Y Genedl Gymreig

iMOSODIAD AR YR HEDDGEIDWAID. Dywed pellebyr o Castlebar, yn yr Iwerddon, fod ymosodiad wedi ei wneyd ar yr heddgeidwaid, wrth eu bod yn gwasgaru cyfarfod y cyfrifld ei fod wedi dyfod yn nghyd i ddybenion anghyfreithlawn. Taniodd yr heddgeidwaid ar y bobl, oddeutu cant mewn nifer. Olwyfwyd un e'r arweinwyr yn diwm. Y mae tri o bersonau wedi eu dal. Oy- merodd yr amgylchiad le yn Ballindine.

DAMWAIN CWMRJIONDDA.—Y mae Owm- Irhondda unwaith eto yn destyn sylw y wlad a'r deyrnas ar gyfrif y ddamwain ddychryn- Hyd a gymerodi le rhwng un a dau o'r gloch boreu ddydd Gwener diweddaf. Y mae yn debyg mai 84 yw rhif y lladdedig- ion, a'r rhai hyny yn mron i gyd yn benau teuluoedd. Felly y bydd gan fynychaf mewn pyllau; y mae bechgyn ieuainc sydd heb gynefino a'r gwaith, a'r hen bobl sydd a'u nerth yn pallu, yn gweithio yn y levels, am fod y gwaith yn hawddach ac yn ysgafn- ach, tra y mae y bobl ganol oed, fel rheol, yn y pyllau, He y mae y gwaith yn drymach. Ac y mae yn amlwg fod y shift oedd yn digwyddbod i lawr yn mhwll Penygraig pan daniodd, yn Uawnach o wyr prioa nag un Shift arall oedd yn arfer gweithio ynddo. Y Biae yn ymddangos mai eirch a wnaethpwyd er mwyn lladdedigion Pwll Dinas er's dwy flynedd yn ol, a'r rhai ydynt hyd yn hyn heb eu cael allan, oeddynt yn cael eu defnyddio y dyddiau cyntaf ar ol y ddamwain, i gymeryd y cyrph tuag adief. Nid ydym am draethu yn ddihyabyddol ar y r j amgylchiad, gan fod hyny yn perthyn i golofn arall; ond ni charem roddi yr yagrifbin o'n Haw heb ddyweyd gair bach yn y cyfeiriad hwn. Y mae y gauaf bellach wedi dyfod ar ein gwarthaf, y mae yr amser o'n blaen ar ba un y gallwn ddisgwyl tywydd caled. Peidiwn ag anghofio fod yn thaid i ddewrion anturio eu bywydau cyn y gallwn fwynhau y femlith werthfawr o dan glo.

Ya YSGOL SABBOTHOL A MOESAU DA.— Yn ein cofnodion o Gymdeithasfa Porth- .aethwy ceir crynodeb o ymdriniaeth ddyddorol a gymerodd le ar yr Ysgol Sab- bothol fel moddion i addysgu yr oes mewn moesau da, yn enwedig fel y maent yn dal cysylltiad k lleoedd addoliad. Gwych genym weled rhai o arweinwyr crefyddol ein cenedl yn dwyn y mator hwn i sylw. Y mae parch i leoedd addoliad, ac iawrl- ymddygiad yn y cyfryw fanau, yn j vstradwyddus o isel a diffygiol mewn Uawer ardal. Pa beth bynag ydyw rhag- •riaethau ein cenedl,—ac yr ydym yn falch o feddwl fod rhagoriaethau gwerthfawr yn perthyn iddi,— eto y mae y defosiwu hwnw aydd yn gweddu i bob He o addoliad, ar gyfrif y ffaith ei fod wedi ei neillduo i was-' anaeth crefydd, yn bur anamlwg yn ein mysg. Golygfa bruddaidd i'r eithaf ydyw -edrych ar osgedd hyf a thrystfawr llu o'n ieuenctid yn sangu cysegr-leoedd ein trefi a'n hardaloedd gwledig. Y mae gan y gwahanol enwadau dir lawer i'w feddianu yn y cyfeiriad hwn. A pha gyfrwng mwy cyfaddas i ddwyn oddismgjlch ddiwygiad .a'r Yegol Sabbothol ? Defnyddier y cyf- rwng manteisiol yma er gwella moewi y sawl a fynychant ein heglwysi a'n capelau. Cyflawnodd yr YBgol Sul waith mawr yn y Wedd hon ar ei chychwyniad cyntaf, a chan fod amgylchiadau y wlad yn galw am hyny, paham nad ellid eto ei gwneyd yn effeithiol 1 gaboli moesau, ac i feithrin gweddus- rwydd a threfn yn nglyn a'r addoliad cyhoeddus ? Y mae yn wybyddus fod yr Y sgol Sul yn rhywle tua'i chanfed mlwydd ,erbyn hyn, ac nid ydyw yn adlewyrchu yn rhy fFafriol ar ein safle gymdeithasol fod yn rhaid defnyddio y sefydliad i gyflawni yr un gorchwyl ag a wnelid trwyddo yn nyddiau Mr Charles, pan oedd y wlad yn ymaymud o dywyllwch ofer- goel a llygred- lgaeth. Ond hyd nes y cyfodir ein cenedl lawer o raddau mewn parch i leoedd addoliad, angenrhaid ydyw troi yn ol i "ddydd y pethau bychain," a cheisio egwyddori y genhedlaeth hon mewn moesau ela, rhag i ni fod vn destynau diystyrwch gaeson ac Ysgotiaid a ddeuaut ar ymdaith i'n gwlad wen.

PLANT REBECCA. — Ymddeiigyu fod y I teulu beiddgar, diddeddf, a adwa,i,,I, -flynyddau yn ol, wrth yr oniv PAant Rebecca" wedi ail ddechreu ar eu gorch- eation mewn rhanau o sir Faesyfed. Mae yn wir fod eu hamcan wedi ei gyfnewid yn fawr er pan fuont yn arllwys eu Ilid ar y tollbyrth or's Ilawer dydd. Gwrthryfela yn 4wbyn deddfau pysgota ydyw eu gorchwyl presenol, ac ymunant yn finteioedd nosawl, gan wydro hyd nnion afonydd a difa yr eogiaid. Diangenrhaid yw dyweyd eu bod fel gwehelyth plantRebecca yn hynodgelf fdd Sjraa'u gorchwyl mabwysiedig, a mawr y difrod a wneir ar bysgod brasaf yr afon Wy. Yn naturiol, y mae eu gweithredoedd afreolus yn ou dwyn i wrthdarawiad myn- .1ch a cheidwaid yr afonydd, ac esgora hyn ar gwerylon ac ymrysonfeydd. Hys- bysir fod plant Rebecca wedi ymosod yu giaidd ar heddgeidwad yr wythnos o'r blaen, gan dori ei fraich a saethu at ei dy. Y mae ymddygiad fel hwn yn myned braidd yn rhy bell, ac nis gellir lai na llym-gon- iemnio pob creulondeb o'r fath. Deallwn fod cryn gydymdeimlad yn bodoli tuagat yr herwhelwyr Rebeccaidd yn mysg gwe in Maesyfed, am y tybir fod deddfau afonydd yn gaethiwus ac annheg. Ond pan a y terfysgwyr i efelychu eu cefndryd yn yr Ynys Werdd, y mae pob cefnogaeth yn rhwym o ballu. Os ydyw y deddfau yn ihy Saeth a gormesol, dylid dwyn cwyn yn eu erbyn yn y Hys priodol. Hyderwn y dar- bwyUir hil Rebecca i ymatal rhag llychwino cymeriad Gwalia, a pheri iddi golli yr enw daafeddafel "gwlad y menyg gwynion."

