Yr Amserau

GOHEBIAETH. Ni all pob syniadau a geir mewn cyhoeddiad yn cynmys amryfal farnau,, foel yn gydsyniol a golygiadau personol y Qolyguyr; ac ni ddylid cyfrif iddynt hiry y beiau, mwy na'r rnagoriaethau, yn null nac iaith Gohebityr.

EISTEDDFOD MADOG. Dymuna Gohebydd yn eieh rhifyn diweddaf, gael ei hysbysu gan Bwyllgor yr Eisteddfod, pa faint o Weddi Habbacuc sydd i'r ymgeiswyr gym meryd i gyfansoddi yr Anthem. Dymuna y Pwyllgor hysbysu mai o'r ail adnod byd y bedwaredd ar-bymtheg, o'r drydydd bennod, a feddyliant; ond y frawddeg olaf o'r 19eg i'w gttdael allan. Ac er mwyn cael cyfansoddiad da, maent wedi penderfynu codi'r wobr o at5 i £10, Ydwyf dros y Pwyllgor, THOMAS JONES, Ysg. Cyn. Cefnymeusydd, Chivef. 3ydd, 1851.

AT Y SAWL Y PERTH YN IDDYNT YN EIFIONYDD. MR Gor.Niid ychydig yw y siarad sydd ar hyd a lied y wlad yn achos cyfarfod gwrthbabyddol Tre'madoc, ac yn wir nid rhyfedd os bydd Ulwy o son am dano eto, oherwyddfodrhyw bethau hynod jawn wedi cymeryd lie mewn cysylltiad ar cyfar- fod whod. Mae'n hysbys i'r cyfarfod gael ei alw yngbyd gan yr Eglwyswyr i ddwyn allan ddeiseb yn enw holl drigolion Eifionydd. Daeth y lliiaws ynghyd —darllenwyd y ddeiseb,—yr hon nas gellid ei ehyfnewid, debygaf, mwy na chyfreithiau y Med- iaid a'r Persiaid." Gan ei bod yn cynnwys yr liyn na's gallasai yr un Ymneillduwr cywir gydsynio ag ef, cyfododd Mr. W. Ambrose a chynnygiodd welliant; ccfnogwyd hyny, ac arwyddodd o leiaf 111 o bob 20 o'r gynnulleidfa eu cydsyniad. Y peth a allesid yn rhesvi-nol ei ddislwyl bellacb oedd i'r ddeiseb gael ei hanfon yn ei ffurf welledig-, yn ol penderfyniad y cyfarfod, ond yn lie hyny anfonwyd yr un wrthodedig allan igael ei llawnodi: ac y mae yn wirionedd fod llawer o Ymneiilduwyr proffesedig wedi gwneyd hyny. Wrth ystyried y fièithiau uchod tueddwyd fy meddwl i anfon ychydig ofyniadau at y sawl y perthyn iddynt tnvy gyfrwng yr Amserau a byderaf na ystyrir hyn yn anfoneddigaidd nac yn annlieg. 1. Chwychwi Eglwyswyr, pa fodd yroeddych yn disgwyl i'r Ymneillduwyr lawnodi deiseb yn cyn- nwys pethau liollol groes i'w begwyddorion ? Ai rhesymol oedd disgwyl i'r mwyafrif ymostwog i'r Heiafrif? 2. Chwychwi Ymneillduwyr, ai peth ysgafn a dibwys yw fod y Ddeiseb yn cynnwys addefiad o "Kiog or Queen's Ecclessiastial jurisdiction." Diamau yr ymdrechwyd haeru hyny. Ond os di- bwys yw, paham y dangosir cymaint gwrthwyneb- iad i adael yr ymadrodd allan ? 3. Pa beth a'ch tueddodd i anfon am y ddeiseb wrthodedig i wahanol fanau i gael ei chadarnhau a'i harddu ag enwau y fath orthodoxiaid ? Ai am ei bod yn cynnwys yr ymadroddioo. a adewid allan o'r un welledig? 4. Pa beth a effeithiodd y fath gyfnewidiud yn eich meddyliau,—wedi dangos eich cydsyniad a'r gwelliant-a chyn pen wythnos yn llawnodi yr un wreiddiol? mae'n ddrwg iawn genyf fod rhai o benaethiaid a dysgawdwyr y bobl yn dyfod o fewn cylch y gofyniad yma. 5. Paham yr ydych yn beio, yn bel ac yn enllibio Mr. Ambrose am yr hyn a wnaeth yn y cyfarfod crybwylledig? Onid oedd yn gweitbredn yn gwbl unol ag egwyddorion ymneillduaeth A oedd yr hyn a wnaeth yn groes i'r arferiad cyffredin mewn cyfarfodydd cyffelyb ? Nid yw gymaint o syndod genyf weled gwyr Bangor a'u cymydogion yn ei feio, y maent hwy yn hyny yn gyson a'u harfer ac an hegwyddorion hefyd, am a wn i, ond y mae eich gwaith chwi yn gwneyd hyny yn beth rhyfedd iawn yr ydych yn dirmygu un am amdditfyn yr hawliau a ddylai fod yn werth fa wrocaf yn eich golwg. Os ydych am gael eich cymeriadau yn deilwng o honoch eich hunain, fel dynion acfel ymneilldu- wyr, rhoddwch resymau teg am eich cytiawniadau yn yr acbos dan sylw. Gan mai cyboeddus yw hyn o'i ddechreu felly y dylai barbau, yr byn yw fy rheswm dros gyfairio yr ychydig ofyniadau uchod atoch trwy gy.'rwng yr Amserau. LCTHERIAN 0 LWYTH ARALL. I

MR. GOLYGYDD,-Pan yr ydys yn ysgrifenu ac yn areithio c/maint yn y dyddiau presenol yn er byn y Pab cCi ymosodiadau vsbrydol ar einteyrnas, mae'u ddichonadwy nad ydyw y mwyrif o'ch dar- llenwyr yn gwybod am natur y sefydliad o ba un y deilliant. Gwir ydyw fod y gair propaganda yn cael ei ddefnyddio yn fynych mewn areithiau ac ysgrifeniadau pan yr ymdrinir a'r pwnc, ond mae yn bosibl fod y lliaws yn methu cysylltu un arych- feddwl cywir o'i bartbed. I'r dyben o wneutbur y gair yn fwy dealladwy efaUai y bydd y Uinellau canlynol yn dderbyniol. Sefydliad addysgiadol helaeth ydyw Colegio de Propaganda Fide neu Y Glasgor er lledaeniad y Ffydd perthynol i Eglwys Rhulain, a than arolygiaeth digyfrwng y Pab a'i Gardinaliaid. Y mae yn sefyll yn y rhan ardderch- ocaf o'r dre, a adwaenir wrth yr enw Piazza di Spngna dechreuwyd ei adeiladu yn y fhvyddyn 1622 yn amser Gregor y XV, a gorphenwyd ef yn nheyrnasiad ei olynwr, Urban yr VIII. Ei ddv- ben ydyw parotoi cenhadau i bob rhan o'r byd ad- nabyddus lie mae dynion i'w cael, ac fel y cyfryw i drosglwyddo cynlluniau y Pab a'r coleg cardinal- aidd i'r gwledydd y penderfynir arnynt, er eu dar- ostwng i lywodraeth Rhufain. Dywedant fod y gyfuudrefn o addysgiaeth sydd wedi ei mabwysiadu yn y Propaganda, yn un mor gynnwysfawr a all esid ei dvteisio erioed, mewn tilioes, unrhyw wlad ac at ba achos bynag, priodol iawn y cymliarwyd ef gan athronydd Francaidd i gleddyf a'i tlaen a'i fin yn mhob gwlad, pan y mae y liaw sydd yn ym- aHyd yn ai garn yn Rhufain. Yn mhlith yr efryd. wyr gwelir rhai o bob gwlad ac o bob lliw, wedi eu cymet-yd o blith Chineaid, Hindwaid, Arabiaid, Aiphtiaid, brodorion copraidd Ameriea yn gystal a getiedigion olewyddaidd Ynysoedd Mor y Deau, yu dysgu nid yn unig eu ieithoedd eu hunain, ond iLladin, Eidalaeg, Hetraeg a Groeg, yn nghyd a'r gwyddorion, naturiol a moesol, rhesymeg, araetli- eg, hanesyddiaeth, athronyddiaeth feddyliol a duw inyddiaeth. Dangosir cymeriad amliaethol y y coleg ar yr achlysur, pan y mae yr efrydwyr yn cael eu arholi yn gyhoeddus ger bron y coleg car- dinaiaidd, a phendefigion cartrefol a thramor, yr hyn a gymer le oddeutu'r Ystwyll. Y pryd hwn y 'byddant wedi eu gwisgo yn eu dillad genedigol, ac y dysgwylir i bob un o'r brodorion ti amor i adrodd darn o brydyddiaeth, neu ganu un o'u caniadau cenhedlaethol. Y mae yr olygfa yma yn un fwyaf dityr a chyffrous a welwyd erioed ar y fath achly- sur. Yu mhlith yr ieithoedd a glywir yn barhaus yn cael eu hymddiddan o fewn muriau y Propa- ganda ydyw yr Hebraeg, Caldaeg, (hen a diwedd- ar), Anuenaeg (lien a diweddar), Samariaeg, Syr. laeg, Aiabaeg, Persiaeg, Lladin ac Eidalaeg (ydynt ieithoedd cyfFredinol y coleg) Maltaeg, (Joptaeg, Etbiopaeg, Chinaeg, yn eu hamrywiol dafod-ieith- au yn nghyd a gwahanol dafod-ieithau'r teulu Coltaidd. Gwelir yma yn eglur fod rhai o dalent au penaf y byd dan ddylanwad digyfrwng y Pab a'i Gardinaliaid fel ag y maent yn yrnddangos yn y Propaganda, ar feddyliau yr efrydwyr, y rhai wedi gorpheu amser eu hefrydiaeth a fyddant yn l cael eu gwasgaru fel heidian o locustijiid o begwn I i begwn ac o'r dwyrain i'r gorUewiu i fwyta nert}) dynoliaeth fel ag y maeyn gyfansoddedig o reswin a moesan lie maent i'w cael, a'u hatal i'w medd- ianu lie nad ydynt wedi v niddanl-os. Britonferry, I DEwI.

