Yr Amserau

DYIIUDDIANT I LLYWELYN TWROG YN EI ADFYD, Mewn atebiad iliv gais yn yr Amserau, Airst 12, 1852. Llywelyn bach, mae'n ddrwg gan I Dy weIcd di'n gystuddiol, Ac yn gobeithio'n gryf yr wyf Nad yw dy glwyf yn farwol. Trueni gweled bachgcn bardd, A defnydd bardd gorgampus, Yn goddefdan ofidiau pung Tcimladau ang-hysurns. "Ni cbela grudd mo gystudd gwr," leuangwr syrth i henaint: A g-ollaist li rosynau eoch Dy ddwyfoeb, drwy oddefaillt Dylasit ti ddarILinioltli gl%,vy' A geiriau mwy arwyddol, Pan y disgwyliaist gyngor da L'th welia yn effeithiol. DvelJ'mv""af'Dawr y gwelaf di VYr'ih f'vstlys I'n yiugomio; Yn adrodd Englyn (ceryn caeth), Neu Gan neu Araeth gryno. Ond pan cdryehaf ar dy gwyn, Yu sydvii r%y'n ai-swyda, Fod yn nheiuiladau prudd dy fron Arwyddion rhaid dy briddo Ond, Ust! pa beth yw'r achos mawr A gawn o'r d:rfawr gwyno I Ac oni fyn Llywelyn lan, Wr seirian, mo'i gysuro 1 'Rwy' braidd yn tybied beth yw'th g!wyf, Nid unrhyw nwyf anafus, Ond teimlad aflwyddianus serch At ferch heb galon serchus! Dvlesit ti gyfeirio'th gwyn, Fy nghyfaill mwyn dyrnunol, At y brawd TAL.,—at hyn o bla Mae'n feddyg tra rhagorol. Mae TAL. yn deall swynion serch, Mae'n f'eistr merch o'i febyd; Gwyr am ei gweii- ,ii lawer cant— Gwyr am ei soriant hefyd. Os lluddir di gan wyldcr bron I anfon ato'n uniawn, Gwna Gan i'r feinir acth a'th serch, 0 folawd merch yn orllawn. Ac os bydd angen cynllnIl cu, I ganu dan dy gwynion, Pryn Awdl TAL. i Efa wych,— Arddelwa'i ddrychfeddylion Ac anfon hon i'th ddewis fun, Y gywraiii uii a geri Ac os na ddaw i wella'th golwy', Na feddwl mwy am dani. Os mercb o Glwvd wiwgu sy'n givaelu dy galon, Na ddos yno bythoedd i ddwys anobeithion; OCIT, wr, o ymorol oni cheir y' MEIRION, A'i thyrau mor enwog,—a'i thir a') morwynion, Un fwyn all liniaru neu laesu pob loesion ? 0 cbwilia am dani, a chwal ammod dynion, Cei eiste' a lloni wrth lin cystallli 110n,- Myna sedd y' mynwes hnn-o hwyr i forau, Mwynhau ei gwenau,AMEN i gwynion Rhuthin, Awst 23. ALLEN,

TRI ENGL YN Ar yladdediaaeth MR. DAVID IICGHES, milll Y 'trcn. H. Huyhes, Lteiiielwy, rlyizl o Lanvu'st. 0 aimedwydd fynvdau-i'n teimlad Ow teiiil dysg a doniau, A'r hon oedd :Vi rhinweddau—'n bn-J,iun tIr, Yn awr gyfyugir i ogof any- Dewi Grwst i dv v -oer, lieddyw A rod1'* ',ian wyto; jyjvrT ..jdiirn.—trwm ei guddio, llwch ei harddwcli o. Ei ganaid enaid anwyl—anfonwyd I fynu, 'rwy'n disgwyl, I'r fro deg a'r hyfryd wy!, fleul-le hir, heb ail arwyl. E. ELLIS. E. LUIS.

Dywed y Moining Herald fod M. de Persignv, oynghorivr Louis Napoleon, wedi dyl'od irosodd i Lundaiu, i'r dyhen o g),dt'ii llywodraeth ui aiiiiyw lateiion o ddyddordeb gwladyddol u tbralii- kioi i Piydi-iiu a FiVaiuc,

GOHEBIAETH. Auronpr pob Goheljiaetli i'r Golygwyr, wedi talu traul ei cbludiad, a'i chyfeirio fel hyn-" To the Editors of the Amserau, 17, Queen Anne-street, Liverpool." Ki wneir syIw 0 ohebiaotliau y rhai fydd yn dewis ysgrifeim dan ifagenwau, oddieitlir iddyut ymddiried eu henwau priodol i'r Golygwyr. Nis gellir sierhau cyhoeddiad unrhyw ohebiaeth (oddieithr newyddion) os na bydd wedi cyrhaedd i'r 8wyddfa bedwar di wrnod eyn dydd cylioeddiad yr Amserau: os yn ddiweddar- ach, bydd raid gohirio ei chyhoeddiad hyd rifyn dyfodol. Ni ymrwyma y Golygwyr i anfon yn ol unrhyw ysgrif a anghy- meradwyir ganddynt. Nid yw y Golygwyr yn gyfrifol am wahanol farnau y Gohebwyr.nac ychwaith am eu hiuith.na'r dull yr ysgrifennnt. Khaid ovfyngu pob dadl o fewn f erfynau rhesymol, ymgadw oddiwrtli gecraeth a eliyndyn-ddadleu, a goeliel mc-nlider aughymedru), a difriaeth bersouol.

I CHWARELAU DINORWIG. SYR,—Caniatewch i mi gyhoeddi ycliydig linellau drwy gyfrwng yr Amserau, o barth i'r ysgrif a ym- ddangosodd ynddo yn ddiweddar, wrth yr hwn yr oedd enwau G. Evans, D. Williams, ac R. Parry, "boneddwyr'' (?) o'r ardal hon. Dymunwn wybod pa beth oedd yr achos iddynt wneyd defnydd o fy enw i yn eu trafodaeth ag A ntiscrewer." Os oedd gan- ddynt rhywbeth heblaw dychymyg yn sail i'w gwaith yn gwneyd hyny, ewyllvsiwn gael gwybod pa beth ydoedd. Yr wyf ti yn gwybod, ac yn sicrhau, ac yn lierio gwreng a bonheddig, i allti pi-oli fy mod i wedi rhoddi un math o aehiysur i neb i wneyd hyny, ac yr wyf vn rhoddi cyflawn roesaw i'r neb a ewyllysio apelio atoch chwi er cael sicrwydd o hyny. Dylasai y boncddigion, er eyfateb yn well i'w benwau, fod yn fwy gwyliadwrus rhag- gwneyd defnydd cyhoeddus o ell. neb oddieithr iddynt gael rhyw achos. Mewn perthynas ¡'m gwaith yn gwasgaru yr Atrncr- all trwy y gwaith yn wythnesol, yr oeddwn yn vstyr- ied, gan mai myfi yw ei ddosbarthwr, ci bodynddv ledswydd arnaf ei ddosbarthu mor brvdlawn ag y gallwn; ond y mae yn ddrwg genyf os yw y gweith nyrvn gwneyd arferiad o cpolli eu hainser i'w ddar- llen, er y dymunwyf nr yr un pryd iddvnt achub pob cyfle a gant i ijeyd hyny, a dal ar ci egwyddorion. Ond gallaf lyned yn mlaen beb wneyd un fvlw ) II Y fan yma, a dyma fo,—sef, mai yn åwr y daeth y troed florchog hwn i'r goIwg. Nid oes neb yn grwgnacb oherwytld darllen y Cymm, a rhyw fl' uim/ sheds oedd yn caei eu tacnn ar hyd y gwliith aloi gosod i fjîlll ai ddorau a pliarwydydtl, tuag amser yr etholiad. Y mae colli ychydig o funudau i ddarllen yr Amserau yn drosedd ond y mae colli tri diwrnod i fyned i'r Iccsiirn, i gadw chwareu teg i Mr. 13. Hughes a'i blaid, yn orchymynediy gan hyny nid yw colli amser yn ddim oncl fel y byddo amgylehiadau. Voel DiiiO)l I," iy. EVAN HCGIIES. 1,S Er pan gyhoeddasom y llvtbyr y cyfeiria ein po- hebydd ato, yr vdym wedi derbyn cynifer o sylw- adau arno ag a lanwai amryw goiofnau o'r Amser- all. Yr ydym yn bwriadu cyhoeddi crynodeb o honynt oil—a nyni a gyflawnwn ein bwriad mor fuan ag y Kaliom. Ond gan fod yr ysgrif yn cyn wys cylmddiad neillduol vii ei-I)yn ysg;l:enyd(I y llvtbyr blaenorol, cyhoeddasom ei amddiflyniad yn gyf'awn, a hydeiwn y bydd iddo ein liesgjsodi aui ddu ddarfu i ni ci gyhoeddi yn gynt,—GOL.

