn; ac am hyny, nid ydynt yn cyffroi dim ar y teimlad. Nifer fechan o gasglwyr tdnau ac emynau sydd yn oyihaedd yr amcan y dydd- iau presennol, Credwn fod Caniadau y Cyssegr, dan olygiad Mr. Hugh Davies (Pencerdd Maelor) yn ilawn cystal, os nad gwell casgliad na'r un sydd ar y macs, eystal, os nad gw4, Y mae yn cadw y teimtad—' y peth byw' hwnw-y rhywbeth naa gellir ei ddannodi, yr hyn sydd yn cynnhyrfu y teimlad i ganu o'r galon, ao a'r deall, y mae hyn yn cael ei gadw ganddo. Y mae yn bryd cael cyfnewidiad trwyadl yn y dull o ganu cynnulleidfaol, yr wyf yn gwbl argyhoeddedig. Ydwyf. &o.. SION RHYDDERCH.

i ARDDANGOSFA AMAETHYDDOL SIROEDD DINBYCH A FFLINT. OYNNALIWYD yr arddangosfa hon eleni yn Rhuthyii. Cafwyd tywydd hynod o anffafriol, o blegid gwlawiodd yu drwm bron trwy gydol y dydd. Nis gall tywydd o'r fath yma lai nag etfeithio yn fawr ar ysbryd brwdfrydig y person- au hyny a deimlant ddyddordeb mewn arddang- osladau amaethyddol; ae felly, i raddau, y ba gyda'r arddangosfa hon. Er hyny, daeth cyn- nulliad tra lliosog ynghyd acyn mysgy cyfryw, yr oedd rhai o amaethwyr mwyaf adnabyddus Gogledd Cymiu. Yn gynnar ar y dydd, cynnaliwyd cyfarfod blynyddol aelodau y gymdeithas, 0 dan lywydd- iaeth Mr. King, Bodyngharad. Dewiswyd Syr Robert Cunliffe, Acton Park, Gwrecsam, yn llywydd am y flwyddyn ddyfodol; a Mr. Frank Lloyd, Gwrecsam, yn is-lywydd. Ymwelodd dirprwyaeth o Lanelwy a'r cyfarfod, er ceisio dylanwadu yn ffafr cynnaliad yr arddangosfa yn y ddinas hono y flwyddyn nesaf. Y penderiyn- iad y daethpwyd iddo, modd bynag, ydoedd, iddi gymmeryd lie y waith nesaf yn Nhreffynnon, ac yna yn Llanelwy, yn 1892. Yr oedd yr arddangosfa, ar y cyfan, yn un ragorol; a chafodd mwy o entries eu hanfon i law o lawer nag yn yatod y blynyddoedd o'r blaen. Y mae hyn i'w briodoii, i raddau, i weithgar- wch dyfalbarhaol y pwyllgor lleol; ac hefyd, i nifer fawr o wobrwyon a gynnygid i gystadleu- wyrHeot. Ymddangosodd rhestr gyflawn o'r buddugwyr yn ein rhifyn am ddydd Mercher.

CYNGHAWS 0 FEIRION YN NHY YR ARGLWYDDI. WEDI rhoddi gwrandawiad a barhaodd dros ddau ddiwrnod, y mae l'y yr Arglwyddi wedi rhoddi eu dedfryd yn achos Robert Owen Jones, ac eraill, yn erbyn Robert Jones. Codwyd yr achos hwn yn gyntaf mewn [jerthynas i hawl yr olaf i ddefnyddio tfordd a arweiniai at Plas-yn penrhyn House, sir Feirionydd, ac i'r brif ffordd, a thrwy yr bon hefyd y gallai efe tyued at diroedd a ddel- id ganddo. Honai yr appelwyr fod y ffordd dan sylw yn un breifat, ac nad oedd gan Robert Jones hawl i'w defnyddio. Rhoddodd y rheith- wyr a fu yn profi yr achos yn y frawdlys dded- fryd o blaid Robert Jones; ond ni fynai y Barnwr Fieldmo hyn, a rhoddodd ei farn yn ffafr y blaid araB. PaD ddygwyd yr achos i'r llys appeliadol, cafodd dedtryd y Barnwr Field ei throi o'r neill- du, am mai y rheithwyr oedd wedi penderfyna yn unol i'r dystiolaeth a roddwyd yn yr achos. Dyma syniad Ty yr Arglwyddi hefyd, pa un sydd wedi taflu appeliad yr achwynrddion allan, gyda'r costau.

