Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

10 erthygl ar y dudalen hon

qgggssci fc , — — : KODIADAU…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

qgggssci fc — — KODIADAU "MEDDYLIWn." Yr wyf yti meddwl mai nid anfuddiol fyddai i Adosparth neillduol o ddarllenwyr yr Amserau dreulio ycbydig o funydau yn awr ac eilwaitb, or t'ryd hwn hyd nes yr agorir y Senedd, i gasglu ychydig o wybodaeth a all fod yn help i ddeall gweithrediadau y Senedd a'r Eglwys yn well y flyddiau sydd gerllaw ac yr ii-i yn meddwl hefyd y gallaf wneyd ychydig o les i'r cyfryw ddosparth pe ymataliwn rhag dyweyd llawer o fy meddwl fy bun am ychydig o amser, ac yr yrcdrechv/n gasglu ychydig ffeithiau oddi yma a thraw at wasanaeth y cyfryw. Efallai na wyr pawb o ddarllenwyr yr Amserau, fod mwy nag un math'o etboliadau wedi fcymeryd lie yn ddiweddar. Nid yn unig bu'r wlad yn ethol dynion i'w chynhrychioli'yn y Ty isaf, fcef Ty y Cyffredin, ond bu yr Bglwys Sefydledig yn ethol dynion i'w chynhryehioli yn-Nhy isaf ei Chdnvocation, y rhai a elwir yn proctors, a'r rhai y cymeraf fi fy rhyddid i'w galw yn hroctofiaid. Y Glwyseisteddfod neu'r Convocation yma ydyw Senedd neu Gymanfa yr Eglwy Sefydledig; ac er n'ad ydyw'r Convocation yn ddim amgen na ifiuf er's blynyddau lawer bellach, eto y mae proctoriaid yn cael eu dewis i gynhrychioli yr offeiriaid bob tro y bydd etholiad cyffrediuol. Y ipae mwy o bwys yn yr etholiadau eglwysig byn y tro hwn nag arferol, oblegid y mae plaid gref iawn yn yr Eg- lwys, y blaid ucliel-eglwysig a Phuseyaidd yn benaf, yn awyddus iawn i roi bywyd yn y Convo- cation, i'w wneyd yn rhywbeth mwy na ffurf, ac o herwydd byny telir mwy o sylw nag arferol i dde- wisiad proctoriaid; ac y mae llawer o ddadien, o wrthwynebu. ac n bleidleisio wedi hod wrth eu dewis. Gan fod ymdrech fel byn yn cael ei wneyd at adfywio'r Convocation gan un bl:iid yn yr Eglwys, a chan fod gwrthwynebiad mawr gan blaid arall, oddiar ofa y bydd i hyny achosi thwygiacl, nid aufuddiol fyddai rhoi ychydig o hanes Convocation; ac yr iojf yn meddul nas gallaf wneuthur byny yn well oa tbrwy gyfieithu erth ygl ar hyny yu Knight's Political Dictionary. Dyma yr hyn a ddywedir yn yllyfr hwnw ar Bu ago3 i mi ysgrifenu y gair "Convocation" yn yr iaith Seisnig uwchben fy erthygl, ond rhag digio caredigion iaitb fy mam, mi a droais i fy --N-gliaer- fallwcb, ac mewn canlyniad yr wyf yn ysgritenu GLWYSEISTEDDFOD. Glwyseisteddfod ydyw ymgynulliad offeiriaid 'Lloegr a Chyrnru, o dan awdurdod gwys y breuin (DeU'}' freniues), yr hwn sydd yn cymeryd lie yn nechreu pob Senedd uewydd. Y mac gwyslyth- yrau'r Glwyseisteddfod yn cael eu danfon o swydd- far Goron, ac yn cael eu cyfeiiio at y ddau Arch- esgob, set' Caergaint