MANTEISION YAINEILLDUWYR I WRTH. WYNEBU PABYDDIAETH. Axwvr. SYR,—Penderfynwyd yn Nghymanfa yr Annibyn- wyr, yn Clangor, gynyg y Traethawd hWll i'r newyddiaduron a'r cyhoeddiadau Cymreig. Diolchaf am le iddo yn yr Amser- all nesaf. Yr eiddoch, &c. Llaurwst, Medi 3, 1852. W. WILLIAMS. Y mae yn arferiad mewn rhyw gylchoedd yn ein gwlad i gybuddo Ymneillduwyr o bleidgarwch at Babyddiaeth, o herwydd eu bod yn dymuno ac yn caniatau hyd y gallont, ryddid cydwybod i bob dvn mewn materion cretyddol. Adnewyddwyd plaid- fyrdwn y no popery yn yr etholiadau diweddar; ar- graHwyd a dywedwyd, mai Eglwys Loegr oedd nerth ein Protestaniaeth, a'r unig forglawdd i gadw y wlad rhag cael ei gorchuddio a'r diluw Pabaidd. Y mae y rhai sydd yn dywedyd y cyfryw betbau yn traethu ynfydrwydd anwireddus; gwyddant, neu ni wyddant hyny. Os gevyddaiit, y mae yn drugaredd i gymeriad ein gwlad, nad yw ei boneddwyr a'i chlerigwvr yn engraifft teg o'i inoesau. Os na wyddant, dengvs mor anghymwys i roi barn deg ar bethau yw y bobl a fyn- ant farnu dros eu tenantiaid a'u masnachwyr. Dyben yr ychydig nodiadau eanlynol, fydd dangos y manteis- ion sydd gan Ymneillduwyr i wrthwynebn Pabydd- iaeth yn fwy efleithiol nag unrhyw eglwys neu sect sefydledig. Wrth Babyddiaeth,yn briodol, v meddylir yr egl wys sydd a'i chanolbwynt yn Rhufain, ac a bona awdnr- dod ar yr holl fyd, 'y dyn pechod,' yi hwn a nodwyd gan Dduw i'w ddinystrio; ac y mae o ddirfawr bwys i ni sefyll ar y tir goreu i ddwyn yn mlaen yr ymry- sonfa y sydd i ddiwed lu pan syrth Babilon Fawr, mam puteiniaid a fiiejdd-dra y ddaear. Ymddengys i ni fod y sect sydd yn dygwydd bod yn ddynol sefydledig yn Lloegr, Cymru a'r Iwerddon, yr bon a elwir Eglwys Loegr, o dan anfantais neill- duol i wrthsefyll Pabyddiaetn ac er nad yw hyny yn dyfod yn uniongyrchol o fewn cylch ein testun, ni thybiwn yn anmhriodol cyfeirio ato. Ei hanfanteis- ion fel eglwys wtadol yvv y testun, ond nis gallwn gau ein llygaid ar ei gwendid fel eglwys esgobyddol i wrth- wynebu Pabyddiaeth. Pe dadsefydlid yr eglwys hono heddyw, ni chollai ei hawydd i apelio at ysgrifau y tadau, a thraddodiadau yr hynafiaid fel safon. Pe collai y degwm, glynai wrth ei hami swyddiaeth a'i defodau. Cadwai ei '■hadenedir/aelk ym medydd" er colli Treth Eglwys; glynai wrth ei maddeuant ofteiriadol, er colli arian y Pasg. Pe troid ei hes gobion oddiar y fainc seneddol, glynent hyd farw yn nheml ddychymygol yr olyniaeth apostolaidd. Tra yr arfera yr un defodau a'r eglwys Babaidd, ac yr apelia i'r un man am awdurdod dros eu harferyd, nis gall feddu y fantais sydd gan Ymneillduwyr, y rhai a dderbyniant air Duw yn unig yn safon barn a buchedd. Pe gosodid pob plaid y dydd bwn ar yr un tir, megvs yn Unol Daleithiau America, (Ile nad oes Ymneillduwyr, ac nad oes yno sefydliad i ymneillduo oddiwrtbo) ni byddai un blaid o dan gymaint anfan- teision i wrthwynebu Pabyddiaetb a'r sect a elwir 'Yr Eglwys Brotestanaidd.1 Y mae yn deilwng o syhv, mai o gyfansoddiad Eg- Iwys LiJegr y tarddodd y gogwyddiadau Pabaidd, ac nid yn uniongyrchol o'i chysylltiad a'r llywodraeth. Daliwyd yr eglwys am flyneddau ar yr arteithglwvd, o herwydd ei hanghysondeb gan uchel Eglwyswyr ar un Haw, ac Ymneillduwyr ar v lIaw arall. Dangosai y Wasg a'r areitbfa yr hyn oedd yn oly Hvfr gweddi, yn ngwyneb yr hyn oedd mewn ymarferiad, nes y bu raid iddi naill ai addef ei hanghysondeb, neu syrthio yn ol ar ei hathrawiaethau a'i defodau ei hun. Oddi- vraa y deilliodd yr baint Puse yaidd; gwenwynwyd awyrgylch Rhydychain a Phabyddiaeth o dan ffug- enw. Oddiyno yr heidia dallbleidwyr yr eilun new- ydd yn ngwres eu cariad cyntaf, i geisio cymodi teimlad Protestanaidd y wlad a'r hen Fam Eglwys o Rufain. Pa le y clybuwyd am un o'r sectau neilldu- edig yn fagwrfa i Babyddion i Pwy erioed a droes allan o Homerton, Stepney, Highbury, Spring Hill, na Rotheram, j fynwes Pabyddiaeth 1 Pa Ymneill- duwr a aeth i Rufain os nad aeth yno drwy yr eglwys esgobawli Geliir argraffii uwchben pyrth colegau yr eglwys, lWele y ffordd illnfain ond mwy priodol ar addoldai diaddurn, a cholegau syml yr Annibyn- wyr, v Bedyddwyr, a'r Trefnyddion, fyddai ysgrifenu y o Bit fain, at sjimledd cyntefij yr-Eglwys Gristionogol.' Ond at y pwnc. Y manteision sydd genym fel Ymneillduwyr i wrthwvnehu Pabyduiaeth. I. Y mae Pabyddiaeth yn ymestyn at ymscfydliad yn mhob gwlad. Y mae ei llygad vn ddiorphwys ar waddoliaetk. O ganlyniad, pan fydio eglwys wladol yn gwrthwynebu Pabyddiaeth y mae mewn perygl o gael ameu ei dybeniou. Edrycha y bobl ar yr holl gynwrf fel ystranc i gadw meddiant yn y uvllid set'- ydledig. Cawn engraiiit nedlduol o hyn yn y deyrnas hon. Gwyddir fod y rhan fwyaf o waddolion Eglwys Loegr yn perthyn yn wreiddiol i'r Pabyddion, a bod tad-macthod a mam-maethod, sef breninoedd a bren- inesau mympwyol wedi eu trosglwyddo weithiau i'r Fam Eglwys, ac weithiau i'r Ferch Eglwys, yn ol ac ya Ill/aen; ond o'r diweJd ca/bdd yr Eglwys Brotest- anaidd afael arnynt, ac y mae (cyfiawnder iddi) wedi bod yn dra egniol i gadw meddiant o'r gwaddolion er's blyneudau. Ond, y mae dyehymytj pob esjlwyswr goleoedig ytil rhwym 0 ganfod ysbrydion hen Fyneich ac abadau yn rlio iio wrth oleu y lloer drwy y Ban- gorau, y mthadruh, yr abbey*, y monarhdni, ac yn dy- wedyd, Y pethrllt hyn oli ydynt eidiom )«' Y mae swn traed y perchenog-ion gwreiddiol yn peri anes in wyth ler i'r trais bereheaogion presenol y mynach- lo(lyti(i a'r abad-dai. Tra y ni ie yr eglwyswyr ar un liaw yn teimfo eu gwendid, a'r wlad ar y lIaw arall yn ameli eu holl sytntidiadau-pa betli at,)Iw,- a all ant hwy wneud yn effeithiol i wrthwynebu Pabydd iactli Pe datodid y cwlwm sy rhwng yr eglwys a'r wladwriaeth gallai ym Irechu yn erbyn Pabyddiaeth nes argyhoeddi y hyd, mai sel dros y yiririonedd fydd wrth waidd ei hysgogiadau; ac nid awydd am gadw y gwaddolion yn sier.. n. Y mae yn anmhosibl sefyll yn deg yn ngwyneb Pabyddiaeth heb gredu ac amddiffyn awdurdod Crist fel unig frenin, a deddfroddwr i'r eglwys. Y mae pob dyn a phob cymdeithas o ddynion a roddo sain an- hynod' ar y pwnc hwn, yn sicr o deimlo gwendid vn ngwyneb honiadau y Pab. Ynfydrwydd yw dweyd fod Crist yn cael ei gydnabod yn Ben gan eglwys wladol. Os daw cyfraith Crist a chyfraith y wlad i daro yn erbyn eu gilydd, rhaid tori y flaenaf i gadw vr olaf. Rhaid i Dduw gilio o flaen Cesar. Iaith pob crefydd wladol yw, 'Nid oes gan neb hawl igredu geiriau Crist, nes y ceir yr eglwys i fechnio ei fod yn dywedyd y gwir.' Nid y peth a ddywedo yr Arglwydd, ond y peth a ddywedo yr eglwys sydd i gaethiwo y gydwybod. Wrth sefyll yn ddiysgog fel Ymneillduwyr yn y gwirionedd pwysig mai Crist yn