YNADON SIR GAEBNA^FON A THROSEDDVVTR IEUAINC.—Da genym weled fod y pwuc sydd orbyn hyn yn tynu sylw y deyrnas-eosh- I 4edigaeth troseddwyr ieuaine-wedi bod dan ystyriaeth ynadon sir Gaernarfon. Syl- menid yr ymdriniaeth ar gylch-lythyr yr Ysgrifenydd Cartrefol. Traethwyd ar y priodoldeb o estyn terfynau awdurdod yr ynadon, gan eu galluogi i orchymyn cosb gorphorol ar blant dan bedair-ar-ddeg a geid yn droseddwyr o'r gyfraith. Methai y dilrydd a do n paham na ddylid defnyddio y wiaten dros ) r oedran hwnw-tueddai ef 1 osod nn-ar bymtheg fel terfyn gornchwyl- laeth y "cbwipio." Cadarnheid y dysfciol- aeth hon gan Syr Llewelyn Turner, yr hwn a gyffeeai iddo ef gael profiad o'r oyfryw gerydd pau wedi croesi llinell y pedair-ar- ddeg oed Adnabyddir Syr Llewelyn fel gwr rbmweddoi, ac os cafodd y "wialeu" C&th mor ddaionus arno ef, paham na aflai brofi ym fendithiol yn nsrlvn & throseddwyr ieuainc yn yr oes 4011? Yn y uyfwug hwn, cyfododd owestiwn dirys i feddwl y Cadeirr ydd. Os byddai y trose dwyr yn focbgyn, yr oarld gweini y yosh gorpliorol yn eithaf hawdd a naturiol, oud beth pe bydd- ent yn enetbod ? Nid ydym yn cael i'r un o'r ynadou weled ei ffordd yn glir i egluro y dyrys-bwnc hwn. Teimlai Cadben Wynn Griffith, tilanfair, wrth- wynebiad pendant i anfon plant i'r carohar yn flaenorol i'w hancon i ysgol ddiwygiadol. Beth atnser yu ol, dodasom farn Iarll Derby ar y pwnc hwn gerbron ein darllenwyr, yr hon a gydredai yn hollol a'r eiddo y Cadben Wynn Griffith. Maearhosiad o fewiimuriau oarchar, er iddo fod yn fyr, yn gosod rnaro ar ddyn tra byddo byw. Dylid anfon y plant nffodus hyn i'r ysgol ddiwygiadolyn uniongyrchol wedi eu heuogfarnu, ac nid ea cadw mewn carchar hyd nes ceir cyfle ac amser cyfaddas i'w hwylio ymaith. Tra haeddol o sylw ydoedd awgrym Mr Richard Davies, A.S., mewn perthynas i gyfrifoldeb rhieni yn nglyn Sig ymddygiadan eu plant. Dadleuai y honeddwr nchod y dylid dal y rhiaint yn gyfrifol hyd nes y b'o eu plant wedi cyrhaedd oedran penodol. Pe rhoddid ffurf, ueu ffarfiau ymarferol i'r awgrym hwn, diau y teimlai rhieni fwy o rwymedigaeth yn nglyn a rheoleiddio eu plant, a'u hatal rhag dyfod yn droseddwyr o ddeddfau y wlad, cyn dyfod ohonynt i fedru dosbarthu mewn ystyr foesol rhwng drwg a da. Ychwanega awdurdod ynadon mewn trefn i weini cosb gorphorol, rhwyddhau y ffordd i anfon y plant i ysgolion diwygiadol, a dwyshau cyfrifoldeb rhieni,—dyna y tri pheth pwysig, yn ol barn ynadon Caernarfon, tuagat beri i'r gyfraith parthed troseddwyr ieuainc fod yn nn gyfiawn ac effeithiol.

OAEBNARFON. I Y PAuou E. HERIIBR EVANS.—Y mae yn hy- frydwch o'r mwyaf genym allu hysbysu fod y pregethwr poblogaidd uchod, ar ol hir waeledd, wedi ail-ymaflyd yn eiddyledswyddau gweiuidog- aethol er bJreu Sabboth diweddaf. Pregethodd gyda nerth a dylanwad mawr TROSBUDWYR IEDAINC.—Bnymddiddan rhwngyn- adon sir Gaernarfon dJdd 8adwm diweddaf mewn peithyn .s a chylch-lythyroddiwrthyr Ysgrifenydd Oartrefol gyda golwg ar gosbedigaeth troseddwyr ieuainc. Mabwysiadwyd penderfyuiad yn can- iatau i'r ynadon awdurdod ychwanegol i o ch/myn cosb gorphorol, yn rhoddi eyfleusderau ychwanegol i anfon plant yn uniongyrohol i reformatories neu aefydliadau enill cyfEelyb, acyB ychwa; egu, trwy ddirwy Den grab arall, gyfrifoldeb y rhieni. • YMDBITHAS LENYDDOL HALBK —Oynhaliwyd cyfnrfod wvthn >sol y gymdeit' as uchod nos Fercher, yr 8fed oyfisol, dan lywydiiaeth Mr W. G. Thomas, pryd y cafwyd dadl ar Gyflafaredd- iad a Rhyfel." Dailleuwyd papJr rhagorol ar "Gyflafareddiad" gan Mr R. Roberts. Ni ymddangosodd y brawd oedd i ddadleu o blaid "Rhyfel," oherwydd rhyw amgylchiadau na'u gilydd, ond cymerwyd plaid yr oohr ryfelgar gan amryw o'r aelodau yn ei absenoldeb. Siaradwyd ar y ddwy ochr gan Mri 0. Roberts, 0. R. Owen, J. R. Pritchard, R. Mon Williams, E. R. Owen, a W. G. Thomas. Terfynwyd trwy ganu tOn gynulleidfaol. CYMDEITHAS LENYDLOL "ENGBDI.-Oymerodd dail le yn y Gymdeithas uchod nos Wener, y lOfed cyfisol, ar Pa un ai cyfnodau meithion ai dyddiau naturiol a olygir yn y bennod gyntaf o Genesis ? Agorwyd y ddadt dros mai cyfnodau raeithion gan Mr W. M. Roberta, Rhosdican; dros mai dyddiau naturiol, Ur D. Jones, Dinorwic Btreet. Oymer wyd rhau yn y ddadl gan Mri D. Thomas, Hen- walia; R. 0. Roberts, Bryn Hendre; Ellis Jones, Chapel-street; J. Edmunds, St. Helen's-terrace; H. Hughes, New-street; R. Roberts, Berwalia; G. Williams, New- street; W. Griffith, Victoria- street; a J. Daries (Gwyneddon). Wedi i Mri W. 51. Roberts a D. Toaes waeyd sylwadau diwedd- glonwl, rhanwyd y tv, Pleidleisiodd 19 dros m'ti CytllC¡. u laeituioa, a 9 dros mai dyddiau iiaturiol a olyyn y bennod. CnWp.1THAS LENFDUOL SIOKIAH.—Yn Y cyfam- ser rhwng ymddangosiad ein hadroddiad diweddaf a'r un p esenol, yr ydym wedi treulio llawer noson ddifyr ao adeiladol yn nghyfarfodydd y gymdeithas uehod; ac wedi mwynhau rhai gwleddoedd mwyaf danteithiel yr aurhegwyd yr aelodau a hwy er ei sylfaenUd Yn mys,- y rhai hyn y mae yn rhaid i ui roddi llø 8lbenig i ddarlith (Saeeneg) a dra. ddodwyd gan Mr T. H. Fergus ar yr Blectrie Tele- graph, ac eiddo Dr W. J. Williams (yn Gymraeg) ar "Rauuu o'r Corp a Dynol," y rhai oeddynt yn orlawn o'r difyrns, y dyddorol, a'r addysgiadol. Uafwyd hefyd amryw o ddadleuon llawn bywyd a hw/1, megis, Tachwedd y Sydd. "A ddylid di- ddymu cyfreithiau helwriaeth P" yr hon a agor- wvd yn nacaol gan Mr John Williams, Edward- street, lie yn gadarnhaol gan Mr David Edwards, swyddfa y Genedl Tachwedd24, "A ydyw llais y gyd wy bod yn anffaeJedigf" yr hon a agorwyd yn gadarnhaol gan Mr Thomas Jones, o swyddfa'r Q&neil a ch oi Mr Flenu Owen, Pool -str. et, yn nacao'. Darllenwyd traethawd hefyd ar Y Sabboth in ei berthysas a'r wytbnos, y byd yn gyffredinol, ac a'r genedl Iuddewig, a'i le yn y grefydd GristionogoI;" gan Edwin Jones. Yn y cyfarfed diweddat a gyuhaliwyd, Rhagfyr 8fed, tafwyd dadl fywiog anghyffredin ar y cweatiwn "A oes gal wad am helaethu yr etholfraint P" Dadleuid yr ochr gadarnhaol gan Mr G. Jones, Nelson Emporium, mewn pap r hynod feistrolgar, ae ymddangosai Mr Jcseph Parry, Bridge-street, fel araddiffyuydd y golygiad gwrthwynebol, yr hyn a wnaethyn ganmoladwy. Cafwyd areithiau hyawdl ar y naill ochr a'r llall gan amryw o'r ael idau. —Qohtbydd. CYMDEITHAS LENYDDOL YB EOIWYS. Nos Wener, Rhag 3ydd, cynhaliwyd un o gyfarfodydd Cymdeithas Lenyddol Pobl leuainc yr Eglwys, yn yr Infant School. Sefydlwyd y gymdeithas hon yn ddiweddar, am dymhor y gauaf, i'r dyben o hyfforddi pobl ieuaihe yr Eglwys mewn gwybod- aeth eglwysig. Ar ol i'r cadeir d<t, Mr G. Jones (Glan Meuai), agor y eyfarfod trwy anerchiad llesol a phwrpasol, galwyd at Mr R. Roberts i ddarlJen ei draethwd ar "Paham yr wyf yn Eglwyswrf" Rhoddwyd rliesymau rhagor il gan Mr R. Roberts, a gwnaed eylwadau ychwanegol arnynt gtsu y llywydd; Mr Morgaus, yr is-lywydd; a Mr J. Jones, o Goleg St. Bee's, a Mr U, Wil. liams. Yna catwyd can gan Mr J. Williams, ac yn ddiweddaf adroddiad gan Mr M. Williams; a ther- fynwyd ylcyfarfol gydnr boddlourwydd mwyaf.— ,V. Ivilli,mg. CYMDHITHAS LENYDDOL GWYR IEUAISC PEN- DRBF. Nos Fercher, yr 8fed cyfisol, cafwyd dadl ddyddorol yu y gymdeithas uchod ar A ydyw y Llywodraeth i'w chyflawnhan pan yn caniat-m eisteddle yn Nhy y Cyffredin i AnffyddwyrP" Agorwyd y ddadl dros yr ochr nac 'ol gan Mr John Williams, ac atebwyd ef dros J r oehr gadarnhaol gan Mr Isaac Williams. Wedi cael sylwadau gan amiyw o'r aelodau, rhoddwyd y pwnc i bleid- luis, pryd y cafwyd mwyafrif mawr dros fod y Llywodraeth i'w chyflawnhau. LLYS YR YNADON SIROL, DYDD SADWEN.— 0 flaen Mr J. D. Whitehead (yn y gadair), Syr Llewelyn Turner, a Mr W. T. Poole. Plentyn Annjhyfreithlawn.—Gwysiwyd Owen Roberts, Caegarw, gau EUeanor Roberti, Rhostry- fan, i ddangos paham na chyfranai tuag at gynal ei phlentyn aunghyfreithlon, i'r hwn yr oedd efe, yn 01 tystiolacth yr eilynes, yn dad. Ymddang osodd Mr Marcus Louis (Rhuthyn) dros yr erlynes, a Mr J. B. Allaneon droo y diffynydd, Taflwydyr achos allan. barhau reii l,iwr.-Pan gododd Mr Allanson at ol yr aohos hwn i fyned allan, dychwelodd a chwyno id with y lail)c iddo gael ei sarhau gan yr eilynes, trwy gael ci alw yn "That bloody man." feimlai ei bod yn ddyledswydd galw en sylw at y peth. Galwyd ar yr erlynes yn 01, a dywedodd y cadenydd wrthi ei bod wedi cyflawni troseid pwytig, ao y byddai raid iddynt atal ei rhyddhau hyd nes) y gwnelai ymddiheurad. Gwnaeth yr e,l. nes ymddiheurad, ac wedi i Syr Llewelyn Turner ei cheryddu yn Gymraeg, caniatawyd ei rhyddhau. Mtildod — Dirwywyd v pCfsonau fan?yno] am feddwdod: -E I Nk''i liams, YII Lhudddniolen 2s 60 a'r c?stau; Robert B)lij, yn tj?yf Llan- beblig, 2s 6) H'r co?ttu; William W¡¡li:[ms eto, 2s 60 J.c.'stau. r Ymosod ir ei ifroig -Am ymosod ar ei wraig ar y laf cvfiscl, ih.vyUiwyd llu-h lluglies, Eoeuèzer, i gadw'r heddweh am flwyddyn. Achos gohirieJig oedd hwn o'r llys diwe ltiaf. LLYS YR YNADON LLEOL, DYDD LLITN O flatn v mster (Wr Lewis Lewis; a Mr G. R Rcos MedUwdod Uuwy.vyd R.b,?t Willi,?,, Sl! s Hughee, a Patrick T)o?M, i'r swm 0 2s 6c rr ;0 t'r cottM am feddwdod. Jgw,ul-oulzywol.-Dtrwma Jamtt Thomas Jackson i'r ffwm o 5s, gyda'r toetau, am esgeuluoo danfon ei fachgen i'r ysgol; a gorfodwyd Hugh Jones i dala 3a 60 0 gootM am yr un troiedd.— Ymddangosodd Mr rEL Thomas dros y Bwrdd Ysgol, a rhoddwyd tystiolaeth o blaid yr eilyniad gan Mr John Jones, ewyddog gorfodol. OwrtAod iCyned Mian o Dy Tafarn.-Dirwywyd William Wilkinson i'r swm o 2a 60 a'r costau am wrthod myned allan o'r Angel Inn nos Sadwm di- weddaf; a dedfrydwyd Samuel RandeH i dalu dirwy o 10s a'r costau am gyffelyb ymdd. giad ac am yinosod ar heddgeidwad. Ymiduryn yn Anwiidut.—Am ymddwyn yn an- weddus yn Bangor-street ar yr lleg cyfisol, ded- frydwyd Catherine Morgan ac Ann Stephens i saith niwrnod o Rarebartad.

