Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
19 erthygl ar y dudalen hon
YN YREN. I
YN Y REN. I LFOS SAD-WRIT. Tawelwch ar ol ystorom sydd yn bodoli yn air Caernarfon y dyddiau hyn. Y mae pob eliou yr ethojiad wedi diflanu, oddigerth rhyw ddarn o bapyr yma ao aow ar y parwydydd a 4am o enw Rathbone IIRU Nanney arno. Ao am f, wn i hefyd y mae teimladau chwerw ooddyut yn ffynu yn adeg yr etholiad wedi dyfod i'w hiawn drefn. Y maent hwythau y dynion duwiol "(?) hyny oeddynt yn sefyll i fyaydros Griationogeoth yn amser yr Atholiad wedi dychwelyd i'w ffyrdd eu hunain. Un path sydd yn lied amlwg—fod y Toriaid yn edffaxhau mewn llwoh a lludw eu bod wedi bod mor ynfyd a dyfod allan i wastraffu eu harian, eu hamser, a'u doniau athrylithgar i ddim ond i ddangos gwendid Toriaeth a chryfder Rhydd- frydiaeth sir Gaernarfon. Y mae un peth yn dra sior-air Ryddfrydol at y earn ydyw sir OrternarfoTi, ao y mae lie i obeithio fod y Toriaid erbyn hyn yn ddigon oall i waled mai ofer fydd iddynt wedi hyn afloayddu ar keddwoh y wlad. Os caiff Mr Rathbone fyw i ymladd brwydr dros air Gaernarfon eto, ofer lydd i'w wrthwynebwyr ddo'd a fficil Undod- iaeth" i chwareu ami-y mM y wlad wedi syrSedutu-yfathohwareuaath, &0 Yn enwedig te y rhai oeddynt yn chwareu ar y &dL—Y niao son am IIABLIONI MB EATHBOKE yn ddiarebol: cyfriflr ef yn djrwysog haelioni a dyngarwoh. Y mae ei enw ya fendigedig mewn cannoedd o deuluoedd yn y deyroas. Nid oes nemawr gael nac eglwys yn Lancashire nad ydy Wilham Rathbone wedi cyfranu tuagatynt, ac y Mae ya lied debyg na fydd yr un oapel yn sir Gaernarfon cyn hir na fydd Mr Rathbone. wedi cyfranu rhywbeth tuagato. Ond gadawer i'r gwr da gael ei wynt. Y mae wedi gwario miloedd o bunnau i ymladd brwydr Tmneillduaeth a Rhyddfrydiaeth dair wythnos yn ol. Ond nid oynt nag y cafwyd declaration of the poll, a sicrwydd fod Mr Rathbone yn aelod Seneddol dros sir Gaernar- fon, nag y dechreuwyd ei orlifo i Uythyrau yn gofyn ei ewyllys da at y naill beth a'r Hall,- un dyn wedi colli ei geffyl, un arall wedi colli ei fuwoh, un arall wedi tori ei goes. Y mae -capel y lie a'r lie o dan ddyled drom, a'r oapal arall ar gael ei ail-adeiladu. Y" mae aisieu gostwng tipyn ar bwlpud lapel ac eisisu rhoddi clustosrau ar sêt fawr capel P-. Ao y mao pob un yn ei dafodiaith a chyda ei ddawn ei hunan yn gyru at Mr Rathbone oyn pen pedair-awr-ar-hugain i ofyn ei ewyllys da. F, ddywedir fod rhai llythyrau wedi eu nysgrifenu yn barod cyn dydd yr etholiad, ao wedi eu noatio ar ol cantyniai yr ymgyroh. Wel, wn i ddiiu beth y mae Mr Rathbone yn feddwl o'r sir fabwysiedig. Os ydyw y bobl yn dechreu ei flingo mor fuan, wn i ddim beth a ddaw ohoiio mewn amser. Mri Gol., yr ydwyf fi yn ystyried gwaith dynion yn ysgrifenu at Mr Rathbone mor fuan ar ol yr etholiad, yn dangos, fel dywed y Sais, I I waid of good taip, "-y mae yn dangos mean-neu digyffelyb ao an- faddeuol. Gadewch i'r dyn gael ai wynt. Oafier mai nid ethol Mr Rathbone a wnawd i fod yn rhyw lath o "beiriant eyfranu," ond i gvnrychioli ein golygiadau yn y Senedd. re8yn 0 bath vdvw fod cymaint oy awch yn ein gwlsd am arian at bob peth, a bod dyn fel Mr Rathbone i gaol ei drethu mor drwm am yr anrhydedd o'n cvnryohioli.—IJn o'r pethau mwytf doniol a glywais er's Uawar dydd oedd Oymro genedigol o un o ardaloedd mwyaf myn- yddig sir Feirionydd yn bwrw drwyddi ac yn vinosod ar Y WASO GYMRBIG. I 'Dyw ond megys doe im' gofio i'r gwr wneyd ei ymddangosiad yn uu o brif ddinasoead Llnagr fel glaslanc unieithog, heb wybod fawr o'r iaith fain heblaw yr hyn oedd angenrheidiol tuagat bethau cyffredin masnaoh. 'Rwy'n coflo aad oedd neb fel efe mor barod i sefyll i fyny dros hen sefydliadau Cymreig. Ond erbyn heddyw v moe bron a gwadu ei iaith. Y mae j llanc yn un doniol a ffraeth, ac y mae yn thaid i mi addef ei fod yn 'gallu siarad iaith y Saxon yn bur gywir a llithrig; ond nid yw hyny reswm yn y byd paham y mae yn rhaid iddu wneyd ymosodiad ar bethau Cymreig. Nid ywjy wasg Gyrareigyn ei olwgond "truth," ac nid oes yr un newyddiadur yn Nghymru yn werth ganddo ef gymeryd i'w law, heb son am ei ddarHen. Nid oes, medd, yr un Uenor Cym- reig yr oeshon yn werth darllen ei ysgrifeniadau; —gwagndd, 0 wageid,-gwagodd yw y cwbl. Os clowch o hyd i'r brawd ryw dro, Mri. Gol., chwi welwch fod ganddo mewn un booed rifyn o'r "Nindeenth Cent nary," yn y llall y Contemporary Review a than ei gesail un o gyrrvlöll Thockefav." Ambell waith bydd ganddo yu t>i tatcl&l' gyfrolau o waith ei fa- vourite aaitt,,r, The History of Pendennis," The History of Henry Esmond," The New- comer," The Virginians," ao felly yn y blaen. Os ydwyf ym cofio yn iawn, y tro diweddaf y gwelais ef yr oedd yn darllen y Miscellan- IOUS," vn CvnWYI I I Jeams!s Diary, a r "Snob Pinxfs." Yr oedd yn ca«l llawer iawn, meddai, o bleser o'r olaf a enwyd. Wel, nid wyf yn dymuno awgrymu dim, na gwneyd dim casgliad. 'Boes neb wedi cael mwy o bleser yn darllen jrweithiau ThacVeray uach gohebydd gostyng- Ødig Ond nid ydyw hyny wedi peri iddo erioed ddibrisio awduron ao ysgrifenwyr i'r wag Gyareig. Darllened ein oyfaill lai a meddylied fwy. Yr wyf yn deall fod yn y ddinas y mae yn byw ynddi yn air Gaernarfon amryw o rai tebyg iddo ei hun—ryw fath o I I Youlikg Wales Club." Y maent yn cyfarfod aoson bobwythnos i drin materion uwchlaw eu hamgyffred. Y mae rhai ohonynt yn ooladd dalMtdM yn myI uar 'unorthodoxy, a bydd raid i'r Hen Gorph edrych ati neu bydd i'r oyfryw rai- so y mae ya eu plith athrylith gwych,- idyfod a gau athrawiaothau ifynwes yr eglwys. Ond digon ar hyn y tro hwn.-Owyliu flawen i chwi oil. AHDEONICUS.
YNYS ENLLI.
YNYS ENLLI. An T TBAMP."— Bu Morfab ar y inrnp yn Un- dain am y mis diweddaf. Mwynh iodtl gy- maint ar ryfeddodau y brif-ddinas nea meddwi ariwnt Pan y caiff gyfle, a sobri, I,. riada anfon salt neu ddau yn awr a phryd arall am y pethau a Xwload ac a glywodd; yn ugUyda phendM tybu, pan yn myned oddicartref y tro neaaf, ofalu am Fltr Forwyn i ysgrifenu yn ei le. NawiN MAwit.-Bu Enlli, oherwydd y tywydd Tstormun yr wythnosau o'r blaen, am ysbaid o dair WJthnos heb gymundebrhyngddi a'r Tir Mawr." YU y cyfamser gwnaeth y newyn tobacco, te, a siwgr ei ymddangosiad mewn llawei lie yma; a bu un o gyühod yr adgyflenwad mewn dirfawr ber) gl am y llwvth a'r dwylaw. LBCSIWS —Tra yr oedd olwyaion chwyrn y lec- liwli yn troi oddiamgylchyn y "Tir Mawr," yr oedd eu gwy-t i'w deimlo yn nerthol iawn yma. Syuai un fod Rathbone y Sais yn Rhyddfrydwr, a Nanuwy 1 ( ymro yn Dori. OoEiosKTH.-Oherwydd annghyfleustra, ni bu yo^a gc^lcrrth y tro hwn, ond hwriedirdllthlu yr orueliafiaeth mewn dull mwy eylweddol.—Utrfai.