I CYFARFOD GAN YR EGLWYS WLADOL I YN YSGOLDY LLALLECHID, A D HAMOAN I WRTH WYNEBU DARLITU Y PARCH JOHN PHILLIPS, BANGOR. Dyddittuofnadwyywydv(ldjaul)vn Dyddiau Arglwydd y lluoedd, ar hob balch ac uchel, ac ar bob derchafedig, ac efe a ostyngir dyddiau i dynu i lawr uchel drem dyn, ac i'r Arglwydd yn unig gael ei dderchafu yn mhob calon. Y mae hen sefydliadau oesol yn gorfod rhoi y ffordd, hen gre dciau a chytfesion, ag sydd a'u gwallt yn WYll gan amser, pa rai nad amheuwyd eu gwirionedd o'r felaen, hyd yn hyn, yn cael eu gwysio at y maen prawf; a gwae, gwae, sydd uwchbeu pob un o honyut, nad ydynt yn gallu profi fod eu llindardd- iad wedi hanu yn gwbl o'r safon ddwyfcl. Daeth yr amser o'r diwedd i chwilio Jerusalem allusernau, ac i ddatguddio anwiredd einoethni— a Babilon fawr a ddaeth mewn cofgei-bron Duw i roddi iddi gwpan gwin digofaillt ei lid ef; ac y mae wedi dyfod yn ing, ae yn drallod ar bob eyd- wybod dyn ag sydd a nod y bwystlil yn ei daleen, ac nid oes ganddynt i'w wneuthur ond edrych i fyny ar wirionedd, a chablu, a clmoi eu tafodau gan ofid. Ondiddisgyn ar y mater. Cynnnliwyd cyfar- fod yn y lie uchod, (neitbiwr, Ion. 17,) ae iivspys id ar hyd y parwydydd fod Evan Lewis, y curad, i fod yn gadeirydd, a hyny ar annogaeth y plwyfol- ion, medd of (attolwg, pwy oeddynt tybed, a pha- ham na ddaetbent yno i gydymofidio a'u bugail ?) ac befyd fod rhyddid i rywrai ddyfod yno i'w gwrthwynebu os gullent, ond anfon rhybudd un diwrnod o'r blaen i'r curad dywededig. Felly fu. Derbyniwyd yr her, arhybuddiwyd y gwr gnn am- amryw. Daeth tri neu bedwar i fyny o Fangor, ond nid Jadwaenwn ond dau o honyct; set T. Charles, Ysw., Meddyg, a Mr. Thomas Lewis. Ar ol i'r cyfarfod gael ei ddechreu drwy weddi fer, a derbyn cynghor anwyl a Christiouogol iawn gan Ull Mr. Vincent, Aber, yr hwn fel myrli a ddi- ferai ar hyd hespenau clo calon galed, darllenwyd y rheolau, a dodai Mr. Lewis y gwaith o lywyddu y cyfarfod i fyny i Mr. Vincent. Wedi hyn, cy- merodd tipyn o eiriau le rhwng Mr. Charles, a Mr. Lewis. Dy wedai y cyntaf fod yno un eyfaill wedi dyfod i fyny gydag ef i wrthsefyll eu darlithiau os na byddent ar yr iawn, pryd yr haerai yr olaf nad oedd i neb gael y rbyddid hwnw os na hysbysid ef dri diwrnod flaen llaw Ond dangosai Charles na otynai y papyr ond un diwrnod. Ond ni fynai Mr. Lewis i'r gwrthwynebwr ddod ynmlaen brisvn y byd; pa fodd bynag, llwyddwyd i gael y rhyddid hwnw o'r diwedd. Ymddangosai Mr. E. Lewis ar ol hyn mor aflonydd a phe buasai farwor dan ei draed; ac yr oedd ynddo yn ymddaugos arwyddion cryn lawer o natur ddrwg. Bellach, y ddau oedd gan yr Eglwys i ddarlithio drosti, oedd John Williams, a Thomas Jones I ddechreu, galwyd i fyny John Williams. Areith- iodd yn lied faith—go dlawd oedd yr araeth hon, a rhoddi barn cariad ami hefyd. Yr oedd wedi ei hysgrifenu ar larp o bapyr, a phan fyddai y dar- lithiwr yn methu myned yn mlaen, cynnorthwy- id ef yn ffyddlon gan ei weinidog. Apeliai y tafam- wr hwn at ddydd y farn fawr, nad oedd gauddo un ameau at ddim ond cael hyd i'r gwiriouedd 1'el v mae yn yr lesu. Felly yn wir. Danghoswch hyny John. Yr oedd ei enan yn Hawn o eii-iau dirmygus, a chas am Mr Phillips a'i frodyr. Pa beth oedd ei feddwl am ddydd y farn, tybed ? Ai meddwl yr oedd mai rhyw gyfartod o daeru a checru, a gwyrdroi adnodau y Bibl, yw y dydd hwnw ? ynte rhyw gwrdd Ilawen digrit: megys ag a fydd mewn tafarn, o ganu a rorio ac o ltwre, nes byddarujgwladwriaeth o bobl! Pryd y bydd y wraig wedi derbyn arian y brag, A'r barilyu wag cyn y boreu." Yn nesaf, galwyd i fyny Thomas Jones. Meddai yutau ddarn o babyr cymaint a llabed ei got, ac araeth arno wedi ei gwneyd gan rywun; ond gwadai Mr. E. Lewis na ddarfu iddo ef ymyraeth dim mwy a hi, na thynu rhyw linell ddu ar ryw fan ynddi, a galwai ar Domas i ddvweyd yr un peth, yr hyn a wnai, ond braidd yn ddystaw. Dechreuai yn lied bwyllog.gan ymesgusodi nad oedd ef mor ddysgedig a rhyw rai oedd yno. Pur ddoeth. Ymddangosai fel pe na buasai yn rhyw hwylus iawn gyd-a darllen yr ysgrif; & tbebygei yn hyn i Ddafydd yn nillad Saul, neu ddyn trwsgl yn cardded palmant mewn docs. Pa fodd bynag, cymerwyd y papyr o law Tomas, gan Mr. E. Lewis, a dechreuai tioeddio allan ei gynwysiad yn iawn. Yu awr, gan nad oes genyf gopi o'r areithiau, ac pad tegynof wneyd llawer o syhv o bonynt heb hyny, ac iddynt hwythau addaw eu hargruHu fel y mault, (yr hyn nid allaf byth ei goelio,) troaf oddi- wrthynt, gyda dyweyd rhyw ychydig am eu prif rediad. 1. Haerent fod tri dospartli o weinidogion mewn Eglwys. laf, Esgobion; 2ail, Heuaduriaid; ac yn Sydd, Diaconiaid." 2. Dadleuent dros Adenedigaeth yn tned- y?. Y Llyncent yn r6 yr OJyniaetb apostolaidd." Wedi iddynt o enau John Calfin, lanhau tfieidd. dra y Pab Siwan, derbynient fel peth canonaidd olyniant y Pabau, serch i'w gweithredoedd ysgele. heintio, a drewi, liyd ddiwedd amser. Hefyd, mai darbodaeth ddoeth o eiddo y nefoedd ydoedd, er gwneuthur gwahaniaeth rhwng gwir weinidogion a chwaceriaid: mai bi oedd y wir bibell, trwy ba un y rbedai law yn llaw olynol fendithion nefol i ddyn truenus ar y ddaear—trawsymhonwyr, ac ymwthwyr diawdurdod, yr ystyrient bawb ereill, &c. Pai-baodd yr areithiati hyn (meddyliaf,) oddeutu tair awr a hanner. Dylaswn son ddarfod i Mr. Charles, yn y dechreu, gynyg ar fod i dynged y cyfarfod gael ei daflu i fyny i gymeradwyaeth neu anghymeradwyaeth y gynnulleidfa; ond gwrthod- id hyny ar bob cyfrii gan y curad a'r caaeirydd a diamau iddynt wneyd yn bur ddoeth er eu lies eu hunain, oblegid mawr ofnent yn sicr y canlyniad- au. Buasai taflu y fath bethau ag adenedigaeth yn medydd, ac olyniaeth apostolaidd, i sefyll ueu syrtbio, yn nwylaw dynion diniwed, diddichell, pa rai na ddarllenasent nemawr lyfrau yn eu hoes, ond y Bibl, yn sicr o'u harwain i dainystr, ac i ddarfod am danynt byth. Oblegid pe felly, ow, ow, beth a ddaethai o ganonau yr Eglwys, ac o draddodiadau y tadau ? Go gall, yu wir. Yr oedd yn dda genyfwcled cymaiut a hyn o lwynog- eiddiwsb, a chaelllc i gredu mai nid meipen oedd gan bawb rhwng eu dwy ysgwydd. Ond er pob peth, nid oedd waeth yn y byd pa un, ni ddiang- odd