Oyfartyddodd dau ddyn ag angeu disyfyd ) n Ohwarel Dinorwig dydd Iau, y 9fed cyfisol, mewn dull a enynodd ac a dynodd allan gydymdeimlad yr holl waith a'r cymydogaethau. Enwau y ddau oeddynt Robert Rowlands, a drigianai yn nghym- ydogaeth Ebenezer, a William Edwards, Erwbian Bethel,—y ddau o blwyf Llanddeiniolen. Llanc di-briod oedd y diweddaf, a'r llall yn briod ac yn dad i chwech o blant. Gweithiai y ddau mewn rhan o'r gwaith a adwaenir wrth yr enw Pwll, neu Ohwarel Huw'r Dyffryn, dyfnder pa un sydd o ddeugain i haner san' llath. Ymddengys y bu gweithio oddiar y lie hwn er's llawer o amser yn ol, pryd y clndwyd y rwbel yn domenydd ar y lechfaen yn y rhan hon. Adeiladwyd gwal dda ar ben y graig yn y lie, yn amddiffyniad rhag i'r rwbel hwn ddisgyn i lawr. Ar ben y wal hon yr oedd adeilad bychan wedi ei wneyd i'r gweithwyr ffoi iddo i ochelyd perygl yn adeg saethu. Yn y fan hon y gweithiai y ddau hyn boreu ddydd lau, pan ar ganiad un-ar.ddeg o'r gloch yr oedd ganddynt ergyd i'w rhoddi allan yn y graig o dan y will a'r adeilad crybwylleiig, a dyna yr oil a wyddis yn sicr am eu diwedd, gan, gyda'r ergyd, yr ymojlyngodd yr holl le, ac y daeth y wit, yr adeilad, a'r domen rwbel i lawr yn un corph gyda'u gilydd, yn gaunoedd. lawer o duaelli. Dygwydd gweled rhatt yn myned i lawr gyda'r galanas a barodd i neb feddwl y gallasai fod cyd- weithwyr yu gladdedig yn y diagyniad. Wrth ymholi, catwyd fod y ddau ddyn hyn ar goll, ao ofnid nad oedd cyfrif i'w roddi am danynt, ond eu bod wedi eu claddu yn y lie. Parodd hyn y fath ddychryn nes dyrysu yr holl waith, a bu cannoedd o ddynion mewn perygl Be enbydrwydd am eu heinioes, gan ddisgyniad ychwaneg o'r hen domen, yn gweithio yn galed am dros aaith awr i geisio dyfod o hyd i'w cydweithwyr claddedig. Ni wel- wyd gweithio mwy mileinig nemawr erioed, ac yr oedd y goruchwylwyr a'r gweithwyr am y goreu i wneyd eu rhan i eu cael allan. Yr oedd wedi chwech o'r gloch pan gaed corph Robert Rowlands, ac ya mhen rhyw ugain munud dra- chetn, o fewn tua phedair llath i'r un lie, cafwyd corph William Edwards. Nid oeddynt wedi eu malurio agos gymaint ag a fuasid yn ofni wrth ystyried natur y ddamwain. Agorwyd trenghol- iad ar eu cyrph prydnawn Gwener, yn ysbytty y gwaith, o flaen Mr G. Thomas, dirprwy-dreng holydd, a nifer o reithwyr parchus, yn cael eu blaenori gan Mr Thomas Thomas, Snowdon Valley Hotel, a gohiriwyd ef i gyfarfod yn yr Alexandra Temperance Hotel, nos Lun, y 13eg eyffiol, am bump o'r glooh. Y mae yn y gwaith a'r gymyd- ogaeth gydymdeimlad gwirioneddol a'r teuluoedd sydd fel hyn wedi eu taflu mor ddisymwth i drallod mor fawr, yn enwedig a gwraig Robert Rowlands, a gollodd briod caredig a perthynas serchus yn yr amgylchiad.T.

