Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
)--BARDDONIA RTH. I
) BARDDONIA RTH. I 1 LLINELLAU (^UfoihnJ John Dtivies, mab y Parch. D. Davies, Colwyn, t w oed, Au: 8fed, 18-5,2. f tyria mai heddyw fy nghyfaill caruaidd LJfhaeddaist i borthladd ail dymor dy daith ijj f°clwyd awrhon o rwyniau bachgenaidd, l as urad mewn syhvedd, cwyd, ystyi dy waith; bp J'tnuith oddiwrtbyd deganall dy i'enctyd, idilyut byth gynyg llychwino dy wisg; ^egvsa dy feddwl a'th ddeall yn ddiwyd, Mtl bybur, ymdrecba, dos rhagot mewu dysg. 'r alwad feddygol, a hon mae'th berthynas, 5 tn o'r trogylchau pwysica SN Iti bod 4id manol efrydu i'w deall i bwrpas, ci r,d mewn gwirioncJcl i gyrhaedd y nod IgrafTed dy lafur lyth'renau cofiiol, Jhoeddid gweitbredoedd dy glod yn ddigel; ed o!ion dy gamrau trwv'r yrfa feddygawl, dyst o'th fwdrusrwydd h'¿esan a ddel. ?tt'6. JOHN FOCLXES. It¡¡ Arl wydd rho deyrnged o fawl yn wastadol, II ??styn 'dv fywyd, nes cyrhaedd dy ced Rt?f?ist dy ia?u mewn teulu cre(vddol, r chafod un uach?en well breintiau edoed; ?''o] am Feddyg i'th enaid anfar?ol, >eft,ised dy f?a!on y rhan beru byth dderfydd dv dymor cei gann'n dragwyddo!, eraidd fwyn anthem ¡'c lesn'n ddiiyth. JOSEPH o GOLWYN. L LLINELLAU ^Oolaeth Jlr. Nathaniel Evans, goruchwyli/rr yn ulL'ritlifa Cwmnfon, Morganwg, yr itwit a fit furte Pltel/af 1U, 1K0'2. "1 weep because death is in the world." 'ln sa'r chwyrn olwynion a'r ager ni rua, ringcian a glywaf yn nghloion y bedd Ylofus givynfanau sydd drwy yr boll weit'ija, nuil yn athrist eu gwedd. Y heddyw ddisgyna i'r cerion briddellaul hald yw mai rhyw wron fu'n enwog ei riniau, K^eithwyr gymysg-ant lawenydd a'u Jagrau, ItI1 goelio ei angau'n fynediad i hedd. r campus XathanU-l It ro'ir yu ei gul-feJd ? ïe, fel hyn y goreh yinynodd y nel, I1' clywch y dwys lioliad yn nheml anrhydedd, gawn (medd y dduwies) i lamv ei le ?" t Wy gaf o'i dyuiherau, prawfiadau, gwrolder, Hew i'r ystyfnig, i'r eiddil yn dyner; il Oieistri a'r gweithwyr roent ynddo eu hyder. "oil gylch ei ymddirieJ a lanwai efe." dyna y dde(tryd,-Evaiis, raid drenyu! e Safai o'i blegid litdl helynt y byd Ir ItWf ragordeiniwyd ddirwynodd i fynu, 5 thy wod ei wydryn a redodd i gyd. lid dyma ei elw, gadawodd gymeriad Pereiddiaei ludw yn mhurfa y llygriad; AC ynddo disgleina yn nydd yr ymweliad, I dreulio ni wna yr oes faith ei hyd!" t>lydaran. J. R. 16 ENGLYNION I )?(jbei-t Jcit tei, (,Icditthiin) awdwr yr Anthem fid,t qol ytt Eisteddfod Merlhyr l'ydjil, Sulgwyn, 52. l'tilwng yw Robert wiNvlai,o fojawd Am ei felus gydgan; Blaenorydd belen arian, 0 tedr coeth, i fydru can. C01 o feddwl celfyddyd, —a manwl Ry'm ymenydd diwyd; Eitliafoedd athrylith lJefyd, I Yu newydd geir ynddi gyd. c,. b\l d I 'f,: ^>lanwad, aur delynau,-a ddyry Cerddoriaeth ei nhodau Arian glych, orlwfr yn gau, Eilig wawd, mil gawodau. bo', gerddor lat, yn d,lyftilacli,-rbagot I anrhegu'tb lintell Y mro byth, ddewr Gymro bach, L I ganu yn amgenach. lEuA?i FERDDIG. ferthijr. CAN AR YR ETUOLIADAU. | Cyjiwynediy il" Ren F/armivr." Bu leri lielviit flit), j Trwy Loegr oil a Chymru, A rhai yn cael eu trin, Nes oedd eu crwyn yn gwacdu Ni welwyd y fath beth, | Mac llyn yn sicr ddigon, K Tu nr wvr v dreth, o Lundain i «-» <■-« 1 io!m Utill a lais, Gan i'y^wtli conil.» Djvby, j Stl».xH icldo arfer trais, Pan ga'i ef ei bedt)li Fe siomwvd 1Iawer crill, (" 'r. q. *J'cv, Er detnyddio'r svritv, 1 luieiio ei bedolau. Un Tartar brwd a gadd Ei siomi yn swydd Ddinbycb, Yn Fflint, Peel uchel radd, A goliai yn yr ymgyrch Er maint o scriwio fu Yn nhref Llanrwst a'r Wyddgrug, Dvlanwad v siitt ddu A fethodd, a'r "Hon ddwybig." Llanwasent llawer cod A bleidia'u hegwyddorion, I gyrhaedd at y nod, Å rferent eu bygythion; Er bwydo ami un, A'i dda ddiodi hefyd, Ni safai ef yn ddyn, ivel denu hen dro bawlyd. Bydd cof am hyny wnaed, Yn mwrdeisdrefi Arfun, 'I'ia'r Penr.vn ar ei di-ae(l, Y Faenol a Glynliifan A chedwir y got ddu A gafodd dori'i cliynffon, I ddang-os fel y bu, W rth handlo'r scriw'n Nghaernarfon. Cali ainbeit "ynffon wen," 0 blith yr Ymneill luwyr, Grvn waith i gadw'i phen, Yn nghyd a man or'ehwylwyr, I Cynygiwn i'r rhai hyn I g-yd g-ael tnri eu blaenau, A'u hanfon i'r Twr Gwyn, I blith y rhyfeddodau. Rhyw blaid ar ol yr oes, \w teulu'r diffyndolliaetl), Egwyddor hollawl groes 'I Yw lion i drefn rhagluniaeth Dal ymborth y tylawd, A gwneyd o hono fasnach; 'Dy'w hyn ond g-wDenthur gwawd, I 0 ryddid a Christ'nogaeth. j Y peth rai,1 ini gael, Y%N,lr Titgelyn ddioedi, Arbeda hyny drael, A ilawer o gamwri; Dini-striailr Tori sci-itv, Orthrymus yn ei amcan, A dysgai bawb i fyw, A barnu trosto'i hunan. G. Y. SENEDDWR NEWYDD MEIRION. I twnv werth pymt beg coron,-a erchwyd (jan Farcliog swvdd Feirion I I anfadwys ynrydion -Dolgellau, I Garw iawn foddau i'wgyru'n feddwon. I 1 11 SYLW AR YR ENGLYX UCHOD. cwrw werth pymtheg coron,—sy'n addas I Seneddwr iVleirion, Ei gyfranu'n union, Rhwng cad o an/ad ynfydion ? Tref Dolgellau, goriau geirwon, Coerr a liithiawg g-gau liithion, i CJolwythawg leibwyr glytliioll-gwall gofus Anhwylus ddynolion. hai 1 raedd eraill ha 1m I-mawr ydoedd j'n niferoedd am nas caen 'nhw fara. I ANTI-TORISM. R MARWOLAETH YN AMERICA. L^Mienaf lAfed, yn Rosendale, Wisconsin. Amer- 3 blwydd oed, Hannah, merch ieuangaf Mt. gynt o Hafod y Green, ger Dinbyeh ei n a hebiyngwyd gan luaws parchus o Tjj "> ae amryw o frodorion y wlad hon, i gladdfa ,n01 i'r Methodistiaid Caliinaidd, Bethesda, ger !liSh, He y gorwedd yn dawel hyd nes ei hadgy- a'i gwneir yr un (lurf a'i gorfl gogonedùus |)t) Ar ddysglaer wedd ei Phrynwr. Y Parch. Foulkes, gweinidog y lie a wcinyddodd ar Ilysur. Ehe eg wnaetli ci henaid bach, I'w bedfan 'ichel fry; Cyn profi'r blinder mawr na'r boen, Na'r llygvedd yma sy'. 'Nol niiii))i i-licol cyfraith Duw, Di/lanwyd gwawrei hoes; Cyn cael yr iau, na theimlo'r baich, Na'i dwyn i gario'r groes. Na wylwch bellach, dad na mam, 4, Na brawd, na chwaer'r un mntld Trwy gymortb gras, dinlchnch fy th, ci heuengctyd Wis. G. H. Guzimii'
[No title]
Anfonor pob Gohebiaeth Ïr GOlygWY1", wedt t?uU-Ml ei ch!adMd,a'tchvieinotRlhyn-"ro?A?/(?o?/ic ??S?G?,I7,C'<??"?-4'??,?<C??. M wneirsvlwo uh?bi.?thau y rhM fv<M ?n dPwis ysgrifenu dan Hn?nwau, oddiHithridd-nt, vinddiried en henw:m pdo do] i r Uuly?vyr. Ms ceUu' sicriwlI eyhoeddmd uurhyw ohebiMt.i (odÜieithr newvddion) os na bYddv.-cdi cyrh?edd Ïr swyddfa be,l,ar diwriiodcvndvddcyhoeddiadyr?M??t.osynddiwedd? Kch'bvddrfid'hirn'eichvhoeddiadhydrifyndytodol?i Ymi-vu?YUcdv??vriMtbnyuolmirhywy-.gnt'aat?hy- Inc?dwyir f?-.td?t. Md N,\?- y Golygwyr yu gyfnfo! am fariiii?t iitic aitli aiii en lnaitn.ua r dull vr v«grii'enant. llhaid cyiyn?u pob dadlo fewn tertyt?u r)?? inor vnigadw oddiwrth gecmeth a chyudyn-ddadleu, a gochd menhder aughymcdrol, a dlfnaeth ?ersonol.
