Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
13 erthygl ar y dudalen hon
GOHEBIAETH.
GOHEBIAETH. III N' II At all pob si/niulau a geir tnewn cyhoeddiml, Y4 cynwys amryfal farnau, fod yn gydsyviol d golgjiadau personol y Oolygwyr; ac ni ddylid cyfrif iddynt huy y beiau, mwy n(z'r rhagoriaethau, yn null nac idith Oohebwyr.
CYN-FRODORION AWSTRALIA. I
CYN-FRODORION AWSTRALIA. —Anfonvrvd y llythyr isod oddiwrth facligen lidliabvddiis i tni, yr hwn aymfudodd i Awstralia er's Wrai flynyddau; a chan ei fod yn cyuwys rhyw be flit yuydclau; a chan ei [od cyU\'Ys rhy latl pur ddyddorol, meddyliais na byddai adysgrit o uono yn annerbyiiioi genyeh. EVAN EVANS, Trevine. *-iywais lawer o ddywediadan pan yna, o bartneu r ben diiiioiion sydd yn v wlad boh (AwstraLa), rIm I yn haeru eu hod vn beryglus i'r Ewropiajd, IlC erelll yn haeru en bod" wedi .c;li() vn milell i'r ivla(l, tcaad oeddynt Ïw gweled vn y parthau cyfaneddawi; ?? y mae v ddau ddywediad uchod yn at'gbywi'. ?eamkdd' 0 honynt yn mhob eoed?i? a threfh.n .V Drefedigaeth aenidwyf?n dealt eu bod hwy ?n Hadd mwy o'r Ewropiaid nag a leddir gan d?jyn- )0" gwymuu ar en gilvdd. D?" i ?noedd o honyut |,wy gael eu lladd vn dHiachos, ac v macnt yn wy- tyddus II hyuy; felly dichon nad ydynt i'w hymddir- led PII byddo c, fleustra yn caniatau iddynt yinddial. a«ntnrnn en lliw yn udn, ond nid mor ddisgleir- bai Ila,A-sa w(-Iaiso w-lecisd,l creiii. Y maent ° }ai_ntioi,tell) 'gunolig; y beny wod ychydj yn Itai, Re eiddi!ui.ii iialr gvvrywod. Nid yw en gvvallt 111 r wlanog a'r eiddo y Negnmid — y niae yn frasach a tbebycach i walit y Brutaniaid, yn ddu ac yn fir.vch. Eu pt 11 Hu yn grvnion aC lieb fod mor ueliel Yn y coryn; ell tr%vriaii v ii ill ,I t a Ilydain; eu gwef- *'s:»u vn dewim, a'u danedd vu liydain ac yn rhesau 'e°l:iidd yn y pen. Yu gyfii'edin, mae cernflewmawr ,tlid(t.nt, a chydyn o fail' ar yr esi, tra yr eillir neu tynir b;ir( y yvelus uel-iaf yn llwyr. Maent yn tori eu cfwyn ar eu cefuau a'u brestiau pan yn ieuanc, ac Jb ctiwyiliu gwynt i'r arehollion nes y maent yn sd y Vu wysijrod tra y byddout byw. Pa un ai itl nod- Swabaiiiaetbol, ai er prydferthwcli y swneir hyn, ts jjwn; y(. till a ddvwedant yw, ei fod yn dda iawn KVer!/ yoorl, very i/ood)\ Eu gwisg yw crwyn Llainid flglald (Kungaroons) a'r Posomis wedi eu sycliu a'u gWIJio galldllynt eu hunain, yn fath o hugan drosyr ysgviydd<iu, a'i chrynhoi o amgyleb y cortr hyd at "ell y gli. y pen, y coesau, a'r traed yn hoilol noeth. e v,,Iltt,I,ce(i yti-o os gellir ei chitel, ac iiid anfyn- Yeh y gwelir hwy a dim ond hen grvs, ac weitiiiau Yn gwbl nlltthion; ae os ceir hen rys, neu hen I'owstrs, a ilond bol o fwyd, bydd pob pi-th ar ben; gorweddant a chysgant eu gwala. Nid ydynt byth 3n cymeryd y dratierth i olcbi eu dillad, ond eu •JOv:sgt) yn eu budreddi tra y daliant wrth eu gilvdd. r un rnodd y maent uda'u cyrtt, yn ddiarhebol fudr a firewedig. Vn y parthau byn, y maent yn cael llawer o ymborth y bob! wynion, yn ad-daliad am Ryrchu (ivsfr a choed, &e.; oud yn y partbau peilenig r whid, maent yn byw ar y creadui-iaid a allant "dal, mrgys Kaugaruons, Posomis, own gwvlltioa, ^eiiiaid, p_\sgnd,&e. Maeeu fiurflywodraetb yn un "'■itriarehol Y gwron cadarnaf yn y llwyth yw y peuaetli. Alae ganddo ryddid i gymeryd y nifer a 1'no o looitras (gwragedd), ac efe sydd i derfynu ym- ^a/aelion vn eu piith, yn gystal a'u bamain yn eu by miry rch ion yn erbyu eu gilydd. Nid wyfyn deall fu'J dim OI!{J dau beth yn achosi ymrafaelion yn eu plith. Yn I. Pan y bvcido un llwyth mewn gweii *•'>tieust!a ) ?acl ymborth na'r Hull, gwneir cais gan Jr o.af i ?mUd v Hull ymaith, ac i loddianu ei ??'og&e?.' Yn 2. Pan y byddo un Hwyth yn ym.if- 3'" 'o?br.t(?wr:u?) o lwvth araU. Os bydd dau lwyth YII eweryh; am ienyw, ae yn methu dod i bendenyn- "Iti, tnae y feny w hono yn sefvll mewn perygl am ei bywyd odirl na bydd yr ytnra/ael yn teriynu yn ei ""Irtuidiad hi, gan y naill lwyth neu y Hall. Tra byddaut yn ymladd, bydd y fenyw yn sefyll o'r tu ol iddynt i garie y Wtdis a'r Sbers i'w dwvlaw. Eu hlilll ofler rhyfel yw y Wrtdis, sef math o ffyn clwpa; a'r S.ber, sef lOath o wialen iiir, wydn, ac ystwyth, wedi l blaen llymu, a'i tliri-i yli fath o ddanedd fel danedd Ihf, o lewn ychydig i vv blaen. Mae £ 2« o ddirwy gan y llywodraetb am roddi drull iddynt, a E 10 am fixldi Jiod f'eddw<d iddynt. Maent yn adnabod v drull yn dda, ond yn otlli y piciiii-ii, sef pistol yn {IVy, am na wyddant pa nifer a allai fod o honynt yn y ""geilau. Mae eu hiaith yn amrywio brou yn ol y ilwytilitu, fel uiai anfyuyeli y inae y naill lwyth yn dealllaith y llwyth arall. Maent mor onest ag y ge!lir disgwyl'id.iynt fod yn eu bymarferion; «anys aolynyeh y ciywir eu bod yn lltdrata yn y partiiau hyn—y mae arnyntoruiod o ofn y policeman. Y maent y tyIwyth dincaf tan haul; mae bron yn all- niehonadwy cael ganddynt wneyd dim oni byddant Yri tie"yT,g. Y gwrav.ed.t sydd yn gweithio, ac yn edrych aUI ymbortli i'r gwyr. Eu hvmilrost eyllr&tl- In Yw. Bluet teilow, no work v;/¡':te.fdl<Jw'wortb a" n"tt.?. Hi?.k fellow, plenty sedowu ail day." l\LIt.H n lI.rle' I ¡,. I » ;n ?rter c bwi ( li,( t.?accu yn ??1- a bach; y ar 'v i) i *1 ) ?" ?''?'?- ?a ?yfarfyddanta rhywun i, '.Vddant y» sii-r c> oiyn am ariau, b.vyd, a tir y t?Y(i(lallt 3-11 sier c) oiyii ittij ai-iati, b%VY(I, a tt .V" tt 1 •' n U.U.4.J. JM fd ydynt yn a.?, .? ?..?? ?t.???rw..? ,N,d ydynt ".Mh ya adeiladu un math o le i breswvlio, a phe <:ynyg¡d iddynt le mewn ty, ni chymeiant et, gan eu bod yn ei Ileiwl,) yn rhy fyghd, ac ofn iddo syrthio er t: ti ctllau. Ar dywydd gwlawog ac oer, maent yu doiii tri ueu bed war o goed ar eu gilydd, a chang- elltlu 0 r coe doiiiog ar hyny,a thaniiwyth o dan wrth y traed, ac feily gorweddant: nid ydynt yn gofaiu yn yr huf ond ain vehvdig ° Mae pub Ilwytb yn gymvs^e.tig o wabanol deuJuoedd, a chan bob.leulu I ei go«dwiu:oedd ei hunan, alj bentref i fyned yno ar amserau penndol i iryfarfod y prif lwyth, yn ol cylar wyuuva y penaeth. Os bvdd i un gwiyw fyned at snobra un aranll, v gosbedigacth arferol yw ei ddodi i sefyll mewn pell der penodtil, a'i wa-li y" ei law, tray byddant hwy yn ergydio nifer penuonl » wadis ato, nerth eu hesgyrn ac os irali amddiftyn ei bun. bydd ei fywy" yn ys- glyfaeih ganddo; end rhaid iddo aros yn ei le, marw neu beidio. Cosbedigaeth y fenyw ydyw cael y wudi ar ei phen 7 iieti 8 o weithiaii, ues y byddoyr eSO{)fI\ bron vii hollti: ond mae cyflawu groesaw i ddynion gwynion eu cael, os talant am danynt; ac fd Y many)) di-uenus mcddwi, mae rhai yn ddigon anifeilaidd i wneyd liynv. i'an y mae un o honynt vn ymofyn J?oohra, 1n tori tsvll trwy gvswllt v ddwy tl'ruen, ac yn rhoddi pren 3 neu 4 modfedd o hyd trwyddo; a'r fcnyw yr (HI modd; ac felly v bvddant am riti wythnosau. Wedi hyny, mae carwhra (gwledd) gyffredin yn cy meryd lie, a thrwy ganiatad y penaetb, maent hwyth au yn myned at eu gilydd. Wedi i un o honynt far«, maent yn ei ddodi mewn sach, acyni mewn I dwfr, yuaargoed penodol i sychu. Odwirefyny dull hWIIW am wythnos nen ddwy; yna pan y bydd y cvffredinolrwydd o'r llwyth yn nghyd, clei i ir ef, a chynnelir carwbra Cgwledd) ar y bedd. irvy ^yn inethu dod i'r penderlyniad fod g-andrlynt un math o •yuiad gw reiddiol am sefyllfa ddyfodol o fath yn y byd. <)s oes, ma) traws-sy nfu d ia d yt enat d byd. Ù" oes, b:trnwyf mai traws-symudiad yr enaid o un corff i'r llallyw. Cymaint a allafgael wrth eu holi, vw l,fod pob dyn da ya myned i Loegr, ac yn tyiu