I ADRODDIAD ARALL. Derbyniasom adroddiad pellach oddiwrth oheb- ydd o'r lie, ac yr ydym yn ei gyhoeddi mewn rhan, yr hwn sydd fel y csnlyn Yr oedd eu cydweithwyr oil wedi myned ilefel i ochel yr ergydion, oherwydd yr oedd yn adeg saethu; ac felly nld oedd neb yn llygad-dyst o'r ddamwain. Ond gwyddaut fod y ddau ddyn an- ffodus wrth y gorchwyl o bowdro. Ar ben y twll a elwir y Dyffryn," y mae cob mawr wedi ei gy- fodi o hen domeaau y chwarel i'r dyben o atal y cyfryw domenau redeg i'r twll ac anafu y gweith- wyr tra y byddont yn cyflawni eu gorchwylion. Y peth cyntaf a welodd eu cyd-weithwyr wedi dyfod o'r lefel oedd llwch caddugawl caunoedd o dunelli o'r graig arla^r, a'r cob wedi ei dori, a'r domen yn parbau i redeg. Wedi i'r awyr g.irio y llwch, gwelwyd yn y domen ddarn o'r rhaff, ond dim golwg ar y ddau druan. Aed i'r top i edrych am danynt, ond nid oedd dim o'u hanes. Y pender- fyniad y daethpwyd iddo oedd, eu bod o dan y malurion. Aeth y si fel trydau trwy'r gwaith, o lan Llyn Peris i gopa yr Elidir,— cannoedd yn dy- lifo o bob cyfeiriad, yn weithwyr a goruch- wylwyr. Yn mhen ychydig amser yr oedd yr holl weithwyr wedi dyfod yn nghyd. Y peth cyntaf a wnaed oedd nodi ar lywydd, ac i'r holl weithwyr weithio wrth ewyllys hwnw. Yr un a ddewiswyd oedd Mr Ellis Jones, Llanrug. Y peth nesif a wnaed oedd sicrhau y bwlch oedd yn y cob fel na ddeuai rhagor o'r domen i liwr. Wedi gorphen y gorchwyl hwn, golygfa wir darawiadol oedd gweled cannoedd o ddynion ieu- ainc wedi ymddiosg, a phawb a'i art yn barod i ddeehreu clirio y cannoedd tunelii oedd yn got. chuddio eu cydweithwyr. Ae yn wir, yr oedd rhyw deimladau rhyfedd yn ein meddiannu with edrych ar y gwahanol barvion yn newid dwylaw,—dim cymaint a munud yn cael ei golli. Er fod y mod i. ion goreu wedi eu mabwysiadu aT j top er atal y domen i redeg i lawr, a dynion yno yn gwylio, gorfod dianc ymaith mewn perygl am tu ywyd yr oedd 1 dynion ar y gwaelod yn barhaus. Wedi gweithio yn galed fel yna hyd ehwarter i chwech y nss. daethbwyd o hyd i gorph Robert Rowlands, a William Edwards yn mhen yr haner awr ar ei ol. Mawr edmygid ymddygiadau y prif oruchwylwyr yn caiio gweithrediadau yr amgylch- iad torcalnuus hwu yn mlaeti.— Trebor Arfon.

I I -YTREN;GHOLf&D. Cynhaliwvd y trengholiad gohiriedig neithiwr (nes LUB) yn yr Alexandra Temperance Hotel, o I flaen Mr George Thomas, is-grwner. Blaenor y rheithwyr ydoedd Mr Thomas Thomas. Galw; ar Thomas Morgan, yr hwn a ddywedai ei fod wedi bod yn gweithio yn agos i'r lie y bu y trancedigion yn gweithio, set yn Pwll Dyffryn." Gwelodd Rowlands ac Edwards un-ar-ddeg o'r gloch ddydd Iau diweddaf yn y graig yn myned i danio yr ergyd. Ar ol tanio yr ergyd, aethant i dop y chwarel. Nis gwelodd hwy ar ol yr ergyd, oher- wydd y mwg. Yn mhen pum' munud ar ol yr .rgy 1 ?of-w;d fod y ddau wedi cael eu claddu gyda'r r?be? oherwy?d nad oeddynt yn dyfod i'r gol. g. Atth y tyst gyda'i fab i dop y chwarel i edrych beth oedd wedi d'od ohonynt, ae, wedi methu dyfod o hyd iddynt, aeth y tyst eyda'i fab at y goruchwylwyr, William Parry ac Ell s Evans, yrhai a ddaethant gyda hwynt yn ol i'r fan. Rhoddodd y goruch- wylwyr gyfarwyddiadau yn nghylch symud y rwbel oedd wedi ewympo, er do'd o hyd i'r tranc- edigion. Dechreuodd nifer fawr o ddynion ar unwaith gyda'r gwaith hwn, a pharhawyd hyd chweoh o'r gloch, pryd y cawsant gorph Row'ands. Yn mhen deg munud neu chwarter awr, daeth- pwyd o hyd i gorph William Edwards. Nid oedd cymaint o friwiau i weled arnynt ag y disgwylid. Yr oedd y tyst wedi bod yn gweithio yn y chwarel am 51 mlynedd, ac am rai blynyddoedd bu yn gweithio yn P%ll Dyffryu." Nid oedd yn cyfrif y rhan hono o'r chwaiel yn un beryglus o gwbl. Digwyddodd un ddamwain yn yr un fan tua wyth mlynedd yn ol, trwy i un o'r dynion S) rtbio. Pebuasaiytrancedigion wedi cilio yn mhellach dtaw ni (uasetit wedi colli eu bywydau. Nid oedd erioed wedi clywed cwyn fod y lie yn beryglus. Gwyddai yn dia fod y lie yn berffaith ddiogel, ond i'r dynion fod yn ofalus Yr oedd y trancedigion yn ddyuioa mentrus. Dydd Mawrth diweddaf rhoddodd ef (y tyst) rybudd i Uowlands mewn perthynas i'r modd yr oedd ef yn tanio ergyd. Gallasai y dynion yn hawdd fyned yn mhellach draw a llochesu yn y caban, lie y buasent yn hollol ddiogel. Dywedai yn ddibetrus nad oedd bHi ar neb ond ar y dynion eu hunain.— Oroesholwyd y tyet gan y rheithwyr, ond ni chafwyd rhagor o ffeithiau pwysig. Thomas David Thomas a roddai dyetiolaetk i'r un perwyl. Ni fyddai ganddo ofn yn y byd, o ran y perygl oedd YJIO, i weithio yn y rhan grybwyll- edig o'r chwarel. Gwelodd y dynion yn sefyll ar y cob Po buasai ef wedi tanio yr ergyd, ni fuasai ef byth yn sefyll ar y cob." Thomas Ourry a dystiolaethai ei fod wedi cymeryli rhan yn y gwaith o symud y rwbel at ryddhau y trancedigion. Nis gallai roddi unrhyw dystiolaeth yB nghylch y ddamwain. William Parry, un o'r goruchwylwyr, a ddy- wedai mai y Aeswm nad oedd neb yn gweithio yn y "fargen" grybwylledig am rai misoedd eyn i'r trancedigion fyned yno ydoedd, fod y dyn oedd yno o'r blaen, am ei fod yn myned yn hen, ac am fod ganddo law ddrwg, wedi dymuno cael ei symud i I I fargen I arall. Yr oedd y "fargen" mor ddfogel a'r un oedd yn y chwarel. Dychwelodd y rheithwyr reithfarn o Farwol. aeth ddamweiniol," a phenderiynwyd trwy fwy- ftfrif wneyd rfcoftwwwdtttion p&rcnus i Mr Assheton Smith, gan ddymuno amo i svmud ymaith y rwbel J evn canlatau 1 ddynien weithio yn y two hono

