Y Genedl Gymreig

MIS RHAHFYR. I 1) ,11:,( d" gwViit, n vtawr dywydd,-niwlocr, Xfu mel.t, ystorm. dd (! terai M ia, a byr ddydd, \o. u Kliagfyi Hur.edwydd. f,1."ce- U1l bron Jlwyr ryuu,—ac angen v ,v goi;gl i ic.chu; Hvi> yv.'r mi.- sy'n g rmeau V flwvddvJj i derfyn dn. 1'r mr.dof. JOHN Jones. I

MARWOLAETH. UAU FdBAN. ih :r rhoaynau swvr.ol,—gwjch fcoligoch Fes-' --ii tnewn bro ingol Vr oli • rr/ea clcdd chwyfiol Ai.giu byl, sc ing o'i ol. ■ > a cer ih-vch 1fyn\'b ymv, cl— anwylion A'u h,.lflf fro da\.el: Y adau a. dd dau ddedwydd fel, ar f--i,h an!lel. Machrafth Mos. I

Y CKILIOG. 1 'ijT- fed nwiUis natuf -yn galw'r I i'ri :o!ion y>i eglur I :y<vr>n'i, b;i'o bor, u. 'u bur I'w hili ,.j,.) a'u l:afnr, 1 -ia.uMg. I bSIBWIAM. I