unig yw brenin Sion —mai ei air ef yn unig yw ein deddf lyfr—yr ydym yn teimlo nerth i wrthwynebu 'y Dyn pechod.' Ni ymostyngwn i ymdroi gyda'r Pabydd i wrando pa beth a ddywed y tad hwn neu y sant acw, ond cymerwn ein safle ar unwaith ar air y deyrnas. Gwahoddir y byd i ddarllen y Bibl, ac i brofi ein hegwyddorion yn ei wyneb. Ceisiwn efelychu yr eglsvys Gristionogol yn mhurdeb ei morwyndod, pan na cheisiai ftafran Cæsar i'w chadw yn fyw, na chlcddyf Casar i ddarostwng ei gelynion. Cyfrifwn bawb a rnthrant rhwng ein cydwybodau a gorchyin- yn Crist yn deyrnfradwyr yn erbyn Brenin Sion. Nid oes ar ei 'Sancteiddrwydd' ofn un eglwys a ganiata i farn y tadau, a llywodraethau gwladol fFurfio cyf- reithiau iddi. Gwyr yn dda nad oes eisiau dim ond amser i'w dwyn drosodd at yr hyn a ystyria efe yn wirionedd Duw. Ond O pe gallai ymlid o'r byd y cas beth, sef, gwadu penaduriaetb dynol yn yr eg- Iwys! Teimla fod angau ei gyfundrefn yn mywyd y gwi rionedd hwn. Clywsom rai yn dywedyd pe gallai y Pab ddymchvvelyd yr eglwys sefydledig, na ofalai nemawr am y sectau neillduedig, y byddai yn hawdd eu darostwng hwy. Rhaid fod y sawl a ddywedant felly yn eithaf anwybodus, neu yn ein cyfrif ni felly os credwn hwy. Na, na, pe gallai enill yr Anghyd- ffurfwyr. ystyriai y frwydr wedi ei henill yn y wlad hon. Tynid ymaith yr unig check sydd ar ogwydd iadau Pabyddol yr offeiriadaeth, a theflid ein gwlad dri chanrif yn ol. Y mae ein bywyd yn y gwirionedd mai Crist yw unig Ben yr eglwys; tray glynom wrth hwn y mae genym fantais i wrthwynebu Pabyddiaeth. III. Y mae pob eglwys wladol yn rluvym o honi an {facie digric-ydd i ryw raddau. Dywed wrth holl ddeiliaid y llywodraeth, 'dyma yr hyn yr ydych yn rhwym o'i gredti ali gynal.' Rhaid i ni ei gynal mae yn wir, cosbid ni am beidio, ac nid oes dim ond dy- lanwad amgylehiadau allanol yn lluddias ein cosbi am beidio credn. Pa nerth, atolwg, sydd gan eglwys a bona ei hanfFaeledigrwydd ei hunan i w rthsefyll Pabyddiaeth ? Gall Ymneillduwyr wneud llawer dros y gwirionedd tra byddo yr Eglwyswyr a'r Pab- yddion yn penderfynu gan bw)" y inaeyr anffaeledig- rwydd goreu. Y mae mwy o gysondeb yn sefydliad y fam anllaeledig yn Rhufain, nag sydd yn sefydliadau ei phlant anflaeiedig. Yn Rhufain, llawforwvn yr eglwys yw y llywodraeth yn Lloegr ac Ysgotland, llawforwvn y llywodraeth yw vr eglwys. Y mae holl symudiadau gwleidiadol Rhufain yn iswasanaethgar i;r eglwys yn Mrydain y mae y Senedd yn cymervd oned,l yn c .?,iiiLry( i vr eglwys yn ofrcryn i ddyrchafu plaid. Pan fo eisiau llenwi swydd wag, ni chymerir y drafFerth i ymofyn pwy yw y cymwyat i'w ttenwi; ond pwy a rydd ei il',V Y YW y C: 0 ddylanwad o'n plaid ni ? Os rhaid cysylltu awdur dod wdadol a dysgyblaeth ty Dduw, byd led y cnawd- ol o dan reolaeth yr ysbrydol, Y mae yr eglwys sydd yn slave i'i' llywodraeth, ac ar yr un pryd yo honi yr anffaeledigrwvdd id dewis credo i'r wiad, mewn anfantais i sefyll yn ngwyneb y Pab, yr itMn a fyn i holl ddeddfau y byd blygu o fiuen ei anIFaeleJig- rw nId ef. Y mae yn natnriol i Ymneilldnwyr fyw o dan Iyw- odraeth y dybiaeth y gallant fod yn gamsyniol mewn rhyw bethau perthynol i grefydd Jelly dysgant y wcrs ysgrythyrolo lodfief eu gilydd mewn cariad ac wrth gvdnabod en bod yn agored i gamsynied, ae nad yw yr holt wirionedd gan un blaid meithrinant ysbryd rhyddid yn ddiarwvbod iddynt eu hunain; ac v mae rhyddid yn angeuot i Babyddiaeth. Os gwir a ddy- wed un o n pri! haneswyr, un o elynion penaf crefydd, mili i Ymneillduwyr yr ail ganrif ar bvmtheg yr ydym yn ddvledus am hyny o ryddid g-wla lol a chref- yddoi a feddwn y mae yn (leg i ni gasglu mai idd- ynt hwy y niae y wlad yn ddvledus am hyny o tvir wrth Babyddiaeth a geir ynddi. IV. Y mae tuedd mewn scfyd'iadau gwladol o grelydd i geisio darostwng pob ginik»piny>iau drwy awdurdod cyfreithiau gwladol. Tueddant i ddibynu ar fin y cleddyf i gadw y fFydd yn ddiogel. Ond, pa beth a ddywed hanes ein byd am rym y cleddyf i ddarostwng cvfeiliornad, ac i rwystro gwirionedd ? Y mae hanes y deunaw eanrif diweddaf yn un Traeth. awd anwrthbrofadwy ar ynfydrwydd y cais, i gadw unfTurfiaeth ysbrydol drwy arfan cnawdol. Cawn engraifl't nodedig o hyn yn y genedi Iuddewig. Bit teyrnasoedd a llywiawdwyr y byd am y creulonaf at blant Abraham. Defnyddiwyd rhesymau, y gadwyn, y carchar, yr arteithglwyd a'r ysbeiliad i'w hargy- i hocddi o wirionedd y grefydd yn enw yr hon yr oedd id yn eu cosbi. Ceisiwyd eu llnsgo drwy drais at y Gristionogaeth dyner oedd yu en dysgyhlu Sylwcd y byd ar y canlyniadau. Yr oedd vr luddewon yn ymwasgn yn ncs at grefydd eu tadau. Yr oedd eu casineb at y rhai a'u gorthryment yn eow Crist, yn peri iddynt dynghedu eu hunain i golli pob peth cyn ymadael a'u crefydd. Ond wedi i iau ar ot iau gael eu drvllio, cadwyn arot cadwyn gael eu tori, rhnystr ar 01 rhwystr gael eu tynu ymaith, y mae yr Iuddew yn deel-,r,;u cliwilio yr ysgr)tljvraii, i edrveli a I yw y petaau hyn felly;' y mae ei ragfarn yn toddi fel eira 0 flaen yr areithfa a'r wasg. Gwnaeth ychydig o ryddid, fwy na deunaw canrif o orthrymder i agor llygad yr luddewon dallbleidiol. Tra byddo eglwysi gwladol yn ymddibynu ar Actau Seneddol i gefnogi eu rhesymau yn erbyn Pabyddiaeth, ymsefvdla v gyfundraetb feltdigedig yn nghalonau y bobl; enilla ddysgyblion dan fFroen y fagnel, ac ymwthia i fyn- wesau y werin yn swn taranau y Sinai Seneddol. Clud ni cheisia, ïe, dirmyga yr Ymneillduwyr yr arfau cnawdol hyn. Efallai fed rhai o honynt yn eu sel Jros y gwirionedd, mewn byrbwylldra fel Pedr wedi rhedeg at y cleddyf. Rhnthrodd rhai yn mlaen i ainddifFyn hawl ein Brenines fel Pen yr Eglwys, anghofient eu hegwyddorion, a gwaeddent ynghanol y dorf eghvysig, am ryw gadwyn i rwymo y tarw hy- gytldol, rhag iddo yspeilio teitlau yr Arglwyddi ys- brydol, a'r gwir Barehedig Bendefigion: ond yr yd- ym bellach wedi oeri, ac yn cydnabod ein ffolineb, yr oedd Rhufain yn chwerthin am ein penau,ac ui fu- asai dim yn boddhau ei anffaeledigrwydd yn fwy na man ddeddfau Seneddol i'w alltudio o'r wlad. Er prawf nad oes perygl caniatau rhyddid llawn i'r Pabyddion i ddosparthu eu hesgobaethau a gwisgo teitl IU, cymerwn Unol Daleithiau vr Amerig fel eng- rain;. Y mae yn y Taleithiau 3,000,000 o Wyddelod wédi eu geni yn yr Iwerddon. ¥->8IM yno hefyd 4^0^,000 o'u hiliogaeth wedi eu geni yn yr Amerig; gwna y cyfan 7,500,000; sef un filiwn yehwaneg na phoblogaeth yr Iwerddon. Eto nid oes yno ddwy filiw'i o Babyddion o bob cenedl I Addefa un ofFeir- iad Pabaidd, eu bod wedi colli dwy filiwn o'r Gwydd- elod. Ac oni buasai y llifeiriant vmfudol, yr hwn sydd yn ymdywallt i'r Taleithiau, cawsid gweled Pab- yddiaeth