LLYiHYRAU O'R ERYRI. LLYTHYE n. Wel, yn tet prin y medaylls I prydnawn dydd Mercher wsnos i r dyweutha y baswn i byth wedyn yn medru gafal mewn pin i ysgrifenu atoch. QALAB VAWR. Yr ydw i, am holl gyfeillion y ffordd yma, fel y gellwcb feddwl yn hawdd, wedi bod dros yn pen a'n clustia mewn galor. Co' gen i fod y Llyfr Gweddi yn sou rhwbath am alar mawr rhyw Hada- drimon yn nyffryn Megedo, oe ydw i yn coflo yn iawn; cyfeiiia at hwnw fel galar pena'r wlad; ond fe ddylid i newid o bellach, am yn galar ni, y Tories yn nyffrynoedd sir Gaernarfon, ar ol colli y frwldr gyda'r Radicals Pan yr oeddwn i ac amryw o gyteilliou yn disgwyl yn hyderas am y new/dd o ddychweliad buddugolaethus Mr Nan- ney, dyma ni yn clwad gwaedd uchel y Radicals o g/mydogaeth 1 pott yn mheutra y Nant Isa ac yn ucha yn y plith n'w yr oedd llais Roberts y peintar fel yr oeddan ni yn tyblad-gall yn bod ni ya camgymeryd hefyd, ac mi ddalltson mewn chwinciad yn te fod y frwydr wedi troi yn yn herbyn. 0 fel yr a'th fy nghalon i lawr, i lawr, i lawr-wel yr oedd arna i ofn garw rhag i fy Ilygad i i gweld hi wrth flaen fy nglocsan i, yn y baw, gan in r isel yr aeth hi. Mi gredis yn te y basa yn rhaid i'r wardan a mina aros yno fel colofn gwraig Lot, gan mor ddiffrwyth yr aethom ni mewn munud. But bvnag, ar oldodtipyn uton em hunain, mi fedris i gerddad adra. Y munud y gwelodd Nani fl yn dnrs, mi chymodd yn arw yn te, Beth sydd harat ti Wil" meddahi wrtha i; "ma dy wynab di fel calchan." "Symud Beti," medda hi wrth yr hogan hyna filla," dlro y cetyl ar tan mewn chwinc ga'l dy dad ga'l te "MaNanna baoh wedi colli, "meddaflna; glyw- edi waedd gwaUgoflaid Ooedyddol yna yn d'od ar draws y Llyn." Erbyn hyn yr oedd Nani wedi cael y fath tiok fel y deohreuodd hi grio, ac yn nghanol cawodydd chwilboeth yr yfls i LhS. Wel, wedyn fe wellodd hi yn o dda, ond with y ngweled i mor llegach rhoddodd gomaid o frandi i mi, ac yn y ngwelu bum i tan y bora, ond fasa waeth i mi heb, doedd dim perswadio ar gwsg i dd'od yn agoa ata i. Y peth oedd yn gwylltio fwya ar Nani ynte oedd v wist, medda hi, ar y d iubwys cnwylla mawr oedd hi wedi brynu; yr oeddyr oil wedi eu tori yn i hanar yn bared i'w gleuo. Yr oedd llawer ohonon ni wedi trefnu i ga'l tan gwyllt tualr Gil- fach DJu; am wn i nad ydi y defnyddia yno eto fedra i ddim meddwl am fyn'd i golwg n'w na'r cnwylla, oblegid na n'w ddim ond agor doluria yn te. Rhwsut, fedra i yn y myw beidio edrych ar y onwylla a phobpetk arall a brynson ni, fel petha rhy gysygredig i'w defnyidio; o'm rhan fy hun, yn te, mi garswn ga'l rhyw fath o muoian I cadw nhw fel hen relikt, er dangos i'r oes a ddel mor fawr oedd yn ffydd ni yn yn hegwyddorion—fel y dywed y Radicals. Ma arna i lawar o ofh, rhyngoch chwi a mina, fod y stori a ddeudodd Mr Owau. gweinidog y Sentars, yn yr H61 noson o fla'n y polio am Mr Smith wedi gneyd wmbrath o ddiwg i'n haohos ni. Dalltwch; ddeudodd y dyn, er cirain Radic I ydi o ddim drwg am dano to yn te; rhwsut y ma y pregethwrs yma yn medru manigio yn rhyfedd i ddend gormod o lawar o wir, ao fe fydda i yn synu fel un, at y gred sydi gan V bobol ynan nhw. Sut bynag, mae yn argoaU y cawn ni ymwared 0 un, a' r gwaetha o'r lot yn y cymdogaetha yma ya fuan. scarw Y LLASTH A'R UBKYN. I Mi ddeudis i wrthoch chi yn to, fod gweinidog Oapel Coch eisoes wedi pechu digon i'w anfon yn grwydryn. Wel, diagan i, ma petha yn gweithio o dde o blaid hyny. Fel engraipht o betha erill ynte, galla ddeud hyn,—y ma' pum' punt wedi eu haddo ers tro gan un o brif foneddigions yn hachos ni at y gionta i brynu pobol i gapal o; ar wsnos hon-mi daflis fy het i'r awyr pen glywis i, dam gwraig barchus Hafod Ucha droi sgriw newydd llaeth a menyn arno fo, nes yr oedd o yn gwichian gellwch feddwl. Fe gafodd o fyw y diwrnod hwnw heb fenyn ar i fara, na llaeth ar i uwd, acyr ydw i yn disgwl cin hir, y medrwn ni ga'l gau bob siopwr, a phob teiliwr, a phob crydi, yn r ardal wrthod gneyd busnas 3'i sort o; dyna'r unig ffordd i ddwyn pobol o'i fath o at i goed. Rhwsut fedra i yny myw fyn'd at fater arall, heb ga'l diolch yn gyhoeddus dros holl Doris sir Gaernarfon i Mrs Owan am i medfir yn gneyd sgriw newydd danlli i gosbi Radical fel Mr Jones. Rhaid i'r gweddill o'r pregethwrs a'r diaconiaid edrych allan onid e mi can nhwtha hi. Ma gen i un cysur arall hefyd oedd mor dda pen glywis i o ar un catiad o baco ges i rioed. Os ydi Llaiiberis wedi myn'd yn rhemp o Radical- aidd ar hyn o bryd, mi ro i ngair yu te y bydd hi cin pen igian—ie wir cin pen deg mlynedd—yn hollol Doriadd. Mi ddeudis yn to, yn bod ni yn myn'd i biynu cimin a allwn ni, ac mi brynwn lawar iawn, oblegid ma'n stiwardiad ni wedi rhoi argraph fendigedig ar feddwl pobol galla y gwaith yma, fod llyfu ochor y mel ar y frechdan a fotio gydar Toris yn cynwys holl ddylad dyn. Ond at y te 0 Doris bach sydd yn ca'l i magn yn ysgol ddyddiol Dolbadarn yr oeddwn ni yn cyfeirio. Ma gyda ni abaith y gnawa ni fusnas yma o dan drwyna Radicals mawr y Bwrdd. ;Bychan ma nhw yn leddwl fod lot or plant wedi ca'l cwrbitch yn ffurf sefyll ar i tra'd, os nad i oadw dros amser, ddyddia'r lecsiwn, am weiddi "Rathbone for ever." Diolch byth am arwydd sicr eto o gydym- deimlad merch a'n hachos nl. Wel cin hir yn te yr ydw i yn disgwyl y ceir cyfla i ddysgu y petha bach i beidio gwrando ar lais i cydwyboda mewn pOlitikt-Mi gymrwn y matar yma i'r Standard Wan" ao mi ddysgwn ma braint dyn tlawd ydi ca'l rhoi fdt i fyddigions gan nad oes ganddo f" ddim arall i roi iddun nhw yn "Standard T. Ot bydd i Radicals y Bwrdd interfflrio diiu yn te ar Ysgolfeistras mi gewch wybod ae mi na i i un o glarood y chwaral yma, oblegid ma nhw yn Doris i gid o augenrheidrwydd, i anfon mewn munud at fy Ar^lwydd BHkansfllld-cyfaill y Frenhinas, a gwae nhw wedyn. CYFFTLA I K8 NANNA. Ciu tow! heiddiw hwrach i dylwn i ddend y plesar ges i, Robat Oydwalad, a William Parri wrth fod yn gyff/la i misdar ar gwron or Gwyn- fryn. Fe euthom ni lawr rhyngon ac Eban, ne Ebeneesr fel budd rhai yn alw y He, i gyfarfod y cerbyd oedd yn dod a Nanna ai gyfeillion i Llandinorwic i areithio. We), mi dynson y cyffyla peiwar-troad allan or llorpia PC mi gymerson i lie nhw. Y drwg oedd nad oedd digon o honon ni; mi dynson yn ddychrynllyd yn te; mi gollodd William Parri a Robat Oydwalad ddigon o chwys y prydnawn hwnw i noyd dyn bach o taint Brigan Dafydd. Yn ngwres i cariad cynta yn te yr oeddan nhw yn maeddu cimin arnyn i hunaiu. Faswn i yn fy myw rhwsut yn methu peidio a meddwl gweithiwrs mor chwilboeth yn yr rhenga ni ydi yr YmneUlduwrs, ond i ca'l nhw i feddwl fed rhwbath i ga'l am i llaillr. Gwir fod Oyd- walad wedi dod atom ni i'r eglwys rwan er cimin o Fethodis oedd o; fedra i lai na chredu nac acw y daw William Parry cin hir hefyd. Welis i rioed well arwydd fod Ymneillduaeth a chapelyddiaeth yn colli i dylanwad ar ddynion na'i gweled nhw yn dod i'r eglwys ambell inos Sulia. Fe ddylaswn ddeud fod Oydwalad wedi maeddu gryn dipin ar i fenig kid hefyd yn te wrth dynu, oblegid rhaid i chi goflo yn bod ni i gyd yn yn dillad gora- chymsen ni lawer a myn d i gyfarfod y byddigions yn to heb fod felly. Y peth casa a'n cyfarfyddodd ni oedd methn a thynu y cerbyd i ben i daith; mynodd y byddigions, wrth yn gweld ni yn oolli'a gwynt, newid y cyffylau a rhoddi y rhai pedwar- troed yn i hola. Yr oedd lot o Radicals Eban yn dod ar yn hola nl, ac yn chwerthin am yn pena ni. Mi glywis un yn deud fod o yn coflo William Parri yn nghapal Eban yn gwilltio wrth yr Hen Robat Eilis y Scoldy, flynydda yn ol, am fod mor Doriadd. Yn cyanr ni y noson hono fel cyfeillion yr hen achos da oedd yn bod ni wedi ateb cydwybod drwy barchu Mr Smith a'i wasanaethu hyd yr oedd ynom.—Yr eiddoch, yn ddolnrus y nheimlad, Toai EOWYDDOROL, O.Y.-Fadd gin iddim rhagor ar y lecsiwn am wn i os na cba i achos llawenychu eto yn te, wrth wel'd y pregethwrs yma yn ca'l i cospi.