TRAETHAWD
TRAETHAWD All "Yn ACHOSION SY'N PEIU FOD SF.FYLLFA Y GWEJTHIWR YN GWAETHYGU YN SCENES CYNYDD MASNACH. Un o Dcstynau Eisteddfod y Cymar, Mai 10, 1852 Testyn teilwng o sylw pob gradd o wcithyddion pob gwlad dan haul; ond er mor rbagorol ydyw, nid oes ond rhan feohan o'r bofdo^aeth weitligar yn cyf- eiriaw eu meudyiiau ato,ac yu gytl'redin wedi ymar- fer a'r lien ar y gwaith—y prisiau iselion—yr oriau Jiii-feitliioii-y caledwch a oddefant —a'r anghenion a ddirwasgant y werin weitligar, tra yn ymdrybaeddu gyda'u gwahanol alwedigaethau, lIeb ystyricd na meddwl paham y xnaeyn bud felly, na pha ydynt y gwrthebion, y cynydd, a'r gostyng- iadau a gymerant le, i aehosi y chwildroiadau mwyaf, a'r avnvyfael ddihocuion a gaulyoant hull gelfau ein gwlad,|yr un modd a masnach; a pha mwyaf y cynydd a'r gwelliaatau diwygiadoi ar wahanol geil yddydau, rhatuf oil y daw gorebwUion, nwyddan, a ilafurwaith y gweithiwr, o ba alwad bynag y bvddo. Amcanwn syiwi ychydig er dangos rhai o lawer o'r achosion hyny ag ydynt yn gwaethygu sefyllfa v gweithiwr fel y byddo masnach yn cynvd lu. Ys- ywaeth, fod gweithyddion perthynol i bob celfyddyd yn gvffredin yn anystyriol am werth eu llafur gweith- vddol, ac yn gwariaw y rhan fwyaf a enniilont ar oleredd, fel diodydd a phoethwirodau meddwol, y rhai ydynt yn dirivstriaw y cyfansoddiad dynol, a'i anaddasu at gyfrifiaeth, ac yn cymyiu y meddwl, ac yn dileu pob syniad^am foneddigeiddrwydd allan o'r cawg aur, a phrif addurn y Bod Dwyfol ar ein globyn daearol ni. Gellir rueddwl yn fynyeh wrth edrych ar ymddygiadau rhai o'n gweithyddion yn canlyn yr ynfydrwydd o oferedd, na therfyna y cyfryvv dy- mor am eu hoes, pan mewn gwirionedd y gallasent fod wedi sefyll digon o gyfoeth idd eu cadw am eu hoes, mewn ychydig flynyddau, ond yr oil wedi eu gwario a'u hau ar hyd llwybrau ynfydrwydd; ac an- sawdd eu celfau gweithyddol wedi cael eu darostwng i sefyllfaoedd isel, a'r gweithwyr yn goddeu angen vuiborth dioonol ac addas er diwallu y corfl, a chynal y teuluoedd. C1 vwsom lawer o'r hen bobi ag oedd. ynt yn eu dyddiau goraf o gylch y blynyddoedd 1780 -1790-HOO, ac oddiyno i 1810, yn haeru na bu cwell amser ar ein gwlad, ac ar weitlnv;T, na phan nad oedd ond amaethyddiaeth yn utiig yii bojoli ac mai y felldith fwyaf a ddaeth erioed idd y wlad oedd y gwahanol gelfyddydau, a'r gvveithiau o bob natur. Shian yn cadw y farchnad, a Shon a'r bechgyn yn aredig, hau, dyrnu, a bugeilio; Twm yn dilyn y mulod tua'r glo a'r calch; Gronwy a Thudur yn gofalu am y gwyddau, idr, iiwyaid a merlyuod; Gwladus a Morfydd yn godro y gwartheg a'r defaid, er gwncyd caws, a diau mai byd o hawvidfyd oedd hyny iddynt. Ond, er cymaint ein parch i'r hen bobl dda hyny, meddyliwn ni yn bresenol mai cam- syniad vn yr hen bobl oedd hyny, a thipyn o hunan- oldeb, o'r "Vi Fawr," oblegid yr oedd masuach yn hanfodi vn lied gref yn yr amseroedd hyny, ac nid oedd maeleiriaeth yn esmwyth a digyffro, er nad oedd y boblogactli yn Neheubarth Cymru, ysgatfydd yu "ychwaueg na haner yr hyn ydynt yn bresenol, er's tri- u-rain mlyneild yn ol. Cydivabvddwn fod celfyddyd- au a gweithfeydd y pryd hyny yn neidio i fodoldeb, onJ pfillai mai v 1 lirif faeleiriaeth oedd codi anii-eil- iahl-nid cymaint o gig Hoi ac wyn a fwytaiau yr hen bobl ag ydyiii ni yn bresenul ) 11 ei gael,-na, yr oedd rhaid porthi a chadvv y lloi ties dyfod yn ycltain ac aneri, a'r wyn i ddyfod yn d(letai(l, a'ii hanfon i wahanul drefi, dinasoedd, a piiorthiaddoedd y deyrnas. Paham hyny? Am mai yno yr oedd mcincian masnach a thiafnidaeth, a'r bobi yno with y niiloedd yn pentyru idd y gwahanol weithian er cnill arian, ac ymgyfoethogi, a gwahanol ddosbarth- iadau amaethyddol o'r deyrnas yn cael eu diysbyddu o'u holl gynyrch cr eu di.vallu; a pha fwyaf oedd y cynydd a'r helaethder ar gelfyddydau a masnach, riiataf oil yr oedd pob math o oflerynau yn dyfod, a | gwerth diwrnod y gweithiwr yn cael ei ostsvng; ac felly v mae amgylchiadau pethau, er's rhai blyijydd- an beilach, yn caci en aarostwng, ac i)id oes genym beliach u.) gobaitii a u adferiad hen gyr.lluniau er ael vrhurianm?wrion. Dim 0'1' bwsel gwcnith yn ein hoes ni mwyacli i fyaed i 32:. y bwsel; yr iiaidd i los.; v ceirch i |0s &c: cig i swllt y pwys, C) ?,r v jR, s. ptx,3s, sugr i Is, Y pwys, tm yr i,i I,- 1.. 1 i ,yn gaethiou wrth ei ??,ticyd er c.?lf,)et,),?gi g?.?.)?.ng.y,)??r,? Tra y niae masnach yn cynyddu, ae vil anfo'n.ei dcl- idau gwerth fawr i bob rijan o'r byd, y ime hi)b • rH" yon ,.t.1 _J.-vrø.rcu htr a rlJ.Yda1d'Cctr;r-- tonau g-wahauol foroedd y byd, yn sicr o rfdwyn elw i drigolion pob gwlad a'i croesawa, a galluoga weitb- yddioa i wneyd eu gwahanol orchwylion yn llawer mwv rhad, trwy ddyfod ag ymborth yn fwy rhesymol ac am brisiau cymedrol. (iwir fod amrywiol o gyf- reithian cyllidawl Ynys Prydain wedi bod am tiyn yddau ynllyfetheiriau tryinion am wahanol ganghen- all a gwyddorion masnachol ein gwlad, diiii y gau- dybiau o feddwl fod codi eyllidau mawrion ar ddel- idau gwledvdd tramor yu d'daioni mawr er cadarn- hau ein masnach gartrefol, heb ystyried fod gan wledydd creill N r un hawl i osod eu eyllidau ar ein holi ddeliadau ninau, y rhai a drosir o wlad i wlad "•an ein maeleirwyf morwrawl; yn lie ilioddi rhyddid i gyshldJellacth ryddfasnachol rkwng gwahanol gen- iicdloedd y ddacar, ond yn a nig digon o gyllidau er cadw ein hafonydd a'a lialieroedd mewn cylivvr diogel i longau y bvd i ddyfod i mewn lddynt, os deuent i mewn a'u nwyddau yu rhad, ac er llesoli y werin weithgar—hon yw bywyd pah g%iad-dN iiit y bobl o bawb a deilyngant y parch inwyaf. Anturiaeth- wvr cedyrn ydynt, ac heb ddwylo a gewynau y dos- barth yma, ni welid y miloedd o dunelli o fwn haiaru, glo, plwm, a plires a godir yn ddyddiol o grombil y dyl'nder daoarol. Pe na hanfodai y dos gweithyddol, ni bvddai y Dain, y Mersey, yr Hafren, &c., wedi eu liywiogan longau hoij fasnach- %Vyl. y by, tvilner y I-Ilai!ii alliii o ein teyrnas, ac yna byddai celiati a masnach yn ddini am,j,en na 00000. Ond rhaid y w cadw masnach a cheU'au, a gweithiau yn mlaen, y mae'r boblogaeth yn cynyddu yn ddirfawr, ac y mae hyn yn yinddang- os yn amlwg- i ni mai pa fwyaf y cynyddo masnach a phoblogaeth, mai gwaethygu llleWll huriau a wna achosion y "gweithiwr." Cymerwn yn ganiataol, am ein bod yn byw yn bresenol yn Ngwent a Mor. ganwg, a'r Eisteddfod yn yr olaf, i edrych ar sefyllfa gyntefig ein gweithiau haiarn a glo yn Mynwy a Morganwg- Dechreuasant y gweithfeydd yn hvvylus, amser dedwydd, (?) Y meistriaid yn caei prisiau uchelion am eu harian a'n glo, ac o ganlyniad yn alluog i roddi prisiau horldhaol idd y gweithwyr trwy bob dosian o'u gweithiau, ac o ganlyniad oil yn gwneyd yn ddo. Ond cyn idd yr anturiaetlnvyr c'yntefig fod yn hir yn medi o Ilrwyth eu llafur trwy eu masnach, we le ereill ar y maes, yn yr un gelfydd- yd a masnach, wedi eiddigeddu wrth lwyddiant eu cvmydogion, acyn cymeryd eu rhan yn y faeleiriaeth. Y dosran gwladychol wedi ei Jenwi o estroniaid, oil am waith, ymborth, ac arian, yn cael eu gosod ar waith; a'r canlyniSpd, y farchnad haiarn a glo yn cael eu gorlenwi-Mnwy yn cael ei drosi yno nag sydd yn angenrheidiol i ddiwallu yr alwad am y cyfryw nwyfneii ddeiid; a'r canlyniad, prisiau y glo a'r haiaru yn gostwng, a pherchenogion y gweithiau o bob trafnidiaeth yn gorfod cwtogi cy/Iogau eu gweithfeydd, tra ar yr un pryd y mae y fasnach yn cynyddu ar ei chanfed, y boblogaeth yn lluosogi, fel, mewn ychydig o amser, cantyddir cystadleuacth cgniol yn cael ei clivnal i fynv rhwng y meistriaid a'r gweithwyr. Y dyddiau pan eimillent ein glowyr, mwnwyr, a luill bobl y tanwydd, yr" arian mawr- IOn," ac enwau Merthyr, Dowlais, y Gyfarthfa, &c., yn seinio yn beraidd yn oghlustiau bechgyn a merched Ceredigion, Penfro, a Chaerfyrddin, oil yn ymdyru fel y dywedent "Tua Merthyr, er ennill cyfoeth, trigfanau yr aur a'r arian. Pan nad oedd haner y gweithiau haiarn agIo yn neheubarth Cymru ag sydd yu bresenol, yr oedd y