I MYNWENT SOAR. LLE i ddal dagrau galar— eitlia' noa lV'rtiiynasau hawddgar; Distaw letty, gweiy wár, I siio incirwon Soar. Carw a thrwm drocd gorthrymyùù-ni A NaTchwerwon leferydd; Lie unig, cartref llonvdd, Yn naear Soar y sydd. Mynwent Soar, ddi-siarad-yn ei phriiJ Ni ch-yffroir,parabliad Rhyw fro oer i fwrw had, Fedir mewn adgyfodiad. Soar. R. H. W' ATKIr,

I COFGOLOFN DR. JONGJ I I (DLWEDDAR BRIFATHRAW CULKQ iEEFEcCij. I Un o Destynau Emtddfoa CIN-V.gro,!j, I Os perchir gan ddynion wroniaid yr oesau, Os codir cflf-feini i arwyr cleddyfau, Yn sicr y dylai pob cenad gwir addas I Grist uwch eu beddau gael arwydd o urd(lu, Mac'r galon yn twymno wrth roddi ein syiff Ar golofn fendigaid, a chrybwyll am enw, Y Dr. clodforus sydd heddyw'n fydon\vc», Egluro 'i gymmeriad wna'r golofn ardderciioj, tlrddasol gflf-golofn, rhyw d6n o wyleidd-dts,' Sy'n d'od dros ein hysbryd wrth agoshau ym, Mae rhywbeth i'r teimlad sy'n wir gyssegredig Wrth sangu 0 amgylch y fan neillduedig: 0 am ostyngeiddrwydd rbag myu'd yn rhy wj." A rhuthro'n ddiystyr yn mlaen at y golofn, Rhyw ysbryd nefolaidd fo yn ein meddiasim 0 barch i'r un teilwng sy'n gorwedd o dani. Ein Dr. anwylaf, gwycli athraw Trefecca, 0 bur goftadw; iaeth sy'n gorwedd fan yma, Mewn hedd, a chof-golofn urddasol geir am, Fel angel gwarcheidiol o hyd yn ei vylio: Bu dwylaw celfycWyd 'n ei harddu a'i thrwaio, Rhy anhawdd i'r chwaethns i beidio 'i liayi%,yi, Mae'n deuu y llygad sy'n hoff o brydferthwct Mae'n swyno ein calon o hyd gan ei harddweb., Mae'r ceinion lyth'renau, fel stir y ffurfafen, Sy'n traethu fod haul wedi machlud o'r wybret Yn eglur arddangos yn wastad i ninnau Fod haul mawr yr athraw yn peidio rhoi 'i oleu- Ond er iddo fachlud o'r wybren ddaearol. Mae'n ffiamio yn entrych y wybrcn dragwydj0i A heddyw iaith ftid y gftf-golofti fynea Am haul fu yn ddisglaer am gyfnod byr yma. Fe rydd y gdf-golofn am oesau i ganlyn Rhyw fawredd ac urddas di-ail ar y Ilccvn, Gall Clos-y-graig heddyw o galon ymffrostio Mewn cryd ac mewn'beddrod i arwr di guro; Fe sieryd y golofn gyfrolau'n wastadol 0 fawredd ein gwron mewn nerth aiigliyir.mhuo' I blant y dyfodol, boed hon yn symbyliad, I godi yn gewri dros achos y Ceidwad. Mae llygad dychymmyg yn edrych i fyny Ar golofn odidog ger gorsedd yr lesu, on wedi 'u goreuro mewn dwyfol ysblander Dan adlewyrchiadau pur Haul y Cyfiawntler; Ein Dr. anwylaf yw'r golofn hardd yma, Awelon Ilym amser ni wnant byth ei una, Rhy braf yw yr hinsawdd, rhy bur yw'r gorcrat, I wnevd cvfnewidiad ar wedd y colofnau. s. 0.

ARGLWYDD AC ARGLWYDDE? DUNLO Wgl CYMMODI. DYWEDIR fod y cwp! ieuangc nchod wedi dyfw i gymmod, ac fod pob annealltwriaeth ddynt wedi ei settlo yn foddhaol. Nid oes o ychydig ddyddiau er pan ddycodd Arglwjii Dunlo gynghaws am ysgariaetn yn erbyn ei briod am, meddai, ei bod yn dal cyssylSai anfoesol a dyn o'r enw Wertheimer. Methods; llys a chael fod sail yn y cyhuddiad, a thorite ant ddedfryd o blaid yr arglwyddes, gyda'r costan. Felly, bydd i'r ddau barhau yn 11 gwraig hyd nes y gwahenir hwy gan angeu, Erbyn hyn, sonir fod y ddau wedi dyfod i gymmod, ac fod Arglwydd Dunlo yn edifwlw am ddarfod iddo lasgo ei briod i lya barn; <ai dywed mai ei dad, Arglwydd Clancarty, fu yr achos o hyny. Y mae teulu Clancarty yn ddigofus ofnadwy am i'w mab gyfathrachu i'r Arglwyddes Dunlo, yr hon oedd, ac y sydd, ;i dilyn ei galwedigaeth fel un o brif chwarei- ferched chwareudai Llundain.