PWItliSBU. I Y GYLCHWYL LENYDDOL.—DDFT genym ddeall fod rhagolygon y cytarfod uchod yn hynod addawol Sic?heir ni fod amryw gorau yn parotoi ar eT chvf«r; ac mae y pwyllgor wedi sicrhau gwasanaeth c8r rhagorol, perthynol i r dref, o dan Mwemtad Mr 0. Humphreys, yn ?ghyi a'r pr f  ?1 i waaanabthu yn y eyfarfod; el, trwy bob peth, yr jdy- yn dysflWyl cael cyfarfod arddercbog. Yrydymyn degl fod Y gwahanol feiruiaid wedi derU cynifer a5l o ^odd- iadau, yn dwyn fla euwau ca I nol --Brawd mewn brys, Rhyldfryf?r, Ismael u ig.bl, Cad- far, Jobn, Dewi Bardd PeU o"r pwil, Un o'r  Corwr Rhyddid, Ieuan ap Evan, Mo-wr, Un a fn arw1rddlasfôr, Min mor J. S., Macaulay, Xe.no hon, Adel too' Rechab, Llewelyn. BrBwd Josep?t, Un sylu lorr Beibl, Caradoc, Un wedi cynyg, Anderson Caswa,'Ion, GwyndodJn, Di- la1nr, 0., Cristlon, Vivian, Samuel, Ap Heli, Brython E., Jonathan, Caranog, Apolos, Wil Bach, R?el, Rahel, B?et, ?nte, Baibara^ M-te Kwaa4 FMtb, Ms. Nw" Low, J.M.-

I LERPWL. I (Oddiwrth ein Oohebydd KeiUduol.J Nos SADWILN. Gyfarfodydd Adfywiad c?'?<'< yn Boundary- <<<-«<.—.?o<M? y Cenhadon at V C?ofy.— ?<M<?M?<MM? y ?,?A Hugh Stowil Brown — Cij/ar/o?? .4dfywiadal y ?M?eM e'?f<? y ?M<&.—y ?<t<Mf?y Night CiM«f<. Mae y cyfeillion Wesleyaidd 340 ngbapl Boundary-street wedi bod mewn ymdrechyn ddi weddar am adfywiad orefyddol. Cynbaliasant gyfarfodydd gweddio a phregethu, ddydd a nes, am w ythnoe,-o Sul, Tac thregethu, ddydd a Uos, am wythnos,—o Sul, Tachwedd 28ain, hyd Rhag- fyr y 5ed Cynorthwyid y gweinidog, y Parch Ishmael Evans, gan y Parch E. Evans, Dolgellau, yr hwn a bregethodd bob nos trwy yr wythnos, gyda chymeryd rhau yn y cyfeillachau a'r cyfar- fodydd gweddinu a gynhelid yn ddyddiol rhwng haner dydd ac un o'r gloch. Yr oedd 45 o'r aelodau wedi ymffurflo yn ymwelwyr o ddau a dau i alw yn nhai Oymry y gymydogaeth er anog rhai esgeulus i fyned 1 foddion gTas; ac y mae arwyddion cefnogol fod eu hymdrech yn cael ei wobrwyo 3 ilwyddiant. Gan nad beth am lwyddiant amlwg, y mae ymdrechion fel hyn gan gynifer o bobl ddifrifol yn sicr o effeitbio yn ddaionus; a da fyddai gweled yr ysbryd a feddiauodd y ffyddloniaid yn Boundary- street yu Uedaenu trwy yr holl ddinas. Cawsom gyflausdra mynych, y flwyddyn hon, i wrando adroddiadau misol y ddau genhadwr Cymreig sydd yma, y Parch Hugh Roberts a Mr R. 0. Owen, gan y Methodistiaid Calflnaidd, a chredwn pe rhoddid mwy o gyhoeddusrwydd i adroddiadau y cenhadon hyn, yr anfonid ychwaueg o genhadou Oymreig i'r maes yn ddioedi. Maent yn dyfod i gyfarfyddiad dyddiol a'r golygfeydd mwyaf arswydus o drueni, trwy dlodi ac aflendid; a'r rhai sydd wedi syrthio ddyfnaf i bob trueni a llygredd ydynt bobl a gawsent lawer o freintiau- plant crefyddwyr, blaenoriaid, a phregethwyr yn fynych. Mae ychydig o bobl sydd yn trigianu tua Bootle a Walton, oedd wedi bod yn aelodau yn eglwys Seisnig y Methodistiaid Calflnaidd yn Catherine-street, Prince's Road, wedi dechreu aehos Seisnig yn y North End, mewn ystafell berthynol i anedd-dy Mr William Roberts, yn Breeze-hill, cymydogaeth fwyaf aristocrataidd y rhan hon o'r dref, er y Sul diweddaf Y Parch Ellis W. Evans, M.A., a gafodd yr anrhydeddo bregethu yno gyntaf. A'r Sal diweddaf hefyd yr oedd cynulleidfaoedd y Methodistiaid Calflnaidd yn gwneyd eu casgliad blynydlol at yr achosion Seisnig yn Nghymru." Nis clywais eto beth oeid swm y casgliadau, ond diau eu bod cymaint ag arfer, gan fod y pregethwr wedi OIld y mater o flaen y cynulleidfaoedd gyda t?..liueb mawr, gan ddangos fod dyddiau yr hen iaith yn byrhau, ac fod yn ddyledswydd ar y Methodistiaid Calfinaidd barattoi, nid yn unig ar gyter ymwel- wyr alu gwlad yn yr hat, ond ar gyfer eu plant eu hunain gan mor gyflym y mae yr iaith Seisnig yn meddianu y wlad. Un o lawer o'r esiamplau a roddid o gyflymdra y dylif Saesneg ydoedd ymddyddan a fu ihwng y Parch Dr 0 wen Thomas a hen Fethodist yn Sir Frycheiniog. Yr oedd y pentref y cyfeirid ato yn Mrycheiniog wedi bod mor bwysig o Gymreig ag y cynhelid cymanfaoedd y Methodiatiaid Calfinaidd yndddo, ac yr oedd yr hen ♦r a ymddyddanai a Dr Thomas yn coflo un Gymanfa hwyliog yno. pryd y pregethaiyrenwog- ion Howell Harris a George Whitfield. Yr oedd dylanwadau mor nerthol yn dilyn pregethau Cymreig Howell Harris nes yr oedd Whitfield yn dyweyd ei fod yn barod,i wylo am na fuasai yntau yn gallu deall a phregethu yn iaith y bobl. I I Ond meddai yr hen wr, pe deuai y ddau yma yn awr, Howell Harries iuasai yn wylo aru na ddeallai ei gydgenedl mo'r iaith a bregethai." Cafodd y gynulleidfa fawr oedd wedi ymgynull i addoli, ac i wrando ar eu gweinidog, y Parch Hugh Stowell Brown, yn pregethu yn nghapel Myrtle street, foreu Sul diweddaf eu Uoni uwch mesur, trwy i'w bugail enwog alw yn ol ei ry- budd" a roes iddynt ychydig flseedd yn ol o'i ymddiswjddiad; a hyny mewn canlyniad i ddeiseb a dderbyniodd, wedi ei harwyddo gan fit o aelodau yr eglwys a'r gynulleidfa, yn erfyn arno beidio eu gadael. ? mae yntau wedi ail-bender- fynu parhau yn ei swydd, ac i gael gweinidog cynorthwyol.. Heno, treuliais beth amser ya y Saturday Night Concert, yn y Concert Hall, Lord Nelson-street, ac yr oeddwn yn synu fod yr hen gyngherddau enwog hyn fel yn ail adfywio ar ol tymhor o ddi- ffrwythdra a fu arnyut. Pe yr ymgymerai ar- weddwyry cyngherddau a chael rhyw un o'n pobl fawr a dyngirol i ddyfod yn gadeirydd iddynt, fel y byddai yr arfer pan oedd Nathaniel Oaine, tad W. S. Caine, A B., yn eymt ryd dyddordeb yn- ddynt, byddent mor llewyrchus ac mor wasan- aethgar ag erioed. Yr oedd yn amlwg wrth ym- ddangosiad ugeiniau o feibion a merched. yn y gynulleidfa fawr heno, mai yn y tafarnau a'r tinging taloons isel y buasent yn treulio eu hamser, gwario eu harian, a llygru eu harferion oni buasai am v cvncherdd rhallorol hwn am brisiau mor isel a thair ceiniog, chwe' cheiniog, a swllt. Yr oedd yno gantorion enwog. Joseph Skeaf oedd yr u- weinydd, a Mr Webster NVilliams oedd y prif denor, yr hwn svdd yn ganwr o radd uchel iawn. Yr oedd Skeat yn chwaveu ei solos adnabyddus ar y grand piano, yn nghyda deuawdau ganddo ef a Miss Gwladys Pritchard, Oymraes fechan sydd yn un o'i pupils mwyaf addiftfol. Cafodd eu chwareuad dderbyniad calonog gan y dorf fawr.