TWH, -1) U OFF A: NEW. DIALEDD Y DOAU FRAWD, GAU W. GWENLYN BVAN8, Cashkaepon. I PENNOD XXXIX. I Yn'lawel a hyfryd y treuliwyd y diwrnod pan ddarn a J add yr helynt ar y mddangosiad Ifor Wyn, a'r rewydd a adroddodd, ac yua dychweloddd y gwersyll Oymieig i'w agwedd gyntefig. Gosod. wyd bwyd a diod o flaeii Ifor, ac ofe a fwytaodd yn belaeth ohono. Wedi ei ddigoni, dechreuodd adrodd yr byii a ddigwyddasai idao o'r amser y ,.vrthia11i i ddwylaw y brtdwr a'r creulon De Kicbemonte hyd yr adeg y diangodd o'r castell. isiodUai yr Arglwyades Margaret yn ymyl ei oharind, i-an wrandaw ar bob sill a.syithiai oddiar ei wefnaau; ond talai y Dywysogea Myfanwy fwy o sylw i Oadfau, yr hwn a orweddai ar y glaswellt, j 11 sibrwd geitiau meluslon yn el chlust. Yn hwyracb yn y dydd, crwydrodd y ddau gwpll r goedwig. Nid oedd ar y L)ywyaog;s Myf- aawy na'r Arglwyddes Margaret y raid leiaf oofn y bleiddiaid y tro hwn, a cherdd. nt yn mlaen yn g.mad us, y naill gwraui yn cadw mewn pelider g \wddaidti oddiWlth y 11all, fol ag i beidio trespasu ar ymddyddanion eu gilydd. Yu mlaen y cerdd- gall fod yu olalua i beidio myned yn agos i I ,s y rhyfel, ond dewisasant yn hytiach ymrodio h\:WH ¡¡fôf!\ 0 dir prydferth, yn ca"l ei amg vlchynu gan dderw caualfrig. Cr.vydras mt yn mhan, gun feud<7l fod eu holl ofidiau yu awrarbon, :v; iia ohaent mwyaeh eu haflonyddu gan eu gel niou. Oud nid felly v bu. Yn fuan clyweut gerddodiad yn mysg y coed, fol pe b'jiisai rhywun yu agoahau. TrStfd y ddau gwpl i gy/eiriad y twrf, a gwelsaut Moncalde a !o KUhemoiito yn ceisio gwneuthur eu ffoidd trwy r drs ?,? i  I n en?'r andros!" gwaedd;d y picellwr, dnna ni > edi neidio, fel y dywedir y? -Y picall,?r, i.i,o'r bdt1l ffrïo i'r lâu;' ac y, awr gadewch i ni gael ymladd:a iawn ain ryddid. A chf a'r geiriau hvn tynodd ei gleddyf, yr hvn hefyd a wnaeth Cadfan y ooedwigwf. Vr wyt ni barofl i ymladd, ai e Wei rwan. yt¡to." yrb»av.egi-i Moncalde, tri y ficrbâi ei lhrhm m ei fraich, ao y ceisicdd daraw pen y coedwigwr. syrthiodd y tarawiad ar gleddyf Cadfan, yr hwn a,.v.,dd.dd, Ydwyf, f" ymladdaf iy ngoreu er mwyn i r hyd !if,-1 gwaredigaeth oddiwith y fntli fwyetfll tdiii thydi." Ac yn mhea dau eiliad yr oedd y ddau yn ym- IaeH yn gyruig. I r cedd De Richenonte fel un wodi lli ei S,vnWYUU p m welodd Ifor Wyn yn ngl,?Ili ei Margaret. Ys,;vrnygodd ei ddancrJù, elaymu va gauedig, a'i wynebpn'd yr I1Iddllngúlad 0 r g>valigofrwydd mwyaf. U'r diwe-d d-ieth o hyd i'w dafod, a dy wedodd, VfiTfOd CtO 1 Felly, gaeth'.caa, dyni-« lii we'b cyfarfod eto DicQgaist o fy nghasteli; tarewaist. fl o fl -ea fy agwo'si^u. Vr Wf wedi t-hwaieu un r'hw.sreufa bwvaij} ac veedi coll 'r cyfan-yr o 1 ond un pstti, a'r peih bwuw yw fy ngwraig!" HhuthNrJd yr diii gwallgo: yn lolien gyda .r dy'^oa o ddwyn ymaith y fonoddigesoddiwrth ochr ei c.¡ariad. Tynodd Ifor ei gleddyf allan mewn air.rantiad, tray diangodd yr Arglwvdde, M-r^arct at y dvwysoges, yr in n a safai geril tw. Taflodd De Richemonte ei hui nn ar yr yawaiu ieuanc, ac yu fuan vr oeddynt hwythau, fol Cadfan a Nin- calde, mown ytnla iclfa farwol. Yr ydv li s u y:nladd a ddemr, fy ugh-feill- iou." ayiveJai llaie o'r cood. sef eiddo .Vrthur, t'yw-; sofl: y Oymry, y r h,, ii li fyd oedd we(i i crwydro drwy y goedwig, ao a dd.iethai ur ddamwaiu i fvnr nt faea -ryml .ddfa. "Pwy w Ir.Tn P" gwaeldai Moncaldn, tra y pvy .nrai ei orgyJion ar gleddyf a thariau y co<d- wigwr. .tt ? odd Hor, mewn ysb?yd adnewyddol, — .1 uyiaiil l ui yrlyw Arthur, yr h-.vn a ddattk yma i fod ynllygal-dist 0 um«.hdi> T ddau prawd!" Fe vv61 ay fdrwoia.-th di yn gyntaf, (id; hiryn," a rhod-lodd un er,;yd arall ar beu Cit(ifan, lies y bu agoa idtb fyned trwp ei darian A pliau y ceisiodd Moucildo d.rnu ei gleddyf allan, lhoddidd Oadfau d.oawiad iddo hyd r.os y cwympodd ar y ddaear W>«>i m'-rw gwaeddai Cadfan; ac fol i wrtlidivwoyd ei eiiiau, cyfododd y pirellwr ar ei draerf, t ei dlagr hir, a cheleio-ld e, ryvaiiu ei ivrth'.vyncbvd-i &4 ef. Ond yr « odd ei nerth wedi pallu, gwthi? di ei arf i'r ddaear, a rhoddedd ysgrech uchel. Yr oedd wedi marw! Ruddugoliaeth gwaeddai Oad'an, tra y s/eh d t .1 gwael oddiar ei gl<-d l-f yn y glasw lit. n » tiodd i edrych pa fodd yr oedd p?thau yn bo.1 gyd" i f awd Ifor. Yr oedd J swm mawr o win a yfas-.i Do Rich- mond ac amgylthiadau y diarnodau blaeuc-r l werti llw,r droi eiymenydd. Tiiflai ei ergvdion ar ol Iforgyd i'r fatb nerth fel y gorfu i'r f,wr ieuanc hwnw ar y cyntaf fynel ?ydigya,,I. O'r diwcdd. tray cdsiodd y barwn d>¡r"w at galon ei wrthwynebydd, colhdd e.i drod, athrwy hvnv methodd yn ei drywannd, a cbyu iad.i aliu ail-feddi-mnu ei hunan aeth clddd Ifor trwy ei fraieh ddeheu. Yr oedd y boen a achoswyd gan yr arcJholliad yn oinadlV, a pharodd i wynebpryd De Richemonte wis.;o gwi dd welw, angeuol. Jt h ni ollyngodd ei afael o'i art, eithr ymladdodd yn wailgofus. er nid gyda'r um nerth eg o'r blaen. De ihreiiiidd Ifor yu awr o ddifrif. Cam ar ol cam yr ymli urdd ar ol De Richemonte byd nes y c i'r fan lie y dechreuodd yr yrn- laddfn. '• Ymostwng, fradwr gwaeddai yr yswaiu. Bytli Beth, ymostwng i gaethwaa! Na, nid gi da f y mywyd Yi a ni chly .vid ond Ewn twrf yr arfau yn taro yn I'll gilydd. Yu awr, ymostwng di, hogyn gwaeddai De tra y bu agoa iddo daro cleddyf Ilor o'i law. UctlHl;st!" oedd uiii atebiad Ifor, ac ar yr uu pryd iieidiodd yn mlueu, a thrywanodd ei elyn yn ei gal on a'i gleddyf. Er hyu i god, ymb-.dd ddy b .rwnfel gwallgof- ddyn. Olwyf arall a'i gwnaeth i wingo; oud ni roidodd yr un waedd, ei ei fod wedi ei glwyfo IdCWH amryw taii-a, ac o'r braidd y gailai ddal gofael yn ei gleddyf. oly diwo d syrthiodd o'i law. ljnwaitli yn rhagor, ymostwng gwaeddai r fer. HvtH gruddfanai y creadur anhspus. Geisiodrt d'Vwerd ychw luej, ond trôdd ar ei ochr cyn y gallodd ysgau gair, a ayrthiodd ar y <¡,w"r, V ii: -'l-yrtio 'd If> r a symudodd ei helm oddiar ben ei hen feist arealon Yr oedd y barnwn yn anadlu yn barhaua, a i gon wedi eu houlio ar v 3" g* I ieuanc g d. ? edrychiad mileiuig a 11a 'h cawneb. Oe sio .-iarid dair gwai?h, ond gnmeddo d ei wefueaa 8"hl1ll. 0'r d ,?-id, oiyw dd y rhai a sf"nt o'i ameyleh ?.,w-dyd mewn llais annaea-ol — i,.Y, yr wyt wedi fy lladd. Bu.Lt ya fnidug- oliaetbua amaf! Fy melldith-fy melldith ddi- ddiwedd a arhoso arnoch eich dau I Mellditli- ion Daeth ei eiriau yn "aneglnr ac anneallid.vy, a darf,ddgaant mown t\Vti ysgreihlyd lhyfedd yn ei wMf; "i 1. c-aid yn sefyrUol a marwol ei wefuaiu a idarfyddasarit symud Yr oeM wedi marw Mae dbJedct v ddau frawd we 11 ei gwblhau me'dai Ifor Wyn, tra y syllodd am fuuud yn ngivyneb ei elyn marw. I PEN NOD XL.—DiwEDnoi.o. Yr ydym yn ewr yn dirwvn ein haues i ben. Pall wciodd Oadbl1 ae Ifor an hon elyidou yn go,wedd yn feirw ar y glas<rei:t o'u blaes an, tetv 1 sart yu ddiolchgar fad -ct?,,s eu hon )flliau wo'ii eu symud, a bod y dydciau b innerua wedi m..red heibio, ao o h>n allan y bydciai idiynt gae: byw mew" he,ldwh a d¡odwc}¡. cin); yr oedd y rhai a gebicut eu bywydau wedi peidio a byw A 1 dd b y,grlp:od )<1S (rwy yr rg wy es M'lr;aret pan glywo td y ucwydd, OKd diolchai i'r Hwn oedd wedi bod yn "Dad yr amddifad" iddi hi am ei diogelu yn yr holl helyntiou y bu gorfod id-ii gymeryd rhan yuddyut er p,il fu farw ei b .uwyl dad, ac y gadawyd hithau yu araddifad. Tr .'n dyohwelyd tua'r gwersyll, ail-adduned- wydy sercliiadau rhwng y caiiadon a'u gilydd. \V,ti eythaedd gwetsyllfan yCjrnry a'r coed- •igwyr, eaufyddent bawb yuo wedi eu cyntiyrfu oiierwydd y rewydd a ddygwyd i'r tan gan uu o r Arthur, yr hwn a fu ar daith ymchwil. iadol, fod yr ra,l! de Lacy wedi gwreuthur ei ymJdangosiad, a'i fod wedi cymeryd meddiant o'r ddau tfastell, Twr Du Offa a Phenbont. Nid oedd yr y*pi'wr yn sicr pa un a oe id 3 r iarll yn fit.b.)d aui bresenoldeb y milwyr Oymreig ya y toscKvig ai peidio. Fe tyrtdwu ni adref cyn y caifl wybod hefyd," ineddai Arthur. \Iae yr hyn oedd gc,, iu i'w gyflewi,i yn Lloegr, wedi ei orphen m ''II, uuiid toddr us, a chin hyn. ni a ddy- ofiwelwT!. Talgarth, d., ro'r arwydd i bawb sefyll i u ti la. Oiparemiodd &dfru ar Myfanwy, ac a dder- byniodd mewn atebiad edrychiad yn arwyddo nad oedd v dywyaoges Gymreig yn teimlo prysurdeb i ddychwelyd i'w chartref mynyddig. Gwelodd Arthur hefyd yr edrychiad, a dywedodd, tra ye Mftynai ar ei farch,— Ni fydd y gwahanu yn rhyw hir hW'rl; tm oes end gwaith diwraod o faMhogf. th i'mca?fU ar )an y Ddyfrdwy, )le y by.?t i cnTi bob afUMf groesswiad. ?Di?Ich i chwi. Oa byd'l i mi groe8a, fe f yddaf yno yn n 1" ( "Yna Sarwei. ff.r.vc'. Hor; y efoedd a dywalit? ei bSLdttMna Mnoch e ch 'dM. Denwch, iy anwyl o?waer" Gwasgodd Oad'an y dywyaoges yn ei freichiau, a chusanodd hi fwy nag unwalth ar "i gwefu au rhosynoi?; yna cyaorthwyodd hi i esgyu ar ei hoffus ebol. AT oL eyfirchisdau cynes at bob ochr, ac I bob- path fod yn barod, cyfodwyd bauer wen g da llun y cdraig gooh ar ei chanol, ac hefyd ar ei chwr ucbaf yr oedd yr hen arwyddair Cymreig mewn llythyrenau breision-" TIIA MUll tka. Bhython." A phan welodd y rhyfalwyr eu hen iiner yn chwiflo yn yr awyr.cyfodaeant eu Uef o gymeradwy • aeth iddi,a chyehwynasant tua chartret. Yn mlien ychydig amser yr oeddynt wedi croesi y terfyn, neu y fan a ystyrid gan y Cymry a'r Saeaou yn dir lieddwch, ac wedi gadael Clawild Oaa ya mbeil o'r tu cefn iddynt. • Oyuhaliwyd yrngvughoriad byr rhwng Cadfan "c HOt Wyii yn nghylch y llwjbr a gymevent rhagllaw. Wia gallent yn eu byw ddeall yinddvg- iad De Lacy, a theimlent yn sicr nad oeddyi.t hwy wedi cyflawni unrhyw weithred a ddygai arnynt anfoddlonrwydd y brenin.. '• Ac nid ydym, am a wn i, wedi gwneyd dim i ddigio yr iarll, yehwiith. Ni wnaetliom ond yinladd am eiu rliyddid) ac arnddittyn yr Ar- glwyddes Margaret rhag cam," dywedai Iv,r. Af at yr iarll yn awr, a chyflwynaf fy hunau iddo, a chyme at ty arwain gan ei gyngor am y dyfolol. Adroddaf fiuau witho am y rhan oedd genyf yn ngweithrediadau. y misoedd diweddaf, a'r achos paham yr ceddwn yn ymwneyd a'r Oyinry, a minau yn cael f/ nghyfrif yn wyliedydd dros fy nghenedl rhag rhuthriadau y myuyddwyr hyn." "Gadewch i ni brysuro ymaith, ynte. Ar. osweh yma am yohydig amser, IInwyl Fargaret, apheidiweh peiriuo na Wnlhvn ddychwelyd utoeh yn fuan." Ni theimlodd vr arglw/ddes ieuanc ond ychydig gysur oddiwrth y geiriau hyn. Modd bynag, arosodd gyda un neu ddwy o tenywod-gwrag. edd coodwigwyr-a Jfinet, ei morwyn. Yn y cyfamser, prysurai On'ifau ac Ifor tua Thwr Du Offa. Nid oeddynt ond brou wedi cyr- haedd yno na welellt farchogwr yn dyfod arfrya, yr hwn pan gyrhaed ?odd, a ddywedodd ei fod wedi dyfodl oddiwrth De Lacy gvda gorchymvn ar fod i'r marcbog a adawyd i amddiffyn Twr Du Offa brysiiro gyda'r mwyafrif o'i filwyr i rhyw fas penodol, llo y diagwyliai yr iarll gyfariod a Charles, yr hwn ni wyldai ddim am dvnged ei gvdfradwyr De Richemonte, Moncalde, a Phcnbont, eithr a brysurai i'w oyuorthwyo (fel y tybiii) yn eu hamcanion gwrthryfelgar. Ymuncdd (for a Ohatlan mewn moment a'r hon farcliog; 6C ar ol i'w cynygiad gael ei dderbyu yn llawcn, rh iddwyd meirch at eu gwasanaetb. Marchogasant ymaith, gan adael ond deuddeg o iilwvr i wyli, y caatell. Wedi cyrhtt-dd ohonynt yfan a enwyd gan y swyddog a dd mfonwyd gan De Lac at Dwr Du Offa, catfyddaaaar yr iaril gyd'i flhvyr ya seiyll yn barod. Adroddodd y ddau wr ieuanc yr holl hanes wrth,), a llwyddaaant i'w argyhoeddi fod y cylan yn wirionedd. "Beth yw eich amcan gyda golwg ar y dyfodol ? gafynai. "Mae'n sicr genyf ua bydd i wyr ieuainc galluog fel chwi droi eich eefoau yn awr i hela ceirw pan y mae cyfleasdia arall i chwi i ddangos eich cariad at oich brenin." "Na wnawn. Rhoddwch arfau i ni," oedd eu hatebiad gwrolfrydig. Gallwn daraw yn gryf o biaid ein teyii'«s a'n brenin." Yehydig wedi hyny gellid gwelod Cadfan ac ifer wedi eu gwisgo mewn dur, ac yn hollol b irod iryfel; a gallwi, Lddyweyd nad oedd yn my: yrh,,11 fllwvr 0 dan awdurdod De L'!cybr!dfMthaü" engraipht o ryfelwyr a'r ddau hyn. Er fod pobpeth yn barod, nid oodd Charles yn y golwg. O'r diwedd cyrhaeddodd mdwr, yr hwn a ddy • wedodd ei fod wedi marehogaeth )1. g) fl m o Vw Du Offa, ac ychwinegat- F), arglwydd, yr ydym wedi eiii gan y bradwyf. Stormiodd Cliarles y casreil, a minau yn iinig a ddeangais i fy net;i i cli ft i. Rhodllodd yr iarll 1* rnawr, a gcr,liym, i,Id i'w wyr i harotoi i fyned tua ThwrDu Otfa. Pa faint o wyr sydd gan diaries-, gyfiiilljf" sofynai it r milwr a d,ly 60(ld r i)ew,-dd alaethua, "Deg again o 1-iaf, fy arglwyda." Oddiwrth yr hyn a ddywedodd y milwr hwn, nis gallodd Charles gasglu. yn ughyd nifer mor fawr ag a ddiagwyliai ar y dechreu a ohan iddo weled y castell wedi syrthioi ddwylaw milwyr y gwarcheidwad, penderfynodd ymosod arno, gyda'r bwriad o'i ddal hyd lies y cyrhseddai y Tyw: sog John. Marchogodd De Lacy a'i wyr nerth carnau ou hanifeiliaid tua Thwr Offa; no wedi cjrhaedd y porth, gorchymynodd, am yr ail waith, i'r mllw", ymoatwng. Gwrfciiododd Charlea, a dechreuodd aiielu ei saethau. Yr oedd y pendefig ieuanc hw > yn meodu ar yabryd gwrol a ID, eijdertynol, ac nid fel ei fdstr, y ty,jvst)g, yr hwn a ofnaibyd yn nod wynty saeth tra ar ei hediad. Gofvnodd De Lacy i Cadfan ac Ifor,- Oni wy idoch ehwi am rhyw bwynt cyfleus i gael mynediad i mewn P" "Gwyddom," oedd eu hateluad. Gorchy mynweb i ddwBin o'ch gwyr gorea i'n canlyn, a bydd y casteli yn eiddo i chwi." Nid dw-iu, ond ugain, o ddynion icuttint3 a ddewiswyd o fyag rail wyr yriarii. athm yr agesbSi y prif gorphiu yn drystiuwr ac herfe d liul tua r prif borth, canliuodd y gwyr d.iwisedig ar ol y ddau irawd, v rliai awnaenteu ffoidd yu Ilghy. feifiad y paith hwuw o'r muriau yr aifi.-rant ei ddriugo pan yn talo jmweliadiu nosawl a v Arglwyddes Margaret DriuaEallt y muriau deiliog, ac o'r diwedd cyrhaeddaaant y pen yn d..ii.g-I heb i neb o breswylwyr y caatell eu canfod. Yna sicrhlodd y ddaa ddyn ieuanc bun rhaff gref yn ochr y mur er hwylusdod i'r uulwyr ereill esgyn. Arol i'r oil ohonynt gyrhaedd y pen, gwaediaeant eu rhyfel-gri, rhv.thrata;it t'.l!r pyrth. gaa dori i lawr bawb a feiddiai eu gwrth- wynebu, a thrwy eu gwrhydri, ereuaaant fraw yn nghalonau eu Kelynio". Cyrhaeddwyd y pyrth — yeh dig guiiadau gyda'r fw; ell, ae i lawr ar grog- bont, dros yr hon y rhutbrodd milwy De Lacy, nc enillasant v frwydr, er i ymladdfeydd gymeryd lie yina ao acw am amser wed'yn. Yn fi,an gwelid colofn o twg yn dyrchafu yn ar.wydd fod y castell ar diln; darfyddodd y gwaoddiadau; nid oedd yno rnwyadi elyn ymladd íI. ef. Yr oedd Charles wedi wympo, all -11-1 lJ. .{. gwedain o wyr a nuawyu yu iyw » ymuo^-ng- HSait. Dygwch y ddau ddyn ieuanc hyny ger fy .)a gwaeddai De Lacy, tray dawiisiai gwin ar ei wefusau. Gwysiwyd Cadfan ae Ifor yn fuan i wyddfod ei arglwrddiaeth. Yr ydycli wedi ymladd yn ddewr, ae i chwi yn benaf yr wyf i ddiolch qui yr oruchaflaeth. Ewuh ar eich gluuiau a derby uiwclx eich gwobr haedd- iannol." Ymgrymodd y ddau o'i flaen tTa y tynodd yr Iarll ei gleddyf allau, a dywedodd- Yr wyf yn eich p-nodi, yuenw Sunt George, eiiib dau i n Byddwch deyrngarol, gwrol. a Syddlon. Oyfodwf.h, Syr Ifar Vfyu eyfodweli, SyrOadfaii )1,)r,),ti" Rhodaodd darawiad ysgafn ar eu hyagwyddau a'i gleddyf, vii ol arferiad yr aaner hwuw, ac hefyd yn awr, gan osod arn.nt yr anrhydedd uehel o farcliog. • •• « • •• » Wythnos wedi hyny, eymerodd rhialtweh mawr le yn hen ddiuaa gaerog Oaer ar yr achlysur o uniad mewn g au briodas yr Arglsyydd-is Margaret lJeôpenser â Syr Ifor Wyn, tra aT yr n adag ) priodwyd y Dywysogea Slyfauwy a Syr Ca-fa i Morolt, canys dyua oedd ei enw cyn iddo jniuno a'r coedwigwyr. Cymerodd y ddau gwpl llawen eu trigfau yn nghartret boieuol yr Arglwyddes Margaret; er yn mhen ychydig at olhya yr ydym) n caeli Syr Cadfan symud i balaa o'i eiddo ei hun, yr hwn a adeiladwyd iddo ar derfyn y gpedwig lie y trt-uliotid gymaint o'i amser mewn dedwyddwch Yn fuan ar ol ei svmudiaid yno i fyw, daeth nentdd galarus i'w anwyl briod un diwrnod, sef mnriolaeth ei i rav-rd, y tywyeog Arthur, yr hwn a datiwyd oddiar ei geffyl tra yn hela, ac a ladd- wyd. cafodd yr hen Gynfareh drt ulio hwyr. ddydd ei fywyd mewn heddweh, ac adroddodd lavfr fwaith wrth ei *yrion hanes, helyntioaTwa Du Ufpa A DiAisnn Y DOAU FRAWD. DIWBDD. I. Y gened'aath gun odla-farwuad I ferwhiol draba; Ciliodd effaith Clawdd Offi,-ac yn tliyrfd Qatu eu ?ii. id iaae Lloegr a Qwalia."