I-LLANBERie.--
LLANBERie. CVMOHSBVB. -Cynhaliwyd y cyngherdd kwn yn y Conceit Hall, noa Iau, y 16eg cyflsol, o dan lywyddiaeth y Perch G. T. Parry. Gwananaeth- wyd yuddo g.n Miss Maggie Pritchard, Miss Kvana Mri u • H. tewis, J. G. Pritchard, 0. E Williams, a J, E. Griffiths. Yr oedd Tndeb Oorawl Eryri, o )an lywyddiaeth Eryr Eryn. a SflHQit Bres l,hllrng, o danarweiniad Mr Fids- ??Mtr? 1 y» gwneyd eu rhan yn ardder- 0« 'agt lwyù1Ümt y cyfarfod. Cafwyd oyng-II kM?t rhaKOMt..icbvnu!Uad UuoM? iawn. Tredd allan yn Jlwy ddiaut T? oi MMan ananol. Y ".ith t?tWfod?n yr f?"' B?er o gyliOD. M!og a irddlawn wedi ymSvrno yn bwyllgor i stcrfiau addyit (jerddorol i MO blent yr ardal, ac yn yr ymdrech hon eud<t--„»»+ i < deg punt-ar-imgain o d'lyled. Methent or p 1) cais a dyfod i'r Ian. Yuffodus, pafodd cawsMit gan y gwr flyddlawn a'r didr i n .»fr David Jones, Bedoil- ian, i gymtryd eu liew, ac yr oedd hyny yn Bicrhau eu -'gan na adawodd y hi awd y ma ddiro y ynddo heb weled ei orplien. Llwyddwjit cyfran o'r arian trwy danysçiIl8'¡1l I"n, a thrcfnwyd y oyugherdd hwu i orj '-i r. gwcddill yr h) n a waaed ya anrh) drdd" u: tod dros dsir ptmtyu •woddi'.l ar ol talu yi ho" "d' 't>d, y thai a rarnwyd rhwng y cor a'r sein<io:f. 1» lasera ddyweyd fod MrD. ?. Parry, art'si??i. B"thesda, w" gwas. lIIaethu fel cyfeilydd Kdluch "«ia pobpeth a 4OAh edda yn dda. J
ARHOLIAD YSGOLION SABBOT HOL…
ARHOLIAD YSGOLION SABBOT HOL METHODISTIAID OALFINAIDD 11 ARFON. ADRODDIAD VB ABHOLWYR, A DDAB- I ???WTD YN NGHYFARFOD MISOL 1 BWOEDI. RHAGFYK <M. 1880. Daeth 1*8 o ymgeiswyr yn rnlaen i sefyll yr arholiad. Ar un olwg y mae hyn yn ymddangos vn nifer go fawr, ond nid ydyw oi-d bychan wrth ystyried niter y plant sydd yn ein hyagolion rhwng eg a phymtheg oed. Daeth yr ymgeiswyr hyn o 27 o wahanol ysgollon, ac felly fe welir tod lluaw8 o ystfolion heb anfon cymaint ag un ymgeisydd i'r gyatadleuaetb, Anfoaodd Oarneddi bedwar-ar ddM, Llanllechid dri-ar-ddeg, Tabernacl ddeg, tra y maeamryw o'r 27, megis Salem, Gatehouse, Llaurug, wedi anfon ond un yn unig. Edrychwyd dros yr holl bapyrau gyda'r gofal mwyaf, ac fel hyn y maent yn cael eu rhebt-fu Dosbarth I., 21; dosbaith II., 32; dosbarth III., 25; wedi methu, 50; oyfanswm, 128. Rhoddwyd deg o gweatiynau i'r ymgeiswyr, a hysbyswyd yr enillid tyst-ysgrif os etholid pedwar yn dda. Niter y maroiau am atebion oyflawn i r holl gwestiynau oeld 250. I enill tyst-ysgnf yn Dosbarth I, yr oedd 150 o farciau yn angenrheid- iol; yn Dosbarth II., 90 ac yn Dosbarth III, SO o leiaf. I blant dan ddeg oed, byddai haner y nifer uchod yn ddigonol. Anhapiis ydyw fod oymaint a 50 wedi bod yn aflwyddiannus, ond tra yn awyddus i fod mor dyner ag oedd yn bosibl yn yr arholiad cyntaf, p oeddid yn teimlo fod eisieu cadw anrhydedd yr arholiad i tyny, ao i sierhau i'r wlad fod tyst- ysgrif yn brawf o lafur ac ymroaaiaa, ao nia yn 8A,an. Profa yr arholiad hwn fod yn ein HyagoHou Bab- bothol blant galluog, talentog, a Ilaturus, a bod euhathrawon a'u rhieni yn euhyfforddi yn ofalus. Nis geilir siarad yn rhy uchel am bapyrau yr ym- seiswTT sydd yn sefyll ar ben y rhestr, yn enwedig yr oiddo Henry Edwards, Siloh, Oaeraarfon, bachgen 14 oed. O'r 250 o farciau posibl, enilledd 240, ao y mae yr holl lafur o ran trefn, destlus- rwydd, a chywirdeb yn neiUdiiol o ganmoladwy. Efallai y dylid hysbysu nad oedd sefyllfa unrhyw ymgeisydd ar y rhestr yn cael ei benderfynu yn y gradd Ueiaf gan lawysgrif, na siUebiaeth, na threfnusrwydd yr atebion; ond yn uutg gan y wybodaeth ysgrythyrol a ddangosid ganddo. Papyrau da hefyd ydyw yr holl rai sydd wedi sier- hau lie yn Dosbarth II; ao fely dywedld, y mae y rhai sydd yn Dosbarth III wedi mill lie yno ar dir oyflawnder, ac nid wedi eu gollwng i mewn o doeturt iL thrugaredd. • Priu y gwnaed digon o ymdrech i ddwyn yr arholiad i sylw yr ysgolion aci symbylu y plant i lafur at ei grier, ond efaflai-fod mantais yn hyu ni gael gweled beth ydyw ffrwyth llafur 1l isgoj Babbothol yn ei dull arferol o weithio, a rhaid cy- faddef nad mor foddhaol ydyw yr hyn sydd yn d'od i'r golwg. Pan yatyrit fod y maes y llafurid ydddo yn gymhaTOI fychan, sef y pedair-panod- ar-ddeg oyntaf o'r Actau, a bod blwyddyn o amser yn cael el dreulio gydag ef, ao mai y plant mwyaf galluog a blaenllaw yn yr ysgolion yn gyttredin oedd yn d'od yn mlaen yn Ymileiawyr, digalon braidd oedd darllen rhai o'r atebion a ddaeth i law. Nid dyasunol ydyw fod plant 13 a 14 oed yn methu ateb cwestiwn mor syml a, II Beth- oedd Oornelius a ba le yr oedd yn bVw?" neu yn ateb, Jeru- salem, Joppa, Oesarea," &o a'r owesUwn, "Pa lo y dygwyddodd twfedigaeth Paul P neu yn methu dywedyd dim am Stephan ond iddo gael ei labrddio. Dlgrifol iawn oedd rhai o'r atebion i r cwest„iwn oyntaf, sef gofyniad am eglurhad ar nifer o eiriau sydd i'w cael yn y penodau oedd yn faes llafur, megis "Lysoyd, ptdtear carnalion, trofaui, bnrett,' Ac. Wele engreiphtiau o rai ohonynt .-—Lytvyd: wedi ei ddewis, cael ei ddwyn o flaen y llys, wedi ei lnago, Ac. FiditfQr-cciitiolwn pedwar cwr y byd. Bitrttr: math o awydd, poliemm, cyfleith- ydd Iledr, hellwr. Mae lIe i ofni ein bod yn oymeryd yn ganiataol fod yr addysg a welnyddir yn ein hysgolion yn fwy effeithiol a pharhaol nag ydyw mewn gwirionedd. Hyderwn y bydd yr arholiad yma yn foddion i alw sylw holl garedigion yr Yegol Babbothol, ae yn en- wedig athrawon y plant, at y PWYII o fod yn ofalus i gael adolygiad manwl a chyson o'r gwersi y llafurir ynddynt, ao i wneuthur ymdrech i ar- grapbla y Gwirionedd ar ddeall a chof yr ysgol- eision.. DOBARm I. (Marciau Cyfiawn-250). (Maroiau 150-250). Rhit. Baw. Ysgol Maroiau. 1 Henry Edwards 8iloh 240 2 Anna M. Rowlands. Twrgwyn 226 3 John Williams Pentir 225 4 Robert Hughes Dinorwic 204 5 Hugh Thomas Twrgwyn 197 6 John Pritohard Hermon 192 7 Grace Williams Twrgwyn 191 8 Hugh T. Roberts *Diolgwylfa 190 9 John Roberts Oarneddi 189 10 Mary E. Williams, Twrgwyn 186 11 Morgan R. Jones Jerusalem. 184 12 Annie Jones ..Gate House. 182 13 Richard Hughes Oarneddi 182 14 Griffith Levrts Bethel 181 15 Hugh O. Rowlands Twrgwyn 174 16 John R.Ellis Ooed-y-parc.. 167 17 Robert Jones Waenfawr. 168 18 Hugh Parry. Rehoboth 163 19 I<:nu J.uea Tabernacle 159 20 Mary J. Jones Disgwylfa 158 21 John J. Roberts 155 DOSBARTH II, (Marciau 90-150). Rhif. Enw. Ysgol. Marciau. 