DINBYOH. DARLITH. -NOS la, diweddaf, traddoawyci asr- lith ddirwestol yn yr Assembly-room, gan Dr Kirtm, awdwr "Buy your own Cherries, ar rum swllt a'r costau." Yr oedd yn ddarlith hynod o ddyddorol ae addysgiadol, a'r gynulleidfa fawr oedd wedi dyfod yn ughyd wrth eu bodd. Yr oedd y mynediad i mewn yn rhad. Y BWRDD YSOOL -Er yr hoU ofnau a goleddwyd o barth etholiad aelodau i'r bwrdd hwn, terfynodd y peth yn eithaf tawel, gan gadw heddweh ae arbed costau. Yr oedd uaw wedi eu henwi am y saith eisteddle, set J. R. Heaton, Ysw., Plas Heaton; Mri, Thomas Gee, Copner Wynne Ed. wards, HarrisonI Jones, Humphreys (Henllon), Hugh Jones ac Ellis Williems (hen aelodau), a T Them 'a (B), a J. Roberts (Foxhead), end erbyn pr\dnawn ddydd LIUD, yr oedd y Mri. Roberts a Hugh Jones wedi tynu yn ol-yr olaf yn ffafr Mr Thomas, Y CYNCHOR TRBFOL,-Dydd Llun diweddaf, cvnhaliodd y cyghor uchod en cyfarfod misol, ond nid oedd rhyw faterion pwysig iawn o dan sylw Galwodd Mr R. H. Roberts sylw at ansawdd wael y ceryg Bydd wedi eu rhoddi mewn rhai manau yn y fwrdeisdref, a beiodd y surveyor am eu paeio Wedi peth siarad pasiwyd pender- fyniad fod pwyllgor o'r cynghor yn myned i'w gweLed. Ar ol hyny galwodd y maer ar y surveyor i roddi eglurhad ar ryw sylw a wnaeth eyfeinedig at Mr R. H. Roberts, neu ynte i'w alw yn ol. Galwodd ef yn el.-Yn ol ad. roddiad meddyg y cynghor, yr oedd rhit y marwolaethau vu uwch yn y. fwrdeisdref y mis diweddaf nag y mae wedi arfer bod, yr hyn oedd i'w briodoli fod llawer wedi cael ymosod arnynt a'u cymervd ymaith gan itiflimation on thO lunys — Oedwyd penderf. nu cwestiwn y dwfr i r Green nes y ceir ymddyddan a rhai o berchenogion tiroed y gymydogaeth hono. Wedi hyny cafwyd ymdriniaeth ar yr angenrheidrwydd o wneyd 11 wv br troed o waelod y dref cyn belled a r ly Coch, yn yr un gymydogaeth, a phasiwyd i wneyd un —Gan fod amryw o'r aelodau yn absenol, go. hiriwyd pellderfynu y pwnc a ddygodd y Maer eerbron, sef y priodoideb o ranu y fwrdeisdref yn w.wdiau etholiadol. Oadwodd y maer drwyhyn ei addewid i'r etholwyr mewn cyfarfod cyhoeddus CyYR etholiad. SIROL.-DyddMercherdiw. dd- YR YNADON SIROL,-DyddHercherdiwrdd. af.cyBhal?ddyboMddigion?hod?u Ilys p?h. faosol, pryd y dygwyd eybuddiad o Th  H.rwh.!a yn erbyn Ilane o r enw Thomas D?ie., o Llandyrnog, (a'r hwn oOOd wedi bod yn y llys hwnw o dan yr un cyhuddiai o bl.e.). Thomas Williams 'is-geldwad yn ngw^anatth Mr Hua,bertaoD, Glanywern, oedd wedl ei welea ar gaeau Pentrefelin, tir ag Y mae Mr Humberts n ;t saethu drosto. Profwyd y cy uddiad, a dir.yw d of i dala Ip a'r costau. ?X," iSSS John Griffith, r»a • iihinn «r hwn oedd mewn dalfs, 0 adael ei w'rTg yn dd'iddarpariaeth, a'r hon a orfodwyd i LTat yr undeb am foddion i gad wen aid a chorpb y hy Kid oedd yr undeb yn dymuno cospi y yngnya ".j.? dirwy arno, Yroll AO ?ieiit ?d iddo da 1 u c ostau YTaethpwydiddyltynnglyn ?w?g Dy?dodd y deirydd mai dyma »i w«i g. hwi • ond gan nad aU9I eu tahi ynUawr gan ei fod allan o waitb, rhoddentiddo dri mie 0 ameer. y PunN. An</hyfreithlaw* eto.—Ymddangosodd Ellen Parry, o'r Erriviatt Bach, yn y llys heddyw. ig?i. tadogi ar Richard Cross garddwr, Erriviatt Hall, ei phlentyn Bnhyrreithlavrn. Erlynid ar ei rhan san W. DaTie.. Y6w.,TreKnio._ ac amddifty?d OroM gan Robert Edward.. Yaw Bhuthyn. Taftd yr achoa allan am Dad oedd achos vr erlynyddes yn cael ei attegu gan dystiol- XJdigonol-Ei dafla allan o ?erwydd? un aches a gafadd Y Cy huddm 0 aCff«rwA8W«°da "^d^ygal ^T. Strangford, ceidwad helwriaeth yn ngwasanaeth Mrs Williams Wynne, M?-ee? 1u erbn Fre?rick Jones, o Lan- ?wy.

LLOFRUDDIAETH DYNES YN BRISTOL. Rhoddodd William Yemm, plane maker, yn byw yn Church-street, Bristol, ei hun i fyuy i'r awdur. dodau, yn foreu ddydd Sadwrn, gan ddyweyd ei fod wedi lladd dynes ft brws ysgubor. Aeth yr heddgeidwaid i'r ty a nodasai, a chawsant ddynes o'r enw Thomas yn gorwedd yn farw. Yr oedd y carcharor, yr hwn sydd 64 mlwydd oed, yn byw gyda'r drancedig, yr hon oedd tua 60, yn mynych finddwyn yn greulawn tuag ati. Dywedai y cymydogion fod y carcharor wedi curo Y drancedig ddydd Mercher, a dydd Gwener clywsant guro ac ysgrechfeydd. Y mae y corph yn orehuddiedig i briwiau. Dywedai cym doges, yr hon a welodd y draacedig, iddo dystio i'r carcharor ei ehwilfriwio ft brws ysgubor. Esgus y carcharor oedd ei bod yn arfer a meddwi. Dygwyd ef o flaen yr ynadon, ond gohiriwyd yr achos.

MOBWB WEDI EHEWII FARWOLAETH. Y mae yr lianes wedi cyrhaedd Lerpwl fod y llestr Garibaldi tra ar ei thaith i Toronto, Canada, wedi rhedeg'i'r lan. Gyrwyd hi oddiar ei chwrs gan storm enbyd, a tharawodd ar draeth yn Waller's Beach, Con-aeon. Achubwyd tri o'r dwylaw a'r gogyddes, ond gorfu ar y gweddill aros ar y bwrdd dros y nos, a chan fod y tywydd mpr anarferol o oer, rhewodd y prif swyddog i farwol- aeth. DiMgodd y ileill, er eu bod wedi dioddei ym arteithiol gan yr oerfel.