ac Efrog. Tuedd gwledydd gorifewinol Ewrob yn ddi eddar, yn en pertbynasau gwladwriaetbol, ydyw Cymervd y ffurf hono, o ba un y mae y Brenin, Ty yr Argl.wyddi, a Thy y Cyffredin, yn esiampl lied gvmhwys; ac y mae yr un duedd i'w weled yn yr holl wledydd hyny ag y mae Cristionogaeth wedi ei derby,n--tfi phroffesu. Y mae'r archesgob yn meddu ei esgobion, a'r esgobion eu canonau, y thai sydd yn cyfansoddi ei gynghor; ac i rai o bonynt y pertbyn swyddau neiiiduol, tnegys deon- laid, archddiaconiaid, a'r cyffelvb: ae y mete corff tnawr yr offeiriaid wedi meddu eu cyfarfodydd, yn ffurf cymanfaoedd esgobol, neu gynulliadau ta- leithiol, yn y rhai y maent wedi arfer dad leu a thrin materion yo dwyn perthynas a'u lies cytfredin eu hunain, a'r boll eglwys. Gellir yn hawdd dybied mai yr un ydyw Glwvs- eisteddfodau, neu gymanfiioedd offeiriaid yr Eg- lwys Sefydledig, a'r cyfryw gymanfaoedd. Ond y mae rhai ysgrifenwyr ar y pwngc hwn yn olrhaiu hanes y Glwyseisteddfod at rywbeth mwy penodol na hyn. Tybir fod yr offeiriaid wedi cael eu galw yn nghyd fel hyn drwy awdurdod y brenin, i'r dyben o drethu eu hunain mewn amser pan y byddent yn honi cael eu hesgusodi rhag talo trethoedd cyffredinol y wlad, yn ol gosodiad Ty y Cyffredin. Fel llawer o gwestiynau ereill yn haues boreuol ein cyfansoddiad twrth "boreuol" yr ydym yn golygu cyn amser teyrnasiad Edward y cyntaf), y mae hwn yn gwestiwn odebygrwydd a tbybiaeth, yn hytrach nag o dystiolaetb a sicrwydd. Dywedir fod y Glwyseisteddfod a wysiwyd yn 1295, yn nbeyrnasiad Edward y cyntaf, wedi ei galw i'r dyben o gael arian gan yr offeiriaid trwy gyfrwng eu cynbrychiolwyr. Yr oedd Edward wedi trethu "Wall'i"ÏJ1 vn fll'wm ia wn yn 1201 yn IJe gw us-'pteTO.to, .S,1' oedd cael arian allan o honynt trwy eu cydsyniad eu hunain. Nid oedd yr offeiriaid vn foddlawn i nfnddl.a,, _I. J. wys y brenin yn eu galw i eisteddfod, ac ar hyny danfonodd y brenin ei wvs at archesgobiou Caer- ?ba?n?'?' y rhai, mewn ufudd-dod iddo, a nm. ùedd dwy eisteddfod un vn SrS hvn v?-?e?? ?""Y eisteddfod, un yn Sh?m?n h ?e?t- ?y" ?'??th Efrog. Dhllideh JfOf} gaiDt yn cynwys ?a" d?, Yr oeda eJ b. a'c archesgobmn, a'r ty isaf o f r esO'o WI' 0" fie y.. t ar,ùddiaconiaid, a phroctoriaid, neu dJen;I' .'Nyr yr offeiriaid. Yn eisteddfod Efrog id Jp ae nid y?? y?'hoH aeJodau yn cvfan- e ond un ty. 606 r amser hwn hydygwvddynl633. yr oedd Oywiolaethau a tbiroedd yr offeiriaid "yn cael eu trethu yn y Glwyseisteddfod: ac nid oedd v cy- northwy arianol a benderfynai y clerigwyr ei roi fel hyn i'r brenin yn gofvn un cadarnliad, oddi- eithr cydsyniad y brenin, at wasanaeth vr hwn yr oedd yr arian. 