Y Genedl Gymreig

DIENYDDIAD YN AWSTEALIA. p « •.« «. I vn iaenweaa iiej oeaa y aiwrnoa ar na un y )gw) d Edward Kelly, Ileidr penffordd-neu yn of y priodol lleidr llwyni (bush ranger), yn nghar- uu armelbourne. Dyna y dydd pryd y dioddefodd na ;haf y gyfraith, am ddarfod iddo ef a'i gymdeith- i yn yr Wombat Ranges lofruddio heddgeidwaid y rhai a geisient en dal. Y mae yr Age, papyr 064 wetraliaidd, yn rhoddi y darluniad CMlycol o'r  igylchiad:—"Tua'r am9M penodedig i'rdien- ¡ ?diad gymeryd He ymgasglodd tyrfa enfawr ar El heol o flaen carchardy Victoria- street. Yr oedd 10 gryn siarad, ond dim cynhwrf. Aeth dyn 'I ndemntedig i'w wely taa haner awr wedi un r ,rea ddydd lau. Bu yn aneamwyth i&wm hyd a mer awr wedi dau, pryd y syrthiodd i drwmgwsg, J. Iyr hwn yr aroaodd hyd bump y boru, yna ei: Ith o'i wely, aeth ar ei Hniau, a gweddiodd am ?j fain munud. Wedi hyn aeth yn ol i'w wely. Ni 'YI lym-todd y MrohaTor foreufwyd, gan fod hyny L groes i'r cyfarwyddyd a dderbyniasai gan ei we rughorwyr ysbrydol, y Deoniaid Donelly ac nv 'Bea. Yn ystod y boreu gweinyddodd ybonedd ar ion parchedig yma ddefodau diweddaf yr Eglwys hv yr adyn condemniedig. Yn brydlon am ddeg dd r gloch, daeth y Milwriad Rede, y sirydd, yn laen yn ei wisg swyddogol gau hawlio corph H, dward Kelly. Arweiniodd Mr Castien, llywodr- oy sthwr y carchar, T ffordd at y gelllle yr oedd y M ireharor. Y mllf, y ddisgynfa grogyddol 0 ilaen y rif fynedfa i'r carchar. Nid oedd yr edrychwyr. M rhai a gynwysant swyddo"ion a gwarchodwyr, » tos haner cant mewn nifer. Upjohn oedd yr he wu a gynawnctd orchwyl y crogwr. Cyn ei el iwyn o'i gell, d3 wedodd Kelly, Ni raid i chwi  r rhwymo; af ;n mlaeu yn dawel ¡" ond ei hj wymogafodder?iyny. Ychydig funudau wedi eg, arweiniwyd e! o'i gell, yn cael ei ganlyn gan IJ gynghorwyr ysbrydol, y rhai a adroddent y is weddiau atdd wedi eutrefnuargyteryThMydynt  r farw. Yr oedd yn hawdd gweled fod Kelly yn Ie iml. yn ddwys mor ofnadwy oedd ei eefyUia, D nd safai yn gadam ar y ddisgynfa. Yr oedd yr 8' in yn desog, a'r hMlyntanuLeibelydMuhyfryd "j rwy ffenestri y carchar, nes oedd rbyw gymaint o B dloniant yn cael ei deimlo o fewn i'w furiau u iruddaidd. Yr oedd yn gyfryw ddydd ag y mae r ieuanc, hoenu8, ac iach, yn teimlo i'r byw mai E ra gwerthfawr yw bywyd er ei fwyneihun. Ym- A [daKgosai Kelly fel yn teimlo felly, oDd nid oedd T n wamal na heriadol. Yr oedd wedi meddwl hoddi araeth, ond ni ddywedodd yr un gair. Tra £ r oedd y gweddiau eto yn cael en hadrodd, edrych- dd y carcharor i fyny at y ffurfafen, yr oedd -y d apan yn cael ei dynu dros ei wyneb, rhoddwyd yr el 'p'Lu tynwyd y follt, ac yn mhen yehydig iliadau, yr oedd ysbryd yr adyn llofruddiog wedi 8 ymeryd ei hedfan i wyddfod Barnydd yr holl daear."

a BHOSYBOTJ. "n I B CAPEL GoitSiWYB—Nos vt ener, Knagiyr ZIAIN, IS ynhaliwyd cyngherdd yn y lie uchod. Arwr y o yfatfod ydoedd Mor Lewis (Eos Padarn), Llanberis, J r hwn a wnaeth ei ran yn fei&trolgar. Oynorth- f fyid ef gan Miss Hanah M. hdwards (Olwen I fecheU),UwifecheU Mr J. P. Griffiths, Nant.y- ] rau; Mr W. Lloyd Hughes (Gwilym Ifor), Eos I larys, Rhisiart Parys, Miss M. Magdalen Gruer, J. y Villiams, ac Abraham Parry. Oyfeilwyr, Miss y )wena, Rhosbeirio, a Mr R. Griffiths, Pensarn. c jlywyddwyd gan Mr H. Prichard, Llanerch- ( Taedd.-Neirom Samoth, I