yn tynu ei hanadl olaf yn awyr rhyddid. Rhwydd hynt i ymfudiaeth Des byddo wedi cludo y Pabydd olaf o'r Werdd Ynys, i gael gwell bywiolaeth yn y byd hwn, a gwell mantais am fod yn ddedwydd yn y byd a ddaw. Y mae ymfudiaeth bellach yn cael ei gondemnio oddiwrth yr allor. Saif yr offeir- iadaeth o flaen y llifeiriant yr hyn sydd ddigon o brawf mai bendith i'r genedl druenus hono, yw cael nodded o drefniad Rhagluniaeth yn nyffrynoedd y gorlbwinfyd. Rhaid i ni wadu ein hegwyddorion, neu ymddiried yn yr hen arfau apostolaidd gweddi- wn ar i Dduw eu gwneyd eto yn nerthol i fwrw ces- tyll i'r llawr. Yr oed(I y 1-3 benod o'r Epistolcyntaf aty Corinthiaid, yn fwyeffeithiol i ddiwreiddio Sa- duceaeth, na phe cawsai Paul holl awdurdod Cnsar at y gorchwyl. V. Nis gall eglwysi gwladol ymlanhau oddiwrth gyfeiliornadau ynddynt eu hunain yn effeithiol. Y mae peiriant y gyfraith yn troi yn chwyrn yn llavv yr eglw's, os bydd eisiau cospi a drygu Vmneilldinryr am wrthod talu treth eglwys neu arian y Pasg ond y mae yn araf iawn pan fyddo eisiau symud rhyw ddrv-g o lioni ei hun. G-,ill I beresi, damniol hudo ei fiioedd cyn i beiriant dvsgvblaethol yr eglwys roddi tro. Cawn engraifFt yn Frome yn y dyddiau hyn. Yno y mae Pabyddiaeth noeth, wedi nythu dan glychdyrau Protestanaidd, ac nid oes un galiu yn y wliid na'r eglwys i chwalu y nyth. Rhaid, meddir, gael gwneyd peiriant pwrpasol, a thru, byddo hwnw yn ciiel ei barotoi pwy a wyr pa nifer o wvau Rhuf- einig fydd wedi deor ? Y meddyg iacha dy hun,' medd synwyr cyflredin, wrth yr eglwys, pan fyddo yn ymfFrostio yn ei dylanwad i vmlid Pabyddiaeth o'r wlad Nisgall druan ei vmiid o honi ei hun. Y mae eanoedd, efallai Iiloedd o ddynion da gwir Bro- testaniaid yn yr eglwys. Y mae yn wir resyn gwel- ed eu holl alliances yn myned yn destun gwawd, a'r holl ) mdrechiadau yn myned gyda'r gwynt, o her wydd eu cysylltiad ag eglwys sy'n gorfod rhoi gofal holl (neidiau plwyf i ofal Pabydd! Y mae eu dwy- law v.edi eu rhwymo,nis gallant daro un ergyd i bwr- pas a? Baby ldiaeth. Y mae eu genau dan -to, fel na aliant lefaru yn efTeithiol yn erbyn anghrist. O r tu arall, y mae gan YmneiIJdllwyr y gallu i fwrw allan bob rhyw lefain o'r fath. Ni oddefid profFi swyr erthyg^lau dinystriol Pabyddiaeth Rbufain yn ec plith. Citient ym-titli yn ol cyfarwyd iyd Paul oddis rtli bob un a brotfiiso y fatli egwyddorion felly glm: ,.t ..¡¡¡ufyll ar wvneb y maes fel dynion gonest. J Gall; nt Inchio meini at yr hen butaio Babaidd heb ofili canlyniadau, oblegid nid mewn ty gwydr v maeli; vn byw. Pa beth bynag a ddywedont hwy yn erby. -Pabyddiaeth y mae yn cael ystyriaeth. Gwd. • som < yn hyn Eglwyswyr ac Ymneillduwyr yn cyfar- i fod ar yr un stage i ddadleu yn erbyn y Maynoot'i Grall," neu ryw ymosodiad Pabaidd, a tlira y byddai yr oiteiriad yn bytheirio yn erbyn I'abyd.'iaeth, byddai y dorf yn gwrando drus Eglwys Loegr a'i bydd-n aneirif o Buseyaid. Ymddangosai v llefarwr fel vr ymwybodol o hyn. Gofidiem na chawsai y fatli ldynion eu gosod mewn cyfleustra i bleidio Protestaniaeth. O'r tu arall, ymddangosa: yr Ym neilU uwr yn gryf, ac yn ymwybodol o nerth y tir y safai arno. Aem adref o'r cyfarfod gan fyfvrio ar ftnteision Ymneillduwyr i wrthwynebu Pabydd- iaeth.' Dymunem gynyg i'r darllenwyr rai addysgiadau sydd yn deillio yn natnriol oddiwrth y sylwadan blaenorol. i. Peidiwn a chvsgu gan ymddiried yn ngrym ein hegwyddorion. Tra yr oedd perchenog y maes yn cysgu y daeth y gelyn ddyn i ban efrau. Y mae ar- fau da. yn werthfawr mewn brwydr, ond y mae eisiau dwy law i'w defnyd lio. Y mae y gwirionedd yn an- orchfygol, ac ni saif cyfeiliornad o'i flaen os ca gefn- ogaeth deilwng. 0 na byddai y sel a'r ymdrech sydd yn cael eu harfer o blaid twyll yn caer eu evf. eirio o du y gwirionedd! Nid oes amheuaeth na thry ofFeiriaid Cymreig allan o Dremeirchion i herio i ddadieuon cyhoeddus, ac iymsetvdlu yn mliob ardal. Osgoant dcldleuon yn yr J werddon, condemniant hwy fel pethau peryglus, enav^dol a gwrthgrefyddol, pahara ? Am fod y bobl ya .■iddynt yno mewn perygl o'u colli. Ond yn Nghymru lie nad oes ganddynt ddys- gyblion i'w colli, temtiant ddadl er mwyn tynu sylw; temtiant erlidigaeth er mWJn ernll teon/ad. Boed i ni lefeinio y wlad â gwyhodaeth o r ysgiythyrau, gwnel- er ein hysgolion Sabbotholyn fwy efleithiol i wreidd- io meddyliau ein icuengetyd yn egwyddorion yr efengyl, ac yn neillduol boed i ni scfyll yn ddiysgog o blai(I atli raw iaeth bywyd yr cfengyl; sef, cyl iawn- had trwv flydd yn ngwaed Crist yn unig. Dyma yr hyn i,, siglodd orseddfay bwystfil yn nydd y diwygiad, a gwna eto, yr hyn nad all mil o ddadieuon ei wneyd. 2. Gwylied Ymneillduwyr rhag llochesu dim yn eu plith eu hunain y byddo sawyr Pabyddiaeth arno. Dywsdasom eisioes, nad oes perygl i babyddiaeth Rhufain ymwcithio i eglwysi rhyddion yr Ymneill- duwvr, and y mae Pabyddiaeth nes atom nag un Rhufain, ac er nad yw yn madden pechodau, nac yn addoli hrenines y nef, y mae yn dynwared meitr an- ffaelrdigrwydd, ae yn dwvn elfen newydd estronol i gymlleithas y saint. Credwn fod swyddogion i bar hau yn eglwys Dduw, ac y mae y cyfryw, os yn deil- wng o'u swydd yn enill awdurdod a dylanwad cyf- reitldon ger bron Dam a dynion. Ond y mac perygl i ni ymddiried yn awdurdod y swydd, pan fyddo aw durdod y serch a'r dylanwad wedi colli. Pa rym sydd yn awdurdod swyddol y gweinidog, Oil bydd wedi colli serch y bobl Pa nerth sydd gan flaenor neu ddiacon os na fedrla deimladau caredig y frawdol- iaetiT Ac wrth wylio rhag Pabyddiaeth Protestan- iaeth ar un Haw, gofalwn rhag erwydro i Iwybrau annhrefn a dinystr ar y Haw arall. Y mae yn wir fod iimbell fleiicstr ag eisiau ei glanhali -ainbell hen addurn y byddai yn well bod hebddo yn y deml eg- lwysig, ond pvvy fydd mor wallg-of a cheisio ci thynu i tav-r obtegidhynyt Gwrthwynebu pob awdurdod a swyddau, a fyn rhai fel unig felldqiuiaeth yn erbvn pob g.igwyddiad Pabyddol. Y inae cynyg y fath feddyginiaeth yn ffrwyth meddwl clolf neu hunangais siouiedig. Boed i ni gadw ar gan >1 y llwybr, yno vn un;g y mae diogelwch a chysur. 3. Gofalwn rhag i'n sel dros ryddid gwladol a chrefyjdol ein cyd-ddeiliaid, gau ein llygaid ar er chylldra a pherygl Pabyddiaeih. Na roddwn Je i'n 'daioni' gael ei I giblu.' Y mae yn flaith na fu un dosbarth yn fwy ymdrechaar na'r Ymneillduwyr yn erbyn gwaddoliad Coleg Maynooth, a llu o waddol ia iau cyffdyb yn y deyrnas hon a'i threfedigaetliau. ond y mae galwad arnom i lafurio nid yn unig yn erbyn gwaddoli Pabyddiaeth, ond yn erbyn athraw iaetliau cy feiliornus yr anghrist. Nid yw ein rhwym- fel t,wls>dwyr i ymdreehu yn erbyn gwobrwyo Pab yddiaeth o gyllid v deyrnas, yn lleihau ein rhwytriaa vn Ileitiau ein rlivvytirita fel Cristionogion, i wneyd eu goreu yn erbyn heres- iau dinystriol I v dyn pechod.' 