dunell 10 a'r dunell fwn yn llawer uwch eu prisiau am eu tori a'u codi nac ydynt yn bresenol; ac yn ein cof ni, v mae prisiau y cyfryvv wedi gostwng i lai na'r ban ner ag ydoedd, eto yr ydym yn byvv yn bresenol, a sefyllfa y gweithiwr yn gwaethygu yn barbaus o run ennill nrian Pa le yr aethont dyddiau yr hur- iau inawrion ? Wei, yr oedd angen huriau mawr- ion mewn rhan o dy dymor di a minan, fv ngliyd- weithiwr, pan oedd y tyddynwyr ar fit holJti gan eu maw redd, mai yn vsgubiaw y byd o'u blaen, ac wedi eu llwyr ddailu, a'u gwenith W.p.iicvraedd ei nod uchelaf, a'u baidd (barlys) yn v„rl.i auinea "V bwsel, mai y dywedent; ond, ysyw- aeth dyddiaurhyfel a lkuld dymou oeddynt y rhai'n, a dvddiau i ti a minau, weHluwr i dalu yr let? chwlch ydyw y dyddiau ag ydynt wedi bod odaiar y flwyddyn 1815, pan derlynood brwvJiau Lloogr, Ffrainc, Spaen, ac mewn holl Gylaruhr twrop, vn mrwydr waedlyd Waterloo. Amser lawn o hob ifwdaniaeth—-ein tawdd dai a'u hafonydd o liaiarii yn yn cael eu haddasu yn ollcrynau at dd.ifetha plant gwragedd-y magnel, y peleni, y bllog. a "I (irull, y cleddyf, a'r dagr. lkllacb, wele ein byddinoedd amryw o honynt, yn dychwelyd adref. I ba beth? Er dychwelyd at ryw orchwylion. Yma yr oedd attalfil ar fasnach—yr oedd yn rhaid agor ffyrud newyddion i fasnach am nad oedd mwy i ymddibynu I ar ryfeioedd a thywallt gwaed. Y pyrthladdoedil yn liawnion o haiarn a glo-arian ac aUf wedl Ill¡¡ odd ein gwlad er cyoal rhyfeloedd yn ngwledydd estronul, heb atcb un dyben daionus i drigolion Prydain. Cyfreithloni arian papyr, pres, a chopr. N^ankiau newyddion yn- neidio i fodoldeb, ac yn di- { lianu fel gwegi. V bobl yn cael cu colledo, a mil- oedd o r a phcrchcnogion gweithiau yn cael eu dinystriaw—eu holl drafuidiaeth yn cael gorphen, a miloedd o'u gweithwyr yn gorfod ymwas- o-aru i leoedd ereill; alr perchenogion cedyrii ag oeddynt adigonedd o gyfoeth, yn cymeryd y cyfleus- tra i ostwng yr huriau, cr gallu dal cystadleuacth yn y marehnadoedd. Wedi cael hyn oddiamgylch, ymhelaethent eu gweithiau, a estynent gortynau eu masnach, tra yr oedd sef Ilfa y gweithiwr .yn gwaeth- ygu yn bavhaus. Nid oedd tafoli gorchwylion y gweithiwr gyda thafoliad cyfreithiau yr yd yn cy- meryd lie, ac oni buasai diddymiad y cyfreithiau, (liatnlieuol y buasai angen bara yn y deyrnas hon yn bresenol, oblegid ni a ganfyddwn mai ar eu cyn- ydd y mae gweithfeydd, a holl ganghenau celfydd- ydul y byd yn myned yn mlaen, pob celfyddyd yn ymorchcstu am radlundeb ei delidau masnachol, ac huriau y gweithiwr yn lleihau, ie, a llawer o angen- rheidiau bywyd wedi gorfod cymeryd eu cylchoedd gostyngol yn gyfartal a huriau y gweithwyr: ac lelly y bydd eto. Peth cylfredin yw canfod y dosbarth amaethyddol yn ymgasglu at y gweithfeydd, am eu bod yn ami yn ennill mwy o arian yno nac yn ngwa- sanaeth yr amaethon; ac y mae hyny yn achosi i lawer o weithfeydd ddyfod a chyflogau eu gwahanol ddosbeirth gweithyddol yn isel, tra y canfyddir mas- nach drafnirlol ar ei chynydd ac er fod ein masnach vn llawer hclaethach yn bresenol nac oedd er's haner ran mlynedd yn ol, eto y mae cyflwry gweithwyr yn llawer gwaeth heddyw nac ydoedd y pryd byny, o ran cyfleusderau i ennill arian. (I'w úarltau.)
ETHOLIAD LIVERPOOL.I
ETHOLIAD LIVERPOOL. Syn,-Wrtli edrych dros enwau yr etholwyr a bkidkisiasant yn Etholiad diweddaf y dref hon, cymcrais y pleser o nodi allan yn fanwl yr enwau Cymreig. A dyma'r canlyniad :— -1 Dros Mackenzie a Turner 717 Cardwell ac Ewart 481 Turner 14 Cardwell 19 Ewart. 4 Dywedir fod dwy fit o etholwyr Cymreig yn y dref; os felly y mae cannoedd na ddarfu iddynt bleidleisio o gwbl. Canfyddais enwau rhai dynion o blaid y Toriaid y buasid yn dysgwyl amgen oddiar eu llaw, yr hyn sydd wedi fy Ilwyr argyhoeddi fod dynion o boh gradd a sefyllfa a aberthant egwyddor a chysondeb, ie, eu cydwybod, ar allor hunan-Ies. Os ydyw cyfoethogion, a dysgawdwyr ein cenedl yn gwneutbur hyn, beth a ddysgwylir gan y tlawd a'r annysgedig ? Pa beth a allai dueddu cynifer a chwech neu saith gant i beidio a defnyddio eu braint ddinasyddol, y mae yn anhawdd gwybod. Ai tybed fod y cri gorwag a thwyllodrus, "Dim Pabyddiaeth," wedi dylanwadu cymaint arnynt ? Prawf 0 dditfyg barn ac ystyriacth ydyw hyny. Ond nid mor an- hawdd ydyw rhoddi rheswm am y mwyafrif a welir uchod. Tros Cardwell ac Ewart pleidleisiodd tua 40 o freemen Cymreig, tra yr oedd gan yr wrthblaid tua 160. Ystyriay nifer luosocaf o'r dosparth hwn y vote yn ddim amgen na rhyw degan dibwys, yr hon a werthant am wydriad o gwrw, os na ellir cael yebwaneg. Ie, r mae llawer o honynt yn barnu yn gydwybodol mai y (folineb mwyaf ydyw rhoddi eu pleidlais, byd yn nod yn unol å tl)ystiolaeth eu -cN,d wybod, am ddim. Nid oes ganddynt un drychfeddwl am ei natur na'i dyi)en,-I)ouiids, shillings, a pence, yw y cyfan gyda hwy. Yn awr, onid yw y ffaith fod tri o bob pedwar o'r dynion hyn wedi pleidio y Tor- iaid, yn dangos yn amlwg y moddion a arferwyd mewn trefn i "gyrhaedd yr amcan," chwedl hwythau 1 Ffaith arall a ddengvs hyn vdyw, fod yr etholiad wedi costio i'r Derbyaid £ 23,000; tra nad oedd holl draul y Rhydd fasnachwyr ond £ 4,0; 0. Y fath wrth- gyferbyniad "Good for trade" ebai ry wun. Ond, drw i foesau; ie, drwg i eneidiau Pa les bynng a ddeilliodd i fasnach oddiwrth ledaeniad helaethach arian, y mae y golled yn annhraethol fwy. Ac yn wir, pe buasai llwgr-wobrwyaeth mor llwyddianus mewn llawer oleoedd ereill, nid hir y buasai mas- nach heb ei Hyftctheirio o herwydd dyna oedd ac yw amcan y blaid sydd mewn awdurdod. Pa faint fyddai yr enill wed'yn, tybed ? Pe gwariesid y swin anfertli mcwn modd gonest a chyfreithlon, ni allesid bcio. Y mae yn amlwg, pa fodd bynag, nad felly y bu, Un o ysgol y clerigwr penboeth Dr. M'Neile ydyw J T. B. Horsfall, yr hwn a hvyddodd i ddisodli rhydd- fasnachwr parchus yn Derby. Defnyddiwyd yno hefyd bob twyll a dieiiell a aliasai meddwl llygredig y blaid eu dyfeisio; dyg'.vyd holl oflerynau y fall i'r macs. Ond yr hyn sydd yn gwneyd y peth yn ofn- adwy-yn wir ysgeler—ydyw, fod y cyfan yn cael ei gyflawni yn enw crefydd a Phrotestaniaeth. O ddi- gywiiydd-dra digyilelyb. Pa hyd y b<Hlddir y dynion jI hyn i ddefnyddio crefydd fel Haw-forwyn at bob bUllrwarth, Yer cyrhaedd en haineanion drygionus? hwy, nis gwyddis; ond hyn a wyddis, ci fod mor bcH' oddiwrth tid) bell sefydliad crefydd yn y byd, ag yw y dwyrain oddiwrth y gorllewin. Os ydyw Protest- aniaeth yn dibynu ar y cyfryw foddion, y mae lie cryf i gredu fed dydd ei chwymp gerllaw. I Yr oeddwn bob irser yn coloddu syniadau rhy t--i- «-iuyvr cvdredin a (Tydd'ondob fy nghyd- j wiadwyr, i dybied am f:i;r;J yr effcitljiai unrhvw 1 gri na gvvobr or ea Uedda i sveithredu yn anhY!iun,- I 3Tn prolitJS, uc yit grues i'r hyn u. grednnt "4<1 r- iuuedd. Erbyn hyn yr wvf yn gorfod credu fod llawer o honynt wL, ii ymddwyn felly. Yma nid oes ganddynt esgus am Cl; pcehod; nid oes ganddynty .J u t') J screw na "chlS intiniidasion" i lechu vn eu cnsro(l, Y mae yn w ir eu bod wedi eu harfer yma, ond nid i r graddau hyny na allai pob un a ddewisai, yn ddiberygl, bleidleisio fel y mynai. A phe bae i'r gwrthwyneb—gorfodaeth a thra-arglwyddifieth va ffyntiI fel yii Ngliymi-ii-iii fyddai dim a gyfiawoliai waith un dyn yn pleidleisio yn erbvn ei farn a'i <rvd. ivy l)od. I ?l.; wvbod. || ZtM?Mo/,??/t7,18.j2. I>
I AT BWYLLGOR CYMDEITHAS GERDDORor…
AT BWYLLGOR CYMDEITHAS GERDDORor BETHESDA, A'R PARCH. E. S'REPHE, N, DWYGYFYLCHI. FoNEDnioioN,—A fyddwch chwi mor garedig a hysbysu trwy gvfrwng yr Amserau, pa un a ydyw v cw'u'i (-t'r aiiti) ell, ,'I'eyrnas,)c(ltl v ddaear, &-c," glil Mr. J. A. Lloyd, fel y mae wedi ei harg-ratfll, yn waith yr awdwr ai nid yw ? Os nid yw, fe allai y bydd web eystal a hysbysu yn mhellach, gwaith pwy yw y rhan arall o honi, ynghyd t'r rlieswra neu v rhesymau dros y cyfnewidiad. Byddai hyn yn deg well a'r awdwr mcdrus, yn gvfiawnder a'r wlad, ac JIl t'oddlonrwydll i rai heblaw I FELON LLWYD 0 GEUEDItilON.