i lynu yn ddyn givyn, tra y many rhai drwg yn troi yn ddvnion gwylition, a rhyw beth o'r fath. Y maent ynlled anfod ilawn i ddweyd fawr o'u hanes, rhag i lli chwcrthtll am ell penan. Credwvf fod meddwl am y sefyllfa ddylodol In orlUod (I drafferth ganddynt, fel pubpeth arall. Os ydviit yn addoli un Petil, yr x%-yt* yii meddwl mai y lloeryw y gwrthddrych, canys y peth tebycaf i addoliad sydd ganddynt, ydyw y carwbra a gyniielirganddvnt ar yr achosion penod • ol ar eu mynediad i ymiadd, ac ar gyfarfyddiad v llwyth yn nghyd, ar briodasau ac angladdau, ar y newydd loera'i l iavii lcier. Nid ydynt byth yn cynal J earwbla er difvrwch ac os bydd digon o'r llwyth yn nghyd, ni(i (lyi)t bytb yn esgeuluso ei gynal ar yr achosion a nodwyit. Cyn dechreu y carwbra, y maent yn arfer paentio eu gwynebau fel players, rliesi cocbion a gwpJiOD, ac ainrvw liwiau; ac yn cymeryd canghenau o'r gwydd gleision yn eu dwvlaw, ac yn (ynych ynclYIIHI cangen am ben bob glln. Mae rhai yn rhoddi hen gadach i gudclio eu noethni, tva mae ereiil yn gwbl noeth; wedi ymbarotoi yn y dull hwnw, dechreuant ganu gan wneud y llcisiau mwyaf aflafar, a cliuro y wadis yn gil\dd, a chanddvnt lawer o ffurfiau a delosiynau nas gallaf ell darlunio yn bresenol. Pa fodd bynag, lIlae yn ffuith fod y chwaieurdt!iaetl1 liwn yn tangos Hwy o fcddwl a chy wieinrwydd na dim arall a gan- I lyudlr yn eu itivsg. W. E. EVANS. I
OFFRYMU WRTH GLADDU.I
OFFRYMU WRTH GLADDU. I LLfTHYRI. Illk. GOL. Yn y Carnarvon and Dellbigh Heral 8111 Tach. 22.iin, gwelir ysgrif gyfciriadoi, at AIt& uneral Offerings, gan nn a eilw ei hun Philodikaios. Miction y eaniatewch i ychydig sylwadau ar ei vsgrif S?et ymddangos yn yr ?/n?fa?, yr hyn fydd yn !wy *nanteisiol i'r Cymry yn gyHredtn, n? phe yr ym- *»danghOSRnt yn yr ??tM/f/, a chan mai yn Nghymru y ??wy()(!u(j? yr hyn a achosodd syl?adau ?M<t ?"OK< (?c,-??.s,yu)?dH))?ys i mi fod yn Hawer m?y ^'r mater ael ei dnn vn 'atth Cymry. e'Et Mr. Phiiodilmios ?? fU/leml ?r</?s am QQyweyd ,,4 (?trymu with gladdu yri an?hristiono? yn babyddol—yn anghyfreithlon—ac yn ffieidd j "'? S?iiw am br?ti hyny; oad cyn rh'tddi amser i 'A F- O. wneyd ei gais, a yn mlae? i broE. neu ynte ?Se)s:o prun yn ?ahanui. [ ddangos nad yw yn m anshristionogol," difyna eiriau Paul yn ei ?tt)yr s>t jliatluici> He y (Iy?<? "Dy?wch?eic'U!") eich ??'?"y'y""?owc)) gvfra.th Crist." (T?ybvdd ?' m1 "? ^"gye'ristionogion i gynortiiwyo naiH y "? S?"?' i ?"" ? arkrion tIy?rctUg yr "edj Rilvd^ ?P?tut, on yn hytrah ) ddwyn b( ici?.m eu i I y (! ? '?' he!p ti.tMi?.wy c?, I r, r, yr h1vi' ??''??'"?-r??)'? (?:.?.?s. I P ???y" "b.-byd?i," (i) wed nad yw yr cRr ofl'rVml' "u'r derbyniwr yn medilu un n?th 0 ledd yliidrv ?'? babyddiacth. Und n? gwyddom pa fodd v 1ae r" Ph 'In bod mor benderfynol yn to a e. Alr. [,h. ?,11 bod rror liencl er t ?ii(? l yji "c bnru it bw rtudau y ujtoeda sydd yn dt.?u yr .rfer?d Rhaid iddo naU) ai ?dcf ei fod yn chwil- rvV X'n?ac vn ?!I? deall b?riadau dvn.on, neu v„te ddvfod a rhy? beth yn amuea i brob  N.i Anil Funeral offe?i,),.q?  Ph, atyut, onig, syd(i wedi harnu yr arferiad yn bnaaboy vS1 l!on<nlawer eraill c? ac ? eu dvdd.au "??' ?, Ph. draethawd » diweddar ''V Vi car Llanrhaiarlr yo Much rbaic, .ie'?.g S W • & > ViirLlanrhaiadr yn Moch nant,(Gw-Uer 31echa.n)ar rry yddid, caiff weled geir- yf aiLialrooffrJma wrth gladdu. wedi tardda oddi Irth dalu ? wared* enaid y m?rw o'r purdan." I brofi nad yw yn ansrhyfreithlon," adrodda hanes swyddwvr Cyfraiih y Tioriion mewn rhyw fan vn ei wrthod o'r tal am gladdu, am mai "offrymu oedd vr hen arfenad yn y pIwyt. Ai tybed fod Mr. Ph. yn meddwl fod hen yuiarferiad a pheth yn ddigon i brofi ei n f eitlilondeb. Y mae meddwdod yn hen arfer- ind ond DId vn sryfreithlon, y mae tori y Sabboth yn lien arferiad ond nid vu gvfreithlon. yan tOrI air. Ph. yn arfer a derbyn "oflrwm wrth gladdu, dichon y gall ddvwevd pa un ai goddefiad ydvw iddo ei dder- llyn ai vote gosodiad cyfreitbion ydyw. I brilfi nad ydyw yn ffieidd dra, aywed nad antrvlion vw gweinidogion yr etengyl, ond dyn,on-y cylryw nad ?ant (yw ?r y S?y? n»*,y dymon eraill, ac mai rban o\. cytl? yw yr  <.R. m. a bud en hvmddifa? o bono yn angh^fKiun cr o^. mewn rhan, dynion yw Kwemido^on yr efe? )?, ?"- a yd vw pob trefn svdd mewn grym at ?-'? ?hd a'i i?dyr yn ysgrytbyrol a rne?ut sydd beth arall. fietli a fedilylia wrth y gwynt sydd yn annigonol i ernal ffweinidogion yr efcngyl, ms gwvddoin. o8 nad y degwm, a pha fodd y mae ymddifadu y cjfryw o'r ufJ'rwm vn anghyifawnder. ms gwyddom hy i.y, nes i I Mr. Ph. ddangos yn gyntaf Illhl yr "Oijull" )- y I eosodiad cyfreithlon tuag at dalu am gladdu. f y. hudda Mr. Ph, y Parchedig Mr. Morgan o Gonwy o wneuthur yn anghyfiawn trwy wrthod yr oflrwrn. Ai tybed ei fod ef ei hun aJlan o'r perygl wrth gyhuddo Mr. Morgan, a chyhoeddi bygytbion uwch ci ben ef Nid vw Mr. M. yn colledu neb and ei hunan, oble- gid iybiwn nad yw ei waith ef yn gwrthod yr offrwm yn ymddifadl1 yr hwn a dda* j'r Ficeri,),,tli ar ei ol, o bawl i ail godi yr arferiad, neu i ofyn tal am gtaddu. Dyweded Mr. Ph. a fyno er cyfiawnhau, sarieteiddio, ac amddiflyn offryinu, gwelir yn amlwg fod yr arfer- iad nid yn unig yn anohnstiouo?ol yn babyddol- yn anghyfreithlon—ac yn f5e.dd-dra-.nd hefyd yn ddi?yw. ydd-dra i'r eithaf. Beth sydd ?y dicbeilga ad&witydd, na gosod perthynase y maN' i sefyH wrth y bwrdd, ar yr hwn ? offrvmir, ae yn Hed g3,ff? edinbvdd y gwr gwyn yn se.yU i i.?adrythu » "f rwm pawb, ac felly gwes?ir awer un  uwell. law ei allu, gan ofn digio teulu yr y?da?cd.?g a ?r Pp??hs'oMnt. Dyna ddigyilydd lr.! Yn "'?edd ei ysgrif, cwyna Mr. Ph. ?.?p?mt),egcpm)o?o "on?- a gafodd am fyned chwe' miIltir oHordd drwy d'-?S ddgar?-, i weinvdd? mewo claddedeth a dywed fod hyny ?edi myned rhwg y cloehydd- bachgen a'?g? gofal ci a r doll yn v turnpike, Os fel vn,? y dJgwyddodd arnoch Mr. Ph., Sdd eich b? yn amdditJvn yr o?n..nid g.-eli fuase i chwi gaeI y 6s. Be. 0 U'Al? I:> f„,so i «twl g«el J 8c • QffRXR 0ffrvmw[. LLYTLIYlt If- ISVR,—Mae vn dda genyf wsled fod y peiriant nerthol, sef yr arraltwasg, yn daehreu o ddifrif ym- osod ar hen ddefodau ac arfcrion Pabaidd, oddifewn ac oddiallan i'r Eglwys Wladol. Druan ydyw, mae ei selyllfa yn adfydus, a'i chyfcillion liwythaa yn dorcalonns wrth ganfod fod gobaith eu helw yn colli, ac na bydd vn gysylltiol a hi cyn pen hir na degwm nac o fir win.Cafodd yr ollrwm claddu hir lonydd- weh gan v Cymry yn esgobaetliau Bangor a Llanel- wy; ond crbyn heddyw, mae y wlad wctii cael ad- feriad golwg i edrych ar yr arferiad 1 abaidd bwn vn ei liw priodol ei hnnan. Mae gwaith y Parch. Mr. Morgan, vicar Conwy, yn ei dafla a'r neilldu fel ys- gymulI-beth, wedi codi cyifrs yn mysg ei gyfeillion vmneillduol, fel y maent yn deffroi o'u cwsg, gan ym- aflyd â'u holl egni yn y gorchwyl o'i Iwyr ddiddymu. Mae yn wir fod Mr. Morgan wedi gosod ei bun yn nod i saethan v blaid Buseyaidd o'r Eglwys y per- thyna. iddi; ond pahara y rhaid iddo ofui oddiwrth vnt! caiflF ei ymddygiad ei gymcradwvo gan bob Yinneillduwr cvwir.yn a phob nn o syniadau efengylaidd o fewn yr Egiwys Wladol; le, caift y gorenon o honynt i'w bleidio a chymeradwyo ei ym ddygiad Mae cymeradwyaeth gwr fel y Parch J. Griffiths, vicer Aberdare, a'i gylfelyip, yn ddigon i'w galonogi am ei waith. H' Digrif yw gwelea lei y mae uiynwyr yr yi|)»M»n»u yn tynu megys oddiain-fanynt i geisio amddiftyn yr arferiad Pabaidd o offrymu wrth gladdu y inarsv, maent yn ymdrechu a'u boll egni i gymeradwyo y ddefod. Mae becbgyn iiacit ein hysgolion Sabboth- ol yn cael test un cl!verthin am ben bechgyn Rbyd- I ychain a Cliaergrawnt, yu reisio dadleu dros resym- nldcb vr arferiad. Yn y Carnarvon and Denbigh Ilaatl am y n Raglyr diweddaf, y mae rhyw Philodikaios yn ceisio cyiiawnhiu y diiefid trwy ei gosod fel ey'fleustra i'r plwyfolion i ad-dalu i'r offeir iad am ei gymwynasau iddynt pan vn eu gwasanaethu fel eu bvsitrifenvdd, eu <>vfiv.iti>>w, illae y Philodikaios hwn yn ym wrthod ag unrhyw dal gan ei blwyfolion am y cvmwynasau nchoii, am na feiddia ei dderbyn. Pe gwnelai hyny, gosodai ei hun yn agored i gatfl ei gosbi gan y gyfraith wladtd. Ond er mwyn osgoi y gosb yu llechwraidd y tu cefn i'r gvfraitb, awgrymir j ni, y ijcllir yn gvfieusiawn dder- byu ey(in;tbyd(liaeth irauddynt ar allorau y llati, yn ngbladdedig-aeth y marw. Yn 01 yr athrawiaeth hon, taledicraeth i'r otfeiriad gan ei blwyfolion, am ei wasanaeth iddynt fel eu bysgrifeiivdd, eu cyfreilh- iwr, a'u pbysyywr, ydyw yr offrymu wrth gladdu." Dyma bwnc -1?