yr areithiau druain heb eu hwtio, a'u hysio ganwaith. Un tro pan ddarllenodd y curad ryw eiriau sarhaus am Mr. Phillips, darfu i'r dorf bar. hau i bysio am amryw eiliadau, yn ddibaid ond i ddial am hyn, nid oedd gan y gwr E,Ivysi, ond bygwth eu darllen drachefn, oni pheidient; ond hwyrach iddo ganfod mai gwell oedd peidio, rhag i'r hysiatf ddidoi yr adeilad He yr oeddynt. Ni bum i erioed mewn cyturfod ag y dangiiosid cym- aint o anniharch tuag at ddarlithiwr na chadeir- ydd. Bloeddiai un, A ydych chwi ddim wedi darfod eto ? ErailI," Yr ydych yn tori y rheol tra y bIoeddiai y trydydd am "ddiorseddu y cad- eirydd, a gosod y Dr. Charles, o Faugor, yn e le. Dywedid fod yno rai yn rhegi, ond ni ddygwydd- odd i mi glywed neb yn gwneyd; a bod rhai yn barod i gwflio, ond ni choeliaf fi byth mo hyny Gwir yw fod pawb o'r bron yn rhoi llwybr rhydd i'w deimladau o blaid neu yn erbyn y pethau. Hefyd, yr oeddym yno er's cyhyd o amser, y lie vn fychan, a phawb can dyned a phe buaseut wedi eu cynio yno, a gwres ueu ager oddiwrth y gynnull- eidfa yn peri i ddyn ddarfod ymaith fel malwoden dawdd, drwy ehwysu. Tybiafos oedd cymwysdery lie yo addas i bed war cant, ddarfod iddo y waith hon oddef ei rythu i gymeryd mil i mewn i'w geudod, beth bynag am ychwaneg. Bellach, wedi i bobl yr Eglwys siarad a fwriad- ent, dacw un o bobl Bangor, Mr. T. Lewis with ei euw, yn driugo yr esgynlawr, a chyn pen pum neu ddeg rnuuyd, dacw ef a chyfFyrddiad ei fysedd- edd, yn tynu yr holl Roman cement a osodid i fyny gan y Llanwyr, yn rypiau, fel eira a faÏ yn syrthio oddiar lethr tô. We], we], dacw rywrai a'u gwedd yn newid, gewynau y wyneb ni allent mwy attal teimladau y galon. Y mae rhywbeth tebyg iawn i'r cnoi, neu'r ddannodd, wedi ymafael yi-L- ddynt; y mae yn ymosod o ddifrif ar yr olyniaeth, nid yw yn cydnabod awdurdod y ddelw fawr a ddisgynodd oddiwrtb Jupiter, yr hon ag y mae holl Rhufain, a llawer o Eglwys Loegr, yn ei haddoli Y mae ei osodiadau yn hynod ystyfuig, a pbob rheswm neu ysgrythyr a ddaw allan o'i enau, yn tadu ei wrthwynebwyr i gymaint o arswyd a dy. chryn, a phe buasai rhywun yn lluchio y boa con- structor, neu y copra capello i'w mysg Ar ei ol ef, dyma ddyn mawr, pwyllog, ac araf- aidd; un o weithwyry llechi yu y gloddfa, John Pirs y galwent ef, yn dringo yr areithglwyd; ac os drug cynt, gwaeth gwedi, am a wu i (chwedl yr hen I bobi). Ni cbydnabyddai hwu bawl Esgob, Ficer, Hrenin, na Brenines, i ymyraeth a'i gfetydd ef. Dywedai, 11 Peth rbyngwyf fi u fy Nuw yn noeth yw fy nghiefyad gan l'od yn rhaid i mi sefyll ar fy ngwaelod fy hun, a myned i'r farnfy hun, bydd- ed i mi hefyd gael barnn drosof fy bun." Aeth yn mlaen i gyferbynu Eglwys Rhufain ag Eglwys Loegr, ac mai putain y galwai y Bibl Eglwys Kliufain ac nad oedd yn bosibl, yn ol natur pethau, fod olyniaeth putain yn llawer o beth, o flaen y Duw sydd lanach ei lygaid nac y gall ed- rych ar anwiredd. Dangosai yr Eglwys hono wedi trochi ei dwyJaw yn, ac wedi meddwi ar waed y saint, ac mai hi oedd y wraig oedd yn eistedd ar y bwystfil yn Nadguddiad loan, i arwyddo ei phut- eindra oddiwrth Grist; iddi ladd y miloedd o fer thyron duwiol, y rhai nid oedd y byd yn deilwng o honynt. I ddangos gradd o'i phuteindra, dangosai eibod yn cyfaddef y Pab yn ben. Ac aeth rhagddo i ddangos fod Eglwys Loegr yn gwneyd yr un fath, trwy gydnabod pawb o olynwyr Hari yr wythfed, hyd y Frenhines Victoria, yn benau tymhorol ac ysbrydol yr Eglwys. Arferai gsnihariaeth yn y lie hwn i brofi ei phuteindra hithau, sef Eglwys Loegr, gan ofyn, Pe bai gan rvw wraig yn y plwyf hwn, ryw ddyn ag a fyddai yD ymwneyd a hi megys ei gwr, ac yn ei gydnabod ben fel ei gwr, ai nid putain y galwech chwi hi? Ic, meddai y cadeirydd. Wel, un felly yw yr Eglwys Wlad- ol hefyd, meddai Pirs, ond. gwadai y cadeirydd nad oeddynt yn ei chydnabod yn ben ysbrydol ac nad oedd neb yn ben felly i'w Eglwys, ond Crist ei hun. Ni choeliai ef mo Pirs, ond (larlleiiodd Pii-s drachefn a thrachefn (o lyfr Maptist Noel?) eiriau yr Eglwys ei hun ar y mater, ac felly nad oedd ond lol ynddo i geisio eu gwrthbroli. Mi goeliaf fi y buasai yno rai yn diflanu y pryd hwnw pe bu- asai bosib] iddynt. Pa un ai mewn anwybodaeth, ai sel dros y gwirionedd, ai ynte gyda yr umcon i ddryslI yr ymresyrnwr cadarn, ygwnaeth y cadeir- ydd hyny, nis gwn i. Gwnaetb E. Lewis rywbeth yn debyg cyn hyny a Thomas I.cvvis hefyd,— gwaeddent lawer am reoi ar y dyrfa, ond toridhi yn dipiau drachefn ganddynt eu hunain, drwy siarad ar draws en gwrthwyuebwyr. Dyna rai o resymau John Pirs, a Thomas Lewis. Cododd John Williams i fyny ai- fedi- gwrllibi-ofi rhyw. bethau, a dywedodd nad oedd ond deg munyd wedi 10 o'r gloch, ond aethym i allan ar hyn, i gychwyn tuag adref. ill eddy] la r ddarfod i'r cyfarfod barhau oddeutu pedair awr a banner. Yr oedd y lleuad yn tywynu yn braf erbyn byn, a phan oeddwn ar bont CoeJmor yn myned adref, clywwn hen ddallhuan CwmCowlwyd vn nghoed y Dinas, yn ysgrechian, ac yn cwyno rbywbeth fel hyn ar MENTRA GWEN. 'Chaiff hen ddallhuan felen, Tw hw hw, tw hw hw, Ddim llonyddyu ei cheubren, Tw liw hw; Gwrthodirfy athrawiaeth, aileni ac olyniaeth, 0 achos Ymneillduaetb, Tw hw hw, tw hw hw. Mi fvnaf wneyd myn f'enaid, &c., Hi'n dost ar Fethodistiaid, &c., Mac gormod byd o lyfrau, a'r boblyn rhy oleu, Ni fynant mo'm beithyclau, &c. Pa les oedd gwneuthur llyfr, &c., Ac hanes iawn ar bapyr! &e., I daeru yn eu dannedd fy achau apostoledd, Ni choeliaiit eln y diwedd, &c. Boed poenan'r Pab a'r purdan, Arnyn' Dliw, arn)nl nbw, Am ddychryn ben ddallhuan, Arnyn' nhw, Da Brutus sa'n fy ochr, a barcut bapyr Bangor, Rhag angau rho'wch i'm gyngor, Tw hw hw, tw hw hw. Mae dydd o'r annedwyddaf, Tw hw hw, tw hw hw, Yn rhuthro ar fy ngwarthaf, &c., [barod, Mae'n nwylaw y dihircx1, bastynau emits yn Yu bygwth tynu'm nythod &c. Ac ymaith a'r ddallhuan ar byny, ac i ffordd a minau. Ni synwn i yr un tipyn na chaf ei chlyw- ed eto os bydd genyf amser i fyned i'w gwrando. D ymunwu wrth dei fynu, ddyweyd mai o r cof yr vsgrifenwyd sylwedd fy Ilythyr, ac os camddy- wedais rywbeth, gwnaethym hyny ol. Pendinas, Llandegai. Huw DjgrFrL. I t," ? hl fu,.