22 Jolm H. Williams Dysgwifa 1451 23 John W. Williams, Gorlan. 145 24 Lizsie Griiffth Rehoboth 145 25 Alice Mary Market). Tabernacl 142 26 John E. Williams Oapel Coch 186 27 William J. Owens Hanrag. 133 28 Ellen Williams.Pentii 133 29 Hugh Parry. Twrgwyn. 132 30 Anne Grifath Brynnarau 131 31 Owen Williams Bethel. 131 32 Hugh Moetyn Tabernacl 131 33 EUis Williams Oesarea 124 34 John E. Hughes Dysgwylfa 123 35 =,l D. Hughes Tabernaol 120 36 Thomas O. Jones.Salem 119 37 Ellis Williams Bethel. 119 38 Henry Thomat). Oarø.eddi. 119 39 Thomas 9. Jonat. Twrgwyn. 116 40 Jane Ellen Dayies. Oapel Ooch 113 41 Laura J. Williams Fachwen ItS 42 John W.Jones Tabernacl Ill 43 Richard Jones. Bethet. 109 44 Hugh H. Jonee. Dysgwylfa, 106 45 Griffith 0. Owen. Twrgwyn. 105 46 William 0. Hughes Dysgwylfa 104 47 Grace E. Evans gatem 99 48 Matthew Roberts. Hennon, 98 49 WMm Ll. Williams.Such 96 50 Shunamees Jones.. Llanllechid 94 51 John Lewis Peutir. 91 52 Lissie M. Gri1Ð.th" Tabernacl 110 53 Ellis Owen. Horiah. 89 DOSBAITH III. (Maroiau, 50-90.) Rhif. Enw. Yøgol. Marciau. 54 Robert W. Ellis Fachwen 85 55 Morris Williams. Oarneddi 80 56 Griffith O. Griffiths Waenfawr. 80 57 Mary J. Jones UanUecMd 76 58 Thom" Lewi* Owm.y-glo 72 59 Pritchard Edwards Blloh 72 60 John Jones Owm-y-glo 70 61 William O. Williams Bethel 68 62 Altred R. Rob,rts Brynteg. 67 63 Biehard W. Roberts Oesarea 67 64 David Williams Bryn. 64 65 Maggie A. Joiaes Diogwylfa 64 66 Howell Parry. Waenfawr. 62 67 MaryK. Williams Oapel Ooch 61 68 Jane E. Evana. Oarneddi 59 69 Annie Williams Tabernacl. 59 70 John Hughes Dinorwig 58 71 Margaret A. Evans LDliannoUrwecig hid 58 n John Rowlands. Twr.gwyn 55 73 Marg.O. Hughee. Tabernacl. 53 74 Jane Davies. Jerusalem. 50 75 Margaret Hughes. Oarneddi 50 76 Catherine Owens. Salem, Ll'll'ni 50 77 Hugh Roberts Owm-y-glo 50 78 Ellen Jones Evans Llanllechid 50
I-TALYSARN. j
I TALYSARN. I USDD-OTNOHEKDD Y OPFBSWR POWBI.L.—Oyn- haliwyd yr uchod nos Wener diweddaf, yn yr Assembly, room, dan lywyddiaeth T. LI. Jones, Ysw., Brynafon. Gwasanaethwyd gan y Nantlle Vale Brass Band, y Talysarn Glee Party, cyfeill- ion Mr Powell a'i ddysgyblion yn y lie hwn, John R. Owen, a Llew Llwyfo Gwnaeth pawb ei ran yn dra chanmoladwy. Oaed un o'r cyngherddau difyraf y buwyd ynddo erioed. Yr oedd y oynull- iad hefyd yn gyfryw ag oedd yn sicrhau el" da. -Da genym gael hysbysu darlteawyr y (Jnudl fod gweithwyr a meistr OHWARBL TALTSAEN wedi dyfod i ddealltwriaeth unwa,th eto. Nid oes ond tywyllwch ar bethau ti-a Otiv.rtrcl Peuybryn hyd yu breeenol. Gobcith- ) ,vii fod gwawr at dori ami.-Gor y Dulyn.
flOMON OIRDEHEULIR. I
flOMON OIRDEHEULIR. I (Qddiwrth ein Qohebydd Noillduot). I Ar ol I mi ysgrifenu yr wythnos ddiweddaf I ychydig o fanylion TANCHWA MW-T-QRAIO, _11 I yr ydym yn cael tod nifer7 liaaaeaigon weu. -i I nyddu, ao yn awr yn 101. Prydnawn ddydd Sadwm ar ol y ddamwain, yn mhen rhyw os awr, codwyd o'r pwll hen *r o'r enw John Morgan, yn fyw. Yr oedd coed ac ysbwrial wedi syrthio arno, ond flurflent fath o ongl ategol uwoh ei ben, tel nil. chafodd fawr niweidiau oddiwrth hyny, ond dl. oddefai yn benat oddiwrth efleithiau y tagnwy. Y mae y gwaith o gyfodi y oyrph o r pwll yncael ei ddwyn yn mlaen gyda phob prysurdeb, a dydd Gwener codwyd tri yn ychwanegol ohono; feuy nid oes ond rh)w bedwar-ar-ddeg ar ol yn y pwU mwyach, y rhai yn ddiau y deuir o hyd iddynt yn fuan Y mae pwyllgor dylanwadol wedi ei Sui fio, i'r hwn y mae Mr Gwilym Williams, ynad cyflog- edig y Rhondda, yn gadoirydd, ae Arglwydd Aber- dar, yn ngh. dag aelodau seneddol y air, yn selodau. Mewn llythyr a dderbyniasom oddiwrth y pwyllgor hwn boreu heddyw hydbysir mai aifer y b/wydau a gellwyd yw 101, i 68 o b, rat y perthynai teulu- oedd. Oynwysa y 68 teuluoedd hyn 64 o weddwon a 177 o blaut. Oyn y byddis yn alluog i estyn ey. northwy fel ag y gwneir mewn amgylohiadau oy<Myb bydd yn ofynol oa?gtd trysorfa 0 un-M- ar-bymtheg o bunnau, ac apelir yn ddifrifol am gynorthwy 0 bob cyfeiriad. Dymunwn ninau gy- feirio gair yn ostyngedig at ein brodyr a'n cyfeill- ion yn y Gogledd, y rhai ydynt yn alluog 1 gyf- ranu, coflwch weddwon ac amddlfaid trallsdus Pen-y-graig yn yr adfyd blin hwn; a pheth bynag a gasgloch neu a gyfranoch, anfonwen hwynt i'r committee-rooms, Pen-y-giaig, Pontypridd, wedi eu cyfeirio i Mr Gwilym Williams, y cadeirydd. Diau y gwneir casgliadau yn y rhan fwyaf o gapelau Morganwg at yr aonos adfydus, a thrwy ranau ereill o Ddeheudir Oymru.—Dyywyd cy. huddiad o I LOFBWBDIABTK OWIEPODDOL, ddydd Gwener diweddaf, yn llys Tl ynadon, Faynor, sir Frycheiniog, yn erbyn Daniel Phillips, 18 oed, mab i dafamwr, a Herbert Williams, 17 oed, rpab i ftermLWI-iddynt tod a llaw yn marwol. aeth Mr Howell Jones, amaethwr, yi^Ystradfelite, ar yr 2il o'r mis hwn. Erlynid gaff Mr Bishop, Aberhondda, yr hwn a ddywedai i Howell Jones, ar yr 2il o'r mis hwn, adael ei flermdy, get y Senny, yn y boreu er myned i farchnad Aberdar, Ile yr arferai fynyehu. Tua saith o'rgloch yn y prydnawn dyohwelai at ei geflyl, ac ar ei ffordd adref daeth i bentref Ystradfellte, lie y rhoddodd ei auifail i fewn, gan dreulio ychydig amser yn y New Inn, a btl mewn cydymddyddan yno a chyfaill iddo o'r enw Wm. Thomas. Wedi aros yuo am ychydig amser aeth y trancedig i lawr y pentref i wneyd eglurhad o barthed i ferlyn y oy- huddid ef o adael allan o'r ystabl gan UmMtiy y Blue BeU. Nid oeddynt yn hollolaicr pa un a yd. oedd Herbert Williams yn y typan gyrhaeddodd y trancedig yno gyntaf. ond yr oedd yno yn ystod y prydnawn. Oymerodd yr amgylchiad le 0 fewn oylch o 50 Hath, Y wybodaeth gyntaf fod y tranc- ediif yn gorwedd ar yr heol a rodrlwyd gan Herbert Williams, un o'r oarcharorion, ond ni chymerwyd sylw 0 hyny gan *r y New Inu, yr hwn a ddywed- odd y byddai Jones yn allnog i godi ei hunnn. Wedi cael ail-awgrym i'r un effaith, fodd byuag, daeth rhyw bersonau i'r fan a chawsant Jones yn farw. Eglurodd Mr Bishop yn mhellach y ceid tystiolaetn fod y caroharorion wedi bod yn ymlid ar ol y trancedig. ao un ohonynt wedi oael ei weled yn tadn caregyn nghyfeiriad Jones, yr hwn, arol ntaft. a tyrtModd i'r Uawr. Profld hefyd fod KDylaunyie, l PhUUpit wedi de!87lar y tystion hyn i beidio dyweyd dim am yr hyn a weliant, ao y byddai Williams i wneyd yr un peth.