-yd'i ??- ym n^hrado y Puseyaici. Bth nesaf ? I ?isi') pn'n n?d ydyw yr arf??yn I. L_I1 n.h..l't.I. nn anghristionogol, ra.?.?"??. ffiaidd, ecisia ein pCl'swadio  gwaith yr olfeiriaicL ?? 'dd '?ceisia ein perswadio f.?d gw?'th yr on-e,na)d? 4 .rweriny?ddwyes??aeth.sef ,b.nedd?i'n.n n, ? ? ?? ?ynyddau cyn c.f, i,"erbyn. Cynghor y gwr r hon°' r.'J jii.n »»»»i s d'„,vw ddilyn,l:¡ws i  {rw: ? wf.? boneddi.ion, oEFeiriaid « wenn Sd J-' vr arfenad, vn un prawf ei fod yn un y -? d':l? S U' r? obleaid ychydig nynyddau yn oi ??e?d '-?' o' ?"<??'' »—r vn cyfnuio3i a "vT^eriaid a'r ofMriaid i g^di i fynu r hen ar er.on ? wedi eu hyml? )Ir "?? trwy onerynoli?th Ymneillduwyr, ag nad oedd ond yn?i? son am danynt. Yr ofteiriaid oedd y rhai blaenaf vn ail. adeiladu y Jericho annuwiol hon yn codi i fynu yn ngolwg palas yr Esgob, y Gwir Barchedig Dad, RedeV^feydd mulod, rhedeg mewn sachau, ymryson rhedegar ol mochyn wedi seboni ei gynHun, dringo ar hyd polyn at het wedi ei gosod ar ei ben." A phwy debygech chwi oedd sefydlwyr y campati nch- od? Neb amgenach n' rhai a l'ynent alw eu hun- ain vnolynwvryr apostoli»n. Nid ydyw eu bod hwy yn bleidwyr i'r i)ffcwni claddu, mwy na'r arferiad uchod yn un prawf na ddylem ddod allan a'n holl rvm i'w wrthsefyll, yr un modd ag y gwnaeth Dir- vvestwvr B r ar yr amgylchiad y cyfeiriwyd ato uchod Ilae' I arbenig ar bob Ymneill- duwr fod yn ?-son ? ef ei bun, drwy vmwrthod yn ho?l ?,r hen arferiad o ..i!'r? yn nghladdediaeth ? marw. Nid oedd y rhai hyny y cyfeina Philodi- 'kaios aynt yn eu ??-aith yn "onryn? arygar? ?? d ?n werth eu galw yn YmneUIduwyr; nid oedd- ynt erioe(I wedi ell dysgu yn cgwyddorion YmneiIl. duaeth, panfeiddient ymddwyn mor ffol, a dangos eu hunain dan yr amgylchiad, morfyr 0 synwyr cyflred in. Os dymuna Pnilodikaios weled Ymne.llduwyr anhyblvg," (rigid dissenters.) cyfeined ei olwg at ys- gol Sabbwthol v Methodistiaid Calfmaidd yn Mangor, -dyma, iddo rigid dissenters,-rhai yn gwcithio allan eu beffwy ldonon Vr llythyren, yn nghladdedigaeth Owen Da vies, un o athrawon ffyddlon yr ysgol uchod. Nis gallaisai ei ddosparth ar un cyfrif odder edrych ar y sarhad hwn yu cael ei roddi ar vredilill- ion marwol eu hathraw, gwnaethant y swm ansen- rheidiol er talli am ei gladdu mewn inodd anrhyd- eddus, a rhoddasant atalfa ar y ddefod Babaidd o offrymu. Dyma i Philodikaios beth ydyw rigid dis- selller,, a chymered Ymneillduwyr Cymru ysgol Sab bothol y Methodistiaid Calfinaidd yn MaDgor, yn esiamjd i fyncd a gwneutbur yr un inodd. Mae llu- aws o'r eglwyswyreu huoain yn ymosod yn ei erbyn, an benderfynu ei gael i lawr. Unid gresvn vdyw cdrvch arnoch chwl yr Ymneiilduwyr yn ddifater am eu cynorth wyo. iNa fydded i na byehan na. mawr o lionoch sefyll ar y flordd i'w Iwyr diddymu. Ouid oes achos i ergydio ato, a chodi yn ei erbyn ? Hydenf y L-Telir colofnau yr Amserau yn cydweithio a'r eiddo y Carnarvon and Denbigh Herald, yn cefnogi gwaith v Parch ?r Morgan, vicar Conwy, (iyda chynortb- wy gwahanol enw,dau ymneilldaol, bydd trrymu II JI j:,r.iPth v marw cyn nemawr, wedi svrth io i eh?rgonun?t, a Dyyun Y f?,? ??? wt-di «!«.- leu 0 fy?g cenedl y ?ywry- YMNBILLDUWR. '1 MEILLD{j"R. LLVTHITR I". I IIJ. I ?' Y* cbvdig 0 amser yn 01, ymddangosodd ys- ?ritau yn y?"- ?< ? yn yra.feriad uchod. leg a chyfiawn y? ? bavb am v g?asan?.th ?fyn)r a cliNfi?lA?'ll 3' ? ?,f v„ ei hyslvned yu llawer ?nddy'.t; g"n ■ an] irlii,it t u, nn ,n?y ?.)y'ed?.?J??,,?u: ncu daluam ?-'du,? ganddydn>t'y; ledsn>di ? b.u?-y.h?i y H.u..? tha? Y '?/'?" y LI¡tU, ¡¡ mwy o )Ir eviltii* a dtWOLlit lia(i ()I'S fud y 'hau t?y?? t ? r ?,?d }d?' (< et' cy?-iydd) yn galw am y g«'asan«u th cy^ t f dvwedir nad oes vn ?1? am y ?'??"? ?.t.?-/a dtwcdir n.td ms prin un 0 bob d?eg o? r 'yn gwrando yr "iaf. Anwvl frodyr Y"'?-?" n.d e?i! fyddaigoche! yrachos uchod 1 ac onid 1 < m? cysùu â'u P.?cs (\dda.. ni gad ein ??'?'"?.P ?'?,.n daddu ?n i n gweinidogion yn ein cajK-lau a ,nonwentau em ..n   "'?-<y'    ..vny lie nad oes hunain, ac ) ?'y??'?.y edw)si hyny lie lIad \It's (I;irp:,rikj('. aU a plirit,di a y!norol am wnrud Y cYf"'?l', angenrheidiau ag Y llIae y g,d"raltb .n .d y cyfnw .?.nW,?h? a? ? e ?fm.tb wi,r  I)ed?d ptiodi, a 4 li!a?idu yu Eglwys f,oegr,   \Vei eat! ei ddefnyddio g-an lhck'Y clochydd Yu  data,l'I1, .Y" gptal  chan Egl'vyswyr .n  ?.nedd i  y mae y linaws ugo»Vl eu'bod "vn'cael eu Ll gan vehydig y djVedant hwy sydd yn arwam y bobl yn groes i'w hewyllys. Y mae yn ddyledswydd arnom weithredu, fei ag y gwrthbrofw n yr baeriad. Hefyd dymunwi., yn fawr arnoch alw sylw yr Ym. neillduwyr at y pwnc. Wyf, Syr. Y r eiddoch yn barchus, IOA N. I^Dcrbyniasom amrywiol ysg-rifan ereill ar" Off- rymu wrth Gladdu;" ond hyderwn yr esgusoda ein pohebwyr ni am heidio en cyhoeddi, gan fod agos i bobpelh a drinir ganddynt yn cael ei gymeryd i fewn yn y naill neu v llali o'r ll'thvrau blaenoiol. Dvwed Martins, yn ei atebiad i Aelod o'r Eglwys Set'vdledig," ei fod "yn tybied i'r ddefod o offrymu mewn claddedigaethau gael ei ddyfeisio ary cyntaf gan ei Santdddrwydd y Pab, yr hwn, gwedi colli ei lywodraeth ymerodraethol, a ddyfeisiai amryw ddefodau cr rlloddi eynyg ar adenill rhyw fath o awdurdnd, a meddianu cymaint ag ydoedd ddiebon- adwy o elw. O'r amrywiol osodiadau, enwaf y degwm, girarthiad pardynau am bechodau cyn iddynt gael eu cyilawni, gwerthiad trwyddedau i bri- odi, ac offn/miad mewn claddedigaethau, dun yr esgus o dal am warediad enaid y marw o boenau V purdan. Dyna hefyd ydocdd dyben cluliad v tlychau, er ihybuddio yr hoIl gymydogion i gyd- wednio am warediad enaid y marw; ond rhocldid ar ddeall y bvddai v ewbl yn hollol ofer, oddicithr i'r ofl'tiriad a'r clochydd gael en boddhau ar adeg y el added i gtetli. lUåe yn debvg mai. dyna (I(Iech- reuad a di/ben■ 1 offrymu wrth gladdn.' Gan hyny, nid rhvfedd fod y geiriau Pab a Phabyddiaeth yn cael en cysylltu yn lletl fvnyeh g-yda chrybwylliou am y ddefod hilI). Pwy in yn gyfrwng trosglwydd- iad y ddelod hon i I Eglwys oIygus Loegr,' sydd i'r ysgrifcnydd yn anhysbys. Y mae yn ddigon tebyg fod gan Charles Fawr law yn y gwaith: mae • ceiniogau St. Pedr, arian y pasg, y (lretn eglwys, y dwyu pennyd, y rhyddhau,' a rhes o arferion cyHeivb, wedi deilliaw o'r un darddle. Y mae yn wir fod rhai o honynt yn cael eu hesgeuluso yn fwy na'r lleill am nad ydynt yn dWYIl tlw cyfartal i'r gwaradwydd perthvnol iddynt." Cymaint a byna o atebiad ein gohebydd i "Aelod o'r Eglwys Sefydledig."