4. Mor ddymunol fyddai gweled holl wir Brotest- aniaid yr eglwys wladol vn dvf'od allan o'u rhwymau caethiwus. O, na wavvriai dydd finrhad eglwys rydd o oreuon yr olfeiriaid a'r Devgwyr Y mae yn wir ft)i" tolli yr elw, yn gryn groes i'w chodi, ond dylid cofio yr hyn a ddywedodd gwr Duw wrth v brenin Amaziah, Y mae ar law yr Arglwydd ruddi i ti lawer mwy na hyny. Beth a fuasai agwedd Cymru heddyw, oni buasai i'r Arglwydd Iwyddo llafur yr Anghydfl'urfwyr ? A'ii barii onest yw, y codid cre- fydd yn llawer uwell ya ein gwlad, pe didoiid y gwych oddiwrth v gwa> l yn yr eglwys. Y mac rhai o'i gwyr goreu wedi dyfod allan eisioes, ac os ydym yn deall arwvddion yr amserau, y mae llu eto ar gychwyn. Y mae yr iau yn trymliau. Y IlIQC Y bri odas anachaidd sy rhwng gwir Brotestaniaid a Phu- seyaid yn planu drain yn nghydwybodan v blaenaf. Dei<wch allan o'u canoi ac yinddidoivTch,' medd y nefoedd, Deuweh allan o'u cannl ac ymddidolwch,' medll dynion goreu y ddaear. Olcr yw dy^gwyl yr hyn a brofFesant ddysgwyl, sef diwygiad irwyadl yn yr eglwys. Y rnae arnom hiraeth am weled prif addurniadau yr eglwys wladol yn sefyll yn v rhyddid a'r hwn v rbvddhaodd Crist hwy. Porthmadog. W. A.

DECHREUAD ENWAU SEISNIG. (Allan o waith y Parch. Joseph Harris (Gamer). Mr. GOL.Ceftis ddifyrwch mawr wrth ddarllen y traethawd eanlynol o eiddo yr anfarwol J. Harris, ac ewyllysiafi ddarllenwyr yr Amserau gael yr un peth, gan hyderu y gallweh heb droseddu rheol. na tiiramgwyddo person, roddi rhyw gonglo'ch newydd- iadur defnyddiol, iddo gael yrndJangns. Ydwyf yr eiddoch. Shop y Fjwrnais. W. Pn. Ymddengys fod dechreuad enwau yn bwngc ac sydd hyd yma gwedi bod yn cael ei drin mewn modd lied arwynebol; pa fodd bynag y mae lie i gasglu oddiwrth lawer o grfenwan Seisnig pa beth oedd galwadau y cyntaf o'r teuluoedd ag ydyut yn myned wrth y cyfryw enwau, ynghyd ag- hynodrwydd eu personau, eu cymhwvsderau a'u diffygiadau, argradd o gyfrifoldeb yn yr hwn yr ystyrid hwy gan eu cymy dogion, ac y mae damweiniau a hynodion a ddig- wyddasant i bersonau neillduol yn cael eu gosod allan yn eu cyfenwau. Tebyg ddigon fod y rhai a ddeilliant oddiwrth ddarluniad personol yn henach o lawer na'r rhai a darddasant oddiwrth alwadau a chrefFtau, oherwydd nad oedd erefl'tau yn cael eu harferyd yn gyson a rheolaidd gan ddynion neillduol hyd nes oedd y gwladydd wedi ymestyn cryn lawer at wareiddiad; o herwydd cyn hyny, yr oedd pob saer, saer meini, teiliwr a chrydd yn gwneuthur ei offer, ei ddillad, a'i aneddle ei bun. Ond yr oedd yn ofynol i wahaniaethu un dyn oddiwrth y llall oddiar yr amseroedd cynaraf, yr hyn na allesid ei wneutbur trwy nodi allan ansawdd personol neu drig- fanau neillduol: gwelwyd na fuasai loan ah loan, neu Thomas fab Siencyn yn ddigon o wahaniaeth, o herwydd gallasai ychwaneg o'r cyfryw enw breswylio yn yr un ardal. Ond ni allasai yr enw John Crookshanks fab loan berthynu i un namyn i ddyn clun gam, ac yn y modd hyn tynodd Mr. Lightfoot, Mr. Go-lightlv, Mr. Swift, 1 Mr. Hopper, Mr. Jumper, eu henwau oddiwrth fyw iogrwydd a buandra corfforol, y rhai a alwyd gyntaf wrth y fath enwau o'r tu arall, derbyniodd Mr. Heavisides, Mr. Lounter, Mr. Outlaw, a Mr. Waddle eu henwau oddiwrth gynheddfau gwrtliwvnebol. Ae y mae Mr. Pain, Mr. Akinhead, Mr. Akinside, Mr. Anguish a Mr. Headache yn ddyledus am eu henwau i'r poen a'r gwaew a deimlodd eu henafiaid yn eu penau, eu hochrau, &c., tra y mae Mr. Wild, Mr. Sanguine, Mr. Joy, Mr. Merry, a Mr. Merryman yn lwyth o bechaduriaid digrif, anystyriol, ac hapus,lyn yr hen amseroedd. Ymddengys fod enwau llawer o deuluoedd cyfrifol we li tarddu oddiwrth blant a gaf- wyd yn ddiarddel a thebyg ddigon fod eu henwau yn dynodi y lie y cafwyd hwv, yr wyf yn barnu fod henafiaid Mr. Townsend, Mr. Lane, Mr. Street, Mr. Churchyard, Mr. Court. Mr. Stair, Mr. Barn, Mr. Stable, Mr. Orchard a Mr. Chamber wedi eu cael heb neb yn eu harddel, yn mhen tref, heolau, myn- went, cyntedd, grisiau, ysgubor, marchdy, perllan ac ystafell. Gwell peidio olrhain achau Mr, Highway man, rhag ofn cyfraith, ond geliir anturio yn ddi berygl i ddywedyd fod Mr. Gentleman wedi hanu o dylwyth boneddigaidd. Dynodir genedigaeth a sefyllfaoedd rhieni llawer o fastardiaid wrth eu cyfenwau, fel hvn galwyd Mri. Misson, Goodyson, Mollyson, Anson, Jennison, Betti- son, a Nelson wrth enwau eu mbamau, yn galw am ddirgelu enwau eu tadau. Eglur yw mai meibion Miss a Goody oedd y ddau gyntaf, ac felly o uwch gradd na meibion Molly, Ann, Jermy, Betty a Nel, y rhai oeddynt ysgatfydd yn llaw-forwynion mewn gwasanaeth isel. Gellir gweled yr un gwahaniaeth mewn eawau bastardiaid, tadau y rhai oeddynt adnabyddus, er engraifFt mae Mri. Masterson a Stewardson yn dv- nodi meibion y meistr a'r goruchwyliwr tra y mae Jackson, Tomson, Harrison a Wilson yn arwyddo meibion gweision cyflog neu ddynion o iselradd, Shoni, Twm, Wil a Harri. Cyfododd cyfenwau ereill ysgatfydd oddiwrth y lleoedd y ganwyd neu v trigai eu henafiaid, neu am- gylehiadau ereill, ganwyd Mr. Seaborn ar 'v mor; yr oedd Mr. Perry yn byw mewn cvmydogaeth lie yr oeddid yn gwneuthur cider; parthau gugleddol vr ynys oedd trigle Mr. North, tra yr oedd Mr. South yn preswvlio yn y deheu, ac felly Mr. West a Mr. East yn y Gorllewin a'r Dwyrain. Yr oedd Mr. Ryland yn byw wrth gynyrch tir rhyg, tra yr oedd 3Ir Oat- land yn ymfoddloni ar ffrwyth ceirchdir. Dyn an- serchus iawn oedd Mr. Loveless, ac i'r gwrthwvneb un tra charuaidd a hynaws oedd Mr. Lovely. Nid oedd cyndad y Page cyfoethocaf yn ein gwlad, ond gwesyn i ryw bendefitr, ac hiliogaeth seiri, seiri meini, teilwria;d, gofiaid, garddwyr, a llieinwyr, yw v honedd\gion_,penaf ag ydynt yn mynea wrtj/y*' enwaa Carpen ter, Mason, Taylor, Smith, Gardener, Draper. Ni welais i ond un gwr bonheddig erioed yr hwn oedd YI trigo yn ddiweddar (os nid yn awr) ar gvffiniau Sir Fllint a Swydd Ddinhvch, yn myned with yr enw Catharel (eythraul); ond nis gaUafddv- feisio pa fodd y cafodd y fath enw ddechreuad, oddi- gerth i ryw Sais glywed Cymro yn tyugu ae itoffi o hono enw yr ysbryd drwg Cymreig, ac felly ei fitb wysiadu iddo ei hun a'i hiliogaeth. Hawdd gwybod mai gwr tlawd druan oedd y Pennyless cyntaf, ac mai dyn prydweddol oedd v Prettyman henaf, ond y mae tadogaeth tviwytn y pysgod, megis Mii. Fish, Salmon, Trout, Nay, Hin ny a Cod yn maeddu fv nychymyg yn bresenol. Ni raid wrth lawer o fedrusrwydd i wvbod fod yr hen Mr. Goodenough yn wr digon da yn ei fryd ei hun, neu ynghyfrif ei gymydogion, a bod cyndad Mr. Proud yn hen