PEDWERYDD ARAETH Y TAD GAYAZZL. YR HON A DRADDODWYD DDYDD SUL IOXAWR 25. Ar ol i'r hen fynach fwrw ffi,%d o wir hyawdledd i dorf anferth, yn erbyn y Chwil-lys, aeth yn mlaeu i ddesgrifio fel llygad-dyst agwedd pethau, yn "mhrif-iuestdy" y milwyr gorwaedlyd hyn, pan dorodd y Rbufeiniaid i mewn i'r caeadle hir an- nhreiddiadwy hwo, ac a symudasant y tunelli o fudreddi, ag oedd yn gorwedd arno, heb eu tymud byd yn nod gan y Ffrancod yn 17.1)8.-Des-rifiodd y pethau yr oedd chwilfriwiad y muriau llydain wedi en dwyn i'r golwg, y maglau llofruddiog i gyf- lawni dienyddiadau dirgelaidd, yr ysgrudion slteletonstanddaearol, y pyllau dyfnion, Ile nad oedd poethgalch wedi cwbl galcheiddio'r olion esgyrn- aidd, y cerfiadau ag oedd ar y muriau yn y daear- gelloedd, heb eu Uwyr dileu, a'r holl olyfeydd tor- calofius a ddygwyd i'r am]wg, ger gwydd corCf o ddinaswyr, yn nghyd a nodiedydd cyhoeddus (Caggisti yr hwn a fu er y pryd hyny, yn pydru yn y carchar, yn unig am gyflawni ei swydd) a'r rhai sydd yn herio pob cais at eu hesponio gan weision cyflog y Chwii lys y rhai sydd wedi dyweyd cel- wyddau trwy'r tow a'r teneu, er mwyn ceisio llin- iaru'r erchyllderau hyn.—Y mae llyfr diweddar Dr. Achilli, "ymdriniaethau a'r Chwil lys" yn bur fanwl ar y pwynt hwn, ac efallai y cawn ni gytieus- dra i roi ychydig o ddyfyniadau o'r llyfr tra amser- ol hwnw yn yr Amserau yn lied fuan.—Byddai ceisio gwadu'r gosodiadau hyn yn. Rhufain yn ffolineb i'r eithaf. Wedi twymno yn ei bwnc. rhoes yr areithiwr ddesgrifiad bywiog a gi-yin us o'r pedyvar-ar ddeg didl o boenydio sydd mewn arfer- iad yn y Swyddfa Sanctaidd, a'r rhai sydd yn flurf- io'r peiriant uniongred, er gorfodi cvffesiad Yr oedd grym a bywiogrwydd ei hyawdledd yn dra tharawiadol, yn enwedig pan ddaugosodd fod delw'r Gwaredwr yn. arolygu'r golygfeydd satan- aidd hyn,—y canwyUau goleuedig, cwppan iechyd- wriaeth, arwyddion o gariad digymar lJuw at ddyn syrthiedig—wedi cael ei thynu i lawr i fod yn gyn- northwydd yn y cyflawniadau cableddus hyn. Yna aeth yn mlaen i ddesgrifio gyvledd briodasol Charles o'r Ysbaen a Louis o Orleans, lie yr oedd fhtglau yn goleuo y briodas-wledd, yn nghyd a llosg aberthiad heretic yu Madrid, a llun diafliaid wedi eu paentio ar gapiau San Benito, tan a flag- oelan. mynachod a lobiaid, bloeddiadau tyrfa ban- ner gwaligof, a rhuad magnelau, yn cyhoeddi fod yr eglwys wedi bendithio'r gwely trwy yr hwn y bytholwyd biliogaeth o hurtynod gwaedlyd. Ac fe aeth y trueiniaid hyn i Mexico i dditodi aberthu (lynol y rhai a offrymid i ddelwau Montezuma! a thybiodd y breniu Catholicaidd hwn ei fod wedi ei benodi i ledaenu Crist'nogaeth yn yr Amerig DdeheHoU Hawdd y gallai'r brodorion diddysg, betruso cyfnewid en cyfundraeth gwladyddol bwy o ladd, o barc-h i'w duwiau eu hunain, am y cyfryw ddelw wirionfFol o barth "Oen Duw" yr hwn a laddwyd unwaith er prynu, ac adgenhedlu plant dynion. Para yr ydwyf, (meddai,) yn sefyll gyda'r mater rhygnedig hwu.—Pa gysylltiad ymarierol sydd rhwng adgofion am oesoedd a aethant beibio, ft'ch seryllfa cbwi a minuau ? Oh yr ydych yn fy neall yn dda—yr oedd yn ynfydrwydd i Ysbaen geisio taenu Crefydd Crist yn yr America Ddeheuol yn y cyfryw fodd, ond ai llai ynfyd ydyw ceisio gwthio'r Habaeth ar Italy, yr hon sydd wedi ei chwydu o'i geuau? iymwthio gydag ystyfnigrwydd goribrymus a chreulon, i dai ac ar ael wydydd gwlad annibynol, a rhoi llywodr icth ein tylwytli i geisbwl offeiriadol; i gyplysu cretydd a'r fath drawsedd ffiaidd a gor- mesol, a cheisio cynnwys y uaill yn y fSeiddiud annhraethadwy a deitulirtuagatyllall. Onid oes genych chwi obeithion yn eich mynwesau, ag sydd yn hollol angbydweddol yn eu sylwedoliad a pbres- enoldeb brenin a meitr am ei ben, yn ein gorynys unwaith ogoneddus ni ? Onid oes genyf fi apostol- aeth yn t)golyccrl i'a'r dyfodol ? Oni ddadbl. y gii r eiin baner tri-lliw gwladwriaethol ni eto, o dan ein ffurfafen enedigol; ao oni chaiff arwydd ofnadwy gormes ei ddyfetha. Ie, ni fyddai waeth i Ys- paen ddisgwyl gcrmesu ar weriniaethau rhydd America Ddeheuol, ag ydyw i ormesdeyrn Ewrop paidd ddisgwyl cael cadw meddiant taw el o wlad, ag sydd ar ol ei hir fathru, wedi codi gydag egni dirgryniadol, ac wedi gafaelu mewn awr o lawenydd yn tfrwythau rhyddid. Y mae egwyddor y Chwil- lys, wedieigwrthod a'i ffieddio, gwir: ond nid ydyw uniad o'r hyn a elwir yn alluoedi yn Ewrop, ond cyfundeb chwil-lysaidd drygionus, er goifodi a chadwyno teimladau dynion, y rhai na chymerant eu marcbfilwreiddio na'u poedydio i dderbyn caeth iwcd.—Gnll Vienna a'r Vatican yingyfeiliaobu.- Gall Pilat a Herod, y rhai oeddynt o'r blaen yn elynion.ysgwyd llaw uwch licii claddedigaeth Italy, ond y mae dydJ ei hadgyfodiad eto i ddod, a'r ii-ilwyt- ti-arnor y rhai sydd yn awr yn gwylio ei glannau, wedi eu taraw gan orddisgleirdeb ei go- goniant adnewyddol, a wasgeiir ar godiad ei ban nibyniaeth.—Dyma ddigwyddiad nas gall un Chwil-I) s Awstriaidd ei dal, unrhyw wasgiad o eiddo'r bawd-droell ei rwystro, ie. er i Radetzki benwyn, arolygu'r Gymanfa boenydiol offeiriadol, a Torguemada ymweled a. il-i yL, mherson hngar Haynau (bonllefau o gymeradwyaetb). Gadewch i eraill siarad am Hungary, a'r erchyllderau a gyf- lawnwyd ar y Danube; gwyddom beth oedd gweithredoedd yr adyn yn ein plith ein liliiiain.- Y mae cigyddiadau Brescia yn galw ar Dduw am ddialedd! Babanod mewn dirgryniadau ar flaen Bidogau !—Ein rhianod yn cael eu treisio yn fwyst- filaidd!-Pob] lwyddianiizis a dedwydd yn cael eu boddi ar unwaith mewn dylif o waed, a'u hymlid a clileddyf Attila,affagi yr H ims Edryched y dywal- gi at y Cardinal Yspaenaid(i Wiseman, ond y mae calon dynoliaeth eto yn euro yn Lleegr, ac y mae melltith arheg yn dilyn ol traed y dihyryn (cymer- adwyaeth). Gweithred gyntef mintai ladronaidd Gaeta pan gwblhawyd lladrad Rhufain ydoedd, safngloi'r trigolion, ac adnewyddu yn ei holl erch- vlidra ffiaidd y pciriant hwnw o orinesiaeth, v Swyddfa Sanctaidd.—A all Wiseman wudu hyn ? A oes ganddo ddigon o bres i wadu'r ffaith, fod dros driugain o ofl'eiriaid yn ei dacargelloodd, o ha rai y diangodd Monsignor Gazzola a Dr. Achilii bron yn wyi thiol ? Ond eu trosedd hwy ydyw yr hwn yr ydyvyf fi yn euog o hono, flC yn ynlOgon eddu ynddo, sei' bod yn gapelwr i fyddindorf o wyr rhydd, wedi penderfynu gwaredu eu gwlad ° Na (ydded i'r Cardinal hwn gymeradwvo yn hwy gampus-waith ei feistr yn Ehtifiin "deued yma a dwylaw glau—deued yma a P- ull (pabarch iad, neu DARW os mynweh) yn diddymu'r Swyddfa Sanctaidd a'i eliyniialwyi- Iii-wnt, ac yna gwnaed ei farngais at bobl Lloegr. Hyd nes y gsvnelohyny, sut y gellir disgwyl yr edrvchir arno yn fungen nag fel trawsrsibiwr llechwraidd, yn disgwyl ond am gyilnwndei- yr amser, i daflu heibio pob rhithym- ddangosiad a sefyll yn noeth yn ei wir nodweddiad, sef f/orchmjliwr y. chlril-lys Rhitfeittig ? Ni waetli pa un ai terfysg-lu lledfeddwol o ddynion gorwael a gwyneh-gethin 0 YllYS at-all, fel yn Bir kenhead, neu ynte Iledaeniad enllibiaeth mewn pregethau, ymddyddanion, neu argraffyddiaeth, y iii,,ieli- ysbryd yr ull-nid ydyw ysbryd Torquem- ada yn myncrl i ryw achlesfa fudr a'i derbynia ar v pryd, ond hyd nes y cyrhaedda faintioli perffaith a llywodraeth diderfyn, Frydeiniaid, cedwch eich llygaid ar Rhufain Edrychwch ar ganlynjadau gwladol a chymdeithasol, yr hyn y ceisir eicb dar- bwyllo nad ydyw ond cyfundrefn ysbrydol. GweJ- wch yn y ddinas orisel a sathredig hono, genedl wedi ei llusgo yn ol at ddrychiolaeth gresynus yr oesoeud tywyll, yn ddall, yn safngauedig, yn gar- charedig, yn glwyfus; edrychwch yn graif ar Rhufain Yr ydym ninau yn edrych ar ein Itaii hofF a gwttedlyd-I Yr ydym wedi dysgu mesur trugareddau gwrthweithjad, ac yr ydym yn trysori i adgof am ein cam-driniaethau dydd dial a ddaw (cymeradwyaetb). Y brenin meitrog truenus, yr enuuch adfydus o Florence,a'r Bomba fwvstfilaidd, y rhai y mae deng mil o deuluoedd, yn eu gweddi- au boreuol a hwyrol yn eu ujelldithio, ac uchenaid annhraethadwy o wae, a gant deimlo holl rym ein liadgof (bonllefau o gymeradwyaetb).