I SYLW AR "IADAU MEDDYLIWR."
I SYLW AR "IADAU MEDDYLIWR." MR. GOL.Efallai y byddweh mor hynaws a gadael i mi gael rhyw gongl o'ch newyddiadur i'r syhv a ganlyn ar lythyr, neu yn hvtrach ohebiaeth alluog a yinddangosodd yn eich cyhoeddiad am Awst II. yr ysgrifenydd ei hunan Meddyliwr," ac nid heb achos; y mae yn ddiddadl yn meddu gallu- oedd meddyliol dihafal, ond a ydyw ei feddyliau" yn anwrthwynebadwy sydd bwngc hollol wahanol i ncrth ei alluoedd. Yr hyn yr ydwyf fi yn methu a chydf"drllOl a. Medùyliwr ydyw, ei feddwl ef am waddoliadau gwahanol sectau, a'r Eglwys Sefydl- cdig. ,Yr wyf yn methu yn Ian a deall pa oeth a f, eutylia pan y son:a am adchwelyd yn ol i'r Pabydd- IOn eu heiddo gwreiddiol. (Gan nad vw y papur yn fy ystatetl yn bresenol, maddened Meddyliwr i mi am beidio ditynu yn Uythyrenol.) Methwyf a dirnad pa rai ydyw yr" liawliau gwreiddiol," a goliasaut? Os y teflir at yr eiddo a fu unwaith vn moddiant y Pabyddion yn amser eu "traws-feddiant" o eiddo vr Bglwys Frydemig, tybiwyf fod Mr. Meddyliwr mewn camgymeriad. Nid ydwyf yn rnetldwl y gwad ef, nad yn drawsfeddianwyr yr ymestynodd teulu'r Pab eu dwylawat eiddolr Cristionogion a gyfaneddent yn y wlad hon, cyn iddynt hwy crioed frcuddwydio am Üd'ud i fysg ein henailaid, na dychyiiygu am unrhyw lyvvodraoth dreisiol ar neb o'r hen Frytaniaid. Os v gwad eich gohebydd nnymddibynolrwydd yr Eglwys Frytanaidd ar Eglwys Rhufain, rhaid manylii ar y cyfryw b-.vnge, a throi i mewn i faes hanesi.Uith foreuol Cristionogaeth Brydain, ac yna ceir gweled P«y a fedd "yr Lawlian gwreiddiol, y Pabyddion, ai y rhai hynya safant at y drefn foreuaivl a hanfodai yn y wlad hon; ond os na wada yr anymdtlibynol- uaeth, caf nesu ato ac ymgomio yn garedig ag ef ai- l, lia%vliau" y Pabyddioxi, fel deiliaid i-liydd y goron Frydeinig. Methais erioed a gweled yr un rheswin yn yr wrthddadl fawr a faentumir gan Ymiieiildu- wyr, eu bod hwy yn cael eu gorfodi i dalu yr hyn na ddylent; neu i fod yn fwy dealladwy, fod talu'r ddegfeJ ran o gynnyrch eu tiroedd i'r Eglwys yn ddiai mwy gorthrwin nag ydyw taitilr naw ereill Vr tirfeddianyddion. Yn awr y mae'1' pwngc i dd'od yn fwy manwl o dan sylw, a rhcsymoldeb neu vr af. resymoldeb o hono i gael ei ddangos vn rle" o fhen y byd, sef pwy ydyw Jiawtwyr cyfrcithtf.H y dC3"wm. Os oes gan y teulu Uhufeinig "hawl wreiJdiol" jJdo, dyr'¡,t'r cwbl ar ben; ond os nad oes, Can bwy y mae'r cyfryw? Sniir am waddoliad cyilre(linol. Om rhan i fy hunan, byddai yn eithaf da genyf glvvvcd fod pob gwaith da yn cael ei aclilesn yn ddy- ladwr; ond am y drwg, credwyf yn gydwy!»,,(!1 mai goreu po gyntaf y newynir cf i farwolaeth dra- gywyddol. Yn gvmaint a'm bod wedi son eisices ain waddoliad, a fytId Meddyliwr mor garedi" a'in hysbysu, pa gyfraith a wnaed i waddoii'r degwm i'r SeivdUad Eglwysig presenol yn Mrydain. Yn nheyrnasiad pa (renin? pa fl wyddyn I a plia derm! leimlwn fy hun yn hynod o rwyinedig iddo, os y gwel yn dda ateb y gofyniadiW blaenorol: ni weIwvf yn fy myw yr un rheswm o alw pethau yn waddol- iadau os na waddolwyd y cyfryw. Yn awr, os y profa Meddyliwr i mi pa hryd y cavvsant eu gwaddoii, dyna hanerythtrdd i'r "liaw liau g-wreiddiol" wedi ei chacl, a r eiddo eglwysig, "fel eiddo," yn nwylaw'r llywodraeth i wneyd fel y gwelo yn oreu ag ef, mewn gafcl. Cyhudda Meddyliwr yr Eglwys o fod yn Rabaidd, | eto aiuddifl'yna "hawliau gwreiddiol" y Pabyddion.1 Nid oes, i'm tyb i, ddim posibl a bod y fath beth a I)y li,-nacau i un ei-ryddid am y peth a oly"gir yn y Hall un o'r anbepgoriou i'r cyfryw rvddid, sydd yn beth anliyuiig. Os l'a,tJaiùtl yw yr Eglwys. y mae "hawliau gwreiddiol" y Pabyddion yn rhan o'i hetifeddiaeth deg hi, a thrwy atal y cyfryw oddiwrth y naill atelir hwy oddiwrth y llall hefyd, yn ol y dull yna o ymresymu. Os ydyw Pabyddiaeth yr un petu a Phrotestaniaeth, i bit ddyben y gwaheuir rhyng- ddynt'f Credwyf nad oes yn bod y lath beth ar wyneb y ddaear, a'r un peth yn ymddangos yn ddau. "Pub hedyn ei gorph ei hun,—Pabyddiaeth a PhrlJ- testaniaeth. "Pub hedyn ei gorpli ei hun. Medd vlia "Meddyliwr" fod rhyw undeb cnwahail rhwng Pabyddiaeth Rhufain a Phrotc:ótauiaeth Lloegr; ac fel prawf o'i bwnc, edliwia ryw olion Pabyddol a hanfodant yn yr L^glwys sydd yn Lloegr. IVel, er mw vn dadl, caniataf fod tdion Pabyddiaetu ynddi. Ond pa reswin a ddug hyn yn erbyn ei gwaddoliadau f Dywtd yr un ysgriknydd yn yr un ysgrif, y dylid rhoi i'r Pabyadion eu I. lii,lnllau gwreiddiol; os Idly, gan fod yr Eglwys sydd yn Lloegr yn Babyddol, dylid ar yr un sail roddi iddi yr "hawliau gwreiddiol." Ond, Mr. Meddyliwr, gadewch i ni ddyfod yn fwy i wyncb yr un tu chwedl yr hen bobl, a thrafod yr "hawliau gwreiddiol" i'w gwraidd, os ydynt yn meddu ar y gyfryw briodol- edd. Yr wyf fi yn meddwl na fu gan y Pabyddion erioed yr un liuwl ond un dreisiol, neu orthrechoi, yn y wlad hon. Tueddir fi i ymgadarhau yn fy f nhyb wrth yr hanesiaeth a ddyry y Babaetli o huni ei hunan, meWD cysylltiad a'n gwlad ni. Dim oud darllen yr hen awdwyr, a gliria hyn yn ddiymwad o'n mynwesau. Wei, os ydyw teulu y DRAIS-FERCII Rufeinig yu addaw na fu iddynt erioed bawl wreidd- iol i feddianau nac i arlywiaeth yr Elwys Frydein- ig, fe drvdd y fantol, feddyliwn i, yn groes i dyb Meddyliwr; obiegyd dvcbyuiyg ydyw'r hawliau y dadl,cua ef drostyiit. Yn lJesaf eto, meddyliwyf yn groes i Mr. Meddyliwr yn nghylcli y dúyledswyùù o ddal i fynur dal-ddogn i Goieg Pabyddol Maynooth. Os ydyw Paoyddiaeth yn dua, meddyliwyf mai da ydyw rhoi dogn-dal Seneddol i'w gynal; ond os drygioni—os nwyddau damniol y gaethferch Ruf- einig a weithiryn y gweithdy ofnadwy hwn, tyIJiwyf taw gwaith melidigedig ydy w cynyg achlesu y cyfryw am tfn fouud. Meddyliwyf fod pob anogaeth i'r meddylddrych yn cael ei arddangos yn blaen vn y Bibl, a'i bod yn ddyledswydd Gristionogol ar bawb yn mhob modd wneyd a allo i ladd y bwystfil Rhuf- einig. Nid teg, debygwyf fi, ydi'r ymresymeg yn nghylch gwatidoliad y Coleg Pabyddol mewn dwy ffordd. Yn gyntaf yn ei natur. Os ydi Pabydd- iaeth yn ddrwg, y mae dyledswrydd Gristionogol ar bob Cristion brotstio yn eon yn erbyn i