langc balch ac uchelfrydig; ond o ba le y daeth y genfaint foch ganlynol a'u perlhynasau megis Mr. Swine, Mr. Hog?, Mr. Bacon, Mr. (ram. mon, nis gwn i; aualwg ddigon yw fod y Mr. Little cyntaf yn wr byclian o gorffolaeth, tra yr oedd ei gvmydog Mr. Bigg yn meddu ar gorff mawr, a Mr. Black yn ddyn o hw tywyll, Mr. White yn dra gwvn ei wynebpryd, Mr. Brov^n o liw gwinen, a Mr. Scar- let a'i wvneb yn goch tanbaid; ond attolwg oddiwrth ba beth v tarddodd Mr. Winterbottom,a Mr. Shuffle- bottom fpeidiwch chwerthin). Lied tebyg fod yr fr. fley,uard Nln hen Mr. Fox yn dra chyfrwys, a Mr. Reynard yn feddianol ar yr un cynheddfau yr hen Mr. Wolfe ysgatfydd oedd leidr ac ysglyfaethydd defaid; a thad yr holl feistriaid Lions yn wr eofn a diarswyd ond o ddiffvg gwybod y perygl a syrthio i lawer pydew, af heibio i Mr. Ritt; ac am na fedraf wybod dyfnder yr afonydd a'r cornantvdd Seisnig, af heibio i'r Rivers a'r Brooks; ac oblegid nad wyf ond gwan mewn tymhestl, ni wnaf wynebu ar Mr. Tempest ar hyn o bryd; ac o herwydd fy mod yn ystyried os annerbyniol gan eich darllenwyr drin ychydig ar destun o fath hwn, fy mod wedi ysgrifenu gormod eisioes, ac os derbyniol yw, dylwn roddi lie i ereill i ddarlunio yr hyn sydd yn ol; gan hyny terfynaf— byddwch wych."

ATEB I OFYNIAD "UN 0 FEIBION REBECCAH. Os wrth ofyn "A ydyw yn ofynol i warcheidwad f warden) eglwysig dalu v porth dollarv Sabboth pan v mae o angenrheidrwydd yn talu ei ymweliad swydd- ol a'r lie," v meddylir yr Eglwys; bydded hysbul y perthyn y peth iddyut:— iddo ef, a phawb ereill v perthyn y peth iddynt: — Nad yw yn ofynol i warcheidwad eglwysig na neb arall dalu v porth-doll wrth fyned i, neu ddychwelyd o, eglwys y plwyf, neu gapel, neu ryw le arall o addol- iad (goudefeciig gan y gyfraith) ar y Sabboth, nac ar unrhyw ddydd arall, pan y dygir ymlaen ynddynt addoliad dwyfol trwy benodiad. (Gwel 3rd (ieo. 4. chap. 12fi, Sec. 32). Os beiddia y casglwr nacau rhyddid i fyned trwy y porth, y rnae yn agored i gael ei ddirwyo ) unrhyw SWIll o djn £5,; a'r modd i'w codi, ydyw gwysio y casglwr o flaen vr Ynadon. Trcffynon. CRASGROEN.

GAIR AT MR. CANTOR Y "CYMRO" CYN DYBENU. SYR,—Mae yn y Cymro erthygl eto wedi ei chyfeirio ataf. A fyddwch cbwi mor garedig a dweyd ynghlust y gohebydd doniol (I) Mr. Cantor, nad allaf vm- ddarostwn? i sylwi ar ei gynbyrchion iselwael. 'Ys- tvriwn fy bun yn gwarthruddo fy nghymeriad, ac yn camdreulio fy amser trwy ymaflyd mewn gorchwyl mor annheilwng a checru gyda dyn o'r fath. Caiff ei genfigen a'i haerllugrwydd orwedd vn gelaneddau meirwon ar faes y Cymro, yn fwyd i holl adar a gwanewn vsglyfaethus v dalaeth hono, cyn bytb y codaf I hwynt i sylw. Cyrneraf fy nghenad oddi- wrth j/rescrs. Cantor & Co. trwy ddweyd F/arwel Eglwyswyr bach, Mac'n tynu at y nos Peth trwm yw canu'n iach, A'ch gadael yn y ffos; Ni wnaf eicb matbru dan fy nhraed A el-i-w-it-ii,-iu'n zorwedd Yn eich swaed. Medi 3,1852. v U s o FOST Y N.

Y DDAEAR YN SYMUD. Amheuir gan lawer fod y ddaear yn symud v seil- iau a dybiant fod ganddynt yw y ddwy ganlvno!, yn I a I' aiii v dywedir yn y BlbJ "Y ddaear a saif hytb," a bod" Yr Haul fel eawr yn rhedeg gyrfa dyiai v rhai a seiiiant eu tybiau ar hyn yna gufi > niai nid dysgu y ceifyddydau y mae y Blhl, ond Ilordd Iechyd- wriaeth aphan v byddai yn cy (Fwrdd a'r pethau hvn. .t i l-lu 11 3 '11. ni wna hyny ond fel yr oedd "dynion yn eu deall yn unifY, Yr 2i! sail nv, mai vn yr un man v mae y Uryniau, y dolydd a phob peth ara:l ar y ddaear erioed dicnon hyny, ond er mwvn eglurn hyn rhaid ystyned, fo I vddaear vn nivned a'i boll ran au ai ei gwyneb gyda hi, H] gyfiulvb fel v gwelir pden gron a rhyw luniau neu farciau arni, y rhai ydvit yr un fath ar y belen yn barhaus symuder hi faint a fyner felly y ddaear a'i mynyddMu, &c. ydynt yn \r un man ar ei g-wyneb er ei bod yn svmud; a p':ie byddai i frvn iieti arall symud, rhaid mai riiian o'r ddaear fyddai yn ?vmud felh. a nid y ddaear- i SÓd; gan h.\Jlj ni all gwrtijrychau ary ddaear ddau- gos ei bod yn symud gan li, n --ii;i;d edrych i ryw le arall, am brawfion tnwy priodol, sef tu ar Wybren a'i gwrtbrychau, y rhai sydd v-, dangos flld symud- iad yn bodoli yn rhyw le, a'n gorchwyl yn awr fydd cael alian ymha le y mae. Gofynwyd i mi unwaith pa brawf union gyrchol allwn ei roddi fod y ddaear yn symud ? Dywedais inau mewn atebiad nad oedd modd rhoddi prawfo'r fath heb ymroddiad pwyllog i syiwi ar bctbau yn rheolaidd, ac nid oes genyf amgen ateb i'w roddi yn bresenol er gwneyd hyny, rhaid sylwi vn y lie cyntaf fod gwahanol symudiadau i'w gweled -ar y qwahanol wrthrychau wybren'd; a'r unig wrthrychau y gwnawn sylw o honynt yn bresenol yw y Lleuad. yr Hani, a'r ser sefydiog. Mae y Lleuad fel vr holl fodau eraill i'w gweled yn codi yn J d wyrai!l, å i'r de, ac i'r gorliew in, a than y ddaear i'r dwyrain drachefn, ac felly ymlaen; ir ltwn N ii (ii-o dyddiol: ond mae iddi symodiad arall yn y gwrthwyneb i'r cyntaf, sef o'r gorllewin i'r de ac i'r dwyrain, &.c. ac y mae yn cymeryd agos i 2Sain o ddvddiau i wneyd y tro yma o amgyleh y tfurfafen. Mae i'r Hani hefyd ddau symndiad i'w ganfod yn y gwrthwvneb i'w gilydd fel ac i'r Lleaad v cyntaf yn ddyddiol o'r dwyrain i'r gorllewin, a'r ail o'r gorllewin i'r dwyrain: mae'r olaf mor araf tel v cymer fiwyddyn i fyned o amgyleh v S'urfafen. Mae hefyd i'r scr sefydiog ddau symudiad, a'r ddau hyny yr un ffurdd sef o'r dwyrain i'r gorllewin; y cyntaf yn ddyduiol fel y dywcdwvd am yr Haul ar Lleuad a'r symudiad arall yn union yr un ffordd dichon fod hyn yn bcth nad yw y cyft'redin yn sylwi nac yn dir- nad fawr o ddim yn ci gylch ond golygwn ein bod yn da! sylw ar seren yn y de, dvwedwn am 10 o'r glocli ryw noswaith erbyn y nos nenaffe fydd y seren bono yn y de 4 munud yn gynt, ac felly bob nos yn olJno! mae'n amlwg wrth hyn ei bod yn myned yn nes i'r gorllewin vn barhaus ac wedi ei cholli yno ceir ei gweled eilwaitb ymhen ychydig fisoedd yn y dwyrain, ac o'r diwedd daw i'rde 10 o'r gloeh ymheny flwydd yn union i'r nos y sylwyd arni gyntaf. 