-Y tyst cyntaf a alwyd cedd Ann Jones, gweddw y trancedig, yr hon a ddywedai ei bod yn byw yn Nant Coch, er Senny, yn mhlwyf Defynog. Yr oedd y trancedig yn ffsrmwr, ao ar foret yr 2il o Ragfyr gadawodd ei gartrefi tyned i farchnad Aberdar, lie yr arferai Red. Vi welodd ef ar ol hyny nes yr ydoedd wedi marw. Ymddangosai yn berftfith iaoh pan adawedd ei gartref. Mr David Yalentine Reea, meddyg yn byw yn Aberhonddu, a ddywedai iddo, ar y 7fed 0 Ragfyr, wneyd archwiliad 11.11 mortem ar y trancedig yn Eglwys Illtyd, a chatodd fod ei benglog wedi ei ddryllio yn y fath fodd fel nM gallai gymeryd Ue drwy gwympo yn unig. Rhaid fod yr ergyd wedi ei rhoddi gyda nerth mawr. Cafwyd amryw dyst- iolaethau ereill, ond y pwysicaf ydoedd eiddo Thomas Havard, yr hwn a ddywedoddwnad adwaenai y trancedig. Gwelodd y carcharor Williams yn taflu careg, ond nis gwyddai at pwy y taflai hi. Tr oedd yn taflu y gareg at rywbeth tus Aor-o b *I# y Now Inu. Gwelai Howel Jones geryr horn blook at y pryd. Wedi myned i dy John Jones ar neges, aeth yn ol i'r New Inn, pan welodd y trancedig yn gorwedd ar y ddaear a'r oarcharorion yn ei ymyl. Y oedd hyn, efallai, tua phum' munud ar ol iddo weled y gareg yn cael ei thafta ? Yr oedd wedi gweled y oarcharorion yn flaenorol yn taro eu traed wrth y llawr at Howel Jones, ar ganol y Jford" fel yr a'i tua'r horn Itok. Pan welai hwynt yn sefyll get bron y trancedig, ni chlywsai hwynt yn dyweyd nac yn gwneyd dim. Gofynwyd i frawd y tyst gan Herbert Williams, am godi y corph, ond gomedd- odd hwnw. Yaa aeth efe i roddi hysbyaiaeth i'r New Inn, ao yn mhen deng munud ar ol hyny daeth Herbert Williams i fewn a dywedodd fod y tranoedig yn gorwedd ar yr heol. Yr uu noson galwodd Phillips ef allan o'r New Inn gan ddyweyd wrtho am beidio mynegu i neb eu bod arot y tiancedig. Yr oedd Phillips yn siarad ag ef hefyd dyddiau Gwener, Sadwm, a'r Llun, ao yn dyweyd wrtho am beidio dyweyd wrth neb eu bod ar ol y trancedig. Wedi croesholl a gwrando ar dyaUo!aethau ereill, trosglwyddwyd y carchar. orionisetyneupraf ar y cyhuddiad o ddynladd- iad yamrawdlyanes&fBrycheinlog.-Noo p.w.h? y 14eg, anerchodd Syr E. J. Reed, yr aelod Seneddol drea Fwrdeudret I CABKDYDD, I yr etholwyr yn nghapel mawr Wood-street, yn y dref hon. Cafodd yr aelod anrhydeddus dderbyn- iad brwdfrydig iawn, ao adolygodd waith y senedd- dymhor diweddat, a rhoddodd ergydion trymion ar ben Ardalydd Salisbury, ao ereill o'r Toriaid am eu hanghysondeb yn belo y Weinyddiaeth bresenol am gario allan raglen y Weinyddiaeth Geidwadol, yn ei gysylltiad i'r Owestiwn Dwyrein. iol. Patiwyd pleidlais unfrydolo ymddiriedaeth yn yr aelod anrhydeddus.—Dydd Llun, y laeg cyflsol, cynhaliwyd cyfarfod cyffredinol olowyr I ow. AJSSDAX, yn Marohnadle y dref hon, dan lywyddiaeth Mr D. Morgan, Mountain Ash. Daeth tua 2000 yn nghyd. Siaradodd Mr Jehu Jenkins, Llanfabon, yn Gymraeg, a Mr Phillip Jones, Abertileri, yn Saesneg, a phaswyd yn unfrydol y penderfyn- iadau a gaulyn: — Yn let, Fed cyfundrefn gweithis naw awr ydydd, i ddechreu lonawr S. Yn 2il, Fod idiolchgarwoh y cyfarfod i gael ei roddi i'r Llywodraeth am eu hymdrechion i adfer ymddiriedaeth yn y byd masnaohol, ao yn gwystlo i wneyd yr holl yn eu gallu l'w cofnogl yn eu ilafur dytodol. -Yu 3ydd, Fod y oyfarfod hwnyn anghymeradwyo yn fawr y meddyl-ddryoh o amodi allan o Act Oyfrifoldeb y Meiatri fel gweithred a fyddai yn anghyson i u llafur yn y gorphenol, yn sarhad ar '1 Llywodraeth bresenol, ae yn niweidiol i'w diogelwch yn y mwngloddiau. —Yn 4ydd, Fod y cytarfod yu cymeradwyo gwaith pwyllgor y dosbarth yn ymdrechu cael diwygiad yn y tollau tramorawl, ac yn gobeithio y oynrychiolir pob cangsn o fasnach yn Mynwy a Deheadir Oymru yn y gynadledd ddyfodol yn Nghaerdydd.—Yn 5ed, Yn marn y oyfarfod hwu y byddai apwyntiad is-arolygwyr mwngloddiau, wedi eu dewis gan y gweithwyr, i arolygn glofeydd mewn dosbarthiadau tanllyd, yn foddion P.Ii yn fawr ffrwydriadau mewn pyllau g10,- Parotoir M gyfer y HIDOLM I yn Merthyr, e chynhelir eisteddfod yn y Drill Hall ar y dydd; a pherfformir "Esther" yny Temperance Hall, yn yr un dref, gan Mri Hughes Brothers, o'r America. Yn Aberdar, perfformir y Messiah" yn y Temperance Hall, gan Gor Undebol y He, dan arweiniad Mr Rhys Ennø,- Oynhelir yr eisteddfod flynyddol yn Nhreherbert, ao eisteddfodau ereill yn Ngwm poblog y Rhondda.
LLANF AIRTALHAIABIR. __I
LLANF AIRTALHAIABIR. OTKOHIIRDD.—Cynhaliwyd eyngherdd yn nghapel y Methodistiaid yn Llanfair ar )1 8fed cyflsol, pryd y cafwyd gwasauaeth Mr Edward Myrddin Jones, Bangor, a'r Elwy Choral Union, dan ar. weiniad Mr Evan Jones, pryd y canwyd darnau chwaethus gan y naill a'r llall. Os bydd i'r cdr hwn barhau i ddiwyllio eu hunain, diau y daw y Cliornl Onion yn gaffaeliad i'r dyffryn. Oanodd Mr Jonah Roberts a Mr Robert Roberts, Orown; Air Thomaa LloydDaries, Nant; Mr Evan Jones a Mr William Jonas, Tygwyn, Uannefydd.-Go. hebydi. ———— = — = =——
I-__OWMYOLO.-u ---I
OWMYOLO. u I MAUWOLABT* A. OltAPDlDIOAKH Ma DiVAIf JONBS, PAKr-T-CBLTN —Nid yw ond megys doe genym goflo yr adeg pan yr oeddym yn defnyddio yr ysgrifbin er cofuodi marwolaeth yr hen ddiacon aarchus John Roberts, Ty Newydd. Erbyn heddyw y mRe yn dyfod i'lI. rhan y gorchwyl pruddaidd o hy b oa am farwolaeth y diacon Eyddlon a'r Grist?on gleew uchod, yn ei 70 mlwydd oli oedran. Tr oedd yr ymadawedig yn un o'r rhai a gafodd y fraint o sefydlu yr achos Methodistaidd yn Owmyglo, a chyda sel a ffydd- londeb neiUduol y gwasanaethodd ei owydd bwysig o ddiacon gyda'r enwad hwnw am y tymhor maith 0 dros 30 mlynedd. Diau y teimlir colled fawr, ae y gwelii bwlch amlwg yn y teulu a'r eglwys yn marwolaeth y gwr anwyl hwn. Gadawodd briod a lluaws o blant i alaru eu celled ar ei ol. Dydd Sadwrn diweddaf cydgynullodd tyrfa luosog er gweinyddu y gymwynas olaf i'w ran farwol, yn mha un y gwelsom nifer o wein- idogion a diaconiaid yr eglwysi oylchynol. Gwasanaethwyd wrth y ty, trwy ddarllen a Kweddio yn edwyb a difrifol, gan y Parch J. 0. Jones, Llanberis. Gwasanaethwyd yn yr eglwys gan y parchus beriglor, ac ar lia y bedd gan y gweinidog, y Parch David Williams, Owmyglo. Wedi hyn dodwyd y corph i orwedd yn y bedd, lie y eaifT orphwys yu dawel hyd udganiad yr udgom diweddaf.—JShtiydd y Gvm.