un gynorth- wyad gael ei rhoi i'r cyfryw. Meddyliwyf ei bod yn ddyledswydd foesol ar bob un a ddymuna lwyddiant moesolrwydd wrthwynebu i4 Cyfeiliomadau Rhufain" yn mhob mau,-yn mhob IJe-ac ar bob amgvlcb- ilid.; efelly dylai pawb ynte wrthwynebu Coleg May- nooth fel nythle cyfeiliomadau, ac achlesfa di-dauw- iaeth, a phaganiaeth, a bod pawb a gynorthwyo Waddoliad Maynooth yn euog o ail adeiladu muriau Jericho'r Babaetb, yn y wlad annedwydd bono a ddinystrir mewn ystyr foesol a thymorol gan y gref- ydd liufeillig. Yn ail, Y mae y rhesymeg o blaid Maynooth yn ei heffaith yn bervglus. Meddyliwyf ei bod yn tueddu rhyw fath o gydymdeimlad" oddi- wrthym ni tuag at yr annctlwyddolion hyny a lusgir yn ysbail wrth olwynion cad gerbvdau'r Babaetb. Dir yw y dylid cydymdeimlo a'u truenusrwydd moes ol, ac y dylid gwneyd yr hyn a allom i'w rhyddau j o'u cadwynau a'u gefynau haiarnaidd. Ond ai tybed j taw trwy eu tal-ddogni a gwaddoliant Seneddol y mae i ni wneyd hyny ? na ato. Ai tybed, Mr. Medd- I yliwr, mai trwy roddi arian ein gwlad i ddysgu jeu- engtid yr Iwerddon i fod yu arweinwyr twyllodrus i'w cyd-genedl, y mae IlJi ddangos ein cydymdeiml- ad a hwynt. Ow-dyna ddigon ar liynvna, ic digon tragwyddol gobeithiwyf. Chware teg i'r gwirionedd, Mr. Meddyliwr, mae e'n sier o weithio ei ffordd- daw twyll yn fathredig yn y man, a choronir gwir- ionedd mewn godidawgrwydd—syrtb anghyfiawn- dei-, a di-vllir trais-.v Mae eu gotwyad yn agoshau, j a'u hamser penodedig yn dynesu. Y niae'r ffug- bethau i'w malurio, a'r gwir-bethau i gael eu han rbydeddu. Bydd yr us yn myned ymaith o flaen gwynt gWJbódaeth, a thywyllwch a ddinana o flaen pelydrau dis??aerwych Addysgiaeth ac yna daw'r byd yr hyn ddylai fod mewn meddwl, gair, a yweith- red, Uhag- i mi JdwYII gormod o'ch gofod y waith hon, y terfynayn rhyddgarol yr ciddoch yn fjaredisr GARJUON. Ger Afon 6'wy?t, ?M'? 18, 18'2 (Ún:llo'N.
i Y CHWARELWYR YN ETHOLIAD!…
i Y CHWARELWYR YN ETHOLIAD CAERNARFON. SYR,—Mewn un o'ch r,)ifi iiau diweddaf, sylwais ar lythyr oddiwrth y tri dyn a alwant eu bunain vn foneddigion!" pa rai ydynt yn dra awvd his i ddan- gos eu dewrdef yn amddiHyn bri cu hisaii.iid oddi- wrth y cyhuddiad tostlym, a farnant N'ti ilollot anwireddus ac annheg, a yinddangosodd yn eich newy(!(iiadur, itr eii hyinddygi.id pan yn gweinyddu swydd yn Nhaernarfon fel cefnogwyr W. B. Hughes, Ysw. Dcclireuant trwy haeru na chafodd yr un ei droi o'r gwaith am arddaogos ysbryd aiddgar o blaid achus ein diweddar ymgeisiwr, Mr. Richard Daries. ( JJydded byn fel y bo, nid oes genyf foddion wrth law i tvrthbroi] yr haeriad; orid liyn a wn, ei fod yn cael j C-. t)dv%w.$,a «'•> gi-tilii vn Ngbaernarfon; a'r rliyfeddod j ydyw, ei fod ya caei ei haeru felly heb aehos. I Ond o berthynas i'r ail ran o'r Ilythyr y mae genyf i'w wneud yn fwyaf. penodol. Y maezit gwedi dyweyd ynopa un ai yn wybodus ai amvybodus nis gwn-tln o'r anwireddan mwyaf a oraethwyd erioed, trwy wadu na ddarfu i gydgreadur tlawd gael ei guro am floeddio "Mr. Davies am byth." j Yr oeddwn i, ae ereill a ellir eu henwi, yn fly gad- dyst o'r digwyddiad yma, a cliefais rwygo fy nhrys yn Hnrpiau oddiam fy nghefn wrt/i rwystro iddynt ei foevu, a'i ryddhau oafaelion y creaduriaid anuynol, v rnai oeddynt a in ei ferthyru. Geilwch dybied, Syr, fy mod tnewn sefyllfa dda i brofi gwirionedd yr hyn a ddarfu iiChwi gyhoeddi yn eicli newyddiadur: ac nid myfi yo unig, ond y mae degau yn y dref hon a allant gaùarnhau boh air i'r ilythyren, i r dyn truan, ttmllnd yn uuig waeddi "Ditvies am byth," gael ymosod arno gan lag,al o cbwarelwy r meddwon ac ereill, a'i guro yn y modd mwyaf didrugaredd ac annynol, fel ag yr oedd ei wyiiebpryd yn annabod- adwy, ac yn cforchau o waed. Cafodd y dyn truan ei gymeryd ymaith mewn cyflwr diymadfeith, ac y mae ar ei wynebprvd nodau amlwg a dystiolaethant yn gryf pa fatb driniaeth a dderbyniodd oddiar eu dwylaw. Un a amcanai ddryliio ei safn, ac arall a'i eurai gyda phastwn yn ddidrugaredd. r mae yr offeryn hwnyn cacl ei gad IV gan ioneddwr yn y dref hon ■. fe'i tynwyd o law y barbariad oedd yn ei udef- nyddio mor grulawn ar y dyn truan. Y mae genyf ychydig ciriau yu ychwaneg i ddy- wedyd o bertbynas i orfodacth a wnaed ar y chwa- relwyr. Y mae byn hefyd yn cael ei wadu; ond yr ydwyf wedi ei gteloenau liawer o honynt eu hunain yn NghaernarfoO, "na ddaethent un cam oddicartref, oni bai iddynt gael eu gorfodi, a rhag colli eu lie- fydd;" a phan < mae hyn yn dyfod o enau y bob] eu hnnain, y mae genych dir da i'w osod fel ffaith. Yr oedd llawer o honynt yn ymddangos yn rhy ddi- niwcd o lawer i lod yn vmgecrwyi: daeth ejeill i lawr er mwyn .,qp;.ee, fel yr oedd yn hawdd barnu wrth eu hymddygiad meddwol. Gwel web wrth byn nad ydych yn dwyn "cam dystiolaeth yn erbyn eich cymydog,"ond dywedyd y gwir yn wyneb haul a llygad goleuni." ac mewn uadarnad i hyn y barnwyd yr ychvdig sylwfdau yn angenrheidiol. Gwnif, gan b.voy, wrth ddiwedao, gynghori y boneddig'on" by". cyn y beidaiant eto wadu fleitli- iau, fod iddynt wneyd ymchwiliad; bydd iddynt I wed/yn wyboJ pa bryd i ddyweyd y gwir, a rhoddi cyfiawnder He mae cyfiawnder yn ddyledus. n- Uttei-iiarfon. W. G. i
[No title]
DIGWYDDTAD TOBCALOUUS.—Yr oedd safle Rheil- ffordd Caer, ychydig o ddyddiau yn ol, yn He ag y canfuwyd golygfa dorcalomis. Yn un o'r cerbydau goreu yr oedd gwraig iouangc a'i gwr, dyn ieuangc yr hwn pan adawodd Lundain (lie y buasai yn ymgyngboti a rhyw feddyg cnwog) oedd yn ym- ddangos yn lied sal. 0 gaulyuiad.yr oeddynt wedi cael Le yn y cerbyd iddynt eu hunain. Pan yn agos i Gaer, bu I -'r wi,ai-, yr hon oedd wedi ei j gorchfygu gan ludded, drwy ei bod wedi coli i cymaint o'i chwsg, wrth wylied ei gwr, syrthio i gwsg ysgafn, o'r hwn y defiiowyd hi pan saiodd y cerbyd. Troes.yo bryderas at ei gwr-yr oedd ei ddwvlaw va oeriou, ac yr oedd wedi ninrw yn ogolwg eigartret. Mor fuan ag y gwnaed liyn yn hysbys iddl, yr oedd y wraig druan wedi ei gorch fygu "an did, ac yr oedd yr olygfu. a ddilynodd yn un boonus dros ben, a pharodd gydymdeimlad cytfrcdinol yn mysg y gwydilfbdolion. GomaiAD y SENKDD.