'Nawr. os nad yw v ddaear yn symud pa fodd y geliir ateb am yr "hull symudiadau hyn yn gyson a threfn ? Byddai yn ormod gorchwyl, ie i angel fedru ei ateb a sicr yw na allodd neb ddychmvgu un math ar beiriant i ateb i'r fath symudiadau, ac i bethau fod yn rheolaidd a naturiol. Pe gwir fyddai y dyb fod yr eang fydoedd gogoneddusyna yn chw yrndroi o amgyleh ein byd ni bob 24 awr, byddai yr Haul yn gorfud trafaclu agos i bedwar can mil o filhiiroedd bob mynyd a byddai raid i'r byd newydd (Neifion) drafaelu 10 mil o hl- oedd bob munud; neu 260,000 o fiildiroedd bob eil- iad sef amgylchedd ein byd ni 10 gwaith a hanner, a hyny bob eiliad ac nid yw hyn eto ond megis dim i'w gydmaru a symudiadau y ser sefydiog. Mae petb- au fel byn allan o bob rbeswm. Heblaw hyna, nid yw ein byd ni ond fel tvwodyn bach yn yrnyl tv mawr anferth wrth rai o'r bodau wybrenol, pe soniem ond am yr Haul yn unig, mae e'n fwy na'n byd ni dros dri- chant ar ddeg o filoedd o weithiau. Tybed ynte fod yn rhaid i'r Bodau mawrion anferth, a'r eangderau anfeidrol fod yn y fath gyffro annirnadwy o ufudd- dod i'r llwehyn o fyd yr ydy:n ni ynddo? Pa betb, ai am ein bod ni yn byw ynddo y coleddwn y fath dyb fl*,)l Onid oes rhyw ni yn y bydoedd eraill a allant dybio yr un fath am yr eiddynt hwythau, a hyny ar gystal seiliau a ninau; na, mae cvmaint o brawfiadau a goleuni wedi dyfod ar bethau lies vdym yn edrych ar v fath dyb yn un o'r rhai wwy-if anail ac ynfyd. Ond o'r ochr arall, gydag ychydig o ystyr. iaeth am y ddaear, ei bod yn belen gron, ac yn troi megis ar echel, o'r gorllewin i'r dwyrain, dyna'r holl ffurfafen a'i gwrthrychau i'w gweled yn symud i'r gwrthwyneb o'r dwyrain i'r gorllew in, vn ddyddiol. Ac erbyn ystyried fod y ddaear yn myned o amgyleh yr Haul mewn blwyddvn, dyna yr holl ddyryswch o barth i'r symudiadau crybwylledig yn ffoi yniaith ar unwaith felniwl o flaen gwynt: a hawdd fyddai i un go gyffredin wneyd peiriant i ddangos yr holl svmudiad- au byn ar nnwaith yn gyson a naturiol. Trwy yr un ystyriaeth yma y cafwyd allan ddeddfau na 'ddych- mygodd yr henafiaid eriocd ddim am danynt; ac hefyd v cymer Rhifyddiaeth ei theithiau ar hyd yr eangderau mawrion; ac o hyn hefyd y deillia ffeith- iau a phrawfiadau anhvgoel. Rhag bod vn faith mi a derfynaf gydag ychydig olwg- ar rediad y ddau symudiad a nodwyd. Mae v ddaear yn ei rhanau cyhydeddol yn symud ychydig dros fil o filldiroedd yn yr awr. Nid yw hyn ond ycliydig wrth ei svmud- iad blynvddol: y daith yma o eiddo y ddaear a fesur 590 mil o filoedd o filldiroedd, yr byn a gvflawna hi mewn blwyddyn; ac mewn awr 68 mil o fiildiroedd; mewn munud 1133 o ti Ildiroedd a 19 milldir bob eiliad!! Cymerai Agerddlong agos i bytbefnos i fyned o Gvmru i New York, agos i dair mil o fiildir- oedd, ond syn genym yw meddwl ein bod yn cae l ein trosglwyddo gymaint a hyny o floidd bob dau fynvd a haner o'n bywyd Bangor. E. WILLIAMS.

YMDDVGIAD YR AWSTRIAID TUAG AT DE IT HWYR PRYDEINIG YN ITALI. iT Hytby-jr caalyaol wedi yillddaDgOH yn » Times: Tra yr ydoedr: ymddygiad gwarthus yr Avesti-iaid tuag at fy mab yn Verona, oddeutu dau fis yn 01, yn destyu yuichwiliad. tybiais mai doeth ydoedd ymgadw rhag gwneyd un math o svlw mewn modd cyhoeddus oDd gan fod y aigwydd- iad wedi cael ei gamddarlunio mewn modd c'ywil- yddus gan v newyddiaduron tramor, o dan arol- vgiaeth yr Awstriaid, a chan ei fod yn awr wedi dyfod yn bur hysbys, yr wyf yn hyderu y bydd i chwi ystvried y mater yn meddu digon o ddv- ddordeb cyhoeddus fel ag i roi lie iddo yu eich newnldiadnr dy 1 an wad j1. Yr oedd fy mabyn dychwelyd ndref trwy Vero- na ar ol ei deithiau pell, a thra yn edrych ar IMQ o'r attalfuriau, cymerwyd ef i'r Jdalfa gan un o'r gwyliadyddion oedd ar ei ddyledswydd ar y pr.d. ac arvreiuiwvd ef i'r gwarchod-ty, ac er iddo broti nad ydoedd yn tynu llun yr attalfuriau (oblegid dyna oedd y cylmddiad yn ei erbyn) gan nad oedd ganddo ar y pryd oud copi o 'Murray's Gcide Book,' a map o Verona, yn ei law. Cud. wyd ef am awr a ban tier, ac yna aethpwyd af ef i swyddfa'r heddgeidwaid, a chadwyd ef vno am ddwy awr a banner. 0 angenrbeidrwydii cwyn- odd fy mab, a gofynodd paham yr oedd yn caei ci drin felly; ond yr unig ateb yr oedd yn ei gael ydoedd, mai rDdter i'r awdurdodnu milwraidd yd. oedd.' Yna gorcbymynwyd i ddyn fyned gvda'ii) mab i'w westdy, a chwilio ei holl bapyrau a'i Ul" luniau, (yr hyn a wnaeth yn y modd mwyaf gwvl- iadwrus a sarhaus,) ac os na cheid dim o duedd niweidiol, yr oedd fy mab i gael eirvddimi; ac or na chafwyd dim o'r fath, eto cymerwyd ef vn ol i swyddfa yr heddgeidwaid, ac yn y diwedd i'rear- char, heb gael caoiatad i fyucd yn ei ol i'w westdy i ymofvn ym bortb-Jllll nad ydoedd wedi bwyVt dim er y boreu—ac yr oedd y pryd hyny yn liancr awr wedi deg yn y nos Cymerwyd ci allweddasi, a phob peth oedd ganddo, oddiarno pan aetb i'r carchar. Y mae fy mab yn hysbysu fod v gell ile v rhoddwya ef yu ffiaidd dros ben, ei fod wedi cael ei gadw yno trwy'r nos mewn tywyllweh hoilol gyda dan o gareharorion ereill, (un 0 honvnt yr wyf yn mcddwl yn ddrwgweithredwr,) ac nad oedd ganddo ond gwely gweilt ar y llawr i orwedd arno, a hwnw yn llawn o bryfed ffiaidd. Y mae fy mab yn ychwancgu, rhwng newyn a phoen corff a meddwl, fod trueni y noswaith bono tuhwnt i ddesgrifiad. Y boreu eanlynol, yr ydoedd mor afiach fel, pan ddaeth rhyw berson a bwyd iddo, oddeutu wytu o'r gloch dranoeth, nas gallagai fwyta dim, ac mewn gair, cadwyd ef hyd nes oedd yn bedwar o'r gloch y diwrnod hwnw, ac yna rhvddha-wyd ef lieb fod un cyhuddiad yn cael ei roi yn ei erbyn. Yu y cyflwr hwn, beb arcbwaetlui tamaid er y boreu cyn hyny, aeth ly mab tua 'i westdy, ond prin y gallai gerdded. Mor fuan ag yr ydoedd yn alluog, dywedodd ei gwyn wrth y Gadfridog Iladetzky, yr bwu, yn mhen tridiau, a'i cyfeiriodd at lywydd Y crona. Ond ymddygwyd mor sarhaus tuag at fy mab gan Y swydJog hwn fel na cbaniatawyd iddo ddyweya ei gwyn, a gor- chymynwvd iddo it-dael ei dy yn ddioed, yr hvu wrth gwrs a wnaeth, a gwelodd fy mab yn dda hysbysu pa fath dderbyniad a gafodd i'r Cacliridog Radetzky, Disgwyliodd fy mab am dri neu bed war diwrnod wedi hyny, gan ddisgwyl v buasai rhyw eglurbad yn cael ei wneud; ond yn absenoidei) hyny, aetb i Velilce, a gosododd ei achos i lawr o iiaen cenad ei Mawrhydi yn Venice, yr bwn o'r diwedd a berswadiwyd i wneyd rhywbeth yn yr achos gorthrvmus hWll. Pan vn gadael Venice, c-ifodd fv mab ci flino drachefn yn safle y rheiilfordd: cymerwyd ei docyn oddiarno, a chwiliwvd ei boll g'iudlwvth yn y modd dyfa!af a mwyaf sarhaus, a chadwvd ef ues i'r cerbydros gychwyn, ac felly coilodd nid yn unig ei amser ond ei arian hefyd. Blinwyd ef mewn modd cytfelyb yn Milan wedi hyny. Yr wyf yn meddwl, Syr, y eydolygwch a nii, fod y fath vmddygiad gwarthus tuag at uu o ddoillaid diuiwed I'rydaii;, yn galw yn uebel urn ad-daliad ac ymddiheuriad o'r He priodol. Pa un j bynag, uis gali dim wneyd i fynu am y trueni meddwl a ebortf y mae wedi bod yn agored iddo a bvddai vn dda i deithwyr Saesoaig yn nhaleith- iall Awstriaidd I tali go!io am y peryglon y intent j "ynddynt, a'r gosp sydd, ond odid, i dJiJyn Cll j gwaith vn cfrydu gweithiau celfyddyd. Yd wyf, Syr, Eich ufudd wssanaetliwr, W. d. ?J?TON. fi 4. \Y. ,T ,gYlld"USt_C .EWTON.