0 amser Harri yr wythfeci, vr oedd y rhoddion bob amser yn cael en cadarnhau drwy ddeddf Seneddol. Eel byn moo yn vmddin- gos fod tarddiad y Glwyseisteddfod yr uu a tharddiad Ty y Cyffredin, gun mai dyben gwreiduiol galw yr offelt-iaid yn nghyd oedd i gael arian gan- ddynt. Yn ol deddf a basiwyd yn yr 8fed flwvddyn I o (teyrnasiad Harii y chweched, yr oedd yr holl offeiriaid a elwul yn nu'iiyd drwv wys y brenin, eu gweision, a'u pertbynasau, yn mwyubau yr un rhyddid wrth ddyfod, aros, a dychwelvd, ag yr oedd aelodau Ty y Cyffredin yn ei Cnynhan. Yr oedd Eisteddfod Caergaint ac eisteddfod E frog vn hollol aunibynol ar eu gilydd, nc nid oeddcnt bob amser yn rhoi yr un nen gyf'artal SWIH. Yn yr 22ain o Harri yr wythfed, rhoddodd Giwvscistcdd- fod Caergaint gan mil o bunnau i'r brcnin, ac vn wobr am hyny pasiwyd deed f Seneddol, vn rhoiVr offeiriaid ryddfaddenant am bob ti-osed(i ysbi-ydol, gyda r ddarpariaeth nad odd y madJeuant i gyr- haedd i dalaeth Efrog. oui fvddai i'r offeiriaid yno ddangos yr un haelioni. Pan yingyaullai yr offeiriaid fel byn o dan aw- durdod uniongyrcbol y Goron, yr oedd yn eithaf natunol i ddisgwyl y buasai materion eglwysi" yn cael eu (iwyn i wewn, eu dadleu, ac mewn rhai amgylchiadau eu penderfynu. Yr hen atbrawiacth ydoedd, nad oedd gan y Glwyseisteddfod awdurdod v ond mewn pethau ysbrvdol, ac Dad oedd ganddynt i awdurdod i rwymo'r lleygsvyr, ond yn unig v -.v, "j Yr oedd gan y Goron awdnrdod yn ei dwylaw bob amser i reoli yr ymgynulliad bwn, drwy feddu yr hawl i'w ohirio nen ei ddadgorffoi i. Ond vn amser Harri yr wythfed, pasiwvd deddf ag oedd yn benodol aui(ldifatliir Glwyseisteddfod or gallu i gyflawni unrhyw orchwyl heb drwydded y brenin. Y mae'r ddeddf yma yn dyweyd nad ydyw yr offeiriaid, na'r un o honynt, o hyn alian, 'i feiddio ymgais. haeru, na honi, na rhoi mewn gweithred- iad, unihyw gyfaosoddiadau neu ordeiniadau, ta- leithiol neu gymanfaol, neu uurliyw ganonau, cyfansodiiiadau, neu ordeiniadau taleithiol, wrth ba enw bynag y gelwir hwynt. yn en Glwyseistedd- foaau mewn amser dyfodol, y rhui svdd bob anJser i gael All galw yn nghyd drwy awdurdod gwys v brenin, oddieithr fod gan y cyfryw uffeiriaid drwy- dded bremiolaf v brenin. Yu ol deddf a basiwyd yn 1665 (16 a 17 Siarl II. pen. 1). yr oedd y clengwyr yn cael eu rhwymo gan y ddeddf, dyben yr hon oedd codi treth, yr un xuodd a'r lleygwyr. Er bod y ddeddf hon yn cauiatau 1 r clerigwyr yr luiw 1 i drethu eu hunain mewn Glwyseisteddfod, pe mynent, nid ydys bvth wedi gwneuthur byny, ac y mae'r clerigivyr a'r lleygwyr yn hollol ar yr un tir-yn awr o run trethi Y mae'r clerigwyr, yn lie cael eu cynhrychioli vn Nhy isaf y Glwyseisteddfod, yn awr yn cael eu cynhrychioli yn Nhy y Cyffredin, ond nid fel coill, eghvygig, ond yn unig fel dinasyddion: gallant bleidleisio dros aelod ar gyfi-if eu tir rhyddfedd- iannol eglwvsig, neu ryw gymhwysder arall, yr un inodd a'r lleygwyr.