—Y mae y Senedd wedi eacl ei ohirio byd yr 21itin 0 Hydref, a ehan fod v Gorchymyn yn y Cyfringynghor i ddanfon gwys- ebau allan i'r p«'wyl hwn yn ddistaw mewn per- thvuas i "Isucd yn mlaen gyda gorchwylion y Seneld, 'mae'n ddiameu na chyferfydd y Senedd hvd vn nod y pryd hyny, Y muc'r Globe yn barnu v c'yiorfvdd y Senedd tua'r drydedd wythuos yn mis Tachwedd. Tr oedJoui yu meddwl oddi wrth addewid larll Derby, ein bod i gael Aulum■ 11.1 Ó'essi01t," Ollll mae yu ymddangos nad oedd yr addewid hon o eiddo ei Arglwyddiaeth yu werth llawer mwy nag ereill o'i addewidiou. Gwyr y Weiuyddiacth bresenol nad oes dim ond blinder yn eu havos yn ol cyfansoddiad preseuol y Ty, ac ¡I am hyny y maent yn penderfyuu "pelihau y dydd 1 drnvg I gyjn .jilt a(, aallont. GVA A??r?M'?L. Darfu i Dd—1 argrafTwr yn Uanrwst,y ity'?dd, wrth wneyd A!m.'d d)(I,i '1.5 yn Ile 18 ata diiwruod i?ir yu Pont i%l e?ai, vii \wst prescuoi; a'r canlyniad fa g iv n e,), d y il'a i i- y,i d(lwy, t'r ddwy heb fod yn dda i ddim. Wde faiut o (i,irw,- a %vna tiii (iiiiwl. I Y mac newyddiadur wythnosol wedi ei gychwyn gan v Mormoniaid yn Hamburg, ac y maent we.!Ï darparu cyfieithiad o Lyfr Mormon ir Eilmynaeg- Mesurai cyhuddgwyn a anlonwyd o I robton i gael ci iilit-oii yu uirawdlys pretcuol Liverpool, dair Hath u bauer o hyd
Family Notices
GENEDIGAETHAU, FRIODASAU A MAR W O L A E T H A V. Esgcrodd, Awst 10, gwraig Mr. J. W IIUI!, Pengwern Bali, ar fab. 11, gwraig Mr. E. Roberts, gof, Khydyfelin, Llanilar, ai fab. 12, gwraig G. R. Griffiths, YSIY., Pencraig, Mon, ar ferch. —— 13, gwraig 31 r. W. Hughes, Gwernddwyryd, ar fab. —— 11, gwraig 31 r. John Williams, (loan Mal- awgo,) Porth Madoc. ar fab. lb, gwraig Mr. David Evans, siopwr. Bala, ar l'eich. Priodwyd, Awst 7,yn addoidy y Trefnyddion Calfinaidd.Llan- L fihangel, ger Cerigydruidion, y Parch. John Ed- wards, Pentre' Hyn y cyiner, a Miss Ann Owens, Pentre' draw. 12, vn Llanfihangelgenau'rglyn, Ceredigion, Cadben John Trovethan, Tretalie»in, a Laura Grif- fiths, L!IYvtlglas, Hen!lJS. I: vil Idanilar, Ceredigion, 3Ir. W. Jones, Inn, Llanilar. a -I,liss Elizal)ct'.i Dai,ics, a Miss Elizabeth Davies, Old 13, vn Eglwys St. Peter, yn y dref lion, Mr. Francis Davies, Redcross Street, a Miss Ann Morris, ail ferch Mr. Robert Morris, cigydci, George's Hill, Everton. 14, vn pglwvs Llanwnda, 31r. Robert Jones, labrwr, Llauudeiniolen, a Miss J»me Jones, LtalJ- wnda. ) 16, vn Llan faes, Mon, Mr. F. Colbert, 22 Plum Street. yn v dref Lion, a Miss Elizabeth Dor kins, Caernarfon. 18, yn Cofrestrydd, Pwllheli, Mr. Owen Williams, (fanner. Pcnrhynydyn, a Mrs. Jana Roberts,.Penyberfh, ger Pwllheli. 18, vn eglwys Llanengan, Arfon, Mr. Joins Williams, morwr, Abersoch. a MISS Ann Parry, Bryn Celyn, Llanengan. —— 19, yn nghapel Mulberry Street, gan y Parch. John Foulkes, Mr. John Jones, Stanhope Street, a a Miss Jane Jones, Whitechapel, y dId iion. —— 20, Mr. William Jones. Argraffvdd, Llanrwst, gyda Miss Hannah Evans, nicrcli Mr. Robert Lvansr Amaethwr, ger Llanrwst. Dau unwyd trwy serch dinam,-a Jiatl Y daw yn ddiwyrgam Rhyw fyd gWJch heb brofiad 0 gam-hyd gwys, I liannah wiwl")-s u'i huno a William. f. TBEUOK MAI. ,W Bu Farw, Awst 3, y Parch. Grey Evans, gweinidog yr Ani- bynwyr yn Pennal, -sw)dd Feirion, ar ol ychydig » fisoedd o gystudd,yn 37 oed. Dydd Gwencr cuniyii- oJ, anfonwyd ei weddillion marwol i fynwent yr hen gapcl, Llanbrynmair. Cyn cychwyn o Bennal, ac yn Llanbrvnmair, gweinyddodd y brodyr canlynol ar yr achlysur; sef, y Peirch. S. Roberts, Llanbrynmair; H. Morgans, Sammah J. Owen, Llanegryn; II. Lloyd, a J. Thomas, Tow yu O. Thomas, Talybont; ac S. Edwards, Machynlleth. Bu Mr. Evans yn llafurio yn y weinidogaelh yn Pennal a manau ereill yu ffyddlawn am unarddeg o flynyddoedd, a chafodd y fraint o gyfarfod a gradd neillduol o lwyddiant yu niwedd ei oes. Gadawodd weddw ac un plentyn ar ei ol, i ofal yr Arglwydd yn ei ragluniaetu. Y mae teimlad neillduol yn yr eglwys a'r gymydogaeth o her- wydd ei farwolaeth annisgwyliadwy. Neg, yn nliy ei rhieni yn Penvbryn, Corwcn, Ann, piiod Mr. Kobert Humphreys, Crydd, Hului; Manchester. Bu yn aelod flyddloii vn nghyfundeb y Trefnvddio.i Calfinaidd, yn addnrn i'r brofles a ar- ddclai, ac yr oedd iddi air da gan bawb, a ehan y gwirionedd ei hun. I))- fi g?stti(id K hyny gyda'r amy uedd ag a bertiiy nai i ir 11Jïti(Jn, hyny?yda'r:umned d a?abert'.) y .u)\\ir<'<risti<tn, a iie gl-eiu ei bud yn marw yn \rAr?n\ydd. Ni fu yn bnod ond ychydig o fisoedd, o herwydd viu- aflwyd ynddi gan y cyflym ddarfbdedigaeth, gau ei haddfedu i fyw mewn gwlad liawer gweli na'n daear ni. Ond gadawodd bnod 11off' a cdyfeilliou lloosog i wy lo eu eolied ar ei hoi.—DIDIMCS, Bed Bank. i wylo ett et)lic(i ar ei R,] B,iiii.7. y ]long Julitt I'" lill Cil, oed 27. 1-3, Mr. John Anwyl, siopwr, Trenieirehion, Fflint, oed 89. 1,5, y Part-!). John Warren, M. A., F. IC S., Canghellydd Esgobaeth Bangor, oed o7. —— Il), y Parch John Howeu, LlaneUv, swydd Gaer:) niJiu, II bd oed, wedi bod yn pregetnu gvda'r Methodistiaid CulHnaidd am 31 o flynydd >edd. Neiilduwyd ef i fo 1 yn gyfiawn gyda gsvaitfi y weiii- idogaeth yn Abertcili, yn y flwyddyn 1830. Ymuu- odd a ehrefydd pan yu Ibeg oed. Gellir dywedyd a:n dano yn ddioctius, iwawr syrthio heddyw yn lsrael. TV. JOIHS, —— 17, gwraig Mr. Johu Wiiiiains, Ylllwlchbadl Alton. —— 17, Mr. Edward Blackwell/ White Horse, Liaiiergu,i, oed 62. 17, Mr Edward Pierce, ynt.j Cottun HaL.) vgynt o Cotton llali,) Ileol y Dyflrya, Diiibych, Ninbyeb, Mr. Evan Jones, GIYastad tir, Llangeruiw, yu J2 iniwydd oed. -tll,yii 3U Dod, yn ei itxicdd Ni) Ferrv, af ol cystudd byr ond trwin, Mr. John Griffith, <■' Broker, o'r dref hon, er dirfawr alar i'w deulu a'i gyt- eillion lluusog, Bu Mr. Griffith a:u lawer o f!yina>i- oedd, yn aelod dichlyuaidd a defnyddiol gyda'r Aooi- byowyryn v dref boo; a thrwv ei ymddygiadau tayu aws a boneddigaidd, tsulJodd oarch difldunt pawb it I- bad"aeilai. Teimiir colled a liiracth maw r «r ci uJ, nid yn uuig gan yr eglwys y pcrt.iynai iddi, ond gau luaws o froiiyr o egiu y si ereill betyd.
MANION A HYNODION.