CAPEIi. HBijYO. Cypaefihi UttimiAn.—C>nha'iwydevfarfodydd i urddo UrT. Williams, o Athrof. y ii -la, yn wein- ldo ar yr eglwysi hyn, noa Foccbe* a dvdd Iau, f Dechreuwyd uos Fercher gan Mr J. R Jo-es Bala, a phrcg^t"wy t gan y Proifeswr Lewis, B.A., Bala, a'r Pi.reu f. Jotiua, Llanolli, Caertyrddin, cyn-weinidog Mr Wiliuns. Borea ltu dechreuwyd gan Mr T. r,1w<, 'hla; traetaw d ar uatur eglwys gan I'roSfes-vr holwyd y gofyniadau. can y Part-h D. Widiams,. Rlfuoiau Mynwy (ewthr i'r gweinidog), Y ran a ate,bwyd gan Mr Wilna ns yu hyuod o dod-fio'g a pawrpasol. Wedi cael yr arwvdd o ddewtewa ddwy ochr o'u gilydd, g.e y Paroa Jones, cyn weinidog Capel Belyg, nm felldltb. ill' yr un-leb. Pregethw. d ijiara i'r gw, -t,;Id, Parch T. Johr.Si Llanelli, atherfvnodd Mr Hf-W.li ,Iones, Ty'n-y-tron, dtwy weddi. A-a dd.a .u- enreu^vd w y Pur ii- DnvieH VoeJtrv ^t pliregeth^-ya ca-rs. i it •gU- IJ. Probert. Porthmadog, phregetnwyd helya saa Y Pa e'i n. Jones, PwUt-eli. Va yr hwyr i chre"- wvd gan y Parch D. G. Kvan-t. Penriiriidiad'attn. a pt.reget.wyd gaD Parchn 'r. ca, f.i.y sJn t?. Wi'liam9. Maeuau. Ar ganol  anaeth 'i pr"d.?wR oytt?-u d(i y [\uch T..¡(lhq mfe? I?nc: o ?f)-.):M gwuthtawf. Mr ? ''tMH? wy' a.p? Ah, a th o ho» ?rd<I, yn mlygiad o'u tel nIda!J oa h'? ato. ?.e o'u dymunM?u am e: twyd?.?M m d,- tn?.?. Deohiena Mr Williams ar (?i  mtnwes yr lwr8i, 8e m?e ei gymenad I): a'r ??' Sd?ed?ro?i hun n weithiwr ca;.«i ya yr athrofa yn rho'< sail i ni ?rcdu y b:I\l,.d<Ã gvnyddu yn barhaus mewn parch a (Ieftyddi??,.dt'b- Tvstiolaeth Dud pa-b ydoedd i n.i:8')\ cyf"rrod ydd rhagoroL H.;bl..wyrhMO<-??" ey,,)ry- rhan yu y cyfMfodydd :w<i?m Y" bre.eQl Parchn J. 0. Jones, Pe..ygMe.; ?"?"?'"?/ W. B. MMks,Cnccieth; a H. S. Jones, ,f.r. d ef; er Mri C4eb Samson a J. 8, MaM, 0 Bala.« oi.