QliTKCiSIRlUU. ,,ta'n.1 nt /.rrfaintftA jjos aaaw.n y INISUULig V}UUOJJ.wl\A. 'JfUV"" lenyddol yn nghapel Soar (T.C.), dan lywyddiaeth Sir J. Jones, goruehwyliwr y Granite Quarries. Daeth cynulliad lluosOg yn nghyd; ac yr oedd yr holl weithrediadau o'r nodwedd fwyaf dyddorol. Yn clorianu y cyttidleuwyr yr oedd y llywydd, Mri R. R. Thomas, Bryn-derw; Humphrey Williams, Hafod-y-gareg; a Thomas Roberts, Cambrian Terrace. Yr oedd y drefnlen yn llawn amrywiaeth, ac yn cynwys traethodau, areithio, sillebu, darllen, a cherddoriaeth. Oafwyd cryn lawer o hwyl gyda rhai pethau. Dityrwyd y cyfarfod gyda chaniadau swyi ol gan Mrs M. E. Jones; hefyd y llywydd a'i gwmni, Llew Ceiriog a'i gwmni, a Mr Abel Jones a'i gwmni. Hefyd caed anerchiadau hynod o bwrpasol gan y llyw- ydd a Mr D. Roberts. Dol-y-wem.—.Brorfor. nnn-nn rtTTTT T TTWT T

lruuAuJAVOD.ni3, S:&.o'M' I AA- I I GWYL ],BNTDDOL.-rLeUl cawauui uiu uuv,uuuua a chyfarfodydd lluosog ac adeiladol. Llywydd- ion: y Parch D. E. Davies a Mr R. J. Pritchard. Arweinyddion: Mr T. E. Griffith a Mr R. Rowlands. Beirniaid y Parchn John J. Roberts (Iolo Caernarfon)* John Jones, Plastirion; J. Jones, Pcncaenewydd; D. E. Davies, Robert Rowlands, Mr H. D. Williams, &e. Difyrwyd gwrandawyr Sg amryw ganeuon gan Miss Fanny Richards, Mair Tyddyn, Huw Peris, a Mr R. 8. Jones, Leipwl. Wele restr o'r prif fuddugwyr Traethodau: Mri J. Beuno Jones, J. Owen. T. L. wilia B. M. Lewis, Mrs Thomas Owen, Pwllheli; a Miss Ellen Jones, Bryn-gwyut. Cyfieithiadau: Mrs Plenydd Williams a Mr O. P. Jones. Marcio: Misses Mary Ellen Humphreys, Ellen Jones, Bryn-gwynt; a Margaret Jones, Abererch. Pencil-drawing: Mr 0. P. Jones. Llythyrau: Mrs 0. P. Jones a Mr 0. Cadwaladr Jones. DarUen- Mri John Elias, Richard Jones, Owen Owens, J. B. Hughes. Barddoviiaetb Mri T. E. T_ :11: '0. T\ Grimtn, J. Beuno jones, vylilimm LT. Cadwaladr Jones, Eryr Gwynedd, &c Ateb cwestiynau, &c. Mr Elias Ellis, Llanberis. Cerddoriaeth: Miss Mary Roberts, Mri Richard Davies a John Williams, Our Abererch a Ohor Fourcrosses. Yr oedd pob cystadleuaeth yn y cyfarfodydd hyn yn "agored i r byd," felly tipyn o gamp oedd myned a'r llawryf. Daeth nifer luosog anghyffredin yn mlaen i ymgystadlu ar bob teetyu.-8mythaw Llwyd.

Cyfaill wythnosol gwerthfawr i'r teulu ydyw OYFAILL YR AELWYD, pris Oeiuiog, dan olyg. iaeth BERLAH GWYNFE EVANS. I'w gael gan bob llyfr-werth wr. 1—4754-x NOFEL NEWYDD gan Beeiah GWYNFB EVANS i ddechreu ymddangos yn y Genedl Oymreig, Ionawr 27ain, 1881. UgeinÏBu lawer o ochrau o'r Cig Moch rhagorat i'w cael am y pris iselaf yn siop E. Parry Market- Souare, Penygfoas. «4459-d 81 4rT8, TO Newydd am brisiau Liverpool i'w P,l gan E. Parry, Malket-square, Pen-y-groes. a4159 j.