Advertising
Ymddengys oddiwrth y ddeihadeb ddiweddaf fod poblogaeth dinas New York yn 1,806,577 cynydd o 264,285 mewn denp mlynedd. Nia oes yn <,to Louie, Mo ond 338,000 o drigolion, yn 11e yr haner miliwn a ddyagwylid. Y mae Cincinnati, yr hon a elwir Paris America, yn lie enwog am gwrw, moch, a cherddoilaeth. Gwnaeil yno y Uynedd 655,6*0 o brilau o gwrw, set cvnydd o gan' mil er y flwyddyn flaenorol. A ohymeryd i fewn gyntreh darllawdat Ooyiugton a Newport, bydd y swm y. 708,320 o farilau, neu yn dyn ar ddwy flliwn ar hiigtiii o sl'yni. Rhifa y Bedvddwyi yn y Tftleithau Unadig eleni 2 la3, ar gyfer 2,102,034 y flwyddyn ddiwaddaf, net cynyad o 31,010. Oynwysa OYFAILL YR AELWYD bob wyth- BØII Ffug-chwedlau, hanesiaeth. bywgraphiaeth, eerddoiiaeth, gwobrau, &c.-Addyi;g a dyddan. wch i bawb yu 1 teulu. P'i» la., I—47H
stR ROBERT CUNLIFFE, A.S.,…
stR ROBERT CUNLIFFE, A.S., A PHWNC YR IWERDDON. Nos Weaer diweddaf, wrth anerch ei etholwyr yn Neuadd Gyhoeddus Gwrecsam, dywedodd 8yr R. A. Cunliffe, Barwnig, A.8. dros Fwrdeisdrefl Dinbyeh Y mae yn aumhosibl anerch cynull- eidfa 0 Gymry y dyddiau presenol heb eu llon- gyfarch am y fuddugoliaeth Ryddfrydig ar- dderchog a enfilwyd yn ddiweddar yn sir Gaer- narfon. Nis gallesid cael gwell prawf 0 ddifrifoldeb etholwyr y sir na'u bod wedi dewis yn olynydd i Srr Watkin Williams foneddwr nad oedd Gymro, a'r hwn, mor belled ag y gwyddai ef, nas gallai siarad gair 0 Gymraeg, ac na feddai gysylltiadau Heol i hwynt, ond yr hwn a ddeual yn mlaen, yn cael ei gymeradwyo yn unig gan ei gymeriad per- sonol uchel, a'i ymlyniad hir-barhaol wrth eg- wyddorion Rhyddfrydig. Y mae yn debygol fod llawer ohonoeh wedi darllen araeth Syr Stafford Northcote yn Aberhonddu, yn roha un y rhoddai y boneddwr gwir anrhydeddus ganmoliaeth uchel i'r Cymry am wresawgrwydd eu calonau a chlirdeb eu penau. collet mai y briodoledd olaf a arwein. iodd i'w llwyr wrthodiad 0 weinyddiaeth Iarll Beaconsfleld." Wrth son am sefyllfa pethau yn yr Iwerddon, dywedaiAr- glwydd Palmerston a ddywedodd er's deng- mlynedd-ar-hugain yn ol 'fod drygau yr Iwerdd- on yn olrheiniedig i hanes yr Iwerddon,' ae nid oedd undyn a wyddai am y ffordd yr oedd Lloegr wedi llywodraethu yr Iwerddou am y ganrif ddi- weddaf a wadai eu bod yn dioddef yn awr I fesur helaeth iawn oddiwrth bechodau a diffygion eu tadau,-a benthyelodyfynlad o araeth ardderchog o eiddo Mr Courtney yn Staleybridge ychydig ameer yn ol, 'y tadau a fwytasant rawnwin surion, ac ar ddannedd y plant y mae y dincod' Y mae y darlun a dynwyd iddynt yn ddiweddar gan ybarnwyr o sefyllfa pethau yn mharthai Debeuol a Gorllewinol yr Iwerddon yn gyfryw nas gallai, ac na ddyJai un. rhyw Lywodraeth ei goddef. Gan nad pa faint allai fod eu cydymdeimlad â thralloaau, ië, tra- lioda-i dyfnion pobl yr Iwerddon, baid iddynt oil gymeradwyo y penderfyoiad yr oedd y Llywodr- aeth wedi dyfod iddo i ofyn, ar gyfarfyddiad ebtwydd y Senedd, am foddion gorfodol. Pa fwyaf oedd eu hawydd i symud i ffwrdd bob ang- hyflawnder gwirioneddol, cryfaf i gyd yr oedd eu penderfyniad fod i Lywodraeth y Frenhines gael parch ac ufudd-dod trwy hyd a lied y wlad. Y mae yn ddiamheu mai peth hawdd yw dyweyd y dylasai y Llywodraeth fod wedi defnyddio modd- ion gorfodol o'r blaen, a sicr yw fod digon o feirniadu felly yn bod ond pe ba'i gorfodiaeth yn welliant i'r drygaa ydynt yn anrkeithio yr Iwerddon, gallem ddyweyd gyda phob diogelwch y bua-al yr Iwerddon erbyn hyn y ran fwyaf lwyddiannus a thawel o'r Deyrnas Gyfunol. Wrth siarad ar hyn 0 bwnc dywedai Syr Robert Peel yn 18a9, Dlgon prin y geilir cyfril fod yr Iwerddon wedi ei llywodraethu gan y gyfraith gyflrelin am un flwyddyn oddiar eu huniad;' ae eto ar yr amsar pryd y gwnaeth 8yr Robert y sylw yma nid oedd yr Iwerddon yn dawel na llwyddiannus. Y mae anhawader neillduol mewn cysylltiad a daliad tir yn yr Iwerddon-set tod pobpeth a wneir yn Lloegr gan y meistr tiri gael ei wneyd yno gan y deiliaid. Yr ooddpohydian, porth, &c., i'w brynu ftg arian y deiliaid; ac hyd Fesur Tir 1870, yr oedd ya agored i dirfeddianydd caloa-galed, pe ba'i yn dewis tafluei ddeiliad allan, i wneyd hyny heb ei ddigolledu am y gwelliautiu a wnaeth ar y tir. A oedd yn rhyfedd i awdurdod mor uchel a John Stuart Mill i ysgrifenu yn ei PrinHplet of Political Economy, Y deitiad Gwyddelig yw yr unig greadur mewn bodolaeth nad oes gaaddo ddim i'w enill trwy ddiwyd. rwydd ychwanegol, na dim i'w golli trwy ddiogi ychwanegol."
ILERPWL.I
I LERPWL. I I fOdJiierth tin OoMyid NeilUhtol.) I Not SADWHII, Ba??M y ??oM.-Fr -M<«MM—y 01/) GwJaørr y ?-?'-?. a Deddf Gufrif^ Miirtriaid.—Cyfarwyddicyr y t?)? yr y?t?. ???.<?<j?,«<?/?,, ?M?-f OambrUn ?A<M-?<? hi T.t ?.-y?wyy.? 0!r??<? ?.?? ?' '"?. Bychan y tybia pobl sydd yn byw mewn 1W*, tawel yn nghyrion allanol f.erpwl ac yn 1 *lad ps mor debyg i Sabboth y Cyfandir ydyw y nJu Sanctaidd yn rhanau canolog ein diaas -ltd4 Lime-street, London-road, ac Islington kae y dull diweddar o adael ffenestri siopau heb shntters arnynt dros y Sul wedi gwneyd Ranelagh-atr lleoedd eraill o amgylch y Central Station yu tebyg t bazaar dwyreiniol na dim a welodd nohTr trefl gagleddol yma erioed o'r blaen. (4an goft, pobl o waedoliaeth dwyreiniol ydyw y rhai sih yn gwelthio o dan sylfaeni y Sabboth Prydeini. Pobl o'r un waedoliaeth oedd y prif offerm^ halogi dydd yr Arglwydd er's blynyddau lawall rhanau isaf y dref, fel Park-lane a Paradise-stteet trwy agor eu siopau llymion a thylodioJ yr olwg amynt, a hwythau, eu mpddiannim yn pistedd a lledorweddian ar gadc.,y an, oa n, byddai y tywydd yn rhy oer iddynt, i geMo detil cemiogau y neb a elai heibio. Ond erbyn bM dyma ral siopwyr mwyaf a chyfoethocaf ein di4ai yn gwneyd pob arddangosiad