YMFUDIAETH I OREGON. Tebygir nad oes un wlad dan haul yn estyn an- nogaethau niwy dengar i ym'fudwyr nag y mae Oregon yn e:-t cynyg yn bresenol. Mae, cynyg y llywodraeth i roi 3'20 erwau o dir i bob gwr a gwraig a yinfudo ac a sefydlo yu y wlad newydd fiono, cyn y laf o Ragfyr, 1853, yn demtasiwl1 lied gryf i un d),n,-yu enwedig pan y mae pob ynii'ud- WI" at ei ryddid i gymeryd ei ddewis ei hunan o'r tiroedd breision hyny, (na byddo wedi ei feddianu eisoes,) am y rhai y dywedir nad oes mo'u bath mewn ll'rwythlonrwydd, i gynnyrchu pob rnath o rawn ae yd, ar wyrieb y ddaear. Mae annerchiud oddiwrth Gynrychiolydd y Tiiiogaeth yma wedi cael ei gyhoeddi yn ddiyreddar at bobl yr Unol Dalcithiau i'r dyben o roi gwybodaeth iddynt am yr argymheiliadau anarferol a ddelir allan i ym- fudwyr i Oregon, ac am y gwahanol Iwybrau a drafaelir i fyned i'r wlad hono. Rhoddwn yma rydd gyfieithiad o ranau o'r Anerchiad hwn, gan anog sylw y Cymry ato, yn v wlad hon, ac yn yr Hen Wlad hefyd. Pasiw) d cyfraith yn Eisteddfod ddiweddar y Gjug- horfa, yu darparu ffordd sicr ac esinwvth er diddymu iiiiwnau yr inaiaxu i r cyian ti-r rnan nono o Uregon sydd yn gorwedd y tu gorllewinol i benau y Cascade Mountains, ac hefyd er symud yr lndaid a breswyl-' iant y fro hono i ryw wlad yr ochr ddwyreiniol i'r cyfryw fvnyddoedd. Pennodwyd Bwrdd o Ddirprwv- wyr i brynu y tiroedd yma gan yr lndiaid, ac i brynu tiroedd eraill i'w symud hnytliau iddynt. 0 ganlyn- iad gall pawb deimlo yn hollol sicr nad oes y perygl lleiaf o flinder oddiwrth yr lndiaid ar ol hyn. Nid oes dim perygl oddiwrth lndiaid with fyned i Oregon ar draws y tir, nac vchwaith ar ol cyrhacdd y wlad. I ganlyn y gyfraith hon pasiwyd un arall yn yr Eisteddfod ddiweddaf, yn caniatau i bob dyn uwch- law dennaw oed, yn myned ac yn sefydlu yn Oregon cyu y laf o Ragfyr 1850, 320 o erwau o dir, os gwr sengl fydd, ac os gwr priod fydd, yna 640 o erwau, yr hanner i fod yn eiddo y wraig. Ond aeth yn rhy ddiweddar i son am hyny mwy. Ond maey gyfra th yn myned yn mlaen i osod cynnygion mae modd cyuitryd mantais o honynt eto. Pob dyn gwyn a ymfudo i'r wlad, ac a sefydlo yno, rhwng y laf o Rag- (yr, 1850, a'r laf o Ragfyr, 1853, a dderbynia ItiO o erwau o dir, os dyn sengI, ac os priod, yna 320 o erwau. Ond mae darpariaeth yn y fan yma, os pri- oda dyn sengl yn mhen un flynedd ar ol cyrhaedd i fewn i'r Tiriogaeth, yna y durbyniant hwythau 320 0 erwau. Llanciau dan oed a ant i'r wlad ac a sel- ydlant, ac a gyrhaeddant un-ar-hugain oed cyn y laf o Ragfyr, 1853, a gant dderbyn 160 erwau o dir yn sicr; ac os priodant yn mben blwyddyn ar ol cyr baedd eu hoed. yna derbyniant 320. Ymfudtvyr o wledydd erai!l, drwy gofiestru eu bwriad o ddyfod yn ddinaswyr Americanaidd, ydynt yn cael eu hystyried yn ddinasyddiongenedigol Americanaidd,ac ni ofynir dim ganddynt ond i orpben eu rhyddfreiniad cyn derbyn y teitl diweddaf i'r tir. Wrth reswm byddai raid gwneud hyn yu yr amser byraf, onite liwy a goll- ant eu tir. Yn mhob amgylchiad rhaid byw ar v tir a'i drin am bedair blynedd cyn derbyn y teitl diwedd af, er fod yr hawl a roddir wrth gymeryd meddiant ar y cyntaf, yn dyogelu y dyn yn erbyn pawb ond y llywodraeth. Hefyd mac 160 o crwau, sefyr banner, i fod yn eiddo priodol y wraig yn ei henw ei hun. Caniateir i bob dyn ddewis ei dir lie y gwelo yn dda, os na bydd wedi ei feddianna o'r blaen. Dymunwn i bawb ddeall yn dda, fod y tir yma yn mhlith y tiroedd brasaf yn y byd, nad yw yn cael rhagori arno yn un man am ei ffrwythlonrwydd, ac mewn cynyrchu pob math o rawn nid oes hefelydd iddo. Ac nid oes un rhan o Ogledd America, heb eithrio New England, mor enwog am iachusrwydd ei hinsawdd, ag Oregon. Ni ragorir ar y wlad bon yn wn lie am ei nerth dyfrol, ac ni chystadlir a hi am ei dwfr da, am ragoroldeb ei choed ddefnyddiau, am y pysgod a noliant yn ei hafonydd, am ei bwystfilod belwriaethol, ac aiti wastadrwydd ei hinsawdd. Hefyd mac penym fwngloddiau glo, baiain, a marmor, a graenfaen (granite) a halen, ac hwyrach aur. Gall dyn fyddo yn byw yn Oregon fyned ar gefn ei geffyl i Galifornia heb ddolar o gost. Cewch o 5 dollar i 15 dol, y dydd yn Oregon, yn ol fel y byddo eieh crefft, a chyflogau tebyg wrth y mis neu y flwyddyn ac am yr hyn a ellwch godi cewch, a chymeryd canolbris y farchnad fel y mae yn cael ei roi yn yr Oregon Spec- tator am Fedi 5ed, 1850, fel y canlyn:- "Cig cidion, o 15 i 20 cent y pwys; cig inoeh, o 16 i 20 cent y pwys; ymenyn, Idol, y pwys; caws, 62c. y pwys; gweiiith, I dol. 50e. i 2dol. y bwshel; ceirch, 3dol. y bwshel; wyan, 50 i 75e. y dwsin; lard, 40c. y pwys; a lumber 50 i 60dol. y til," ac y mae y prisiau yua yn debyg o bara. Mae hon yn wlad lie y gellwch godi faint a fynnch o auifeiliaid heb dori dim gwair na phorthiant idd- ynt, ac nid oes eisieu un math o letty iddynt tJiwy yr li-)Il fl,.vv(ldyn. Am iau o ychain cewch 150dol; ac am geffyiau Americanaidd, 150 i 200 a300d<d; buch- od da, 50dol.; a da eraill yn gyfartal. Nid wyf yn teimlo un petrusder i ddyweyd na estynwvd y fath gvnygion a manteision i ymfudwyr erioed er finrfiad y llywodraeth. Ac nid oes petrusder ynof ychwaith i ddyweyd fod pum' mlynedd yn y wlad yma yn werth cymaint i ddyn diwyd a ehynil, er cnill eiddo, ag ugain mlyn- edd y tu dwyrain i'r Mynyddoedd Creigiog. Yn awr yr unig ofyniad i'w ystyried yw, « Pa fodd y gellir myned yno?'' Y mae tair ffordd un heibio i Benrhyn Horn— amser chwe' mis o New York; arall, dros wddf-dir Panama-alnser o 40 i 4.3 o ddyddiau o New York; a'r drydedd ar draws y tir-aiiisty o'r afon fllissouri yn miaen, o ddau a hailer i bum' mis. Y draul o am- gylch Deheudir America yw, o 200 i SOOdol. i bob person mewn maint. Tros y gw ddf- (I ir niae y dau bris, y naill tua 550dol. a'r Hall 300dol. Os dcwisir y llwybr dros y tir dylai yr ymfudwyr fod vn un o'r lie- (.)ed(i canivnol:-Itidependence neu St. Joseph yn Missouri, neu Kancsvilie yn Iowa—yn barod i gych- wyn mor gynnar yn y gwanwyn ag y bytido y glas- wellt wedi tyfu digon i'r anifciliaid ei bori, sef rlnvng y lafo EbrJll a'r laf o Fai. Gall gymeryd gwedd o ychain, o fulod, neu o gefyylau. Dylid trafaelio yn finteioedd o tuag ugain o wageni. Pryned pob dyn o dair i bum' gwedd o ychain, cymered gydag ef ddi gon o ymborth i bara ei holl daith, ac hefyd ar gyfer damweiniau ac angen, a gwnaed ti Iwyth mor ysgafn ag y byddo modd, ac yna brysied yn mlaen. Mae y gost yn ymddibynu ar y pelider rhwng y lie y cych wynir o hono a'r afon Misscwri. 