HbodJir yn y Kelso Moil ddesgrifiad o ymladdfa gretilon a gymerodd Jp rhwng- UygOdC:l ifrejlJig dwfr a brouweu {wcattf), yr lion a barhaodd vn hir: ond tt,!fvli,yicl ti 'w i'r ¡""Tl\\f11 vmeflvd ",1. n^wddf y Ilygo-Jtri a i ihudagii.

FY NGHYFAILL A GOLLAIS. LlincUau ar farwolaeth y PARCH.G.Tn. EvANs,?- I u'<,??' f ?t'?r?;?,?e/' <7?'?/r?; Ai effro wyf, neu vnte breuddwyd sydd, Yn cymhell im' fedddiau trwm a phrmid ? Gan ddvweyd bod cyfaill man mewn beddrod du, Mewn careliir caeth, yn oer ei fonwes gu. Os breuddwyd yw, gobeithion eto dardd, Mae ecin Mai yn meddwl trist i, I)ard(i Y caiff ei wel'd rhyw adeg eto ddaw, i Yn lion ei wedd, a ehynes ysgwyd IJaw. Bum lawer gwaith mewn gweledigaeth nos, 'Yn tybiaw mod yn gwel'd golygfa dlos; Ond pun ddeffrown dedwyddweh nid oedd im' Didanai'r oil, nid oedd y cwbi ond chwini. Pryd arall aeth a braw a lanwai'm bron, Wrth wel'd fy hun ar frig rhyw erwin don; Neu'n cwvfpo dros rhyw hell ysgythrog graig, I ddyfnder mawr, a hoddi yn yr aig Pan sicrwvdd cawn, mai breuddwyd oedd yr oil, Clodforwl1 Dduw am nad fy hun ar goll. Modd hyn mae'm meddwl prudd yr adeg hon, Yn ameu fed mewn bedd fy nghyfaill lion; Drwy'm henaid rhed tybiantau lawer awr, Mai eysu wyf, y caf pan dyr y wawr, Dhihuno'n Hon, a gwe:,([ fv nghyfaill mwyn, Yn iach ei wedd, a minau heb fy nghwyn. Ond rhaid fy mod yn berfFaith ar ddihun, Gwirionedd yw, mai marw'm cyfaill cun: A tllrtn ma: cft'i u Wjf, p" I.em & woaf! I{ Er chwilio yn mhob cwr, efe His caí Nes d'ùd o iiyd i'w fcJdrod oer a llwya, Mewn rhandir laith, yn monwent Neuadd-lwyd Lie gorphwys rhanau rnarwol unfli bardd, Mal blodyn tiws yn mhlith rhosynau gardd. Am dymor hir ein cyfeil'igarweh fu, A eliywir oedd, nid gwasaidd o un tu Pan un yn mhell mewn parth o'r Gogledd dir, Y liall a'i cofiai ef, Illal cyfaill gwir: Gohebiaeth cysin gadwetn bob yn ail, A cbariad oedd i hyn yn gadarn sail: Agorai un ei galon idd y Hall, Dywedai'r oil, nid ydoedd yno ball. Blynyddau maith dreuliasom yn gyttun, Yn gydfyfyrwyr dwys mewn ardal Rim, Wi-tli* (Iroed y' mynydd, bwysa 'i Tannic y ben Ar fonwes cwmwl tew, yn entrych nen. Ar Ian yr afon lefn a red gerllaw, Bum lawer gwaith, a'm cyfaill yn ddifraw, Yn rbodio'n gu heb ond tail ein bron, Mor ddedwydd oe'm a'r pysg yn mol y don Dychwelem 'no! ar hyd rhyw rod fa (lius, Cyn cuddiai menlvll tew dyfodol nos Ogoniant gwisgoedd natur, teg a glan, Difvru'u taith wnai cathlau adar man. ,R"l iff-ittr blin a myfyvdodau niwvs, Cyfeiilacli melus gaem mewn 'staffII lwys; Pan yn eu ewsg breswylwvr mwyn y dref, Siaradem ni am eirian bethau net; Nes suai llais yr awel ni i hnn, Neu siglai 'n eryd, nis gvwi yn awr pa un. Pryd hvn, 'roedd delw angeu yn ei wedd, A chleiyd marwoi wnaetbai ynddo sedd; Dwys ofnem oil ei dynged fyddai hyn, Ond pan v daeth, cvmerwyd ni yn syn Yn awr mae ef mewn cafell ddu ac oer, Mwy oer na'r ia tan wen gauafol loer. Fy nghyfaill maws, am byth gadawodd fi, Achosa hyn alarloes im' a chri; Ni ches y wledd o wel'd ei wyneb mwyn, Pan yn ei arch,-fti gynt yn meddu swyu. Mae colli un o'i fath yn ofid blin, Planhigyn oedcl, nid bf)ncyfl'hen a chrin; Yn ngwinllan Duw ni ehwhlledaai 'i wraidd, Ei flagur cbweg, nid oedd ond dechrcu braidd; Ond awel lein marwolaetli heibio ddaeth, A gwvwdod fu, o herwydd hyn mae aeth. Gobeithiai pawu, yn anad neb ei dras, Mai fiFyddlon fyddai ef i Grist fel gwas Am adeg hir, yn mysg ei genedl gu Ond angen ddaeth, a siornedigaelh fu. Treuliasai amser maith i barottoi ei hun, Mewn clasgor da, yn Aberhonddu gun; Gan feddwl gwneud rhyw lawer yn ei oes Er gwella'r byd, a rhoi i bechod loes; Ond cwympo wnaeth tan ddyrnod angeu cas, Ar ddechreu'r frwydr, yn farwol ar y maes. Mor hoffoedd genyf ef, nes meddwl wvf, Bod colli hwn yn rhoi i anian farwol glwyf: Canwvllau natur y'nt yn llawcr iawn, Yn chwilio conglau cudd y ddaear lawn: Y florchog fellt ymwibiant yma a thraw, LIusernau goleu y'nt mewn (lirgel lail Ond pan ddyehwelaut heb fy nghyfaill syw, Och'neidia'r daran. ful yn methu bvw, Pan glyw, tywalita. 'r cwmwl ddaa;rau 'n 1H Er hyn yn ol ni ddaw fy nghyfaill i, Can's marw wnaeth, mewn trwmgwsg gorpliwys cf, Ni chyfyd mwy nes galwad ddaw o'r nef; A plian ei hun y daw o'r nefoedd fry, Ei Bryawr gwiw, at ddrws ei argel dy", l'r lan fe gwyd ar ddelw Iesu glan, Jlcb olid niwy, i ehw^reu nefol gan. Wei, frodyr cu, cliwiorydd teg eic-h gwedd, A rhiaint ho IF, y gwron ro wd mewn bedd; Na wylwch niwy, can's Duw ai cymerth o, Cewcli eto'i gwrdd ar faesydd nctol fro. Myddfai. IEUAN AERON.