MANION A HYNODION. Pryduawa ddydd Gwener, wjthcos i'r diweddaf, caufy" ddwyd lod swyddfa'r goruchwyliwr yn ngliar- charPortsea, wedi cael ei iiyspeilio o ddeugam punt, yu aur, tra y bu y goruoii .vyhwr yu absoa-.d am ychydig amser. Yu ystod vr ystorm o dM'anau ddydd Mawi-th, daeth peleu o dan i lawr siuiuai ty yu Pai kead, a thallodd yr alch {grate) i ganol y llawr, ac a ddryli- iodd beth o'r dodrftu, gau fyued allau trwy y t". Yr oedd dau bersou yn v ty nr y pryd, y rhai a ddiaugasant heb ddim liiwed. Darluuiant y beieu danliyd fel bwledeu goch boeth. Nid oedd y nvH a wuuetu yn y groughvyd oud tua modfedd o dry- fesiir. Cafodd S r Gervase Clifton, boneddwr o swydd Efrog, ei "leudithio a saith o wragedd"—icily y dywedai efe ei hun. Yr oedd y tail- cyntaf yn • wyryfoo, y riiai a eiiw yn anrhydeddus: yr ail dau- yn wcddwo)], a geilw Lwy yu barciiadwy a'r saitbfcd ydoedd wasanactbyddes, yr lion a anes.d « o dan ei gronglwyd ef ci bun geilw hon ei auwyi- yd. Yr oedd pob uu o'r chwech wedi cyttmo i'w holyues briodi ei gwr, pan ar ei gwely atigau. liu i Syr Gervase auiryw biant or wraig olaf, hiliog- aeth pa rai sydd yu awr yu uiwynbau ei ctifeJJ- iaothau. Y mae gan uu o'r enw Seymour, yu Spalding, ferch deutis oed, yr hon nid yw yn pwyso uaiii) u tri phwys, JJichou nad yw yn hysbys i'r cyfTYedinohwyrl, fod gan eiu Breuiues dirion, tra y bydd y llys yu Windsor, ddosparth Sabbotiiol a dyddiol o blant, perthynol i'w gweisiou Leuluaidd, i ba rai y J'ydù ya talu yr astudrvvydd dyfalaf.—London Pitjier. Dywedir fod y Pabyddion yn nghviuyaogaetli Stockport, o herwydd eu cusiueb natuiiol am v dinystr a wnaed ar en liaddold.ii diaddurn yu y dref hono, yn bwriadu adcilaclu cglwys gudeitiol ardderehog iddynt eu hunam. Yr esgob a uCIJodwyd yu daireddar i -Nort Scotia, a wuaeth gais at. y llywodraeth yuo ar iddi oddef i'r milwyr gyi'arwyso artau (present arms) iddo ef, yr hyn a ganiataodd Syr dohn llaivey, nes iddo glywed oddiwrth y Lhic YVeliiiigtoii, y prif gadlywydd. Atebiad yr hen Dduc ydoedd- "Vr uuig sylw y mae y mIlwyr i'w dalu i'r esgob, ydyw 1 W b,regetbau. yd??? yspaid yr YstOrmydd trymlon o darMavi a mellt, gyda gwlaw a chcnllysg, a ysgubodd dros Colchester a'r gymydogaeth, bythei'uos i cid-je, t-,it-. awyd fformdy a'r adciladau eung jreithynol iddo, yn Langhaui, gan yr byU' gweliol, a llwyr losg\v\d y cyfan tuewu ychydig iawn o amser. Collodd Mr. John Wright, o Melton, ddwy o wartheg tewiou gwcrthl'awr, trwy roddi iddynt bwys o Suitpetre bob Lill, yn lie fpsaii suits. Trwy farwoiaethau yn mysg swyddogion nnlwr- ¥, 01, yu yr wyth wis olaf, arbedir i;s,H3U yn y flwyddyn i'r wlad. Y mae Cbinead ieuangc o Hongkong, o'r or.w Wong Fan, v.e.ii eniii y gwobr cyr.ta! yu yr adrau ieuabge o'r »iusparth iiysio^ol, yu atinofa Euiu- burgh. Ymwclwvd ft gororan delicuol a goi„ i^evvi. noi, [iloe^r a thyuilieitijodd d*cin*yuli\d, l)^Uie[pofc i & heddyw ac cfory drylhwyd lluaws o longau, a cbollwyd liawer o fy wydau. t Y mae purned gwraig Mr. C-IARE V.OOK, is^ueCi), wediHad? ei hun trw,; \ngrogL ?? t?.?u \11 brim! dJwy Llyueld,  r oeLid tlla 1) mlwy:Jd bnod ddwy Uyuedd, ac yr oedd tua 10 mhvydd Dengys v ddcilcb d '?'cJdar ffd poblogaeth ddelleb d f,)(I lioblo,-aeth v ca!il?-L) Canada Isa?'.)04,<WJ v c?s, 1,?.'),000. Dym? y tro cyntaf i'r ritaidir Isal fod yu y Jleiufrir. Yn ddiweddar, yr oedd gwraig mewn dirfawr berv"i mewn ty »g oedd ur dan yu Eostou, o'r hou ef) iTfa "vr «'ubwyd hi gau danwr cygynted ag y dadh a I:! i !?' yr ''??' rhoddodd cuedJgaei.il i ach 'eu Ur.d } j'aimaut. ac h j?.i b i\ d
 NEWYDDION cymreig, I
 NEWYDDION cymreig, I GOGrXiXdiDZK I Y MARCHNAHOEDD. —Gwenith, o 13s. i js. yr LOC ( o bwvsa u; lid idd, 0 9s, i 10: 6e. H Uí p\Y' S; Ct'irch, o os i Os tic yr luo o bwysau; Biawd Ceireb, o 13s tic 1 1 Is. (3c. vr 12D o bwysau; Cloron, o 4s. i 7s. y 210 o bw" vsauHwyaid, o 2s. Gc. 1 3s. ycwpl; Wyau, 12 ambe.; Ynienyn ffres, o 9-}c. i llHc. y pwys; fcto bailt, o 8c. l l'c. y pwys. Yr anifeliiaid-pryniad J Ceflylau yn (ial ) ii farwaidd; Lloi blwyddsaid.o £ 3 i vr iiii Dynew id da u Jtl-i i £7; linchod Lyfloion, o £ 7 i yr Ychain goraf, o i £ 10; y Moch yu dal eu prisiau yn dda. BA(,ILLf.Nos L,uii, Awst Itieg, traddodwvd dar- lith gan y Parch. J. Pbiilips^baiigor, yu^iiapel y Tabernacle yn y He hwn, ar y testyn dyddorol o j "lirophwydoliaethau y Beibl mewn perlhynas i'r Llywodraeth Brydeimg." Yr oedd y eapei yn iiawn o wrandawyr, ac nid yw ond gwaith ofer hysbysu y rhai hyny o cldarllenwyr yr Amserau a glywsant Mr- Phillips yn dailithio, duaifod iddo rwymo y gynull- eidfa luosog yn gwbl wrth ei welusau am yn agos i ddwy awr a haner. Aeth pawb oddiyno ditil synu, ac wedi eu boddloni yn täwr. LLANBERIs.-Ar y lSed cyfisol, traddododd Mr. Abraham W. Jarvis, ddarlith ddyddorol ar kk Y mcn- yddiaelh," yr. Jerusalem, yn y Jle jhwn, a phrofodd yn amlwg ei fod yn meddu gwybodaeth ymarferol o'r Wyddor, trwy ddarllen nodweefdiadau llawer or rhai oeddynt yn bresenol, pan na d oedd ganddo un fautais i'w gwybod, amgen yr byn a amlygid yn eu peuau.— Ap Iorwerth. COED LLAI, GET. WYDDGELO.—Er ys pyth^fnos yn ol, cynnaliodd Trefnyddion Calviuaidd y lie hwn i gyfarfod pregetbu i ddynodiyradeg yr oeddyntyn gor- phen talu dyled eu capel. Y parchedigion a bre gctbasant oeddynt J. Jones, Gwrecsam; J. Phillips, Bangor; Ebenezer Davies, Mon; a Joseph Thollla, Trefaldwyn. Calwyd cyfarfod da iawn.—A. J. LANLIAKNI.—Ar y 17 a'r 18 cyfisol, cynnaliodd y Bedyddwyr eu cyfarfod blynyddol yn y lie hwn. Y gwyr parchedig a gymerasaut ran yn v cyfarfed oeddynt J. Jones, Caernarfon; J. Jones, Llanberis; W. Roberts, Llansantlfraid; D. Roberts, Llangefni; R. Prichard, Dinbyeh a Mr. Richards, Caernarfon. C'afwyd pregethau da iawn ac amlygodd yrardalwyr lawer o garedigrwydd ar yr achlystir.-R. IV. P. LLA!iW:DA,- Y mae gan William Lloyd, gwehydd, Llwynynghared, yn y plwyf hwn, icir a fyild yn j dechreu dodwy cyn bod yn liawn bedwar mis oed. Go gynar oedd cywen Caerfyrddin, ond cynarach y rhai hyn. I BETHESDA, LLANDWROG. -I%Iae yn y pentref hwn dri phlentyn wedi uiarw o'r cholera, oed un ydoe(ld !) mlwydd, a'r ddau arall o chwech i saith oed; enwau en tadau ydynt Evan Jones, a^Thomas Williams, labrwyr lillEILFFORDD CAERNARVON A PlIORTHMADOC. Mae yn ddywenydrl genym ddeall fod y rhai sydd wedi dechreu symud yn yr aehos hwn yn penderfynu peidio gadael i'r mater sefyll. Mae y derbyniad; cymeradwy i'r llinell gynygiedig, gan y rhai byny y mae y llinell i fyneddrwy eu tir yn esiaoipl deihvng o efelyehiad. Cynaliwyd cyfarfod yn Ngbriccicth yr wythuos ddiweddaf, pryd y penderfynwyd tynu cyn- lluu o'r llinell gynygiedig yn ddioed. DEHEUDIR. Sm GAERFVRDDIN.