BRAZIL ETO.
BRAZIL ETO. "A ddariteiio, yslyried." Derbyniwyd y llythyr canlynol oddiwrth Mr. William Edmunds, gynt o Gwmtilleri, Mynwy, cy- feiriedig at ei frodyr Berjamin, Thomas, a Joseph Edmunds. Pelotas, Ebrill lleg, 1831. Fy anwyl frodyr,-Yr wyf yn ysgrifenu atoch er eich hvsbysu o'm gianiad dyogel yn Rio Grande, ar y 4ydd o Chwefror, ar ol mordaith o 58 diwrnod. Cefais glefyd y mor am ddwy neu dair wythnos. Cawsmn dywydd sarw iawn am bythefnos ar ol 13Lioin am wythnos yn y Bay of Biscay, ac ni wnaethom ond diane rhag cael ein colli yno heîvd. Ond trwy drugaredd Duw, cawsom ein hacliub; a chawsom dywydd mwy dyniunol am y gweddill o'r fordaith, a'm hiechyd inau yn lied dda. Yr wyf mor deneu yn bresenol ag y buais erioed- Yr wyf wedi bod yn giaf iawn am y IBis diweddaf, gyda chrynoad yn fy mhenlin, ac Itcfyd dwymyn ysgafn. Dioleh i DduW, yr wyf yn bresenol agos gwella. Teimlais ef yn belli pur galed i bel yn glaf yn mhlitb estroniaid. Cefais feddyg da iawn i gymeryd fy ngofal. Dyn o Ogled J America ydoedd. Anwyl frodyr, drwg genyf eich hysbysu nad oes yma un grelydd, ond yr un Babaidd. Yr wyf wedi cael eyfleusdra i weled llawer o weithrediadau y rhai a'i proHesunt, gan i mi fod yn giveithio mis ar eu capel. Mas eu gweithrediadau y fath ag a barodd i mi synu vn ddirfawr. Ni buaswn yn credu en bod vn gwneiid yr hyn a wnant. heh i mi weled a'm llyg. aid. Gweiais eu hangladdau a phethau ereill, a gwelais hwynt yn dyfod yn nghyd i ryddbau eneidiau o'r purdan, a mawr fel yr arswvilais Y mae gan- ddynt wasanaeth bob dydd. Deuant yn nghyd yn rOTen, a daliant ati yn hwyr iawn. Nid ydynt yn caniatau i neb ganu Salman, na neb caniadau moesol, beb drwydded. Blae perffaith ryddid i bawb weithio ar y Sabboth; ond nid ar y dyddiau gwyliau, y rhai ydynt tna 35 yn y flwyddyn. Mae yr holl faeleni yn agureJ ar y Sabboth, a marchnad yn cael ei chadw rei ar ryw ddydd arall. Byd4 llawer o'r bobl yn gweithiii ar y Sabboth, ereill yn myned i saethu, ac ereiil YI) marchogaeth i'r wlall. Y fl"titli yw, fod y Sabbotbau yn ddyddiau cyffredin o ddifvrwcli yn y wlad hon, a drwg gcnyf Jdweyù fod y Saeson cyn- ddr«rg a neb Blae yma tua deg Negro am bob dyn zw*vll I ac y mae y Negroaid gan mwyaf yn gaethion. Fv marn i ydyw, nas gall uit dyn wneyd bywioliaeth (I ila yma beb ddal caethion; oblegyd gall y rhai sydd yn eu dal wneyd y gwaith yn riiatach o lawer nar rhai a (yddo hebtldynt. Mae yn flaith fod cryddion caetii yn enill tua 5s. y dydd i'w perchenogioii, pan nad yw eu cynaliaeth yn costio dros Is. I)c. yr wyth- nos. Dygir y caethion i fyu i bob celfyddyd ag y geihvcir feddwl am dani. Mac braidrl yr oil o'r diiledyddion yn gaethion, ac wrth reswm ni rydd y perchenogion waith i ddvuiou ereiil pan fyddo gan- tldynt rai i wneyd v gwaitb am ddim. Ond otnadwy yw IlIcIlcIwl fcl Y lJIae y caethion yn cael eu trin. Gwelais ferched ieuainc ?n cael eu (!ios? vn noetb- tv.u? i? v Jacthant t r byd tc yn cael WeU hynv'yncae. eu cynd.m -yin racca(i el i- au fn?-.cnu ? arvddaesr'athrachefnyncaeteucro? S traed, a'u H!?gcHu fel o'r b?en ?.d ?? .D?d?i ar.? yma .n<t ychy?.? Ur.? genyf ?? fod amsr truenus yn cael ?i ddysgwyJ yma yn ? t'n DYS<rwytir rhyfel i don allan mewn f.a. nT dau lis. ?d cL fawr o flynyddoedd oddiar nm fn rhyfd vma o'r blaen, pryd y ca'oM holl dr?- ei difa. lei nad oedd nn en?d ynddL ond m:lwyr. Mac Ha?er iawn o filwyr yma yn awr, y rhan inos ocaf o honynt ydynt Neg-roc:i. Fy anwyl frodyr, gobeithio y maddcnwch i mi am fod cyhyd heb ysgrifenu yn ol. Meddyliais anfon gyda y cajit y daethum allan gyda hi; ond nis-gall. aswn ar y pryd bwnw, oblegyd fy mod yn wael iawn _h- 11 r 1 I n fe buaswn yn ?aun anion y prya nwnw, buaswn yn arbed y draul. With anfon drwy y post, y mae Iy h d dOl> Y mae Iy- I thyrau yn dyhd yn ddrud i mi ac i chwithau Nis gallaf ra?aln yn mh?fach n? Rio Jenairo am yr hyn y codir Is. 4c., a c!?)dir uddiyno i Loe'/ 2s. l (.) hyn allan anfonaf gyda. y llongan b?y?au, yna deuant yn rhad i ni 0 ?"b ocbr. Bydd HOll rauY yn gadael Lerpwl ?n Brazil unwaith y mis? a l Y1 i chwi anfon eich llythyran i ofal Mr. F. F 1I on; Brunswick-street, Liverpool, deuant yn rhad. Teiml- d Ù 1 um- af vn dtledwydd iawn os anfonweh newyddyr hefyd. Yr wyf yn aros yn bresenol yn nhref Pelotas, 21milldir o Rio Grande, ar Ian y llyn Pelotas. Y draul oddiyma i Rio Grande, gyda glan y llyn, yw tri dollar, neu 12s. (ic. ond os eir gyda'r agerlong, costia £ 3 10s. Ni cheir yma unri 15s. c. am ,£1 aeisnig, a 10c am y Is. Yr wyf yn dra gotidus pan yn dweyd fy mod wedi gwneyd pob peth ond cynnvsgaeth yn y wlad hon. GaHwn fyw mar rhaa ?ll D?gr, ? nis o-allaf gael rh?? 0 arian yma nag a gawu "Dn, ? wyf wedi g?eithio tu? nus er pan yr -jrf yma, ond n d wrthfy nhelfyddyJ fy hun, eithr gosod nriddfeini. D?yii? ?? ??"?'' ar fy "shreftt fy hnn vn f-?' nndy gobeitbial wneyd ychydig yn rhagor o ai,i i??in.0(1(leuttl 800 n.?<Hruddi yS, ne y KaH?-n gael rh?or o la^e o 8yfl ond ? ? mae yn rhy fel y? ynbar.aus; ac ie) y y bydd yma vn ?n Meddwl vr wyf fi inai gwell mi ddyfod ?? ref tU f,ir.,i Qcledd Amenca, mor ?fu' ..n ag y g'S ,^Nid s j"■fallaf anog neb i ddyfod i'r wlad hon. ??yf N'r ?Ilaf a?o? neb i ddyfod i'r wlad  ??of? svdd yo enii, Vr arian  yma,-cânt tua dollar a haner, neu drda i > ccrryvduduiioon u hueefiv* d vn enill arian cvff<r i. ediijnn. Ysgrifenaf eto yn fnan, roddi i cliwi r?.gor o hanes y wlad. CoSwch at <y anwyl d?? d, fy mhertbyo- Cofi^wclifi yngaredig at fy anwyl dad, fy mhertbyn- ?"'??'Y'eiddochvnddid?n, WILLIAM EDMUNDS. Dymunir ar y wlad beidio gwneyd gormod 0 sylw o lSraVy rhai a ddaugosant fwy o ragfarn nag 0 ,Lvybodaetli, niecr?,S? Coti?iitt 2 "oin, .1?vans, B7n mawr, John Roberts, Mill-street, ac crei 11, y rhai svdd yn c('isin cyflroi  werin gyda yr YSOIdad rh^fy^us a 11^ i«j rvfl'rJ oi v werLin nfinufio T^disaetl, ,i. ? ?it. Yr-'ed i Wi't..? Edmunds yn uu ?