dichonadwyiv nwyddau, heb eto agor eu drysau i wertbu at,- y dydd hwnw." Yr oedd llawer o'n cyfoesoliol yn y wlad hon yr wythnosau diweddaf fa llefain yn groch yn erbyn y symuiad diweddar yn Senedd Germany i gwtogi ar rydJS yr Iaddewon yn y wlad hono. C*yn y German- taid yn ea herbyn ydoedd nad oeddynt yn ym. gymeryd 1, nac yn ymblethu ag, arferion y wiA ond, yn Iledaenu eu barferbn eu hunain ar y (ht. maniaid. Ac felly y mae yn Lloegr heddyw m? o arwyddion eu bod hwyyndebycacho'n Haddtw. eiddio ni, yn y byd siopyddol o leiaf, nag i ni eu Cristioneiddio hwy. Y tyttem Seisnig sydd yn milwrio fwyaf yn erbya cadwraeth y Sabboth ydyw ein railway system. Yr ydym, bawb ohenom, gwreng a boneddig Ilea alleyg, pregethwr ac offeiriad, wedi colli pob math o deimlad o anmhriodoldeb trafeiliogyda'r trSn ary Sul, gan nad pa mor ddibwys fyddo y neges. Ac am swyddogion a gwasanaethyddion y railways, y maent hwy wedi myned yn hollol ddideimlad i gysegredigrwydd y diwrnod. Ond Did wyf a am eu dal hwy yn gyfrifol am hyny. Y Sul diweddaf cyfarfyddodd 1800 ohonynt yn y Gaiety Theatre, Islington, i ystyried cynygiad iireetort y London & North Western iddynt gyda golwg ar fesar cyfrifoldeb Meistriaid am ddamweiniau i'w gwas- anaethwyr. Mae y mesur rhesymol hwa yn dy. chrynn cyfarwyddwyr a rhanddalwyr y cledr. ffyrdd a'r owmnitu mawrion yma; a detll- yddiant bob dyfais i gael gan eu gweith. wyr i gytuno i ryddhau y meistriaid oddi- wrth ofynion y ddeddf; ond teimlad y gweith- wyr ydyw, hyd yma, mai gwell bod o dan y ddeddf hon na bod dan ras eu directors. Mae y peiriant gornerthol y Limited Liability Co npanies yma yn effeithio yn rbyfeddol ar bobl y mae eu cymeriad personol wedi enill iddynt j teitlo ddyngarwyr, ond cyuted ag yr eisteddaat II gylch bwrdd directors rhyw gwmni mawr, trawl. ffurflr eu calonau tyner yn galonau haiarn. Ni fynwn ddyweyd mai bai peisonau unigol ydyw hyn,ond yn hytrach mai uno efleithiau y ddeddi." Wei, weithwyr, gan fod i ehwitbau weithiau ddeddf i'ch amdrliffyn, gwyliweh am eich bywyd na fydd i chwi ei thori a'i gwneyd yn ddifudd. Mewn lie arall, heb fod yn mViell o fan cyfarfod y railway servints, yr oeddynt hwythau y Gwydd- elod wedi tyru wrth y miloedd i chwareudy mawr i gadw cyfarfod i bleidio y Land League a Parnell a'i blaid. Llywyddai y Dr Coinins, A.8.; a T. P. O'Connor, A.S., oedd y prif siaradwr. Condemniwyd anerchiad y Prif farnwr Gwyddelig May, a'i aylwadau ar y terrysgwyr yn rr Iwerddon mewn iaith rhy arw i ymddangos mewn argraph. Pa wlad, wedi'r siarad, sydd Mor lin a Ohymru lonydd?" Tra y mae yr Iuddewon a'r Ceuedloedd sydd yu gwneyd i fyny ein poblogaeth fawr yu ymder- fyegu, yn ol y darluniad brysiog uebod, yr ydym ni y'Oymry yn treulio ein Sabboth a'n horiau hamddenol gyda phethau llawn mor ddefn/ddiol, er yn llai terfysglyd, megys cystadleuaeihau llenyddol a caerddorol, fel a geir mewn cysylltiad &In HysgoKon Sabbothol, Eisteddfod y Gordoflg- ion, ac Undeb yr Vsgolion Sabbothol. Gwelal fod yr Undeb bwn yn dechreu tori tir newydd trwy g*el darlithiau ar bynciau diwylliadol. Eu prif fa^s hyd yma ydoedd eu arholiad blynyddol mewn dys^eidiaeth Feiblaidd, gyda chyngherdd blynyddol y mil plant; ac y mae y naill a'r llall ohonynt wedi eu hen sef/dlu. Y cyntaf i dra- ddodi darlith yr Undeb yd/w y Faroh John Evans (Eglwysbach), a'i destyn fydd "Nerth Arferiad." Taatyn dyddorol a defnyddiol, er ei fod wedi ei rygnu gryn lawer fel testyn traethod- au cyfarfodydd llenyddol; ond y mae ynddo ddigon o faes i athrylith mor doreithiog ag a fedd Mr Evans. Yn yr Association Hall, Mount Pleasant, y traddodir hi, ar y 4ydd o lonawr, a Dr Robert Gee yn gadeirydd. Ya y neuadd hon o eiddo yr Young Men's Association y cynhelir Eisteddfod y Gordofigion eleni, a dywedir fod golwg obeithiol am an lwyddiannus iawn. Y mae 33 o gystadleuwyr ar y maes am y gan "Cadeiriad y Bardd,"—gwobr gan Miss Mary Davies. Mae y cystadleuwyr ar y testynau ereill yu lluosog. Teilyaga yr hell Eisteddfod bob cefnogaeth yn ei neuadd newydd, ac ar ei dydd newydd, a elwir gan y SaeMn yn 11 boxing daV," eleni, y 27ain cyflsol, yn lle d'oo ar draws ein ciniaw Nadolig, fel y byddai arfer. Yn yr un lie y bydd y Cambrians yn perfformio y Messiah nos Fereher nesaf. Yn lied ddigrifol y digwyddodd fod eu prit gantorion oil o'r enw Williams, ae wrth weled eu hysbysleni ar y parwydydd y mae lluoedd o Saeson yu meddwi mai aelodau o un tylwyth Cymreig ydynt; a chan mai enw Mrs Maggie Jones- Williams sydd ar bea y rhestr, tybiant mai hi » w eu mam oll I Y mae Mr Williams (Pleuydd) yn enill iddo ei hun enw da fel areithydd o radd uchel yn Leijpwl a'r cyfSniau. Y mae nid yn unig y dirwesfwyr a'r Temlwyr Da, ond cymedrolwyr a Uymeif.wyr, etL gair da iddo, am ei fod, yn ychwanegol at ei allu areithyddol swfuol, yn wr boneddig aidd a chymedrol, wedi dysgu dangos drwg medd wdod a Uymeitian heb ddangos ei fod yn cashan y bobl sydd yn eu harfer, ond yu tosturio wrthynt. Gallai llawer sydd yo arfer siarad yn erbyn pechodau ereill gymeryd gwers oddir rrtho trwy ddangos tipyn o deimlad tosturiol -at y sawla bregethir ganddynt, yn lie ceryddn a chondemnio yn drag'wyddcl. Y mae llwyddiant neillduol m di bod ar y cyfarfodydd adfywiadol mews cysylltiad it eglwys y Wesleyaid Cymreig yn Trinity Road, Bootle. Ymunodd naw ¡'r eglmy g nos Sabboth diweddaf. Y mae y Paichedi, gion W. Off en Jones, Ismhael Evans, a John jones, Abermsw, wedi bod yn ymdrechgar a IW ;utus iawn at hyd yr wythnos hon. Heno y war 3 y Parch Griflth Ellis, M.A., yu pregetbu yn T rinity Road.
Advertising
HW )fr¡.int y Merched" y?yw oae1 TdhwuD I tm brisiau UTMpool ganE. Parry, MaA?t.t?wnTe, 'en-y-fr'?. ?bedir trwy hyn <A<M'?<'t««? ya .h<>b p".H o ?. a4459-j.