04diyno yn m!aen gallwn gyfrjf y draul. JJwriwch fod eich ychain yn coslio 50dol. yr iau. yr hyn sydd bris uchel ar y cyfiindiroedd. Costiai pum' iau i chwi 250dol. Gwagen, 75dol.; caseg Americ- anaidd ddn, 75dol.; dwy fnweb dda, 25dol. y ddwy- yn usvneud y cyfan, 425dol. Yst)riwn cich holl ddefnyddiau ymborth o bob math, meddyginiaethau, &c., yn Werth 10' dol, yr hyn a wnai 525dol. Gy,la gofal pallvch fyfted trwodd heb golli yr un anifail, ond bwriwn chwi golii un iau o ychain,—byddai y 4 iau gweddill yn werth 400dol. o leiaf yn Oiegori, eich pwagen, fieh caseg, 150dol.; a'ch buch- oil I OOdnl.-y C\I1 "¡50dol. lUae y prisiau yma yn isel. Ni felly gwnewch 225do^. yn y daith. Me y daith yn un iacluis, ac ni raid ofni diffvg dwfr "t sydd ar y flordd i Gali- fornia. Gyd-ddinasyddion, yr wyf fel hyn wedi g-osod y peth yn deg o'ch blaen. Beth vdych yn feddwl o bonoT C'vmerais fy nheulu fy btin yno ar draws y tir yn 1847, ac ni bu byth yn edifar genyf hyuy. Pe buaswn eto heb wnend hyny, ni iyuaswn vu hunonac yn cysgu nes penderfynu i fyned, uac yu llacsu fy nwylaw nes evrhaedd v wlad. v Gan ddymuno ar holl bapuian yrL'ndeb i gyhoeddi y cylcb jythyr hwn, a chan roi iddynt Adwich am v ¡ g y mw y nas drosof fy hun a thros bobl fowrtddog "a Kym?yoas dr<?of fy hnn a thros bobl ?wreddng- n I dewr ac yr wyfyn cu cynrychioli, terfynaf.?ich cvd ? ddinasydd, » ddinusydd) SnIvEL R. THCRSTn?.. I Cynrychioltcr o Oregon'. Pa bam na chai y Cymry gyfran o'r wlad fras ar tir rhad yma gystal a rhyw genedl arallT Os yw yl i(I.N-chfa Gymreig y soniwyd cymaint am dani yn i y wlad hon a'r hen wlad, i fyned yn mlaen, tybiwll mai yn awr yw yr adeg, ac mai Oregon yw'r fan.

I Y SENEDD-DAI NEWYDD AR DAN. f Torodd tan allan ddydd Llun wythnos i'r di- weddal yn yr adeilad babsnidd hon tua hanner awr wedi dau o'r gloch yn y prydnawn, ac ofuid y buasai'r holl adeilad mewn perygl.—Dechreuodd y tan yn vstafell y cloclidwr, ar yr oehr hono sydd yn gwynebti Pont Westminster. Gail fod llawer o good yn y twr yma, (pahnm, uid yriyw hyd yrna wedi egluro) yr ocdd y fSamau yn codi ac yu enyn gyda gwylltiueb pur anghyffrrdin mewn adeilad lie n-iae'i- cei-i-ig mewn cyfai talrwydd mor fawr ag yd w'i- Senedd-dai newydd.—o chwarter i dri hyd banner awr wedi tri yr ydoedd yr holl dwr yn orchuddiedig gan gwmwl tew o fwg.—Tua deng mynyd wedi tri yr oedd tau-heitiaut Y sefydliad, dan lywyddiaeth I\lr. Wing prif-dan d;liffoddydd v ty yugliyd ag ereill yn chwareu ar y defnyddiiiu liosgedig, acyn mhen oddeutu banner awr diffodd- [ wyd y fllamau.—Yn yr adeg rhwng dechreuad a diffoddiad y tan yr oedd Pont Westminster a phob llecyn oddiar ba un y gellid cael golwg ar y tan yn orlawn o bobl.

GENEDIGAETHAU, PRIODASAU A MARWOLAETHAU. ESGORODD. lonawr I, Mrs. Turner, yn Ysgol Gyfiredinol Rhuthin, ar fab. -26, vn Well i iigton- terrace, Cacrdydd, priod Mr. J. M. Righton, ar ferch. -311, yn y Gwydr Ucha', ger Llanrwst, Mrs. John Ferguson, ar lab. Chwefror 5, priod Mr. Evans, barcar, Pwllheli, ar ferch. .-4, yn Machynllcth, priod Mr. David Jones, Agent, ar fab. PRIODODD. lonawr 21, yn Jordanstone gan y Parch. Henry Mathew, James Gwynne Ysw., A Miss 31ary Ann Davies, merch y diweddar Major Harris oTrevacoon. -31, yn Llanbadarnfawr, gan y Parch, John Hughes, Fieer, Mr. John Isaac, llongwr, a Jane merch hynaf Mr. Richard Davies, rhaffwr, Aberystwyth. Cbwefror 1, yn Eglwys Llayiaeihaiarn, Arfoij, san y Parch. J. Williams Ellis, periglor; Mr. William Hughes, Eisteddfod Abererch; a Martha merch Mr. William Roberts, cvfrwywr, Llanaelhaiarn. -3, yn Eglwys Llanbeblig gan y Parch. Mr. Edwards, Mr. John Owens, Llangeiuwen, Swydd Fon, a Miss Ann Prichard o Fangor. -5, yn nghapel Mulbery, yn y dref hon, gan y Parch. Henry Rees, Mr. David Hughes, Adeiladydd, Scacomb Street, a Miss Margaret Rowland, Tariton street, Everton. --5,yn y Tahcrnacl, Treffynon, gnn y Parch. M. Lewis, Mr. Joseph Jones, a Miss Margaret Rvans, ill dau o DreHynon. Hon oedd y briodas gyntaf a weinyddwyd yn yr addoldy uchod. -8, gan y Parch. William Lbiyd, Wern, yn Penybryn, Wrexham, Mr. Thomas Evans, Frondeg, a Miss Elizabeth Parry, Brymbo. PU FARIV. Rhagfyr 8, yn Calcutta, drwy foddi oddiar y llcstr Asia yn 23 oed, John mab hynaf y diweddar Mr. Evans, siopwr, Llangollen. lonawr 25, yn ddisymwth yn Nhy'nllan, Llan gwyllog, 4 2-t oed, Frederic Williams, ail tab William Williams, Ysw. Glanrafon, Mon. --27. Mrs Jones, gwraig Mr. R. Jones siopwr, Bala, a chwaer hynaf y diweddar Mrs. C.ro' Caer- lleon. Bu fyw bywyd yr uniawu all diwedd aeJdftl yr eiddo yntau. --28, yn Nghonwy, yn fawr ei pharch gan bawb o'i chydnabod yn73 oed, Mrs. Edwards gweddw y diweddar Mr. Peter Edwards Plasuchaf, plwyf Llan Nefydd. -31, wedi maith gystudd yn 58 oed, Margaret gwraig Mr. John Williams, cariwr rhwng Pwllheli ac Abcrdaron. Chwefror i,Julia Susanna trydedd ferchy diweddar Barch. William Lloyd, Blaenyglyn, Meirionydd, a pheriglor Llanfaethlu, Mon. -3, yn Ninbych, Mary merch hynnf Richard Llovd Williams, Ysw., M l). 4, yn y Maesglas ger Pwllheli, wedi maith gystudd yn 60 oed, Elizabeth merch y diweddar Mr. NVillia,ii Williams g-ynt 0 Benarthfawr a Brynriivdd, Llanarmon. Yr oedd y drengedig yn un o unarddeg o blant, y mae pum Lrawd a phum chwaer yn fyw etto. 0, yn .52 oed, ar ol IS mlynedd o gystudd trwm, Mrs. Elizabeth Hughes o Garthiaen, Llan drdlo, ger Corwen. -7 vn f-,3 oed, yn Tyfos, Mrs. Catherine Evans, gynt o Brauas Ucha, Llandrillo.