-r?rta cyntaf a hudwyd gany boneddi??n uchod, a'u ha'hraw ardderchog T. B. Ph?ips; gan hyny y ?e ?nei dyst?eth fwy o bawl ar sylw y whid, ?n ei ?d ?edi ?wneyd m?y 0 bra?f 0 Braz.L Nid tvstiolaeth wedi ei rhoddi ar ei waith ynglanio, na phan yn cael ei hudo gan "gynhryehiolydd y Cymry yn Brazil ydyw; nage, tystiol.iet.i a gwybodaeth brofiadol yn svifaen idth, ac wed. ei rhoddi yn dd. gN iutielliaa. "Gyda golwg ar eirwiredd y cyfaill Edmunds, nid oes ru b a feiddia ei amen ac y mae yn ddiddadl ei fod fiior alluog i flurho barn am bethau a neb pvry bynag a aeth yno arei oi. Buasai vn fantais i wirionedd pe I "a, y Cymry yr udgan wyd eu llytbyrau yn yr Amserau am yr wythnosau diweddaf yn gwneyd ychydig o brawf ar betliati cyn dwevd dim mewu uuflordd am Brazil; ond bydd pob dyn go nest yn gweled ar unwaith nad yw banes mordaith yn dweyd dim dros v pwnc. Cawn new I'(lchon gwahannl yo Y man' bydd Ila- yddion gwahanol yn y man: os bydd llawer o siwyr ar wyneb y haste, bydd huddygl yn y gwaelod. L>aw rhywbeth ar ol v 100 erw o dir, a'r 10 buwch, Cousin Tom, oni ddaw J Dywed y gwir yn onest, a'r gwir yn gyra:i. D,i tt I i*v llylbyron diweddar ynhollol araserol i bleid- wyr Brazil. Pan oedd J. Roberts ?edi curo'r pared yn hollol, ac heb ddim i'w ddweyd ond anwiredd noeth, gyda golwg ar brisia? tiroedd yn yr Unol Dn- leithiau, dyma gafod fawr o ohebiaetbau vn dy?d yr b"U SorJd o Rio Grande i'r Brynmawr, a'r hoH epp I sydd a gobaith eu yn yr anturiaeth wallgo.'us yn gwaeddi, Hwre Buddugoliaeth sydilo'n fit. Ond dywedaf yn benderfynol, byddweh yn bwyllog, foil eddigion, oblegyrl y mae cwrs o ddynoethiadau ar gymeryd lie a iia i chwi dtimlo, os nad yw eich natur wedi syrthio yu rhy isel i gywilyddio. Pe baasai Cousin Tom yn teimlo gronyn dros gyf- iawnder a gwirionedd, buasai wedi anfm Y Hythyr uchod j'r Amserau er ys misoedd ond nilt te.tafo dros wirionedd y mae pob un o'r dyniou hyn. Yn ngwyneb fod y Parch. Evan Evans yn cael y fath anogaethau i fyned i Brazil, peth rhyfedd nafai efe vn mvned. Darllened Dawb v llythyr yn ddiffael. UNCLE 5?AM.
AT BWYLLGOR C YMDEITHAS GANTORA…
AT BWYLLGOR C YMDEITHAS GANTORA WL BETHESDA. Syrt-t,-Clywiis eich bod V edi penodi tetunau, yn nghyd a gwobrwyon am y cyfansoddiadau buddugcl arnvnt, yn ej(;h cylchwvl ddvfodul Yrwyf wedi holi ae ymofyn gryn lawer air. v testunau detholedig gen ych i gyfansoddi arnynt, ond wedi bod yn aflwydd ianus hyd yu hyn. Celais ar ddeall gan gyfaill, y dydd arall, eich bod wedi eu rhoddi i mas, mewn papurun a elwjr y Cymro, a bod yr hysbysiad'' yu cael ei repeato yn hwnw yn barhaus, on d y mae fy ngobaitb o gael g-olwg arnynt yn y newyddiadur crybwylledig yn diflanu oblegid nid oes yma neb yn y parthau hyn yn ei dderbyn i'w dy. Rhoddir ar ddeall i fi gan gyhoeddiadau gwahanol y North a'r South, taw papuryn gwael a phiwsiaidd i'r eithaf ydyw y Cymro, a dywedir nad yw ei gyleh ond byehan, a bod ei ddylanwad yn llai na hyny, yr hyn sydd yn beth od i fi eieh bod yn gwneyd dewisiad o bono fel cyfrwng er trosglwyddo eich hysbysiadau i'r eyhoedd. Gyda jlaw, allowch i fi ofyn, ai nid Ymneillduwyr ydyw y nifer luosogaf o lawer, svdil yn gwneyd i fynv y Gymdeithas Gorawl yn Bethesda V' Os felly, pa gysondeb ydyw i chwi droi arian Cymdeithas sydd vii c-ael ej chyfansoddi gan mwyaf o Ymneillduwyr i swpporto papurun yr hwn sydd yn meddu ar haer- llugrwydd i ddweyd vn eich danedd taw Sismaticiaid ydych chwi yn gystal a pbawb ereill o'r Ymneilldu- wyr. Yr ydym oil wedi ein hwtio ganddo tuallan i gylch y eyftiiio(i gras! ac (, reswin, heb obaitb genym, ae. heb Dduv yn y byd Diau eich bod yn barod i ddweyd yn ngwyneb hyna, nad ydyw eich Cymdeithas i adnabod unrhyw blaid grefyddol vii nygiad yn mlaen ei gweithrediadau, ac nad yw mewn cysylltiad a neb enwad yn fwy na'r llall, ac fel y cyfryw ei bod yn rhydd i bawb o bob enwad a chwenycho ymuno k hi fel eu gilydd. Wel, os fel yna y ruae pethau i'w deall, sut antros yr ydych vn adnabod v Cymro, ac yn tain iddo am daenu eieb hysbysiadau y naill dro ar ol y llall, tra yn esgeuluso yr Amserau, eia papyr eenedlaethol ? Y mae ym- I ddygiad sarhaus Cymdeithas sydd yn proffesu nad oes a fyno a phlaid fel plaid, yn talu am gyhoeddi ei Oh e s 'a -n papyrun plaid, ar draul diystyrii hysbysadau mewn papyrun plaid, ar draul diystyro eyfrwnj anmhleidiol y geuedl, yn galw am sylw arei gweithrediadau. Y mae pethau o'r natur byn yn gwneyd i bobl sydd a'u llygaid yn agored gasglu yn rhesvmol fod rhyw ddrwg yn nglyn a Phwyllgor Cymdeithas Gantorol Bethesda." Yn siwr ddigon i chwi Mr. Gol., y mae y bobl yn y "niwl" dros ei penau an clustiau ac os nad ydych yn fy nghredu ar fy ngair, deuaf a phrawf i chwi, a dyma to:- Y bobl wedi detliol testtii)au,-eisiou i bob cerddor gael ea gweled drwy Gymru er mantais i dreio am y gwobrau a'r tlysau a gynnygiaut erhyn eu 11 Cyleh- wyl" nesaf; ie,y bobl eisiau rhoddi cyhoeddusrwydd digel i bawb yn mhob cwr o'r Dywysogaeth yn eu cvieli-v bilbl meddaf, er mwyn cael hyna i ben, yn | myned at y creadur gwael, salw, ac anenwog hwnw a at y creidur 0 1 -ir fod am dano vn Ntire- elwiry Coinro, sydd ar ddarfod am dano yn Nhre- Irvno, i dalu iddo am ehwislo ei lfute fechan a chaeth, i'r i-lybei o alw sylw Cyniry at destunau cystadleuol eu Cymdeithas, tra y gailasent gael EDGOKN mawr a chryf yr Amserau, ond myned i Lerpwl, yr hwn sydd yn ddigon galluog i chwythu "hysbysiad" i unrhyw barth o'r Dy wysogaeth, am yr un bris njlute nychlvd y Gymro ff! Y mae eisia,i eli llygaid arnoch bobl liethes Ia. Ond ni waeth i mi ddiweddu fy llythyr yn swta yn y geiriau a ganlyn, nac mewn rhyw eir- iau ereili llai eglur a chwmpasog :—TAL i chwi Mr Gol. ydyw y peth a fu dan sylw,o eiddo pobl foneddig. aidd Betheslla, am ddarfod i chwi fod mor gymwyu- asgar a gadael i gynifer o deulu yr Eisteddfod ddwn- dro yn eich colofnau cyhyd o amser; a druan o'r Cyhoeddwr yn gorfod colledu ei hun er mwyn dal y ddysgl yn wastad i bob I sydd wedi ymffrostio cymaint yn nghylch boneddigrwydcl. Fudge! Paradwys, Ion. 2, IS32. BEL.