- LLITJI 0 MTBOMDA. .I
LLITJI 0 MTBOMDA. YR DTSITHR." — uofus genym yn yr etholiad a srymerodd le yn mfmebrilldiweddaf goel ein rhoddi ar ein gwyliadwriaeth i beidio rhoddi gwrandawiad i leisiau "adar dyeithr" oedd yn talu ymweliad a'n hardal y dyddiau hyny, Mngyfeirio at Mr Watkin Willia-ns a'i ganlyn- wyr —nad oeddynt i ddibynu llawer arnynt, gan y byddai y cyfryw yn oymeryd eu hadenydd ao yn ein gadael cyn braidd y byddem wedi cael golwg arnynt. Pa un a oedd yr areithydd yn llefaru dan yebryd prophwydoliaeth nl8 gwyddom-ce yw yn ddarostyngedig i'r ysbryd yna, bydd yn gaff-eliad i'r blftid,'—ynte damwaiu ydordd i sir Gaern xrfon golli ei .,hynrychiolydd galluog, nid ydym yn gwybod. Pa fodd bynag, yr ydym yn foddlawn iln sefyllfa, gan fod dyrchaflad yr aelod anrhyd- eddus vn gymaint anrhydedd i'r air a gynrychi jlai ag ydoedd iddo ef ei hun. Cawsom olynydd teilwng iddo. Y mae yma "adar dyeithr" eto yn talu ymweliad i ni, sydd yn ddrain ya ystlysau rhyw ddosbarth yn yr ardal; acyrydym yn cael ein beio am wneyd sylw ohonynt, a'n rhoddi ar ein gwyliadwriaeth gymaint gyda y rhai hm a'r rhai y cyfeiriasom atynt yn barod. Nid yw yr adar hyn yn ein cymydogae'th yn yr urn cymeriad yn hollol a'r rhai eyntaf. Cynyglal y cyntaf i ni egwyddorion, a dadleuent dros eu gwerth mewn sefydlogrwydd a pharhad. Cynygiai yr olaf amryw nwyddau i ni, a dadleuent dros eu rhagor- oldeb a'u rhadlonrwydd; ac megys y cariea y oyntaf y dydd ar gyfrif eu hegwyddorion, felly yr olaf ar gyfrif gwerth a rhadlonrwydd eunwyldau. Nid yw trigolion yr ardal hon yn edrych ar yr arwerthiadau hyn yn yr un goleu ag y gwna masnaohwyr yr ardal. Tra yr edrycha yr olaf arnynt fel yspeilwyr y wlad, yn cynyg nwyddau anfarchnadol am unrhyw bris, edrycha y cyhoedd arBynt, ao ymddygir tuag atynt fat caffaaliad i'r ardal yn yr argyfwng presenol, pan y mae y cyflogau yn iael; a phrawf nad vdynt yn cael eu twyllo ydyw y derbynisd parhaus a roddir i'r arwerthwyr,—fed yr ardalwyr yn gwerthfawrogi eu nwyddau. Olryua y mannachwyr, ac nid hob aohos, fod masnaeh gyda hwy braidd wedi hollol ymadael,-nad yw yn werth agor y siop; a beir yr ardalw/r yn fawr nad ydynt yn loyal i'w hardal with roddi y derbyniad a roddant i'r arwerthwyr crybwylledig; ond atolwg, a ddylid aberthu pob budd a hawl ar allor loyalty mewn materiou o brynu a gwerthu f Yr ydym ya meddwi y gall yr ardalwyr daflu y gareg yn ol atynt, a dyweyd nad ydynt hwythau yn loyal wrth ddibrisio hawliau yr ardalwyr y maent yn byw arnynt yn eu dull yn dwyn masnach yn mlaen ar hyd y blyDyddoedd. Sylwn ar ddau beth ag yr ydym yn gwybod fod corph y boblogaeth wedi teimlo oddiwrthynt,-laf, Cyfundrefn y coel; 2il, Gwaith masnachwyr yn dal eu prisiau blaenorol wedi i'r fasnach far. weiddio, a'r cyflogau mewn canlyniad ostwng. Ond y cyntaf.—Y mae yn bysbys i'r cyhoedd jn gyffredinol fod y gymydogafth wedi dioddef edliwiad cyhoeddus lawer gwaith yn y newyddiad- uron, ao ymosodiad amynt yn y diwedd yn yr eglwysi, yn condemnio cyfundrefn y coel, ae anogaeth i'w roddi heibio, a dwyn eu masnach yn mlaen gydag arian parod; ac yn ben ar y cyfau y masnachwyr yn dannod y dyledion ar eu llyfrau. Y mae gan yr ardal fel y cyfryw ei Hanitv, a pheth naturiol, 10 ymddygiad gonest o'u heiddo, ydoedd ymyegwyd oddiwrth y cyhuddiadau hyn, yr hyn a ystyriwn y maent yn ei wneyd wrth brynu ag arian parod; ond dadl- euid y drtent fasnachu yn y siopau y maent eisoes yn eu dyled. Atebwn na ddyltmt. Os brddai masnachu yn y siopau hyny yn anfantais iddymt ddytod yn rhydrf â u dyledion, ar gyfrif y dylan- wa i a deimlant oddiwrth fasnaohwyr, yn gystal a gwahaniaeth yn mhrisiau y nwyddau gan unrhyw fasnachwr arall, dyledswydd pob un ydyw prynu Ile y caent nwyldau oreii a ybatal, a thr -y hyny ddyfod yn en Hwyr, a defnyddio yr enill yna a escynir iddynt i dalu eu hen ddyledion. Ni byddai gwaith yr ardalwyr yn dilyn yr hen siopan ond ea tynu yn ddyfnach i'r gors, a chredwn hefyd fed gan y maanAchwr ran dda mewn dwyn y ddyled ar ei lyfrau. Paham y mae yn well ganddynt gael y nwyddau ar y llyfr am fls yn hytrach na derbyn Mian (r taw f Paham hefyd f Vr ydym yn methu deall. Y maent yn gwadu rheo'au cyffredin mae- nach wrth wneyd hyn. Onithelir dhmount iddynt hwy am rtudj eatk t Oni leih?ir y diteount wedi i'r ddyled fod ar y nytrau am atnseT penodol f Onid yw yn colli yn llwyr, a'r ddyled yn dyfod yn an. ufocidefol-yr amheuir cymeriad y masnachwr, ao yr antonir writ iddo,-yr attafaelir ei nwyddau, ac y cau'r y siop f Os ydyw feUy gyda hwy, pa fodd nad felly y mae gyda retail t Nis gallwn weled unrhvw fai ar yr ardalwyr am gymeryd pabpeth a estynir iddynt gan Ragluniseth. 0 2 Hyabys hefyd ddarfod i'r masnachwyr ddal eu prisiau blaenorol an amser maith wedi i'r gymTd- ogaeth dilyfod dan ddirwasgiad yn y cyflogau. Dylasent wneyd chwareu teg a'r ardalwyr. Ood- asaht eu prisiau. y foment y cododd y eyflogin. Dylasent, o'r ochr arall. er cynal eu cymeriad yn ngolwg yr a dal, ostwng pan ostyngodd y cyflog. Gwir f-u bod wedi gostwng. On-t pa brydP Pan 0). odwyd angenrh '.id amynt, lie r ad oedd yr ardalwyr uu tamflia mwy diolohgar iddynt, gan y telmlent eu bod yu eu cael yn rhwydd mewn lie arall. Dylai y masnachwyr goflo brawddeg fythgofladwy gohebjdd y Daily Ntiws yn ei erthygl ragorol am y gymydogaeth flynyddoedd yn ol,—" fod y chwarel- wr yn gallu rhoddi dau beth at eu gilydd." Ydynt, ao y mae hyn mor vir am danynt heddyw a phan ysgrifenwyd yr erthygl hono. Canlyniad hyny ydyw, fod y cwyn sydd yn mhlith masnachwyr Bethesda, yr hyn ydyw beldyw. liynyna 'rwan. Ceir ychwaneg os bydd eisien. Yr ydym yn llongyfarch Mrl Thomas, Victoria Place, ar agoriad Restauraot. Yr oedd mawr angen am y fath sefydliad yn Betheada Peth rhyfedd na buasai rhywun cyn hya wedi ymgy- meryd A'r anturiaeth. Bydd yn fangre y gall meibion a merched deimlo yn hapus i ochel cawod o wlaw, yr hyn nad oes yn Bethesda ond porth y farchnad neu y dafarn. Bydd hefyd yn gyflausdra da i bob dosbarth, yn enwedig ymwelwyr yn yr haf, a gallwn ddisgwyl cryn lawer oddiwrth y rhai hyn os cawn reilffordd. .I.rdøltIW'
PONTRHYDDALLT, LLANRTJG.I
PONTRHYDDALLT, LLANRTJG. MAUWOLABTH DBISTFTD,—Dydd sadwm Q1- weddaf tarawyd y gymydogaeth hon i brawa dyebrendrwyilrnewydd galarus ymdaenu drwy ylie fod dyn wedi marw ar y ffordd rhwng y lie uohod a Phenlaarrwaen. Ymddengys fod y manyl- ion yn debyg i hyu: -Tr oedd y trancedig, yn nghyda chyfaill iddo, yn dychwelyd oddiwrth eu gwaith yn Olwt-y-bont, a thra yn oyflymu yn mlaen er cael y trdn oedd yn gadael Pontrhydd- allt am ychydig wedi deuddeg o'r gloch am Gaernarfon, yn hynod sydyn ataliwyd eu myned- iad drwy i un ohonynt syrthio i lawr, yn farw yn 01 pob ymddangosiad. Daeth llu i'r lie yn fuan, a gweinyddwyd pob cynorthwy, ond yr oil yn oter, canys yr oedd y truan weal marw. Nis gwyddis yn sicr achoa ei farwolaeth, ond y gred gyffredinol ydyw iddo farw drwy gnriad gormodol y galon. Aethom i Bontrhyddalit er cael golwg arno, a gwelsom ef mewn yetaf n bsrthynol i westy y lie, lie y gorwedd hyd ddytodiad ei deulu i' w ymofyn. —Sktiydd y Owm.
COWWT. j
COWWT. OYFARFOD LLBMYDDOL Y NADOLIO.— Dymunaf hysbysu fod cyfana ddiadau yn dwyn y ifug- enwau canlynol wedi dyfod i law yn ddiogel, ao wedi eu hanfon i ddwylaw y beirniaid yn ddiym aws, sef --Awenydd, Hasty Scribbler, Caswallon Ddu, Didymus, Hen Bererin, Helyg, Gabriel Jones, LIane. Anonymous, Timothens, Hen Helydd, Gweithiwr, Llechweddfab, Bleddyn Llwyd, Idwal, Gwladwr, Brython, Myfanivy, Ceiliogwydd, Claudia, W. T. M., Eudia, S. R. D., W. Jonei & Co., 0. H. J. (1), Gwladus, Mary, Ephraim & Co., J. R. P. a J. 0., Hugh Roberts & Co., M. T. 8., MMgMet (1), Oymro (t), Gwallter, Mar?ar:t (2), 0 H. J. (2), Ap Conwy, B. T., Cymro (2), Dafydd y Go, Samuel, Antlnopog, Merllyn, Cinjux, Sebas- tin, Tanybryn, Glanyravon, Beethoven (1), Creaens, 'Rhen Ifan, Dr Farraut, 'Eheu LSIl, Beetho- ven (ft;, John Goss, Sion-y-dyrnwr, John Calvin, Hugh, Gwenlliaa. Tommy Tompson, Careg Walch, Oymro (3), Syth-a-chwim-am-saith-a-chwech, Norma, Mair, Joseph, Rathbone, Dr Hughes, a Gwilym Hafren. Y mae hefyd luaws 0 enwau y rhai a fwriadaut ymgyatadla ar yr unawdau, &c., wedi dyfod i law. Llew Llwyfo fydd yr nrwein- ydd, a chymerir rhan yn y cyfarfod gan amryw o gantorion euwog. Geilir yn ddibotrus ddysgwyl j cyfarfod anarferol 0 lewyrchus. — Tr Ysarifcmdd.