* Y mae penderfyniadau GIwyseisteddfod talaeth Caergaint bob amser wedi meddu awdurdod mawr ar eiddo Efrog; ac weithiau y mae'r ddwy eisteddfod Wecii gweithredu f'ei iii, nttill ai trwygydsyniogvda'u gilydd, nu drwy gcnhadon neu ddirprwywyro E frog yn cael eu banfon i eisteddfod Caergaint. Mae n j ymddangos nad oedd uu o'rGlwyseisteddfodau pwys icaf, sef yr un yn yr hon y sefydlwvd v cyfaasodd- iadau a'r cauonau eglwysig yn 160;3, yn cael ei gwneyd i fynu ond gan brwywyr Giwyseisteddfol Caergaint; ond y mae cadarubad y brenin i'r canonau a wnaetbpwyd y pryd hyny, vn eu bestyu i dalaeth Etrog. Nid oes dim gorchwylion, otid yn unig y ffurf allanoJ, wedi cael eu cyfiawni yn y Glwyseisteddfod er y flwyddyn 114-11, Y maent yn uowyuhau un fantais tthwanegoi fel dosparth, drwy fod peuaeihiaid cu burdd Ijwv MI j, eiitedti yn Nf.y yr Arglwyddi,— t Yr oedd diddymiad ymarferol y Glwyseisteddfod yngytnewidiadmawr. Gelir ei clygu fel cwblhad ar yr cruchafiaeth y mae'r gallu gwladol wedl el enill yn Lloegr ar yr un eglwysig. Nis gall y clerigwyr yn awt wneyd iinrlivy? gancnau a fydd- ant yn rhwymo hyd yn nod hwy eu hunain, heb gvdsyniad y Goron, hyny yw, Gweiuidogion y Gm'on; ac y mae'n ddiambeu pa ganonau bynag a allant hwy eu gwneyd hyd yn nod drwy drwy- dded y Goron, na fyddent yn rhwymo y lleygwyr. Mewn gwirionedd, y mae'r Senedd Brydeinig yn awr yn gwneyd canonau i'r offeiriaid, fel yr ydym yn caufod oddiwrth-y Church Discipline Act. Y mae Eglwys Loegr yn awr yn gv-ibl,vn tiwylaw y Senedd, heb ddim mwy o bwys yno na maingc yr esgobion yn Nhy yr Arglwyddi, y rhai y gellir eu golygu mewn rhyw ystyr fel yn cynhrychioli yr Eglwys Sefydledig. Ond er fod y Glwyseisteddfod yn awr yn ddi- wertb, y mae'r arferiad wedi cael ei ddal i fynu hyd y dydd hwn, o wysio y clerigwyr i gyfarfod mewn Glwyseisteddfod bob tro y bydd y Senedd uewydd yn cael ei hethol; ae y mae'r etholiadau yn cymeryd lie yn yr esgobaethau, ac y mae'r cynhrychiolwyr yn nhalaeth Caergaint yn cyfarfod yn gyffredin yn Eglwys Sant Paul, pryd yr eir trwy y ffurf o ethol Llefarydd. Danfonir gwys y brenin, fel yr hysbyswyd, at yr arciiesgobion, yn eu gorchymyn i alw yn nghyd yr esgobion a'r is-glerigwyr. Mae'r archesgobion, mewn cydsyn- iad a'r wys, yn galw yr esgobion yn nghyd, ac yn eu gorchymyn i wysio yr archddiaconiaid a'r deon- iaid vn en gwahanol esgobaethau, ac i orchymvn i'r offeiriadgor- i ddewis proctor boh un, a chorff mawr yr offeiriaid' yn mhob esgobaeth ddau broc- tor, i'w cynhrychioli yn y Glwyseisteddfod. Wedi iddynt ymgyuull, y maent yn cyfansoddi dau dy yn archesgobaeth Caergaint, ond fel