TRYOHINEB PONT T TAY. I 0 erwin noson y storm deyrnasai, Duai yr awyr, a'r dyfuder ruai Hithau'r gerbydres lwythog ddynesai 'I'r farwol orsaf! araf agerai l'w hynt hir nwehben y Tay,—a difrod Yu merwawg waelod y mar a'i gwyliai. Ow! y tarandwrf! digter y wendon Ddami ii—ysgarai'r bout yn yogyrion; Neidiai y tramawr gerbydau trymion 0 dud y nefoedd i gnudod Ntifiou Hwythan'r llu teithw\r Hon,-yn bentyrll\1 Yn j myl angeu cyn teimi li ingon. Yn y dig gorwyntni neidiai gwrcn Na char i wared y carcharorion; Augeu mal atwr rhwng y malurion Yno deyrnasai ar drnenusirn; Hmmsnt yr un uca .n yn n;hyngherdl. Y tan a'r agerdd rhwng tonau'r eigion. TTwlibeuy rhyfecthwy. adwy lydaD, Wawdiu enw celfyddyd ei huuan, Ac i wyliau'r Nadolig a'r Calan Seiniau yr&awddfyd a droes yn ruddfan, A hir fydd wrth goflo'r fan,—ar nos Sul, lar a hclbul yn nhculu'r Alban. Brintar.

RHAIADR ARTHOG. Pa bill \uy w'r cynhwtf dwfudreiddiol a glynvir, Yn rho'i ei leferydd in ngensu y graig ? Ai cwniwl du, beichicg, ymrwygodd gan wewyr, N'R gwneutnnr y myuydd yn ddarluu o'r aig ? Esgjnwn hyd risiau y creigiau ysgythrog, I glywed y crochawn, a gwe1'd yr erch wedd; Pa bet U a gaiifyddwn ond Rhaiadr Arthog Ar fron yr uchelgraig, yn gwneuthur ei sedd. 0 olwg ryfeddol, fol pe b'ai i hyrddwynt Ysbeilio olaer don oddiar feldiant yr aig, Ac am y ihyftlgyroh ofnadwy fn rhyugddynt, El "]¡l,'j mcwn eethiwed ar frou y serth giaig: E1 hochain a esgyn i dref y oymylau, Tra'i grudd gan ei dagrau yn loew a llaith Ei chii sydd yn galw'i chwiorydd—y tonau— O'r weilgi, i ddatod ei rhwymau tyn, caeth. Yr af1 ■ ddviifa mewn murmur Be,niarus, Gaii droi ya liamddenol yn ol ac yn mlaen, I rodzii; u'i chalori, ei chuean gariadus Ar droed noeth y mynydd a gwofus y waen: Yn adw 0 -'genen hi glyw donau'r eigion, A'u tAVi i yo eu galw i'w hen arHtJf mad: Yd orwyJIt hi lama i'r dyfnder mswr weithion Mew n brys i gael mynod i fynwes ei thad.

LLYS BRADWEN. lieu Lys Bradwea—pen ein pau, a erys Rlr.vng gorwyllt fynyddau; v gwron, rhwDg ei gaerau, Luoi.it gosp pob gelyu gau. LI/s barn Bradwen yn gamedd — ui welir Oud olion ei f.vwrecfd Y niwyn oen, a'i ram, mewn hedd Hodiaut lie bu aurhydedd. A; ■ o, JOliN HOWB U.