-RHOSTRYFAN.I
RHOSTRYFAN. ORIOHWTL LBNYDDOL A CNBRDDOAOL Y NAIIOLIO. —Wele y Nadolig eto, megys hen *r gwyrgam, ar y trothwy, a mawr ydyw yr awch a'r awyddfryd sydd ynom i roddi i'r hen batriarch y croesaw cynes a'r derbyniad urddasol a haedda; ao yn wir, Mri Gol., nid rhyfedd ydyw gweled trigolion Rhos- tryfan, Rhosgadfan, a'r angylchoed i mor llawn 0 sel a brwdfrydedd yn ei ddysgwyl, oherwydd y mae bob blwyddyn yn cyfranu iddynt mor hael- ionus o'i ddanteithion—nid yn unig, nc yn benat, i'r corph, eithr yn hytrach i'r meddwi. Oredu yr ydym nad adwaenid yr hen batriarch ar ei ddyfod- iad yma pe y deuai heb y wledd lenyddol acherdd- orol sydd bob amser yn caal ei hystyried yn yr ardaloedd hyn megys rhan ebouo. Gorchwyl hyfryd, tra yn cydnabod derbyniad y cyfansodd- iadau gogyfer i'r wledd a uodwyd, ydyw dwyn iystiolaeth i'r ireidd-dra meddyliol hwnw yn ein hardaloedd a gynyrohodd ffrwyth mor doreithiog i'w anfon i'r gystadleuacth eleni. Gyda'r fath ragolygon dysglaer, teimla y pwyllgor yn Uawen a chalonog, a phrofa nifer y cynyrchion fod yr ardaloedd wedi rhoddi sel eu cymeradwyaeth ar eu gwaith yn dewis y gwahanol feusydd i ymgya- tadlu ynddynt. A bellach wele "ddechreuad y diW6dd yn uglyu a'r wledd bwysig hon, gan fod y cynyrchion weithian yn llaw y clorianwyr medrus a ganlyn, nid amgen Mr 0. G. Owen (Alafon), y Parch T. Gwynedd Roberts, Mr H. Davies (Pencerdd Maelor), a Mr W. J. Williams, Caer- narfon. Rhoddir gwahoddiad caredig i bawb o bell ac agos i'r wledd ddarpared'g, yr hon sy,ld yn sier o fod yn un o'r rhai mw) af danteithiol a allodd hen ardal Rhostryfan erioed ei pharotoi gogyfor a Dydd Nadolig. Dysgwylir cystadleu- aetbau dyddorol ar r, darnau cerddorol, "lleol" 80 agored i'r byd, gan y deallwn fod y cantor- ion yn gweithio o ddifrif. Wele restr 0 ffugenwau y cystadleuwyr: Eleazar o r Rhos, Ifor Wyn, Gomer o Gymru, Aelod o'r Ysgol, Diwygiwr, Aelod, Rathbone, Un o'r Rhos, L. J., Pedr arall, Un yn trio y tro cyntaf, Brysiog, Andreas, Caradog, Andreas, Beuno, Homer, Rathbone, Griffith Hiraethog, Tudur Aled, Arthur, Exelsior, Claudia, Eunice, Elfuda, loan, Rathbone for ever, Christopher, Anfedtua, Un a chwaneg i'w ddyweyd, Pamphelia, Gwladus Ruffydd, Luc, Samuel, Bradlaugh, Cadfan, Myfanwy, Diwyd, Ap Gwynedd, Eginyn, Atebwr Ieuanc, Robert, Ap Gutyn o'r Dyffryn Du, Cadfan, Hiraethus, Hen grfaillyn ei gofio, Galarwr, loan, Emyr, Johnson Oymro, Tryfan, Bathbone am byth, Oymro ydw i, Meredydd, John, Zabulon Dafydd, Cadfan Jones, Gwilym, Brysiog, loan, Ymirechwr, Alberti, Oantwr am y cynta', Musico, Ehedydd, Rathbone No 2, E flat, Caa sonets, Dilettande, Panserou Macuish, Demisemiquaver, Bordogni, Concona, Musician, Pratt, A., Iauan, Fredrick, Anfedrus iawn, Owen Glyndwr, Simeon, Eliseus, Ymgeisydd, Y sala o bawb, Carlol O., Mwnwr o'r mynydd, Anhysbys, Un wedi bod yn yr ysgol, Ysgrifenydd leusne.-W.B.
FISGAH, ASTON.I
FISGAH, ASTON. I OYSOHBRDD.—Nos Sadwrn, yr Heg cyflsol, cyn- haliwyd cyngherdd mawrcildog yn yr addoldy uchod. Llywyddwyd gan y Parch Thomas Nichol. son, Talysarn, yr hwn, yn ei anerchiad agor- iadol, a ddywedodd ei fod yn falch 0 gael bod yn kresenol yn y cwmni yr oedd ynddo, sef y beirniad cerddorol, y Parch E. 0. Davies, Menai Bridge, a'r Talysarn Glee Party (ei bobl ei hun, chwedl yntau). Sylwai hefyd fod yn ddrwlt iawn ganddo ddeall nad oedd cystadteuaeth i gymeryd Ile, oher- wydd nid oedd gradd o amheuaetli na buasai per- ftaith degweh yn c.wl! ei wei nyddr, gan Mr Davies, yr hwn, gan nad oedd gwaith beirniadu iddo, a ddaliodd ar y cyfieufldra i ddyaeiyd gair wrth y gynulleidf* ar gerddoriaeth. Datgauodd y parti yn deilwng ohonynt eu hunain, ae y mae'n sicr y dylai trigolion, Talysarn fod yn falch fod gan- ddynt y fath gerddorion godidog. Hefyd cafwyd amryw 1 ok* gan Mr Robert Jones, Ty'nlon, yr hwn ni raid iddo. wrth lythyr canmoliaeth. Datganodtf. Tenorydd Machno hefyd yn lied dda. Chwarev,- wyd ar y beodoneg gan Proffeswr Powell, Tl,iy saw, CJynygiwyd diolchgarwch gwresocafrey- fartedi-rgwasaiiaothwyr; ac i Dr Griffith. Peny- groes, am el haelionl vn anfon swm neilWuol o arian at y oynghewld w gvfeilliou yn Pi',gab, a chttaognd ofp"
[No title]
DOSBABTH DUlL GtMRite LANCASHIKB.—Cyn- haliwyd Cyfarfod OhwartetT ,1 yr uchod yn ystafeD Capel Victoria, ('rosshall-s' rpet Lerpwl, Ehagfyr 4ydd, 1880, y D B.D. y Ff fch G. Ellis, M.A., y Uywyddu. Yr oedd niter luosog o gynrychiolwyr ao aelodau y Temlau weI j dyfod yn nghyd. Dar. Uenwyd adroddiidau y swyddogion, yr oil fA g»'onog iawn,-adrodi Liad y D.B.D. yn dangos tud gwaith da wedi ei gyflawni yn ystod y chwsr- ter,-a'r ysgrifenydd fod naw o gynydd ar aflod- aeth y chwarter blaw iorol, Ar gynygiad y Parch Ishmael EnDs d niwyd yr adroddiadau. Pen- derfynwyd fod y Dr :ml yn anfon y Brawd Plenydd i Manchester i gr &dw cyfarfod cvhoeddus yno, I. geisio enyn tin dif westol yn N ghymry y ddiuw hono. Mabwytf dwyd cynygiad Rhif II, ■»r7 rhaglen, set "ft i ni wneyd ymdrech i yr Heft Wyl IV irwestol yn mis M-»wrth ne^f Darlleawyd ps- iJyr rhagorol gall v Brawd Rees, Birkenhead^,» r "Ddyledswydd hen ddirwestwyr gyda golwg;» r Demlyddiaeth." Cafwyd sylwadau gwerthfaur ar y papyr a phasiwyd pleidlais « diiiolchgair rch iddo, «an ddymuno arno el anion i'r DyngW ior. Terfynwyd am eaith o'r gloch. Yr oadd CA%f rfod .yhoedlua yn yr hwyr o dan ly. wyddWW ch y l),B D achafwyd arelthiau grymu8 gandfij* ef, y Parch Ishmael Evan-, ac areill. J. R, r. J).,
Advertising
Y mae Arglwydd Dt rby wedi cynyg dwy fil o b t er sefydlu ysgoloriaeth ya y VidorÍ4 Vni* W y C?t? wythnosol gwerthfawr i', løulø y'?" CY?AtLL YR AELWYD pris Ceiaiog, clan olyg- iMth BERIAH GWYNFE EYANS. I'?'?"_ bob Uvfr werthwr. 1 -?'' Argnphwyd a Ohyhoeddwyd yH Swyddfa y ?' ?.?. ?tW HARBOUR 'A!tM?O'M  OYMRAG, ifewapapcr and Wntine Co, Umf, b hoeddir helyd ?.u M-rs W U & m m?be??',??,?" I Bookftt?n yn ?hymru; a nhm ,\rnt  ?' Dilonharihwyr yn N<!hymru, ber??. ^al" Li'???. &c.. ?YDD IAU. UHW