I IEOHYD RHAGLAW YR INDIA. Dywed pellebyr o Allahabad, dyddiedig Rhagfyr lleg, ftJd Arglwydd Ripon yn parhau i ddioddef oddiwrth wendid mawr, ond fod y drwg yn rhoddi ffordd o dan y driniaeth feddygol, a orchymjnid gan gyughorwyr meddygol ei Uchelder. Pellebyr arall o'r un lie, dyddiedig Rhagfyr 12fed, a ddywed: Cafodd ei Uchelder noswaitft bur anesmwyth neithiwr, yr hen arwyddion twymynol fel yn dyfod yu 01. Y mae yr hysbys- iad meddygol er hyny yn dyweyd, er nad yw ei Uchelder yn gystal ag y ddoe, ei fod yn gyatal ag y gellir dysgwyl o dan yr amgylchiadau. Dywed Allahabad correspondent y Daily News :— Y mae y Rhaglaw yn well, ond y mae ei sefyllfa yn achosi cryn bryder. Y mae ei wendid yn fawr. Sicr yw y bydd raid i Arglwydd Ripon aroa yn Allahabad am bymthegnos.

CWYMP ALAETHUS ODDIAR ADEILAD. Ddydd Gweaer diweddaf, yn Ilaw-weithfa Mr Brownfield, Oodridge, ger Hankey, lladdwyd dyn o'r enw Stevenson a bachgen o'r enw Platt, a der- byniodd tri dyn niweidiau trymion, trwy syrthiad adeilad ag oeddynt yn dynu i lawr.

GWEITHRED FYGYTHIOL. Torwyd bedd ar dir ynad o'r enw Mr Owen ger Rathdonny, yn yr Iwerddon. Edrychir ar y weithred fel bygythiad oddiwrth y tenantiaid. Y mae y ty yn cael ei wylio gan yr heddgeidwaid.

BYGWTH YNAD 0 GAER. Ddydd Sadwm diweddaf derbyniwyd Ilythyr by- gythiol wedi ei lawnodi "Roryofthe Hills," gan y Parchedig R. Richardson, cadeirydd y Cheater Castle Petty Sessional Division, yn ei anogi barotoi am dynged Arglwydd Montmorres, ac va dyweyd nad oedd ddichon i ddyn tlawd gael chwareu teg oddiar y fainc a lywyddid gan y g*r parchedig.

(GYDA'R PBLLEBYR.] Y LLYWODRAETH A'R IWERDDON. Dywed y Timet mai canlyniad cyfarfyddiad y Cyfrin Gyngor, ddoe, ydoedd dyfod i benderfyniad i gynyg mesur, ar agoriad y Senedd, er rhoddi i'r Llywodraeth allu arbenigol yn nglyn ft chadwraeth trefn yn yr Iwerddon. Beruir y bydd gohiriad yr Habeas Corpus Act yn ffarflo rhan o'r mesur crybwylledig. Dywed y Dai y News:—Ar ol ymchwiliad manwl i'r sefyllfa, y mae y gwladweinwyr wedi dyfod i'r penderfyniad nad oedd angen uniongyrchol am alluogi yr awdurdodau Gwyddelig i fyned dros ben 1 gyfraith sydd mewn grym yn barod, nac i alw y Senedd i gadarnhau cyfreithiau newyddion er darostwng gwrthryfel. Ar yr un pryd y mae yn gwbl ddeaUedig os na fydd gwelliant sylweddol yn sefyllfa yr Iwerddon o hyn hyd y 6ed o Ion! y bydd i fesurau darost7ugol yn cynwys goh?Q yr Habeas Corpus Act gael ei dwyn yn mlaen.

LLYS YE YNADON,—Rhag. 6ed.—0 flaeu y Parch H. Wynne Jones a John Blackwall, ieu., YIW. dirwywyd Richard Jones, Penrhes, Yspytty; Thomas Pierce, Blaenglasgwm, Penmachno; a Robert Lloyd, Penisa'rallt, Trefriw, i bum' ewllt yr un, yn cynwys y costau, am nacau anfon en plant i'r ysgol. Prafwyd y cyhuddiadau gan Mr Hugh Jones, school attendance oiffcer o dan y School Attendance Committee, Llaorwst.—Byddai yn dda i rieni plant yn Undeb Llaurwat ddeall fod y pwyllgor uchod yn awr wedi gwneyd bye law, pa rai sydd wedi eu cadamhau gan y Bwrdd Addysg, er rhoddi hawl iddynt i orfodi plant rhwng pump a thair-ar-ddeg oed i attendio yr ysgol yn gyson, ae fod y pwyllger yn benderfynol o roddi y cyfryw mewn gweithrediad hyd eithaf eu gallu.

OAPBL SBISNIO Tvnp-BQUARB, CAERNARFON. Neithiwr (nos Lun) cynhali tvyd cyfarfod cystad- leuol tra dyddorol yn y capel uchod, mewn eye. ylltiad &'r Yagol Sabbothol, adroddiad o'r hwn a ymddengys yn y North Wales Express am ddydd Iau nesaf.

Yn gynar yr wythnos ddivieddaf, llosgwyd melin td yn Clayton-Ie- Woods, ger Preston. Oyfriflr fod y golled tua 3000p. Dydd Llun, wythnos i'r diweddaf, torodd hydraulic press yn ystordy Meistri G. aj R. Dew. hurst, Manchester. Cafodd dau ddyn eu niweidio yn drwm. Cludwyd hwy i'r Royal Infirmary. Y mae lloagau yn cynwys 50,000p o eiddo wedi eu rhewi i fyoy gerllaw Cronstadt, yn Rvis:a. Y mae cynllun ar droed yn St. Petermburgh i gael rheilffordd dros y rhew er cludo y nwyddau i'r brifddinas. Y mae nielm gotwm Kearsage, Pottsmoutb America, wedi ei llwyr losgi. C/frifir fod y golled tua 500,000 o ddoleri. Y mae tri chant a haner o bobl wedi eu taflu allan o waith gan y trychineb. Y mae y Glasgow branch o'r Irish National Land League wedi pasio y penderfyniad canlytiol- Yr ydym ni yn panderfyuu peidio cefnogi maa- nach unrhyw Wyddel sydd yn gwrthod pleidio symudiad tirol yr Iwerddou." Y mae Teml y Mormoniaid yn Ninas y Llyn Halen wedi bod yn cael ei hadriladu am yr ugain mlynedd diweddaf, a digon prin y mae wedi cy- meryd ffurf benodil eto. Y mae y draul i fod ya 5,200,000p, ac y mae y contract am driugain mlynedd yn mlaen eto. Pellebyr e Canada a ddywed fod y gangen o'r Land League )'n Montreal wedi anfon cyngor i Dublin i amdditfyu-os bydd angen—y tramwy- wyr yn 1 prawfion gvladwriaethci! sydd ar ddyfod. Y mae swyddogion y 2nd Battalion Soots Guardi wedi gosod i fyny groes o bre,3 yn Ho. y Triuitj Church, Windsor, mewn coijd anaeth am y di- weddar is-gadfridog Watkin Williams Wyan. y, hwn a foddoid yn y Dafwys er s ychydig amser yndd y Glasgow Herald fod Peter Sutherl ind I' ift". newydd fatw yn mhlwyf Latheron, Caith- ness, yn 1140 mlwydd oed! Ginwyd ef yn Brora, sir Sutherland, yn Gorphenaf, 1766. Cofrestrwjd eienedigaeth yn ei blwyf genedigol, ond fe losg- wyd y cofrestriad yn ddamweiniol. Mas, fadd bynag dystiolaeth ym bod i broB ei fod wedi CJ2 haeddyro?dran crybwylledig Ganwyd ef daI; blynedd o naen Kapo)eon y cyntaf. Meddai a, holl synhwyrau, ac eisteddai wrth y tan ya ym. tidaugueLUul u.li adwy a.n cyn ei xarwolaeth.

a gwrandawiad. Y mae Rhyddfrydiaeth gheffield yn dra dyledus i'r gwroldeb a'r me& a arddangosodd Mr Mundella yn 1868, jel arcithydd cyhoeddus. I Fel cydnabyddiaeth o'i alluoedd a'i lafur, iewiswyd ef yn Is-lywydd Oynghor Addysg yn y Weinyddiaeth bresenol. Diau fod an- jhydedd uwch yn ei aros eto. Nid ydyw end prin wedi croesi llinell canol-ddydd bywyd, a hyderwn y caiff lawer o flynyddau i waeanaethu yr achos Rhyddfrydig. Ymae gan y gweithiwr, boed Sais boed Gymro, achos i ymialobto mewn dynion o gyffelyb i feddwl ac Anthony John Mundella. "Nature might stand up And say to all the world,—This was a man!"