[IEILIAD I GYNYGIAD W. EVANS,…
EILIAD I GYNYGIAD W. EVANS, CWM- AFON. MR. GOL ,-Yr wyf gydalr parodrwydd mwyaf yn achub y eyfleustra clntaf i eilio yn galonoa gynvgiad teilwng eich gohebydd o Gwmafon, vn eich rhifyn diweddaf, parth sefydlu Cylioed(lia(f misol Cerdd- orol, at wasanaeth y gin yn Nghymru. Barnwyffod y cylfrawd eerddorol sy'n berwi Cymru o gwr bwv v (jyddiati hvn, yn galw yii uc l ie l o gilydd y dyddiau hyn, yn galw yn uchel am sefydlu misolyn o'r fath a gynygir gan W. Evans. Os na ddygir allan yn fuan ryw gyfrwng tebyg i'r un a soma eich gohebydd am dano, nid oes amheuaeth na d'tdt yn fy meddwl i, nad effeithia y cynhwrf presen- ol yn hvy er niwed i wir gerddoriaeth nag o leshad. Y mae yr yibryd cerddorol sydd wedi disgyo ar, a meddianu yr oes hon vn gyfryw ag sydd wedi C3.el ei gynyrobu gan ddarnau o natur (oesol arfereui; gan gorau Dirwestol yn y gwahanol barthau o'r Dywys. ogaeth, nifer luosocaf o'r rhai, sydd yn hynod o afre- olai-li a dichwaetb, ac yn warth i'r personau a'u clytiodd yn nghyd, gan eu cam alw ar enw cerddor- iaeth. Y mae'r chwaeth a reg-ir g-an gyi'ansoddiadau gorwdlt a gwag fel a nodwyd, yn hollol wrthwyneb o! a cliroes i'r hon sydd wedi ei disgyblu gan, a than ddylanwad gwir gerddoriaeth grefyddol; yn gymaint felly, fel nad oes gan ei deiliaid unrhyw Has ar gyn vrciiion gwir deilwng o sylw ac vmarferiad a ddodir «i brnaau: Itl.j a tt^nv n u VL ff.' di ral ial !at/' f?, y cana Tal yn eich rhifyn am neddyw, ydyw cufavourites hwy, digon o rig-mar-oll i gynhyrfu y teimlad anifeilaidd, idd ei yru ar ei tichel fanau Y mae geiriau a synwy" allan o olwg a meddwl y tylwvth y cyfeirir atynt! Y mac'n ffuith rhy egiur i geisio ei cbelu na'i gwadu, fod tanan a chyfansoddiallal o nodwedd foesol a gwladol, yn cael eu harferyd ar eiriau crefyddol; mewn Iluaws o gyn- ulleidfaoedJ yn Nghymru bob Sabboth! Ni ddylai pethau fel hyn fod doder ei le i bob cyfansoddiad a phob cyfansoddiad yn ei le. Y mae Mr. Mills wedi gwneyd cymwynas fawr & cherddoriaeth y cysegr yn ddiweddar drwy gyhoeddi v Cerddor Eglwysig," ac ni ddytai yr un gynulleidfa Gristionogol fod yn amdlifad o'i geinicm gwerthfawr. Y mae syml- rwydd a nawseidd-dra crefyddol yn gynwysedig yn mhob cyfansoddiad oi fewn. Ond gwelaf fy mod braidd yn myned oddiwrth y pwnc-y" Cyboeddiad Cerddorol." Y mae adeg y dwndwr presenol yn gyf- leustra iiodedig ac i,ti hynod ° fanteisiol i gychwyn Greal Cerddorol; a dylid gwneyd ymdreeh egniol i'w gael i fodolaeth yn ddioedi. Y mae'r ysbryd cerddorol yn ei 'awn hwyhau yu y Dywysogaeth ar hyn 0 bryd-yr ieuenctvd yn Lawn set a brwdfrydedd aill wybodaeth o'r gelfyddyd; ymaflwn yn y fantais ynte o ddwyn cyfrwng gwybodaeth i'r cyhoedd er meiihrin a inagu yr 3:sbryd sydd elSOCS 7" fyw y» a'Hdvsg ac athrawiaetli y getfyddyd, a buan y cawn yr hyfrydwch o weled gwedd newydd ar bethau yn n-hysyl'ltiad a Cherddoriaeth Gymreig. Y mae'n resynus gweled bechgyn ieuanc Cymru yn meddu fradd o atbrylitb, yn gwarthruddo eu hunain a cherddoriaeth eu gwlad, drwy rnthro o flacn y cyhoedd yn y capacitics o awdwyr cvn raedru yr A. B. C. mewn cydmariaeth yn egwyddoriim y gelfyddyd Ac os meiddia eu gwell gymeryd arno eu haddysgu, trwy ddangos iddynt eu colliadau, a mynegu wrthynt am ffordd ragorach a digyieiliorn, gwarchod pawb! dyna hwy yn y faii yn fcddianol ar ddigon o impu- dence i godi ar eu pedion a herio i gystadieuaeth eu hathrawon ?! Ond nid yw peth fel yna yn ddim amgen na phrawf amlwg nad ynt y bodan hyny a dybiant eu bod yn gwybod v ewbl, eto yn givybod DIM Can fod perthynas mor agos rhwng Cerddor iaeth a liarddo,iiaeth, oni tyddal yn well i ddisgybl ion y ddwy wyddoreg joino yn un cwmpeini i gael allan gyhoeddiad da, i fod yn rhanoL at wasanaeth y naill yn gvstal a'r lialli Beth medde chwi, frodyr a chyfeillion drwy Dde a Gogiedd, am i ni fel beirud a cherddorion "ymuno mewn glan briodas, i gaei allan gyhoeddiad misol BARDOONOL a CHERDDOR- OL," atein gwasanaeth allan o law. I gynwys byw- graffiadau beirdd a cherddoriou enwog pob oes a wlad, &c., &c., at y pethau a grybwylla W. E. Does bosibl nad allem rhyngom a'n gilydd, yn feirdd a cherddorion, gynal un cyhoeddiad bychau yn an- rhydeddus ar ein hysgwyddau yn Nghymru. Er I mwyn pob peth, deuwch allan i gefnogi cynnygiad W. E., Cwuiafon, gyda brys gwyllt," er mwyn ar- bed v draOcit)) i Gvhoeddwr a Goi. yr Amserau, gaei y sport o'u tall u sti-itlz -strant -st),i?llach i'r room newydd honoy nlaeut yo ei ddarparu areincyfer. Blwyddyn newydd dda i chwi, Mr. Gol., ac ileli gohebwyr un ac oil. Ziffrtr ? SIENCVN Y DVRNWR. 7?. 9/??, 1852. S SlENCYN Y DYRNWIt. g Dymuna Mr. R. D., Uanelwy," gefn«gi'' yr hyn a "gynygiwyd" gan W. E.; ac a "eiliwyd'' gan S. y UJruwr gan ei fod yn hyderu y byddai i gy- hoeddiad o'r fath wncud llawer o les, trwy oleno dealt, ychwanegu aw vdd, a chocthi chwactli cerdd orion Cymreig. Dymuna hefyd, gynyg, Fod math 0 Eisteddfod flynyddol i gael ei chynal gan y cerdd..rioi), er egluro ac ymresymu ar y matenon y dichon iddynt fod yn gwahaniaetbu yn eu baru- au o berthynas iddynt, vn nghyd a phrofi a ebyfar wyddo disgyblion Cerddorol. A oes rhywun a eilia ac a gefnoga y cynygiad hwn eto 1-GOL.
Y " CYMRO" UNW AITII ETO.I
Y CYMRO" UNW AITII ETO. I SyR,—Gan i mi ysgrifenu cynifer o lythyrau i'r Amserau yn erbyn y Cyimo a'i egwyd lorion, a chy- meryd hyfdra i grybwvll enwau boneddwyr parched ig ac urddasol vn yr eglwys, megis yn dybiadwy eu bod yn vmwrthod a'i egwyddorion, vstyriat yn ddy- ledswydd arnaf y waith hon yn unig, o ddyfuder profedigaethau teuluaidd, anfon y cyfieithiad a gan- lyn o lythyr a ymddangosodd yn y papuran Seisnig. Syr,—Nyni y rhai y mae ein lienwau isod, wedi darllen yn dd weddar gyda b iddlonrwydd mawr, lvthyr o eiddo v Fai-ch. J. Griffith, Fi(-er (,r,lar, yn y Cardif fand Merthyr Guardian, am Tachwedd 22, a I gymerwn y c\lleustra bwn i fynegi flit cydnabydd ia,-tli a'ii di(,Iuhlr:,rtvcli j'r boneddwr Parchedi am iddo yn biydlawn ac mewn modd Cristionogo! ddangos yr egwyddorion cyfeilinrmis, a'r ysbr-. d Rn gtiliristionogoi sydd er's enyd bellacb, i'w gweled yr I treiddio ar hvd daien: u cyboeddiad a elwir y Cymro, F hwn a pylit "dlir yn Ngogledd Cymru. Yr ydym yn Lawn g\dsy"nio a'r Ficer yn y dyb fod holl ysbryd y pa par hwnwyn anghvson ag ysbryd yr rglwys ar ddercbog a« ysgiythvvol hono a syfyolwyd yn y deyrnas hon, o'r hon vr ydym ni yn weinidogicn; yr yJym, gan hyny, yn barnu fodyn ddyledswydd arnom vn ol adduned ein hordinhad, i wneyd ein golygiad- au yn hyshys, yr byn ydym awyddus i'w wneyd, oddiar grediniaeth gydwyborlol fod lledaenu a mab wysiadu y fatb olygiadau eithafol ag a ainddifiynir gan y Cymro. yn tueddu i wneyd drwg annberfynol i achos gwir grelydd yny byd; ac y maent, i'n gwy- bodaeth oi, ac er ein gofid, wedi llwyd lo i ddenn llayver o derlynati ein heglwys Brotestanaidd a di- wygiedig. Ac ocb pa le y maent yn awr 1 Dodwn yma en wan y Parched igion a arwyddasant, neu yn hytrach a ganiatasant i'w henwau gael eu dodi wrth v llythyr. Hugh Williams, M. A., Canghellvdd, es- "baeth Llandaff; a Ficer Bassalleg; R.Prichard.B.D. senior Ficer Llandaft; Wm.Jones, Tredegar; E.Jen- kins, Dowlais; David Parry, Fieer Llywell; Daniel Hees, Aberystwyth; Rees Williams, Vaynor; L. EHwards, Rbymney; William Leigh, Fieer Eglwys- ilad M. R. M»rgan, curad parhaol Sansamiet; William Davies, Llanwonno; Timothy Davies, F'cer Devynnock William Rowlands, curad Mertbvr Tyd- fil Daniel fllorgan, curad Rbymney; William Mor- gan, curad Llanfabon J. D. Evans, P. A., curad Dowlais; John Williams, curad Aberdare William Rees, curad Llansamlet; Darid Jones, curad Rcdir; | James Hughes, B. A.; D. Morgan, gweinidog Nant yglo; Mr. Morgan, Merthyr. Rhyngai hood i ryw wr Parchedig ysgrifenu i'r papur crybwylledig i dystio ddarfod i amryw oeddynt bTesenol vn y cyfarfod ofleiriadol yn Dowlais, "gael eu budo iirv?v 'r eu hudo drwy ryw gamddealltwriaeth i arwyddo y papur, i gondemuio y Cymro, end iddynt edifar- hau'' gwneutbur felly. Yn atebiad i'r hysbysiad dybiedy Parch. E. Jenkins, person Dowlais, i bob un 0 honvnt ei awdurdodi efi withdystio yn bendant yn erbyn yr hyn a ddyweclai y cyfryw wr Parchedig, gan fynegu eu parodrwydd ar y pryd i arwyddo yr unrhyw drachefn pe byddai aogenrheidrwydd. Addef pawb mai trysor gwerthfawr a roed i ddyn I yw amser, ond nid yw pawb yn defnvddio y trysor hwnw fel eu gilydd. Defnyddiodd "aelod o'r eg- lwvs-" lawer o'r trysor i ysgrifio degan o lythyrau yn I Gymraeg a ^aesonaeg yn erbyn araetn ivir. runups, Bangor, a chyoygiodd roddi darnau gwerthfawr o bono i ViddaJlu a Ficcr Aberdare o bertbynas i iaehnsrwydd ei athrawiaetbau yn y Cymro. Ond ur- wydciai y gwr Parchedig fed y trysor yn rhy werth- fawr ganddo ef i'w ddurnio at orchwyl o'r fath; a hefyd fod y peth yn gwbl afreidiol, canys meddai, I ba beth y dadleuir ain lizi, y glo, pan y gwyr pawb a'i gwel mai du ydywi Felly ystyriaf finau amser yn rhy werthfawr i'w dreulio mwy yn achos y Cymro. Ond ystyriaf enwau y Parchedigion a grybwyllwyd yn ddigon o reswm i minau, fel Dafydd gynt, offn dros yr hyn a wnaethum. Ooid oes achos ? A pha- ham, gan fod achos na allaswn i, yn gystal alr gvrr gwridgoch gyda y cawr yn ngwiad Israel, am ffon-dafl daftu careg at dalcen y cawr Puseyaeth ? Llandegai. DAVID LLOYD. 1