YR WYDD. I OJ cadwn y Hoi pas jedig,—a'r *Vjn, I Tt'1 i gw¡..dct arber ig, Yr Wydd gawn yn ir..idd gig- I Hon a Dd, d I Nado'ig. IOAX Dbudrafth. I

O R ARDD I II BEDD. peff-el t'enaid,—cyfod, edrych,— Gwel y gyseRredw fan- Gethsemaise, He bu'r Ieou •N g.faetllyd chivysi, ar dy rau Cedwir hon mewn cuiftdwiiaeth (iaii holl saint ao engyl uef,— AT): ei jliyf"-lwybrau traethaut y" f". radiant Ixl.) Etn Gwel y llys He bu y Duwdod Ar ei btawf yn ngwydcifod dyn Avnuv- Iwftddyn ar ei '.rst-dd Brofni--fansai Duw ei hun Chi»ilia,'u ddyfal All frvcheuyn Ar gytsetiad y T>uw-ddyn, Ol d y rhe,thfaTM fynai iawnder Ydoedr' ,—Nid oes arno un." Oni. cr b,i), y grculawu dyifa Qroesboeliasant Ieeu cu! "V.; t:i (,cliiiiu creigiau rwygent— Ne lient ftl yr liyrddod hy'; ii o'r hef a gUlUii'i wyneb- Ae! ei haul fel cwmwl oedd Trw y'r tywyllwcb g-iddiai'r ddaear T/eid ji '.i an'jbsit .'i.l floedd! Wodi h vn fe'i rb- ed i orwedd Yn inbyiddelitill oer y bedd, Oy la sicuwydd nu chyfodai Ac I:" welid byth mo'i wadd; (i.id cjfododd Iesu a .wyl Koreu tog y trydydd dydd,- Dc, er t'svaethaf ei elynion, Iopu udaoth o'r bedd yn rhydd! fliiddu2ol'.ict1i jtyflawn gafodd, Can el f iwl yn fythawl fydd ii wyaoh bywyd i farwoiion \'11 ei enw gwerthfawr sydd. O. L. ItOBBItTS.

di;M7vdd, mo'ch »rd erchog—catiad, Tè., W' rd druW,r';g: ,'o .vii'' cblust. balm dan ei cblog d..»i wellj'r frou ddrylliog. I i il«yd*l^ X, cbwcrw ddwir trallodiou-wna Yn winoodd m.h8i11; [hon th.;U» b' a-1 aeth get a bron, ,t gHiiai,—lei .;cn gwiiion. Rhbidolak.

LLYiHVKAU J. G. I LLYTHYR IV. I Hvd yn hyn cysylltiadau allanol ein hen sefydliad cenedlaethol y pethau o amgylch yr Eisteddfod-sydd wedi bodo dan ystyriaeth. Cyfeinwyd at y swyn a r hudoliaeth sydd ynddi i feddwl y Cymro diledryw, at ddwysder ei sarch uagati fel sefydliad gwir Gymreig, no at ei liynafol- rwydd, a pkwys-grwydd y lie a gymer yn haul's diwylliant viii ceuoil. Cafyn awr lViiod gall yn m lollach; gadawaf yn allarol a'r auigylahiadol, a tbriif at y mewnol a'r digyfIJewid; gadawaf y Ian ao ymwthiaf i'r dwfn. Fel i boh gallii arall, pa un bynag ai yn myd mater ai ya myd y meddwl, y mae yn pertbyu i'r Eisteddtod, yn rhmwedd ei chymoriad fel gallu moesol a meddyliol, rym neu yni cynhemd yn cael ei reoii a i lywodraethu gan gyfundrofn o ddeddfau neu e^wyddorion penodol. Firwyth yr ezwyddoMon Y11 rheoli ac yiigcyiemo y ? 1?"? y ??- grym yma ydy IV gwaith; a phrm y mae uu- rhyw ofyniad o gymaint pwysigrwydd i'r Ormrn ceneokarol a'r gofyniad hwn-Beth ydyw tuedd v gwaith a wnoir gan yr Eis- teddfod ? Clywir soa am amcan yr Eis- teddfod, ac yn wir, yr wYf wedi defnyddio yr ymadrodd fv hunan; ond yn ol y darnodiad a roddais uohod prin y gollir dyweydei fod yn ymadrodd priodol. Y mae amclln hob amser yn golygu aincanydd, a hwnw yn fod deallgar a chanddo feddwl i amcanti; ond nid vw yr Eisteddfod ond gallu (lall a di-feddwl, yn cael ei reoli a'i arwain gan gyfundrefn penodol o ddeddfau. Y mae yn wir fod y gair amcan yn hen air a ddefnyddir yn dra chyffredin, ond y mae yn llawn mor wir ei fod yn cael ei (aMiv.-d'.io mewn yetyr tra anmhriodol. Nid oes i donau y môr yr un amcan, ond y mae iddynt eu tuedd; nid oes i wynt y nefoedd yr un amcan, ond y mae iddo ei duedd. Ni pherthvn amcan ond yn unig i fodau deall- gar a rhosymol; ac am hyny nis gallwn arfer yr ymadrodd amcan yr Eisteddfod hob fyned ar draws rheolau rhosymeg a bod yn euog o annghywirdeb mewn termau. Y mae hnfvd eryn wahaniaeth rhwng tuedd yr Eisteddfod ac amcan y rhai sydd yn cynal ei chyfarfodydd, gan na chyflawnir yn ami bob peth a fwriadodd ei chychwyn- yfYTj ac y gwneir yn ftdlftch. lawer iawn na ddaeth erioed i fedrlwl y sawl fu yn trefnu ac yn rhaglnnio. Caf ystyried yn rahellach yn mlaen pa mor bell y gall amcanion dynol lywodraethu ac effeithio er daioni ar duedd yr Eisteddfod; bydd i mi ddychwelyd ar hyn o bryd at y gofyniad cyntaf—Beth yw tuedd bresenol yr Eisteddfod ? Os byddwn vn dymuno gwybod pa un ai codi ai gostwng y bydd yr hiu-fesurydd, byddwn yn cydmaru ei sefyllfti a'r hyn yd- oedd awr neu ddwy yn 01. Os mynwn wyb- odaeth yn mha »yfeiriad y mae Ilonz yn prysur deithio.yr ydymyn ohhaill ei symud- iadau ar y cefnfor yiiystod y dydd neu yr wythnos aeth heibio. Folly hefyd y llwybr diosrelaf i ni gyrhaedd gwybodaeth am dilaid bresenol yr Eisteddfod ydyw rhoddi cipdrem ar han?s y sef/dliad o'i ddechrouad a sylwi vn mha gyfeiriad y mae wedi bod bob amsryn cyrchu. Ni wyddis yn sicr a oedd gan foirdd a cherddorion r'ymru annibynol unrhyw fath o gynhadleid neu gvnulliad y gellid ei alw yn Eisteddfod. Dichon fod y t-addodiadau sydd yn a w., iymi hyny yn meddu ar ryw fath o seiliau hatwvddo], ond gwaith an- hawdd, yn ddiau, fyddni gwahanu y cne- wyllyn o wirionedd oddiwrth y plisgyn tow o ddychymygioii disail sydd wedi tyfu o'i gwmpas yn ystod oesau diweddar. Yr Eis. teddfod gyntaf y gellir ei hystyiied ynffaith hanosyddol ydyw Eisteddfod fawr Caer. fyrddin, a gynhaliwyd, yn ol pob tebygol- rwydd, yn y flwyddyn 1451. Wrth ddarllon cymaint o haues ag sydd genym gyda golwg ar achos cynhaliad yr Eisteddfod hon, y parotoadau ar ei chyfer, a'r hyn a wnaeth- pwyd ynddi, gwelwn yn rhwydd fod- dau brif amcan mewn golwg gan y gwyr a'i gosododd ar droed. Yr oe ldynt yn awyddua 1 gyfyngu ar gylch cyfrin yr Awen, a'i ddvrchafu mewn urddas ac anrhydedd, gan roddi taw trwy hyny ar faldordd disynwyr Beirdd Cocos yr oes; ac amcanent hefyd goetbi a pherffeithio yi- offerytiau mydryddol a ddofnyi'.diai y gwir fardel, a diwyllio ei ddawn a'i feddwl yntau trwy gwrs rheolaidd o addysg yn neillduolion a chymhwysdorau ei alwediaeth. Yn neheulaw yr Eisteddfod yr oedd cleddyf llathrlym i gadw draw bob twvliwv ao yaihonwr ysboilgar, ond :i haswv law hi borthai yn haelionus ddowisol braidd y gwir awenyddion. Cynhaliwyd Eisteddfod Caerfyrddin o dan nawdd y dofig Deheuol, Grutfydd ab Nicolas, a dar- parwyd ar oi chyfer gan y bardd Ieuan Llawdden, yr hyn a elwir yn gyffredin Ystatud Llawddea," sef cynllun i raddio gwyr wrth gerdd dant neu dafod yn ol eu modr a'u diwylliant ceifyddydol. Wedi dyfod dydd yr Eisteddfod, Gruffydd ab Nicolas a roddes yn bwnn ymryson y goreu ei ddychymyg er gwellau mesurau cerdd dafod." Cadair arian oedd y wobr, a mawr fll'r ymgystadlu; oid gwr o'r G-ogledd, Dafydd ap Edmwnt wrth oi enw, o'r diwedd enillodd y dorch, trwy drefnu y Pedwar Mesur ar Hugain, a'u dwyn i'w ffurf sefvdlog bresen<d. Ar y cyfan, gan hyny, y maa yn ym- ddangos fod pleldwyr Eisteddfod Oaer- fyrddin wedi bod yn liynod eguiol ya gweithio allan eu hamcanion, ac y mae pob lie i gredu iddyn1- lwyddo i ddyrchafu barddas nwchlaw dim v bu erioed cyn hyny. Dilynwyd eu Heisteddfod hwy gn Eistedd- fod Caerwys, yr hon a gvnhaliwyd oddeutu 1521. Ychydig a wyddom am yr hyn a ddygwyddodd yn hon; ond dengys llythyr "gwys a gwahawdd" y brenin ya bur amlwg mai prif amcan ei chynlmliad oedd trefnuy beirdd yn rheolaidd ya eu grarldau, yn ol darpaviaeth hen Ystatud lJbiwdden, ac y mae yn bur debyg hefyd mai dytna'r adeo- y mubwysiadwyd mesurau cerdd Dafydd ap Edtnwnt, ar gynygiad Tudur Aled, gan Wynedd a Phowys. Erbyn amser Elizabeth 1,15:38) yr oedd annhrefn mawr unwaith oto wedi llithro i rengau y beirdd a'r telynorion, ac yn 1568 fe gyhifddwyd ail Eisteddfod Caerwys drwy awdurdod freiniol adhyda phob fEurt reolaidd ac angenrheidiol. Yno graddiwyd Simwud Fychan a tlni ereill yn bencerdd- ■ iaid cerdd dafod, a deuddeg-a-deugain ereill yn bencerddiaid cerdd dant ac yn ddyagybi- lon o wahanol raddau. Dywedir hefyd i Sitnwnd Fychan gynyg rhyw welliaiit a ddorbyniodd "fam a. bodrl yr Eisteddfod ar gynllun mydryddol Dafydd ap Edmwnt. Gwelwn felly, wrth ddarllen yr hanes, fod i'r ddwy Eisteddfod a gynhaliwyd yn Nghaerwys yr un duedd yn gymhwys ag Eisteddfod Caorfyrddin. Cyfyugid eu dyfarniadau yn hollol i farddoniaeth a oherddoriaeth; nid oedd ynddynt ddim y gaiL sid ei ystyried yn gystadleu^eth am wobnvyon eu hunig waith oedd graddio beirdd chei ddorion, a threfnu mesurau ar eu cyfer. At' "J 1558, syrthiodd yr Kistedd- j fod i drwingwsg hir, pban ddelfrodd drachefn i fywyd ac egni yn mlynyddau diweddaf y ddeunawfed ganrif, yr oedd yn fod hollol newydd. Yr oedd wedi colli ei hawdnrdod a'i rhwysg breninol, ond wedi enill mwy trwy eangu cylch ei dylanwad; yn lie bod yn gynhadlodd gyfrinachol yn dwyn perthyuaa a dosbarth neillduol yn unig, daeth yn sefydliad gwir genedlaethol &'i duedd i ddiwyllio a llesoli cenedl y Cymry trwy y byd yn gyfangwbl.