OOLEG LL AN YM DDYFI, DIWRNOD YR ANRHEGU. DYDD Gwener diweddaf ydoedd diwrnod eyf. lwyno y gwobrwyon yn y coleg uchod. to hanner awr wedi un ar ddeg, pregenodd y Parch. Canon Roberts, Llandaf, yn eglwys Llat. ddigat; ac wedi hyny, bu cwmni lliosog jn ciniawa yn mhreswylfod y Warden. Ychydig wedi deuddeg o'r gloch, daeth cyn- nulliad lliosog ynghyd yn neuadd yr ysgol. Cymmerwyd y gadair gan Arglwydd Emiyit gyda'r hwn yr oedd y Cadfridog Hills, Dolaa .Cothi; y Parch. Canon Roberts, Llandaf J Proffeswr Hartwell Jones, o brif ysgol CJerdp. a'r Parch. Owen Evans, Warden y Coleg. flwyddyn ddiweddaf ydoedd tymmor cyntaf 1 Parch. Owen Evans fel prifathraw y coleg, I llongyfarchwyd ef o herwydd y llwydJitldtl ddilynodd ei lafur. Darllenwyd yr adroddiad blynyddol gan Y warden a dywedodd fod tri o yniddiriedolwvry coleg-sef y Canghellydd Phillips, Mr. D. LW: Jones, a Deon Llanelwy, y cyn-wardea— bod yn analluog i fod yn breseunol. F., y diwrnod hwnw, flwyddyn yn ol, yr oedd fechgyn wedi gadael yr yagol, a Tu o rai M<W wedi eu cymmeryd i mewn; ac mewn treiu gyfarfod y cynnydd yn nifer y byrddwvr, f_ raid darparn bwrdd dy newydd. EM"?? safleoedd anrhydeddus yn arholiadau y pJ ysgolion am y Bwyddya. Daago.sai y rht, hon fod gwaith rhagorol wedi ei wneyd yn), I coleg yn ystod y flwyddyn, ac fod tymmorc?? Mr. Evans wedi troi allan yn UwyddtMi  mhob ystyr. Pasiodd chwech 0 fechgyn urs iad jMct<nc?a<ton PrifvQgol Llundain ,2.f, P. Charles. D. J. Morgan, G. A. W'? Prythercb, G. Ll. Robert, a W. J. E?cs. oedd adroddiad Mr. W. M. Lindsay, yr M?' ydd clasurol, yn hynod o ffafriol. Yna cafwyd auerchiadau pwr??so! 9311 cadeirydd a'r Proffeswr Hartwell Jones. ? wedodd y biaenaf iddynt dori et\ c.yssy!? deon Llanelwy gyda chryn lawer 0 cud o"*? oedd yn dda ganddo feddwl fod y warden p ennol wedi llwyddo i gadw salon uehel y cole,¡ fyny. fr oeddynt yn edrych i'r dyfouol g." hyder. Mr, Hartwell Jones a longyfarchai y coleg ngwyneb y gwaith thagorol a wuaed, ac a ynddo. Ffaith hynod o arwyddocao. )1^ fod dau o gyn-btoffeswyr yn yr iaith Uymraej, athrawon yn y coleg. Yna cafodd y gwobrwyon en eyflwvllo efrydwyr llwyddiannua gan Arglwydd Em': j yr Arglwyddes Hills Johnes, a Mrs. Jonn-'L(, therfynwyd y cyfarfod trwy basio y aioicu arferol.

Bwriada Mr. Stanley wneyd ei >'mt' eybueddus cyntaf yn yr America ar yr I Dachwedd. Jd' Cafodd chwartet miliwn o bunnan eu soddi yn ariandai cynnilo Glasgow yn ystO Owyddyn ddiweiWaf. i t Saif 64 o eglwysi o fewn chwarter D?, t't Paul, Llundain, ac y mae cyaogau cfens? ?., amrywio o 2,13(jp. byd ychydig dros