y dywedwyd o'r blaen, dim ond un yn archesgobaeth Efrog. j Yn Nhy uchaf Glwyseisteddfod Caergaint yr eis- ■■ tedd yr esgobion; yn yr isaf y clerigwyr ereill, i g,d yn 143, sef 22 o ddeoniaid, 53 o archddiacon- iaid, 24 o ganonwyr, a 44 o broctoriaid yr is- glerigwyr. Yr arferiad cyffredin ydyw i'r brenin ohirio'r cyfarfod pan y bydd ar ddechrcu cytiawni rhvw orchwvlion. Nid oes yr un Glwyseisteddfod dros yr Iwerddon. Gellir golyg-u y brasddarlun yma o hanes v Glwyseisteddfod yn lied gywir, mor bell ag y mae yn myned, ac nid ydyw yn honi bod yu ddim mwy, Y mae'r anhawsderau sydd yn sefyll ar ffordd, adfywio'r Glwyseisteddfod yn fuwrion. Gosodir hwyot allan yn y (Jttrtrterly Review, Hbif. 150. Y r llyf yn meddicl mai ofer ydyw i neb ddisgwyj y gellir adferu'r Glwyseisteddfod. Y mae'r Senedd wedi cael yt Eglwys i'w chrafaugau, ac nid oes un tebygolrwydd y -all gael ei rhyddid yn oj, ond trwy dori y cysylltiad sydd rhyngddi a'r Senedd Yn wir, tra'y mae'r Eglwys yn ei sefyllfa bresenol ° sefydliad gwladol, aid oes un rheswm i'w roi dros adfert1 y Convocation. Gwir amcan y rhai hyny sydd yn awyddus am hyny yn ddiau' ydyw cael yr Eglwys yn rhydd oddnvrth y gadael yr holl eiddo eglwysig o dan ei dwvlaw hi, a bod grym deddf yn ei phenderfyniadau. Ond yr uyf yn meddivl ei bod wedi myned yn orraod o ddydd i gauiatau y fath gamwri yn y bedwaredd ganrifar bymtbeg. MEDDYLIWR. O.Y.—Yr wyf yn meddu l, os bydd i "Garmon," yr hwn sydd wedi sylwi yn bur foneddigaidd ar fy Nodiadau" yn yr Amserau diweddaf, ail feddtel ar y mater, pan fydd y rhityn hwnw o'r Amserau sydd yn cynwys fy Nodiadau, y rbai y mao efe yn metlll. cydfeddwl a hwynt, wrth law, y cenfvdd mai nid A myfi y mae a fyno ei svlwadau, ond A Svr Richard Bulkeley, yr aelod nnrhydeddus dros Sir Fan. Efe, yr wyf yn meddul, a ddywododd fod yr Eglwys Babaidd wedi ei hyspeilio o'i heiddo, ac nid myfi. Dichon i mi beidio dyweyd fy meddu-1 mor eglur ag y gallesid, oblegid rhaid i mi addef fy mod i, fel "Garmou" ei hun, yn talu llai o sylw i eglurder mewn iaith nag a ddyhvn. [Efallai fod gwerth ein meddyliau yn gwneyd i fynu am y diffyg, ouid ydynt, "Gannon" bacii ?' Nid wyf yn gwybod i mi, yn fy Nodiadau y cyfeiria" Gannon" atynt, ddyweyd dim o fy meddwl fy bun ar eiddo eg- lwysig yr Eglwys Babaidd, er foj genyf feddul ar hyny ac efallai y cymeraf gyfleusdra i'w ddyweyd rywbryd. Os ydyw Garmon" yn golygu fy mod i yn bleidiol i waddoliad Maynooth, y mae yn ■, cniTiftvrnervd vn fawr iawn yn wir. Pob Dwydd I iant ?I vrtrm 1, r,d,jvlied litwer '0 VliDD YLIWR.

; MR. CODDEN AR Y DD\DL AG…

[No title]

Y GER1WST—{CHOLERA). I

ITROSEDUAU.

[No title]

Y " CONFERENCE" A'R DIWYGWYR.…

I DERBYNIAD YR YMHERAWDWR…

YNYSOEDD LOBOS.

[No title]