LLKWtiLYN A GURON WY. Rhys prys.-Dydd da i chwi, Goronwy a Sian. Ooronwi a Sian.-Ac i chwithau, Mr Prys. Si,in.-Path odfeuon a gawsoch chwi yn Ehyd-y-f/o? [?I, Prys.- Go gal-,cl oedd Li y boreu; 'doedd dim ya bosibl codi hWfl; yr oedd y gyimlleidfa vn feclian a'r hiu yn oer, a'r capel hob ei dwynino. Ond y nos yr oedd tipyn mwy o wres i'w gaol am fod y gynul'eidfayn lluosog, a minau yn toimlo yn b wylun. Sim.—A. arosodd rhyw un yn y seiat 1 I Rh:!8 Prys.-NLa(lito yii wir, peth go anghy- ffrodin ydyw hyny. --AiighN-ffredin! -Y mae rhyw un yn aros bron bob n0S ,Hul yn eiu heglwys ni. iihil,g Ili-i.ls. -P,, both" A oes genych gyfnr- fudydd diwygiodol ? Sian. -O! nac oes ond y mae genym gyrar- fod"weddio anghyfFrodin bob wythnos,ac hefyd y mae wedi dygwydd yu ffortuuus yu d li woddar fod y pregethwyr a fu gyda ni yn bregeth- wyr .Ja, ae yn gymhellwyr aid lgar, yn athraw- iaethwyrhynod, acyn wahoddwyr taer. Yr oedd dylanwad Duw a dylamvad dyn yn cydweithio i gael pechaduriaid at Grist. Rhys Prys.—Leiciwn i ddim ymostwng i wneycl yr hyn y mae rhai pregethwyr yu ei wneyd y dyddiau hyn, sef, tori dros hen pob gwcddeidd-dra i anog y bobl i ddyfod i'r seiat. Yr wyf fi yn credu mewn pregetbu y gwiriou- e Id a gwneyd dim pellach, a gadael rhwng y gwiiionedd a'r bob!. si,in.Wel, wel, os hyny yw eich barn chwi am bregethu nid WY'R rhyfedlu dim fod y blaenoriairl yma heb ofyn cyhoeddiad i chwi- a goreu po gyubi i chwi newid eich dull, a newid ffurf eich pregethau: ni lwyddwch chwi byth fel y dylech lwyddo heb hyny—lkagivoh eich holl hen brogethau a gwnowch rai newydd ar y cynlIun newydd. Rhys Prys.—Nid oeddwn ierioed wedi medd- wl eich bod chwi mor at'urawus Sian. Y mae eich cyn,-or yn uu yin irferol iawn, ond a ydyw yn un priodol i mi weitbredu arno sydd yn beth arall. Sian.— Hwy n diiilon sier fod mercned mevvn eglwysi yn llawer eyinhwyiiach i fod yn gYlIg- horwyr ao yn fl ioaoriaid na'r gwyr. GweU i chwi wnoyd yn ol fy nghyngori, a chewch cyn pen hir ei fod yn un eithaf priodol. Rhys Prys.—Y mae yn oruiod obeth'i ro'i yr hen bregothau heibio, a hyny ar gyngor aierch. 8im.-Ie, rtyntt hi cto—yr ydych chwi yn ddigon mawr i ro'i cynghorion i ereill a rhai digon anhawdd eu gwueyd hefyd,—ond eto yn rhy fycha.) o ddvu i gymeryd cyngor. fihus Pri/s.—Nis gwn i, Goronwy. beth i feddwl o insults eich gwrilig,-ni chyfaifyddais i srioed a'r fath ymosodiad cyn heddyw. Gorotrn■>■—Un a'i llygad yn ei phen ydyw Sian, a 'dywo byth yn gauad ganddi ychwaith; y mae ganddi wuibrtith o bethau i'w dyweyd am danoch chwi y pregethwyr po yr ymostyngai i'w dyweyd. Ond yr ydwyf fi o'r lIn fBrn a hi: a byddai yn ail -enedigaeth i chwi wrando ar ei chyugor. I Llewelyn.—Dydd da i chwi, gyfoillion oil. Oorontuy.— Yn mha le y buoch cyhyd; yr ydyoh wedi CJIli rha-, ddyddorol iawn o'r ym- ddiddan a fu rhwng Siau a Mr Prye. Llewelyn.— Nis gallwn ddyfod yn gyfit,- buin yn anfozi y Parch Meurig Joues i'r stition, a thaflodd hyny fi ychydig yn ddi- weddar. Onid oes bosibl cael sylwoid yr ymddidHan ? Sian -Na, nid oes dim amser heddyw; rhaid i chwi ar,)s nes i'r Gofn-.dydd hwnw ei anfon i'r "papvrnewydd." Qoronwy.—Pan y daethoeh chwi, Mr Pr. a, yma wythnos i ha idyw, son yr oaddym am haelfrydedd crefYIFol, ac fel yr oedd yr Arglwydd yn ei arydnab > 1, a byddai yn burion i ni grael ymddiddan pellach ar y mater. LUwetyn.—Ond y mae rhai pobl yn gwneyd pethau pur aaibcu-t i gael arian at achos yr Arglwydd. Dyna beth'ma—&«zatrs— pethau anghyfreithlon hollol, a chroes l bob yspryd crefyddd, ac hefyd yn anys^rythyrol ac anghyfundebol. <ioronwy.—Goreu po leiaf asif-radi am bethau fel yna rhag iti kael dy auat'u ond byddai yn burion i chwi svdi yn erbyn y cyfryw bethau esbonio y "Lladrnt^ olttiar yr Aiphtiaid. Os gelli di esbouio hyny, y mae yn ddigon hawdd esbonio baz !ars. Sian.—Tewch, da chwi, eich dau a myn d i ddaiteu ar hvneiau anorphen fol yna. lihys Pr-ji.— mae angenrhail i ,ii ei."l gadael; rhaid i mi gyrhaedd adref er mwyn trefnu rhvw fan drefnia iau mewn pryd i fyn'd i'r cyfarfod eglwysig heno. Yr wyf yn Myn d i'r Cyfarfod Miso! yr wythnos uesaf, a deuaf heibio yma, ac arosaf gyda chwi am noswaith wrth fyned neu wrth ddychwelyd. 'ioronwyj Lle,v,,Iy,i I It Si.,tt,Diolch i chwi am Bich eweaui. a si.vriiai del" i chwi. COFNODYDD. I