.MR. BENNETT Y L-;USEYAD.Nlae y Parch. Mr. 'Bennett, yr hwu a hynododd ei hun gymaint trwy ei ystranciau a'i ystumiau Puseyaidd yu St. Bar- nabas, Liundaic, ncwydd gyhoeddi Uythyr yn cynnwys 246 o dudalenau, yn mba un y mae yn ffarwelio a'i blwyfolion. Cwyna yn dost fod es- ",Ot) Lltindain,wedi evhoeddi y llythyrau cyfriuachol a an/onodd efe ato, gnn na ysgrifenwyd hwy gyda'r bwriad i neb-ond yr esgob ei bun eu gweled b}th. Hefyd cwyua fod y wasg a'r newyddiaduron yu neillduol wedi tynu sylw y cyhoedd at. seremoniau ei eg!wys ef. W cle ei esponiad o'r cyhoedd; — annghredinwyr, Iuddewon, Ymneillduwyr a phah math o ddynion diras." Ymddengys nad ydyw am ymadael o'r Eglwys Sefydledig ar hyn o bryd, oud mae yn ysgrifenu yn hynod autTuheudertyno) ar y mater. Rhaid .iddo, meddai efe, aros yn y JIong, fel Paul, er ei bod yn ddrylttau.—Mae yr esgob wedi penuodi y Parch. M. Siddel i'w'fywiolaethyn ei le ef,

NEWYDDION CYMREIG. PABYDDIAETH DAN DOEDRYD FARWOL VR y$GRYTH" YRAO.—Traddodwyd Darlith ar y testyn ut hod, 0111. Fawrth, ]onawr 28, yn Nghapel y Trefnyddion C'al- fiuaidd, Dinbyeh, gan y Parch. D. t'ricè, G-weinidog yr Annibyuwyr yn y dref. Dechreuwyd trwy weddi gan y Parch. W. Roberts, Pentrifoelas, a chanwyd gan gor Dirwetol Lapel Heol yr Alarch. Yi- cedd y Lapel mawr yn orlawn o wranuawyr, a phob dust wedi et hoeliw wrth wtfusau y Darlithydd hyawdl am ddwy awr. Ar ol rbagarweiniad byr, yn yr hwn y cyfeir- iwyd at ymosodiad prescind y Pab ar Brvdain, vngli%-d a'r gwahanol olvgiadau sydd yn nghylch y weithred, gosododd y Darlithydd ofyniad i lawl" fel sylfaen d D'larhth, set, Pa öâh sydd yenyrrt yn erbyn Pub a Phabyddiatth ? Yr adeilad ydoedd I. Yr awdurdod y trae yn ei honi. 2 Yr atlnawiaethau y mae vn eu dysgu. 3. A'r moddion a aiflra i ledaenu ei eg. wyddorion. Wedi sylwi gyda manyldra ar honiad- au ac athrawiaethau Eglwys Rhufain, a dangos tit hanghysondeb ft Gair Duw, aeth y Darlithydd yu mlaen gyda hyawdledd anuiferoi, i ddanos y mudd.i ion a arfcrir ganddi i ledaenu ei hegwyddorion. Danghosodd ei bod yn arfer pob gormes a tbrai.% twyll a dichellion, yrighyda'r ereulonderan mwyaf pan mewn awdurdod. Dangosodd erehylldra Rhyfcl. y Groes-erliffigteth v VValdenaiaid—cyflafan y Crist. 'onogi,in yii Ffi y Di% N.gwyr,, n I II r ac erchyl.'dra y Chv. iliad lys yn Spaeu—cymbansfc ddinystr y carchar hwnw i gwynij) Babilon farf*, mewn modd hynod a tharawiadol—anrhegai y gyn- nnlleidla ei chyuieradwvaeth gwresog yn ystod tra- ddodiad y DdarlUh— ac eistdiai y Darlithydd Parchedig yn nghanol cymeradwyaeth g\ ffredinol— < vnnygi wyd gan y Pan b. J. Hartley, Wesieyad, fod diolehgarwch y cyfarfod i'w dalu i Mr. Price, a ehcfoijgwyd y cynnygiad, gun y parch. T. Gee, ? dsngnsodd y dyrfa y tein:lad dwysaf o'i chydnabvdd- iaeth. Wedi g'.vneyd casgliad ¡!t yr Ysgol Frytanaidd, yinadawvidd y (lyi-ia wedi ei difyru yn fawr, ei budd- ysgu helvd, a'i chyflawn foudhitu.— Un oedd ynn. A LLANSADWUN.—T'ynualiwyd cyfar- fod yn y llefledd uchod i nejllduo y Purch. David Jones, o Gideg Aberhonddu, ar y 28, 29, a'r 30, it lonawr, i weinidugaethu yn eu pfith. Ymghsgb-dd tyrfa luosog o ?r?daw\r a pbf?g. ?iM\r ar )r ah- lysur pryd y g-wclny dudd J parchcùigion, Morgan, Caetfyrddin; Robehs Rees, LIaneni;Joues,Gwvn- fa; Evans, C-.tpul SioNnn ones,Crug v bar a pharch- edig athraw y gweinidu^Jeuanc, ?r.D.tfi<-s,iH.A ar achOlOn neillduol; ac^r fattrion cyHrediuut, y Pcirch. CiriUiths, Llanwrtyd\joseph, Llalleùi; Jones, Bwlch newydd; Evans, Peiftre; Davies, J,lanelli;. Jenkins, Pen y gioes; Junes, AVrhonddu, a Thomas Capel Isaac. Dechreuwyd v gw^hiinol gyfarfodyddi gan y Feirch. Rees, Bethel; Jouts ac Liaiis, Aber- lioud u Jones, B A., Ctei-fvi-dtiii) I).Iyies, Llittit-iii; Davies, Ff.wd y fal; a Davies, Llaud^o^ Gobeithii) y bydd r uudeb a'r cydweithrediad a ymddengy s yu bresentd rhwng y Gweinidog a'r Eglwysi barhau ac y bydd y naill o gvsur ac adeiladaeth i'r II. Dy. aimiwii i'n eyfaill bob liwydd.—Gwehdydd. THENOUOLIA;Dydd Sadwrn y eyutai o Cht^fror cadwyú trengholiad ar gorph Richar i Edwards,Mian y Wern. ger y Borth, Aberystwyth, o flaen Richfci-<1 Williams, Y sw., Trei:gbolydd. Dydd Mereher blaei^ orol fel yr neùd y tnn^edig ac erdill yn gyrti polioij. (I dan sylfaen ty newydd mae y Cadben John Williams- o'r Boi th yn adeiladu, cafoddei daro arochr ei ben a gordd bren w;th ergydio at y polion, fel 'y bu farw dranoeth gan adael gweddw a saith o blant bvehain i alai-u ar ol p.i;),l cariadu. a tl)a,l -,erchtis. Yn ngwyneb yr amgylchiad pruddaidd bwn, dangosoddy eymydogion gaudigi wydd anarfend tuag- ut y wt-ddw a'i rhai bychain. n in ysg eraill y mae y rhai can, lyno] yn haeddu y gaian4iaetli fwyaf, sef Mr. Richarct Gilbertson, y meddyg, s.»r cy&ill anghydmarol hwnw i'r nngbenus, sef y PU 11 h. iindch W. James, Brynhysr 4 (Treih.); Mr. Richard Jarae^ Bryndderwen; Mrd. W. a R. Jones, Brynowcu; Cadben John Williams; Mr. Morns Bei jamin, Pauiydwn a Mr. f.umley Edwards, (Jlanleyr. Yr Arghvydd a'u gwobrwyo am estyn 1 cymorth i'r teulu trallodus hwi». Chwefror 7ft>lr i cadwyd trengholiad gan yr bonecldwr, ar gorlF plcntyn i Cadhcu John Jiimefir(r>r Bo.-tli, yr hwn a syitliiodd i lestr Uawn o ddwfr pocth, veil, dig ddydd. iati yn lfaenorol, fel y bu laivw nos fereher v Leif o'r mis prcscnid, &AVC(li,i)tleiiau dirfawr am rai- dyddiau.—Cuusi. DAHLITH AI: PALESTINA.