EGLWYSYDDIAETH AC YMNEILLDUAETII…
EGLWYSYDDIAETH AC YMNEILLDUAETII YN ESGOHAETH TY DDEWI. Cawsom yr hyfrydwch a'r Safr o dderbyn yr Ystadegau dyddorol a ganlyn o gylfwr cvmhar iaethol Eglwys" vddiaeth ac Ymneillduaeth yn Esgob- aeth Ty Ddewi,y rhai a barbeir o wythnos i wythnos. TAFLEN I. Yn dangos uifer y gwosanaethan a gyflawnir yn yr addoldai perthynol i'r Eglwys Sefydledig yn Es- gobaeth Tv Ddewi, vn nghyd a nifer yr unrhyw a gyflawnir yn yr addoldai Ymneillduol yn mhob plwyf; yn dynodi yr iaith yo yr hon y cytlawnir y gwasanaeth vn mhob un. "Ymcysvllta y Cymrv a'r lie hwnw o addolial, pa un bynag ai Eglwvsaidd ai sectaraidd, yn yr bwn y bvdrlo eu biaith eu hunain yn unig yn cael ei barfer. Esgob #oplestotte. EGLUMAD AR Y GEtBDORIADAU A ARFERIR ?' 1 TAF!ENAU.  l t,i R Bedmidiryr. A: ?R?!?t<'yr. T. C., Trefnyddion Cal- .? W H?:a?. A'L.<?-t!<K?ct. Gyo.,?)/uM?ct?a. ?, ?&J?'?. W?th., uythrwsol. Cymr" C?m.-f?. Seis" ???. (.\?.,) ?'???- Sir Frycheiniog. 1 PLWYF ABERYSGVR.— Un gwasanaeth Eglwysig I Cvmr. bob Sabboth.—Un addoldy Ymneillduol gan yr A. Cvmr., Stloam, ad. 183,. Nifer y gyn., 60. Dau wasanaeth sab., a dau wyth. PLWYF ABERHONDDU.—Dwy Eglwys, St. John a St. J .Vary. Pcdwar g-wasan\leth :;eis.aith u addoldai Ymneillduol. Plough, A. Cymreig, ad. 1841. Nifer v gvu., 500. Dau wasanaeth Sab., a dau wy th. Wa- tergate, B. Cymr., ad. 1836. Nifer y gyn., 500. Dau wasanaeth >ab., a dau wyth. Tabernacle, W. Cymr., ad. 1821. Nifer y gyn., 200. Dau wasanaeth Sab- bothol, a dau wythnosol. Struet, T. C. Cvmr., ad. 1820. Nifer y gyn., 600. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Kensington, B. Seis., ad. 1826. Nifpr y g-YI1" 1 to. Dau wasanaeth Sab a dau wyth. C'a- morgun street, A. Seis., ad. 1836. Nifer y gyn., 150. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Lion-street, W. Seis. Nifer y gvn., 200. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Y cytanrif yn y saith addoldy—personau, 2?70, gwasanaetbau Sab., 14 eto wyth. 14. E«r- n rt.?F t.I.<N?<tM?U??T.——J??U??n..?th E?-1 Iwysig Seis. bob Sabb?f).—Tff o add?dut Ymneill duol. Ebenezer, B. Cymr., ad. n73. Nifer y gyn. 140. D,iu wasanaeth Sab., a dan wyth. Gro, T. C. Cymr., ad. liljO. Nifer y gyn., 270. Dau wasanaeth Sab., a dau nvth. lIureÍJ, A. Cymr. ad. 1806. Nifer y gyn., 270. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Y cyfanrif yn y tri addoldy-pcrsonau, fiso i gwasan- aethau Sab., 6; eto wytb., 6. PLWYF CAKTREF.—Un gwasanaeth Eglwysig bob Sabboth, Cyiur. a Seis. bob yn ail.- U addoldy Ymneillduol gan yr A. Cymreig, ad. 1849. Nifcr y gyn., ICO. Dau wasanacth Sab., a dau wyth. LLANDEFALI-EY, GVDA CHERUISCADARN.—DHU was- anaeth Eglwysig bob Sabboth, un Seis. ac un Cymr. —Tri o addoldai Ymneillduol. Cerrigcadarn, A. Cypjr., ad. 1812. Nifer y gyn., 100. Dau wasanaeth Sab a dau wyth. Erwood, B. (_ymr.,aa i«^0. Niter y gyn., 60. Dan wllsanaetb Sab., a dau wyth Breehla, A. Cymr., ad. 1800. Nifer v gyn., 70. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Y cyfanrif yn y tri addoldy—personau, 230; gwasanaetbau Sab., 6 i eto wyth., 6. T'RI'GHVWET.—Dau wasanaeth Eglwysig Seis. bob Sabbotli.I'ri o ad(loldai Ymneillduol. tanygraig, T. C. Cymr., ad. Li2". Nifer y gyn., Dau was- anaeth Sab., a dau wyth. Bethabara, B. Cymr ad. 1840. Nifer v gyn., 200. Dau wasanaeth Sab., a dau wvth. Addoldy W. Cymr., ad. 1810. Nifery gyn., 130. Dau wasanaeth Sab., a dau wytb; Y cyfanrif yn y tri ad(lod.v-personau, 830; gwasan- acthan Sab., 6 eto wyth., 6. TBE'RTWR A'RCWM DU.—Un gwasanaeth Eglwysig Cymr. bob Sabboth.—Tri o addoI lai Ymneillduol. Penuel, A. Cymr., ad. 1808. Nifer y gyn., 130. Dau wasanaeth Sah a dau wyth. Ba-lclt, T. C. Cymr., arl 181Q Nifer v gvn.. 140. Dau wasanaeth Sab., j a dan ,nth. JloJiah, T. C. Cvmr., ael. 1835. Nifer y 80. Dau wasanaeth sab., a dau wyth. Y cyfanrif Nii v iri addoldy—personau, 350; gwasan- aethan Sab., f); eto wyth., 6. DEFVNOG YSTKAOFELLTE, AC ILLTVD. Pedwar gwasanaeth Eglwys bob Sabbo?tri t'?mr.ac un Seis.-Na- o addoldai Ymneillduol. Brychgoed, A. Cyrnr., ad. 1844. Nifer y gvn., 200. Dau wasanaeth Sab a dau wvth. Cwmeumlais, A. Cymr., ad. 1&38. Nifer v gyn., 150. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Lilltmlls, A. Cymr., ad. 1820. Ni.er y gyn., 200. Dau wasanaeth Sab., a dau wytli. Ifoi-t-b, T. c. Cymr., ad 1845. Nifer y gyn 2'JO. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Trinity, I. C. Cymr., ad. 1828. Nifer y gyn. 200. Dau wasanaeth," b, a dau wytb. Addoldy W, Cvmr., ad. 1820 Nifer y gyn., 40. Dau wasanaeth Sab., ac un wyth. Tymawr, B. Cymr. Nifer y gyn., 20. Un gwasanaeth Sab., ac un wyth. Herman, A. Cvmr.. ad. 1800. Nifer y gvn., 100. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Penuel, T. C. Cvmr., ad. 1810. Nifer y gyn 90. Dau wasanaeth Sab a dau wyth. Y cyfanrif yn v naw addoldy person- au, 1200; gwasanaethau Sab., !7; eto wvth., 16. GT.ASBURY — Dau wasanaeth Eglwysig -eis. bob Sahbo'h Dau o addoldai Ymneillduol. Alacs yr onen, A. Seis., ad. 1650. Nifer v gyn 60. Dau wasanaeth Sab., ac ua wyth. Lwmbach, W. Seis ad 1818. Nifer v gyn., 55. Dau wasauuetb Sab., ac un wvth. Y cyfanrif yn y ddau addoldy- personau, I 15"; gwasanaethau Sab.,4; eto wyth, 2. (jWESDDWR. Un gwasanaeth Eg wys-g Cymr. bob Sabboth, Un aUduldy Ymneillluol. Baily- hahg, A. Cvmr., ad. 178". Nifer y gyn 80. Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Y GELM—Dan wasanaeth Eglvrvsig Seis. bob Sahboth.- Pec! war 0 IIdd"ldai Ymneillduoi. Ebenezer. A. Sets., ad. 1811. Nifer y gvn., 120. Dau wasan- aeth Sab., a dau wyth. Tabernacle. T. C. Seis., ;id 1815 Nifer y y 150, Ouu asaniit; th a dau wvth. Bcl'Vti. Seif-i ad 1822. N,fer y gvn., 150. Dau wasanaeth Sab a uau wyth. Addoldy W. Seis., ad. 18 1 S. Nifer y gyn., 250. Dau wsanaeth Sub., a dau wy. Ycyrunrifvnyped t war addoldy—personau, 6/0; gwasanaethau S b  Sab., 8; eto wyth., 8. a "I LLANAFANFAWR, L!.ANAFANj.ECHAN, LLANFIHA\GEL- ABERGWESIN. A LLANFiHANGEL- BRYNPADUAN.- I" 'I war gwasanaeth Eglwysig Cymr. bob Sahbotb,- Pedwar o addoldai Ymneillduol. Troedrhywdelar, Dau wasan- neth'Sab., a dau wvth. Olcu-ydd, A. Cymr., ad. 1847. Nifer V gyl., St). D iu wasanaeth Sab, a dan wvth. Pallt y cfiyn, Ii, Cymr., a l. 1774. Nifer y g-yn., ilJp, Pau wHsanaeth Sab., a dau w vth. Pisgah, B. Cymr ad 18.t9, Niier y U11 gwasanaeth Sub ac 1111 wyth. Y c)fanrif yn y pedwar addoldy-persollau, 760; gwasanaetbau Sab., 7; eto wyth., 7. LLAM>EFAILOG FACH Dan wasanaeth Eglwysig j | bob S bhoth, un Cymr. ac un Seis -Dilu 0 addoidai 1 Ynmeilldnol. Nifer V p yn., lot). Dau wasanaeth Sab., a dau wyth. Surdis, B. Cymr., ad. 1843. Nifer y gyn., 70. Dau wasanaeth Sah., a dau wvth. y cyfanrif yn y ddau arldoldy pcrsonau, 170; gwasanaetbau Sab., 4; eto wyth., 4. LLANDDEWI-ABERGWESIN, T,I,ANGA-li..tRCH, A LLAN WRTVD.—Tri gwasanaeth EcIwysig h.d) Sabb th, don Ovmr. nc un Sei- Pump o addoldai Ymneill- duol.-Mori,th, A. Cvmr., ad. 1825. Nifer y gyn. 60. Dau wasanaeth Sab., a dau wytb. Goshen, T. C. Cymr., ad. 1779. Nifer y gyn., 280. Dau wasan- aeth Sa b., a dan wyth. Nazareth, T. C. Cymr., ad. 1818. Nifer y gyn., 250. Dau wasanaeth Sab., a uau wyth. Bethesda, T. C. Cymr.,ad. 1775. Nifer y gyn., 230. Dau wasanaeth S" b., a dau wyth. Gelynos, A. Cymr, ad. 1693. Nifer y gyn., 300. Dau wasanaeth Sab., a dau wytb. Y cyfanrif yn y pump arldoldy-personau, 1120; gwasanaethau Sab., 10; eto wyth., I o. ALLTMAWR, BATILE, GALLTFRENGy, CALTREDINR., A LLANDDEWI'R CWM.—Puin gwasanaetb Eglwysig, un Cymr., tri Seis., ac un bob yn ail. Dim addoldai Ymdeillduol. CRYNODEB O'R DAFLEN teCROD:- 19 o Blwyfydd, 28 o Eglwysydd, 19 o wasanaetban Seis., 15 o wasanaethau Cymr., a dau o wasanaetbau cymysg. Cyfanrif y gwasanaetbau Eglwysig yw 64. Addoldai Ymneillduol, 48; gwasanaetbau &b. Seis., 18; gwasanaethau Sab. Cymr., 76; gwasanaethau wyth. Seis., 16; gwasanaethau wyth. Cymr., 75. Cy- ramif y gwasanaethau Ymneillduol yw 185.