BETcliSOA. GAIR AT Anduosicus." Darfui'n cy;a 11 ffraeth Vnd'ouicns, .ll-medd yn oj, gyfeiiio at <>ill cytaill h )J Mi Jones Cloth Hall, a minau, 0 bertiiynas i'r ange rlieiirwy id o gael C.1OTA-R00M i Betheala. Ateb w>to ef yn giruaidd, ond si a- ediir, o angor.rh.dd, .dierwy 1-1 ''byd ca'.ed," tod y pato al:an o gwistiwn yr ale houo. Oad yu awr y mae v Bethe,.ia;d yn nn u.-d i gael o-ny-j rS>a. orol, o'r fath beth, lieu refr'.ahment room, ile y ceir tamaid o g igini id bias e > phna cymedrol.aiiiii a cdd o bob math o'r di "ly hi sydd YI1 dis.chr^ta < rhoddi raaeth i ddyni->n, a dim (,'r diodydd sy td ya pe.ndroni, penwi-itni, ti me(ittwi dytit.,u. Oeir yno hefy i y nawvddiadaron dvdfji 1 ac wythuosol, fel y bydd yn llo y p»U Iwbl ieua uc srael ychwan egiad uwybodaeth, &v. a ■ yg 1 y leiulwyr >-a a'r dixffostwyr gad He oysa u" i gyfarfol eu ,l\'dd heb berygl dwn;o e.,i c -,niirialau .i,. Rill ev'dardalwr antariaefchua Mr Tliomaa, drusint, svdd yu ""f,lu y lie, vr oshr ar"U i'r heol i'w dy efya HUh-afroet; ae os ee r oefno .aet'i, gua fod wi:eyd yn deilwog <> tin dref vii NgI1Yrtlt!.l — R 0

CODPOETH. I ltANU Otkullbii'F.iol Te: id.vu nad .-w oau itviaeth y *o"i chydmata a '-»a coTawl eiateddfodol, yu cael y s-,Iw a'r ••stvriaeth a deilmga. Ceir rhai vn band i gyst (t!a ar lwysan eisteddfod inewn uar-.anu defuyn nad oes gaa- diiut oi.d dirnadarfch le ■ nairherffaiih pa fodd i fodi tfVi gvnuHeidfad. Oreayu y%w hyn, oli,t- pau vstyrtom bwysigrw dd ("t iadaeth ycy?e.«r Urcdu mai on cam effeitliiol tu ig at eidiwvgiid yr ein canu evoullf-i ifaol fyddai- o,naiiad cyman- fiiocdd cerd ii ro! yu ein cyniydogaethau, fel ag a geir Kie-*n pa: than ereill o'r wl.»d. Ymevn ii;.hymydogaefh '>edp eth, er o>.gnipVt ddigon o ar-weinwyr c 'n'1 cynulleidtaol, ag sydd hefyd yo selog dr<-s :w d-Uant yr achoe da" ya ei boll ¡ (;y^ylitia'an, a idle- t, r. via? n 'l\li 8,"1 t!il:(hi'l ddwyu oi-• >;<, oa <; ni iuta gerddorol o'r i ith f vyaf liwyddia o us. tlet.h ana byn, t.ybed, a ddy- wed v bardd geridor Neiflon; Mr Ed vard Jones, I Bwlehgwyn; Mr Th > aas Jones, Minera Mr Thomas Jo .ea, tailor, Oo«dpo«tti; Mr Joseph Hartley, Adwy'r Cla »d.i, a" eieil' a lIllejd euwi. At eich gwaith o ddi'"rif, frdyr. Gwnewch loliant y < ya "gr y a ogoneddus. — Mtcnwr.

EPPS'S COCOA. -GRATEIKTL AND COMPORTIJlQ. n' a thor()uh knowledge cd the natural laws Wbi?h govern the opeiationsot dig-ti.,? a?,,i nutrition, anA by. (!We- ¡r lioto1a;\feit I;x:.¡ I Cocoa, Mr. Epps has provided our breakfast tables with a delicately 4v re?i beverage wliieh may mvF? us y heavy doctors' bills. It Is by the judicious use of each cles of (liet that a c titution may be gradually built up uutilstrong enough to resist every tendency to disease. Hundred* ot subtle malarUN are floating around us re .<1, to attack wherever there is a weak point We may es.-ape many a fatal shaft by keephg ourselves well fortifi id with pnre blood aud a properly nonrishe?l franu."—Oiuil Ham* Owetu.- Snid only in Packer labelled—" Fames Bppa & l o i Homoeonathlo Chemists, London. "-Also maker8 ?i Bupa'u 1 .Uocolate B?? for afternoon nae. sx WQ8