—Gan fod hanesiaeth yr Ysgrythyrau yn dal cysylltiad mor helaeth a Grflad Cauaan, ynghyda'r gwahanol geuedloedd ujf per- f chenogai yn ugwahanol oesau y-ddaear; 4chan fod cvfeiriadau mor luosog ytyJdynt at amvywiuetlv ywlad tiono,diau niai tra in,iuteisiol ae angen)liui(l. <' iol, er eu deall, yw, C) ünaLyùdiÚeth helaeth å I daearyddiaeth y wlad ac Iianesiaeth y cyfryw gen- edlocdd. Ac i'r pb-wyl y traddodwyd y Ddarlith grybwylledig vn Nghapel Castella, ger IdantrisautP i lonawr 27, gan M,r. Williams, athraw. Dechreu- [ odd gydag ymsefydliad Breniniaelh Phllraoaid p. Aipht, j nghyd ag ymsefydliad plant J ucub ),1 y wlad bono. Yna, cychwyuodd allan gyda chy- y a h^nt t droiou yr anialwcti, ac fel y golofu liono ai wein- iodd ni og\leh ac au;g\leti, gon bcri i ni ddeall," hyd out ddaethom i derfynau eithaf ei Dduiiith. Yna cawsom ychydig? O' hanes y ccuedtoedd n'i preswyU:u y pryd hwuw,ynghyda rhesymau cedyrn a tbéilwng am ymddygiad yr 1 rglw) Jd 'u ea a th&iiwng am ymddygiitd yr  vu en gyru hwynt oddiyuo. Gwedi ychydig grybwyllion! am orcsgyniad y wlad dan Joshua, yugltydaï rhaniad, a threfn rhandiroedd y gwahanol lwythau, cawsoui ddisgrifiad helaeth a mauwl o arwynehiad y wi ad, yn ei theifynau, ei m,, iiyddoedti, a'i lii-yti- iau, ei haron nId, ei llvnoedd, ei dyffrynoedd, ct hunialfauau, ci tluefydd", yngbyd a'i hinsawdd, gau gyfeirio at ddailimleu (map), prydferth oedd gau- ddo i'r pwi pas. Yua dilyuodd hanesiaeth y genedl yn ei phrif chwildroaduu, hyd oui ddaeth at amser ein lachawdwr, pryd y sylwodd ar y rhaniadan hyny a gydnabyddir yn y Testament Newydd. Ac with ddibenu cawsom ychydig o bancs y wlad yu ei dirywiadau presenol, a sylwodd ar y prawliadui* eglur sydd i'w cael yiuo yn bresenol o wirionedd hanesiaeth, a dwyfoldeb yr Ysgrythyrau. Mawr oedd y dyddordeb a deinilid wrth ei wrando: a chredwu mai tra adeiladol yn g\stal a dyddorol. fyddai cyffelyb Ddarlithiuu mewn cysylltiad a'r Ysgolion Sabbathol, er cyflioi llafur i mewn i ddaearyddiaeth vsgi-ytl)yi-ol.- Un oedd yn bresctioL CASNEWVDD—Dyn ieuanc o'r enw Thomas Mooney, mab hynaf Mrs. Ann Mooney, Black Horse, Casnewydd, wrth ddychwelyd adi-ef o Lan- tarnam ddydd Sul, wythnos i'r diweddaf, a syrth- iodd i afon Lantaruam, ac a f'oddodd. Ni ddaeth- pwyd o hyd i'r bachgen colledig hyd lore d) dd Mawrth, pan y canfu geneth fach ag oedd yu casglu briwydd ei bet, trwy yr hyu yr arweiniwyd bwyrlt i ddod o hyd i'r corph. Dydd ill awrth, CYIl- naliwyd trengholiad ar y corph, pan y dy ch welwyd y Rheithfarn o Farwolaeth ddamweiniol." Yll)- ddengys mai gof oedd y treugedig, a'i fod wedi bod yn dysgu ei geityddyd gyda'i ewythr yn Malpbs. LLONGDDUYLLIADAU.—Y llestr Alacrity, o Dly- mouth, yr hon oedd ar ei mordaith o Lundnin i 1 Gaerloyw, ac yn Ilwythog o wenith a phys, a dai- awodd ar bwynt Bteaksea, ger Abertliaw, bore Mawrth, Chwefror 6, ac aeth yn ddrylliau; oud i achubwyd yr holl ddwylaw. Y llestr Noel het)d, It. darawodd yu yr un fan yr wythnos ddiweddaf, ae aeth yn ddrylliau yr oedd hon hefyd yn Ilwythog o. yd a phy8; yradeg yr neth yn ddrylliau yr ocdd ato- I ryw ganoeddo bold o'r cymvdogacthau amgylchynol :f yn ymgasglu i'r fan, yr oedd y creigiau a'r U»eth o gwmpas am bellder mawr wedi en tnenu'jk.' dow o yd a phys mewn rhai manau yn ddwy neu duir troedfedd o ddyfn ac yn berffaith lan. Ü hyny ni feiddiai neb symud dim o bono er fod-rlt*u* ytk codi yn brysur ac yn sicr o ddistrywio cyfrat hel- aeth o houo. 0 gylcli pump o'r gloch yn y pryd- nawn Mr. Owen o Gaerdydd, Goruchwyliwr Lloyd a gyrhaeddodd y lie, ac a roddes ganiattad uniou- gyrchol j bawb helpu ei hun, ac oui buasai fod y llanwyndod ar en gwartbaf.mae'n debygol y buasai rhuthr a tberfvsg wedi ei achosi yn mysg deiliaid yr ysglyfaetli. Felly goi-luw d ymlonyddu hyd ddau o'r gloch y L ore canlynol, pryd yr oedd yna bob desgrifiad o gludai (vehicles), o'r gertwyn dri cheflyl hyd ferfa olwyn yn cael eu dwyn i'r gwaith ceftylau, mulod, gwyr, gwragedd, plaut, pawh wrtU eu gorchwylion, y dynion yn cai-io'r sacl)tiu a*r mcrched yn gwneud cydau o'u peisiau, y plant ag arffedogau niawrion llawnion wedi eu rbwymo yn eu cylch, yn rhedeg yn brysur yu mhob cyfeiriad ac yn Ilwythog o anrhnith y llestr ttijifodus.-Nos Fereher ddiweddaf, suddodd y stitack 11 Nelly, o Aberduugleddyf, yn Penarth Road, y dwylaw pedwar mewn nifer a iiehubwyd drwy ddriugo'r hwylbrenau, ac a waredwyd o'u sefyllfa enbydus bore ddydd Iau. Yr oedd y llestr yn Ilwythog o v haiarn, ac yn rhwym i Gasnewydd. TAN YN MPARTH GWAIR BAG LAN HOUSE.—Boreu Llun, wythnos i'r diweddaf, o gylch 6 o'r glocn. caufuwyd fod un o'r dasau gwair yn v btlarti) ger Baglan-house, ger Castell Nedd, plas Howell Gwyn, Ysw ,A.S ar dan yr oedd y das wedi ei hamgylchvnu a'r fflamau pan ganfuwyd y tan ond trwy ymdrechiadau'r cymydogion diffoddwyd y tan cyn bod ond o gylch trydydd ran y das, wedi ei llosgi. Anfonwyd am y peiriant i Gastell Nedd, ond yr oedd pob enbydiwydd trosodd cyn iddo- gyrhaedd. Nid oes neb yn llochi un amheuaeth nad damweiniol oedd y tan. Ymdrechiadau pob dosparth o bobl y gymydogaeth ar yr achlysur, a ddengys pa gyfrif uchel a wneir o'r teilwng fonedd- wi- giiijddynt. Yinadawodd ef a chartref v diwr- nod hwnw mewn trefn i fod yn bresenol ar agor- aid y Senedd. LLAXGYFELACH, SWYDD MORGAN WG.- cvnl)al- I iwyd trengholiad ddydd Gwener diweddaf yn ( Mhwllladu, Llangyfelach, er edrych i mewn I flln- 1

MARWOLAETHAU YN Y BR IF DDINAS. Oddiwrth adroddiad dvddorol a helaeth. ar farwoldeb yn Llundain, am y flwyddyn ddiweddaf, gau Mr. B. Smith yn y Medical Times, ymddengys y cyfrifwyd Poblogaetli Llundain yu 1849 yn 1,032,030 o wyr, a 1,173,446 o ferched, yn gwneyd i gyd, 2,206,076.—Cyfanswm y marwolaethau yn 1850, oedd 48,579, neu un o bob 45 o'r boldogaeth -or rhai hyn uifer y dynion a fuant feirw oedd 24,449, a'r merched 24,130, set un o bob 42 o'r blaenaf, ac un o bob 48 o'r olaf.-Manvolaethul1 rhai o oedi-aii pennodol, oeddynt, o 10 i 15 oed, 21,371, neu un o bob 27 o'r boblogaeth o'i- oed hwnw yn ol cyfrif 1841 o 15 i bob oed, 16,305,1 neu un o bob 84; ac o 60 ac nchod, 10582, nen 1 o bob 11.—Gwelir fel y mae tymhor y flwyddyn yu ebeithio ar y marwolaethau oddiwrth y duflen ganlynol; ac mewn cydmariaeth i'r 11 wyddyn ddi- wedduf, y flwyddyn 1849 hefyd, YN 1850. YN 1849. Y chwarter cynta f. 13,219 15,43 8 Yr ail 11,238 13,008 Y trydvdd 11,578 27,109 Y pedwerydd 12,544 12,877 Er mwyn cael gweled effaitb y marwolaethau ar y boblogaeth, rbaid cymeryd golwg ar y genedig- aethau yn ystod yr un aiiisci- ,Nld oedd cynnydd y boblogaeth yn 1849 ond 4,230; y canolrif am y dong mlynedd blaenorol, oedd oddeutu 13,000; ond y mae'r gecedigaethan yn 1850 yn 75,317, y nifer fwyaf mown un blwyddyn a fu eto.-Tyiiei- o hyny nifer y marwolaethau yn 1850, a cheir gweled fod y cynnydd yn y boblogaeth yn 26,738, sefdOOO yn fwy na'r cynnydd yn 1846, sef y flwyddyn yn mba un vr oedd cynnydd mwyaf, hyd y "flwyddyn ddi nroddaf.—Ymddentrys fod mwv 0 291 o tech?nJ wedi eu geni na geucthod, ma bod y marwola^timu yn fwy yn mysg y gvvrywiaid o 319, yn gwneyd gwahaniaeth yn y flwyddyn rhwng y rhy wogaethau o 28, o blaid y merched. ■■■apw——■m—EM mmwi