GALAR RHlAIT AM EU PLANT,
GALAR RHlAIT AM EU PLANT, A GYFANSODDWYD WRTH ADFYTYRIO AN FARWOLAETB JOHN, oed 22, A MARY, oed 20, Mab a Merch Mr. T. Williams, Hairdresser, Dinbyek. Rhyw rosyn teg ar fron y ddol, Ac ynddo harddweh llawn, Pob un a'i gwelai, droai 'n ol I brofi owynol ddawn; Ond och difaol awel ddaetb, Ac a'i gwenwynodd ef; Ac yn y fan, ow, marw wnaeth Tan rym yr awel gref! Fel hyny, Mary, fwynaidd ferch, T'r bvd. ain dro hi ddaeth. A'i cbwmni oedd yu tanio 'n sercb, Ond syn,—ein gadaw wnaeth O'i blaen, ei brawd, wr ieuanc tog, A rodiudd trwy y glYlI; Ac yna, hithau, fenyw chweg, Ddylynodd wedi hyn. Hwn oedd fal pren ar lethr Ihvyn, Ar lan afonig fertb Tan noddiant natur, tyfai 'n fwyn, A'i flrwyth i ni o werth. Gobeitliiem, mewn tymestlog bin, Tan ei gangedau Jud- Cysurol nawdd mewn henaint blin, Ond och fe droes y rhod. Cyn nawn ryw ddydd, cyfeiriai gwr A bwyall yn ei law, Ei gamrau gyda glan y dwr, Hyd gwr y liwyo gerilaw; Ac wedi dyfud at y fan, Cyfodailr fwyall lem, A thorai'r pren, oedd gynt ein rhan, Ow, drymed oedd y drem! Ein gobaith dorwyd yr un pryd Ein hoff ddisgwylion, droes Fal goglyd ar awyrawl fyd,— Ow, sium ar ddiwedd oes Ond hofln.s genym ydyw son, Fod gwanwyn eto i dd'od; Yu ol trefniadau doeth yr ION, Alite adgyfodi i fud. Er tori'r pren, o'i wreiddyn tardd Blaguryn hardd ei rudd Yn addurn paradwysaidd ardd, Ein loan eto fydd. Ei chwaer a gyfyd gvd Ag cf O'r beddrod, law yo llaw: CaiB fyth ymdreulio vn y uefr A'i bron heb 'uahod braw. C.awn eto wel'd ein rbosyn gwyw 'N tarddu u'i lwch nw awr, A'i sawr bereiddia'r chwaon byw, A'i wrid fel borau wawr. Cawn eto 'i gwel'd yu ngwynfa'r gwawl Yn mhlith rbosynau fyrdd; pyh 1111 yu perarogli mawl, A'u dail yn fytliol wyrdd. Yn ysgafn rho'wch y ddaear oer Ar ei thyneraidd iron; Erioed ni bu tan d'wniad lloer, Fwyaeiddiach nac oedd hon. D'w^d rbai mai carchar ydyw'r bedd; Os carchar yw, mae'n well Na holl garcharau'r byd di bedd, Can's tawel ydyw'r gell. Ni chlywir iiais gormeswr brwnt y I) bloeddioyn y bedd, Na'r brallwr chwaith-na, maent tu hwnt [ awch ei frathawl gledd. Na, cist yw'r bedd-trysorgist yw, I galw'r gemau drud, A brynwyd gan ein Iesu cwiwr Fe u cyreb yn niwedJ byd. I Dinbych. GWILVM GWYNBOP -'1-
IENGLYNION A GANT EBEN FARDD…
ENGLYNION A GANT EBEN FARDD Uwchben Cloddfeydd ifeshmog, tihay. WO, IWI. Ocb! annwfa! i'th amgylchynu—y rhoed Rhes o greig o bobtu, Ger dy fron, am agor dy fru Navv clogwyn sy'n cilwgu! Ceir seiliau bryniau yn ddi brini-i, dGI'r Dwyrain a'r Gorllewin; Y t& o lech tawel in, Godir acw rhag drycin. 0 ben y fan tybiai un fod-y mellt Am hollti 'r boll waelod, A therfysg heb byth ddarfed 0 ryw fan dwfn ar fin d&d. Taranau 'u tgri eu hunain-allan O ryw dyllau bycLain; i Dvspeidiol yw diaspedain Rhawd, a rbwysg a rhuad y rhai In. Mwy ysgyrion ymwas,-arant-Ilithrit Llethr mawr i'r ceunant; At lechu uen, teilcliion b-t I'r bannau, a'u derbynianv. Ceir ffurfwyr a'u crnfif arfau—ar y lin Y rhai luniant lechau O'r talpiog greigiog grugan, Mewn bwyI i bawb eu mwynhau. 0 feini t6, rhyw finteioedd-a geir Ar gyrrion y lleoedd, A llafur blin, lief fawr, a bloedd, Llwytbif hwynt i'r holl ieithoedd. PORTHMADOG yw'r parth y mudir-creig t6 Crugau teg fordwyir OJdiyno lie meddiauir Elw o'r to i lawer tir. Hoffus daenir creig FESTlNIOG-YD nawdd Anneddau ardderchog, I wyc.u cred, llecbau crog y BLAENAC, S'nt gwbl enwog. CHWARELWYR! chwi wyr haelion!—a chelfydd Ar chwalfa creigolion, Llwydd i chwi yw'r oil ddichon 'Wyllys dA, arllw),s i'w -d&n. EBEK FUlDD.
ANERCHIAD 1 EREN FARDD
ANERCHIAD 1 EREN FARDD A adroddwvd gan GWILYM YSTRAI>AN yn nghyfarfod Cymdeithas Ltnyddol Blaenau Ffestiniog. Y dlfyr Athraw r; fal-o Glyuog A lonodd ein Marda), lawn i ni vw dodi 'n däI-neu roddiad Am ei ddyfodiad yma iddo fedal. Praw f arnoru roes y Pri t- fardd E ben Hybarch i'n cynulliad, Awenawl vir Fiitou y w lad, A Horace o gymeriad. Hower ydyw ac Yrneravrdvrr-pon Poh Bardd a Llenwr. Am y dorch dyma dwr ineu Kossuth prif ymgeisiwr. Iawnder a wna er undvn,—& phawb, A phwy a faidd i'w erbyn, Ni wiw yehv.intu Cofl%NCI.) byn 1 wratho.l godi 'u gwrychyu.
ETO
ETO Gail lONORON GLANDWTRrD. Na fager un gcnfigcn-yo y Beirud At gvfiawn barch Ei)en: Hvi i; N %v y Hardd geir yn ben Creawdwr gan Ceridwen.
YR "AMSEKAU."
YR "AMSEKAU." Hawddamor iti, Gyfaill gwiw, Y siriol, syw Amserau; Boed iti flwyddyn newydd Ion, Un dir,on, mewn iawnderau. Helacther dy derfynau'D fwy, • N n mhob rhyw 'bI y', heb luddias; A'r holl Omer:aiJ yn ddi-lol Fo'udt'thotdyguudoithas. Yn bvbyr dos, er pnb rbyw dwrf, A chvnwrf beirdd a chaniueth A chvfod lu o Gymrv i'r lan, 0 bydew anwybodaeth. Foc-d dy ne", -i,ddion detvrion, da, Gail "Waliu yn anwyliaid A dwg haneson braf ger broil, Rai mawrion, i Oineriaid. l'i ro,idaist ini o dro i dro,- Yn lanwedd rho eleni Hyff.rddiai,t u'n harweinia'n lIoD- Rho 'n gyson, rhag drwg oesi. Er pub rhyw ddndl, chwedl chwith, Sy'u myu'd I biith y Cymry, Tydi er pobpeth sydd yn ben, Amen, Amen, am hyny. Ibrpwll. IOAN CINWT.