Yt wythnM ddiwe idaf 91.5?4 ?edd nifer y boh")? derbyn cymorth plwyfol yn Uun?aio. 0 b,i r r ??dd5l,Mmewutlott-i. 'M?Jloeddy.;?., am yr un flwyddyn 7 lljnedd, Mawr y?f jr tlodion yn y ddinaa gyfoethocaf yn y byd, (hide GwnMd cais ?m amryw gwmnia') at p °8t- feistr yr wythnos ddiweddaf am id(!.J rj;:jMp.8t. etampiau urbenig mewa cysy)ltial a'r cv?"? ,,?idd o od?ii ?Ir:au yn y B.ms C?.i)o "r?' wedent fod y cynl?m preenol o gyni!0 <1" ]!ytbymodau ce)' io? atferol yn ?<M.)( } p)a  ? r ]Iytbymoduu cel iog arferol yn gos-id pia4 Jrn y swyddfeydd dan demtMiwn. i l,drata )1.'11 y dra theb.Y y cydsynÜ y Postfeistr a'u ca-:9. 0 Ymafym?Mbeid?garweli ei "'nevd i f 1 lo<mddio M. Bratiano, prifwetnllog RQllrn¡:: YmoMdwyd arno gan un o is aelodau j fl-^w aeth,-Petrac wrth ei ouw. Ond Hw? '? Bratiano i don grym ? ??yd. M •• mL. :?.? d?wram ei einioes. Da!lwrd yr ym 3 Ay N id yw y clwyfau a dderbyriodd B?.?? .?** drymion, ac y mae efe yn ?weHa yn g.a,M. '? Y mae son fod rhywb- th tehyg i Mene"rj ei eefydlu yn Rwsia, a'r Tywysog Otroyn f:ith o beu ami. Bydd r Ymherawdwr, er hyn » c^dw yr hawl i besderfyuu miterion 0 h d i«- h neu ryfel, am ei fod yn dra awyddus i g-Aw dp, erau ds a Germani. Er tod y Czar a'i fb h,.tl,tf yn pahaniaethu mewn ha-n ar am! i bwn y maent ar y teleiau goreu a'u gilydd. Ymddengya fod cerddarion Clw,dol Rir nin ham yn awyddu8 am wneyd p b pd v" ??5 aidd ac mewn trefn Gwyd'i'o m-n' ,??, i wneydarinnMMdi'w trcutio yw y N?/lr; »r do?arth hwu. Anfnn.Mant -'¡8 ddydd h'?ndi' weddaf at brif swyddog yr he idgeidwaid yn Bir. mingham yn gofyn am ei ganiat ] i < hwuea y ..it." hyd yn ddiwe.idar yn yr liwyr. V can-" lyniad fu iddynt i gael can.iatad i cnwareu "n can iadau noeaw. hyd rhwng hauer nos ac un o'r gloch y bore Nos Lnn dlweidaf, yn Whitehaven, mewn cr- farfod blynydiol yn perthyn i grmdeithas o dafaruwyr, "r oedd yn brepenol yn tn ?g er ill itr Cavendish Beutinck, r aelo I Soueddoi dros y Pe Hwn yw y dyn sydd new dd alw y Cymry jD gryzlwyth o Gym-y ati vvbo lus a birbarwld '» am iddynt ddangos drwy etliorai sir 'laernarfoa eu bod yn parhauo b'aid ihy-id d gwla-tol a chre- fvddol. Cyfeirhi gyda galar at y ffiith fod se. fyllfa ei-yfeilliiii ta;amyd']o! yn dra g^.aaanol- i'r hyn ydoedd yr am ei hyn y flw, ddyn ddiweddaf. Cwy.iai fod can ar y Sal yn .t,f.d yo betli tra ff isiynol a dy MdM yn dra cH verwnad yw y tsfa-nwyr yn cael eu cefuogi gt-i bahl fed 1 won na 801r. Ktholjab K!!mAT. T mae y newyd ijon ethol. iadol va pvha«i i broft mai teÚnh1 ^argylf .diu j bellach yw sel dr v; Rhyddfrydiaeth. "r Cmnier o L?,r p w l o Ij?rp?l (fthyddfn .wr, w?tli gwrc,) ?afo4d eth d dros Kendal. Yr oedi 653 o bl.-riiewiau d""8 Mr Harris, r ymgeisyd C>idwa lol, 953 Iros Mr Cropper, a mwyafrifo 300 felly dros y .iweddaf. Adeiladu Tr hews siiik aw« — H sVcsir foil wyth gnut o ddynion wedi ymgniull ddydd LllAn yw Licraoim, yn sir Mayo, i adeil idii ty i MeTinwr o'r enw Breunae, yr hwn b,tll n«i 5 i,-mdeithaa y Tir. Dechreuwyd y g* <■th am a -w y bare, ac yr oe ld vr ;:dii!ad brou wedi oi orph.n erbyn pedwar o'i gloch y pry 'aawn. A ydyw y Laud League yn gallu gwneyd g-vyith'nu ? YMG,119 AT Mcxakladoud WKTIi Bo-iT-LAMP.— Yn llya yudo] dioas LTpwl, ddydd I oi, ger bran Mr 0. Aipiuall, Crhuddvvyd Patrick lann«han, 24ain mlwydd oed, o gyflawni ymgais at hunan- laddiaddiad, Oddeutu haner awr wedi un ar- ddeg noa Feroher caufyddo id poby d o'r euw H'Garry y carcharor yn crossi aerfydd ca-lach poced oddiar bost lamp yn William ReLiry-streek yn y ddinas grybwyile lig. Ohwiliodd am hedd. geidwad, ac yn fuan cauf ddoid Kbif 681, a darr'u i'r ddau dori y carchar ;r i lawr. Yr odd yn dliddmlai ar y pryd, ond jwellhaodd, ac yr oeld aro^l diod arno. Gohiriwyd yr achos. Llofruddheth mbwx Oa < p. — Ychydig ddy ddiau yn ol, d'HgtiUtydr1<v)'d corph marw dyn ag yr oedd yu atnlwg am i ei f>i wedi ei lofnidd'o trwy gv l ei ddyrnodio yn ei beu a bwydl, mewn ojof yn Verøsel>z, yn agos i t. :\Ia,1ric. cnitre- VaUis, yn Switzerland. 0 herw-d l ,)úfóler a ayc-hdy ile, ni I oedd y corph niarw wedi c rhaedd ond g.addau brchan o Ivgredigaeth ac o herwydd hyi) v, yr oedd yn hawdd ei adnabod fel eiddo dyn o ddyffryn A.pS'a, yr hwn a p dlwyd, neu a ddidau- odd o'r golwg mewn modi dirgelaiid tua diVY flyuedd yn ol. Berni- fad dwy ddynn a dyn o'r g;mydogaeth yn gyfrano.< yn 7r anfadwaiti, oad V ma-ut hwy wedi gadael y cwmwd er's amryw ajo"dd, so i.id oes ceb yn gwybod yn :nha le y via nt yn awr. Prynu yr Amsek.—Y -na' dymonllwyddiaunus wedi bod n gyffredin ya fawr eu gofa' rh.g gsast-affu anser. Hauiold Argtwydd Ne:a)a ei fuudujoliaethau, m-dld ef ei huu, trwy fod yn wastad cliwarter awr o flae-a y ge'yn Byddai Napol.)o!1 va astutio ei onawr m >r inwi ag yr astud ai fapiau mies y frwydr Yr oe Id vr Ar- lywydd Washington mor tiodedig o ara oiol, fel, pan yr oadd ei ysgrifen. di primte yn -iy .v. dyl, fel espnia am ei oiiawr yn rhy .af. a ;;tebai, — Rf¡.iid i chwi gad oriawr newydd, neu v iter aid i mi gael ysgrifeuydd uewydd." E!i!iu B irritt, « gof dysgedig, a ddy wed iddo bigo i fyny awer o'i wyb .daeth o haner cant o wahanol ieithoedd yn yr vspeid;an rhwng ei lafurwaith ar yr eingioa. Dr Mason tood a wtaeth ei -ryfieithiad o vaith L'adin M- heolydd Lluti lain, with f/n d a dyf >a yn ei ymweliadau à chleiflon. lthod lai yn ei logell ddwy neu dafr dalea or gyfrol DarHeud y g,-t- ran fel y byddai yn cerdded neu farchogaelh, nes iddo ei har;raphu ar ei gof; ac yaa efe a g: fi :ithai hyny yn ei feddwi-pa gyfMtVad, ar 01 dychwelyd adref, a ysgrifeaai ar baprr; ac felly, pan orpiieowyd y gw nth, di^ v edd e'e wedi c)lli munud na ch-ili 1111 y nwelii-I. Rioilard Baxter, yr hwn a y.^rileao ld fwy o lyfr-iu, < dra- dio l ali fwy o br-getnau ua;; un gwei.iido? arall yn ei oes, addysg-dd i'r gwehvidion yn Ki der. rainatT gyly-i-u ily-rw cref d iol wr.'h yr offer gwen fii y Izal P:t Ltlerbyii addysg wrtu iaflu j WI\f<.Ol.

MWffGLAWOD. Nos Lun d:wed,laf <;yuhaliwy" cyngherdd a cliybtadleiuetfi yn ngbapel y W-ieyaid, dan lywvd-liaeth ac atweiidad r I'arehedig R. Wil. liams, iihos, ac Ehedydd Ial, pryd y gwaaanaeth- wydgau Mrs Snau .Tones. Mr S L1 >y!, Wrt«: aam; Mr J. Minor Lloyd, Mr J. E i wards, Mr Tiiomas Jones, Saleui, yu ughyda'r Bwlchgwvn Glee Party, dan arweiniad Mr f Jones. Yn Y8tod v cvtaifod gwobrwywyd am ddaillen ac ndrodd, Ntr John Follv am garni, Miss H. Nf Jones. "(IwBgo cyiseiniaid £ i llafariald:" Mr S. Price (N bo). ALu yr 'HIJl,v1l ar Ueiygion y Ctiwarel- gorl1 Mr G. Beltoa. Peuilliou ar Udeddf Newydd y Oladdfeydd goreu, Mr 511;n Roberta. A r. y t.¡\"th\ViI ar "Hunau-ymwadi -d goreu, Mr Lt. E'i»»ards, Bwlchg»yn. Bfiiniaid: A law Aluu. Oanrhawdfardd, i>UuTstw>th: f Parchedig It Wiila ns, Uhoa, ae Eb dy id ltd. Gwuseth pawb eu rhan yn ,anui'>I id v euwedig y vice party, yr hwn a caf.vdd ganmol- iaeth acl-el gau Canrbawd'afd l. Oawareuw.rd ar y berdoneg can Mr Robert Edwards, Wern-y- gaaeg.aek Tir.