—Dydd Llun:y 9fed cyfisol, Jill- wclwJd a chwr uebaf y Sir hon ag ystorm ofnadwy o fellt, taranau, a gwiawogydd bwriwydi lawr amryw bontydd—dadwreiddiwyd amryw goedydd—difawyd llawer o gnydau, a boddwyd nifer luosog o anifeil- iaid, nid oes neb dynion wedi eu niweidio, er fod liawer iawn wedi cael eu colleju.-Dewi Beityrhiiv. DINAS, MORGANWG.—Boreu dydd Sadwrn, y 13eg cyfisol, cafwyd byd i un Aarun Recs, oedd yngweithio mewn level ger y lie hwn, o dan gareg wedi marw. Gan nad oedd neb gydag ef pan ddigwyddodd yr an- ffawdj nid ydys yu gwybod pa fodd ei hachuswyj.— D. BWRDEISDREFYDD MORGANWG.— Dywedir fod vr aelod Scneddul a etiiolwyddros y bw rdeisdrefydd byn yn peidio gwneyd un math o wledd i groesawll ei etholwyr, fel na ddywedo neb ei fod ef yu Hudoiwr. Ymddensiys fod ganddo ddigon o hyder yn ei ethol- wyr y bydd iddyut fod yn ffyddlon o'i blaid ef, tra y I)vd,i yntau yn ffyddlon fel Cynnrychiolwr o'u plaid hwythau. Y mae amryw o etholwyr newyddion wedi ymrestrl1 yn y Sir hon cleiii.-D. ABERTAWE.—Cynhaiiwyd flair yma. ddydd Llun wythnos i'r diweddaf. Nid oedd ond ychydig iawn o auifeiliaid Jllla; ond cafwyd prisoedd da am v rhai a werthwyd. Ni chafwyd gweil prisoedu am ddelaid er vs llawer"o amser. CWMTWRCH.— Gorymdnith yr Iforesctu.—Cynhal- ¡,¡d,J Iforesau y lie hwn eu cylchwyl Hynyd lo) ar y iful cyfisol. Am 11 o'r gloch, ymtiuifiodd yr Ifores- au a liuawVo lforiaid, yn cael eu blaenori gau fand y Graigarw, ac wedi teithio drwy brif heolydd y lie, aethant i gapel Beulah. Pregetbwyd ar yr achlysur gan Mr. J. Davies, oddiar EcIcs. iv. 9; a'r Parch. R. Evans, oddiar Diar. iii, 14. Yna aethant yn ol i vstafell y ayfrinfa, lie y ciniawasant. Wedi gwneyd cyfiawnder a'r wiedd, codwyd y llitiniau, ac etholwyd Air. Evan Jones, Hendreforgan, i'r gadair. Yna areitbiodd y Parch, R. Evaiis, ar Ddyn fel bud rhesymol a ehymdcithasol, ynghyd a'i ddyledswydd tuag at gymdeithas." Traddod >dd Mr. W. Gwilym araeth ysplenvdd ar yr Iaitb Gymreig; Mr. L. It" lands, ar "Undeb," a Mr. J. T. Williams, ar Ifor iaeth." Yna ymadawodd pawb wedi eu boddloni.— Gohebydd. em l %,ys new3,dd i7r CAERDYDD.—Agorwyd eglwys newydd i'r morwyr J, y,ue hwn dydd Mawrtb pytliefnos i'r diweddaf. Efallai fod yr eglwys hon gyda y fwyaf rhyfedd yn Lwrop, gan fod y rhan fwyaf o honi wedi ei wneyd o dafellau haiarn. Ni welwyd y fath olygfa ysblen- ydd ar y llongau yn y portbladd er ys llawer blwydd- yn, yr oedd p:)b Jlong a'i hwylbrenau wedi eu try- fritho a llymanau ysplenydd. Mae yr eglwJs wedi ei darparu drwy hacliorii gweddw y diweddar Ardal- ydd Bute, yr hon, ynghyd ag Esgob Llandaff oedd yn bresenol ar ddydd yr agoriad. Gobcithio y bydd o lendith i iiioedd o forwyr ein gwlad. MERTIlYR MAWR.-lh genyIU hysbysu fod yr An- rhydeddus John Nicholl o'r lie hwn, wedi dychwelyd v cant yn ol i'w denantiaid, ar ddydd taliad eu rhenti. Dilyued llaw er ef yn hyn. ABEftTAWII.-Nos Iau, wythnos i'r diweddaf, ym- ddangosodd rhyw oleuni rhyfedd yn yr wybren. Pan yinddangosodd" gyntaf, yr oedd megys pelen o dan. ac yna ymdaenai, nes o'r diwedd yr aeth yn ancglur. Gwelwyd ef hefyd %,it Nghaerdydd a Llanelli. PE-NI REY.-Ll!ii(lwvtl dyn ieuanc ar y South Wales Railway, dydd hu diweddaf, drwy i un o'r pedrolfeni fyned trosto. BRAWDLYS sw YDD FityciiEilIOG,-Cvbtiddivvd Thomas Price, melinydd, 23 oed, John Morgan, peithynwr, 42 oed, a David Price, llafurwr, 17 oed, o flaen Mr Barwn Crompton, ddydd JVIawrth, o lof- ruddiojohn Lewis. Mae vn ymddangos oddiwrth y dystiolaeth fod y carcbarorion a'r trengedig yn bre- senol yn y Swan Inn, vn Builtb, ar yr 31 o fis Alai diwtjiidaf, a bod ymrafael wedi cymeryd lie rhyiig- ddvnt, a'r canlyniad fu i John Lewis gael ei guro a'i gicio vn ddiarbed gan y carcharorion nes y bu farw. Tvstiai heddgeidwad o'r enw Ratigan, ei fod wedi myned i'r Swan mewn canlyniad i liysbysiaeth a dderbyniasai ttta chwarter wedi un ar ddeg o'r gloch, Gwelodd y trengedig ar y ffordd yu cael ei gynal gan ddau (idyn,-vr oedd mcwn ystum eisted-l, ond eto yn ymddallgos megis In farw. Danfonaisyn ddioed am Dr. James, (meddai) ac aethiim ar ol y carcbarorion. Cyfarfyddais yn gyntaf a Thomas Price, yn dytod o r tatarnliya elwir y Greyhound- Ci-iiaerais ef ilr ddalfa am lofruddio John Lewis: atebodd '-O'r GOTCLI cof- iweb nad wyf yn eich rlivi-vstro." Cloais ef i fynu. Yr oedd yn lied feddw ar v pryd. Yna aethum i chwilio am Morgan i'w dy, oddcutu milldir o Builth. Pan gurais i ac heddgeidwad arail wrth y drws. agorwyd i ni gan y form yii, ond pan welodd hi pwy oeddem, ceisiodd gau y drws arnom drachcfn, ond mynasoin gael inyned i mown, a chawsom Morgan yn ystafell wely y forwyn. Cymerais ef i'r ddalfa. Ni ddywedais wrtho am beth, gan fod ei wraig ag oedl newydd fod yn ei gwely ar enedigaeth plentyn, yn ymddangos yn bur wanllyd. Ond ar y ffordd mi hysbvsais iddo, a dywedod l yntau "Y mac yu ddrwg iawn genyf glywed ei fod wedi marw." Yua aeth yn mlaen i ddywcyd, Yr oeddwn ni yn y Swan Inn, pryd y ceisiodd John Lewis gymeryd y sach oddiar naf, a tbarawyd ef gan Thomas Price, a chymeroJd ymrafael le, a syrtliiais inau iddo. Os bu i mi daro Lewis nill \f VII eofio dim am hyny.' 3fetliais a dod "hyd i David Price, ond daliwyd ef dranoeth. Dcdfrydwyd Morgan a Price i saith mlynedd o alitudiaeth, a David Price i un mlynedd o garcha.r- iad. & 'tor. CAPEr, SILon, GcANDORE. —AWSl I», cynuanouu y glowyr eu evmaufa flynyddol yn v capel uchod, a dvffwyd vhanau cyhoeddus y gwaith yn mlaen gan y Parchedigion can'lynol; dechreuwyd trwy weddi am Iii vn boreu gan John Davies, Mvnydd Bach; pie- getiiodd David Grey, Trefeca, (T.) Thomas Davies Rcthel (A.) a Jolin Jones, Capel Seion, Ilerti)yr, (B.) Am 2dechreuwyd trwy weddi gan Evan Griffith, Abertawe, a phregetho(ld David Saunders, Trefeca, (T) Daniel Davies, Bethesda, Abertawe, ( B.)a Thos. D'avies, Siloam, Pentre Fstyll, (A.) Am (i, riianwyd y rynulleidfa, agweddiodd Lewis Evans, Bethlehem, a phregethodd John Davies, Taihirion, (A.) a Lewis I Evans, Betlilelletit,. (B.) Yn nghapel y 31ethodist- iaid, pregethodd John Watkins, Treforis, (13.) a John Davies, Mynydd Bach. Cawsom gym an fa ragoro], ac arwyddion fodyr Arglwynd yn ein mysg. Y mae ein p-if. orlchwywr, Mr. Daniels, yn lhoudi p ,b an. i ogaeth i ni fel IUW)T i Iyed yn rnlaen yn Y ?w:mh da hw), a'n cyrddan ?weddi dan y ùdaenr D? fyddai pe byddai h.)H oruchwyiwyr glüwH l<' ,l, ei eCelvcllU.-T..iVlIIS, ..J Il.l U ) n I Yn mrawdlys Bryche¡nio wythnos i ddoe, ded frydwyd Thomas Price, melinydd, oed "'J ,° a J e¡ -.J ,t 0 ¡ n I Mct?an, !lcchdowr, oed 42, i ?ith mivnedJ n l"t aeU,; a D.ivid Price, ?;welthiwr Oerl'l I i (""alllu, 'I U' V,I )'In o ?archmiad, am ymosod ar an John Lew is, I{ Dan I fairyn Muallt, ar y 31 o Fai diweddaf, a'i droedio i farwidaeth. Ftrwydrodd berwedvdd yn Burnley ddydd Gwencr diweddaf, a choilodd pedwar eu bywy iau mewii can- lyuiad.