-vr. ABJBittfAHUDt. I ot! .1.'AJJUl\:t CYUUöllW1U\J1U:UAVU,QUl.A.;TWAP''f;:¡I'V4 yn Ysgoldy Deunant, dan lywydiiaeth Mr John Daron Jones, post-feistr. Prif arwr y cyfarfod yd oedd Mr 0. Jones, Plas Gwyn, Pwllheli. Aeth drwy ei waith yn ganmoladwy. Cymerwyd. rhan ya y cyfarfod gan Mrs Evans, ysgolfeistres; Llygadog, Miss Claudia Jones, a Master John Llewelyn Jones, Gwthrian, pa rai a wnaethant eu rhan yn ganmoladwy. Yr oedd yr adeilad eang yn or- lawn.-Gohebydd.

.L) X il'I"Jt I xi anm v i) w X. d n l I TT™vr»T\nriBTtr nf]f>hwirl lAnvt1t1nl I 'J"u,¡- .n.¡'" .¡- Ysgolion Sabbothol yr ardal honam ddau a chwech o'r gloch Ddydd Nadoiig, ynlughapel Horeb (T.O.). Llywyddwyd y ddau gyfarfod gan y Parch W. Thomas, gweinidog y lie. Beirniadwyd y gwa- hanol destynau gan y Parchn. W. Thomas (T.O.), Dyffryn; E. Evans (W.), Dolgellau; J. Davies (T.C.), Dyffryn; Z. Mather (A.), Abermaw; R. H. Morgan, M.A. Abermaw; John Thomas (W.), Abermaw; Hugh Lloyd (W.), Dyffryn; a'r Mri. J. P. Jones (loan Glan Menai), Harlech; E. Mor- gan (Mevi Madog), Porthmadog; R. Williams, Board School, Dyifryn; R. Williams, Caelrffynon; L. Evans, Cae'rllwyn; D. Thomas, Dolgan; F. Marsh, gorsaf-feistr, Dyffryn; Mrs Rsberts, Bryn, melyn; Mrs Joues, Henborth, a Miss Parry, Tyddyn Mawr. Enillwyd ar y traethodau gan y iihai eanlynol :-Mli. R. Ryder, Gwynfryn; Charles Ashton, P.O., Abermaw; Misses Ellen Francis, Talysarnau, a L. Jones, Pontfadog Mri. Hugh Williams (ddwywaith), Brynyreithin; J. Uoyd, Post-office; R, W. Jones Abermaw; Griffith Ro- berts, Hen Shop, a Miss Ellen Jones, Brynrhyfel. Ar y farddoniaeth gwobrwywyd Mr J. Ll. Jones, Abermaw, a Gwilym Ardudwy, Dyffryn. Gwobr. wywyd y rhai c-ralynol ar y gerddoriaeth:—Mri. Joseph Jones a'i barti, Dyffryn, a L. F. Edwards a'i barti, Harlech, yn gyfartal a'r Mri. R. Pugh. Joseph Jones, Dyffryn, ddwywaith arall, a Grif- fith Roberts, Soar, Talysarnau. Cafodd y rhai canlynol hefyd eu gwobrwyo ar y gwahanol des- tynauereill:— Mri. E. Williams, Ceilwart, Aber- TIo n*• O 1?WiiMa maw; n. urnmtUB, \.J1J"'t 11.uIU., .&.II. ,&:oII,Q-Ug¡ Shop, Llanbtdr; E. Th<.m»s, Pen'rallt, Llinfair; J. Jones, Sea Vipw, Dyffryn; Gabriel Howells, Dyffryn; Evan Williams, Penarth, Llanbedr Hugh Davies, Abermaw (dair gwaith); MiBS Catherine Edwards, H trlech; Miss Griffiths, Pest- office, Harlech; Mri. R. W. Jones, Abermaw; H. Williams, Brvnyreithin, Dyffryn; Miss Lizzie Jones, CarlegUchaf, Dyffryn; Miss AnneThomeA, Ty Mawr, Dyffryn; a Mr J. Jones, Llan. gwianfawr; Miss M.iry Or.M!hs, Brynybwyd, Dyffryn; Mrs Mary Jones, Llanbedr; Miss L. Griffiths, Efail, Dyffryn, Mri. Richard Jones, Glanafon, D ffr- u a John Morgan, Dolbebin, Llanbedr. Datganwyd amryw ddarnau yn ystod y ddan gyfllrfod an Llew Madog a'i ferch fach dalentog, y rhai arxidas iiit foddlonrwydd mawr i'r rhai oeddyn I resenol C ifwydanerchiad baidd- onol hefyd glill Gwilym Ardudwy. Diau genym i'r pwyllgor gtel elw d(ta oddiwrtb y cyfarfodydd, a barnu oddiwrth y gvnulleidfa luosog oedd yn bresenoL Mae clod lJJawr yn ddyledas ilr yogrit- enydd gweithgar n debeuig-yn nygiad yn mlaen drefniadau y cyfi'fo dd a droisant allan mor lwyddiannus.—OeM Llwyd.

vr ILT.- DALTON-XN-FURNESfl. I TT 1LT. A..n).,a";un:pA "l'tØl",fM 11An.t1dn1 x ki amublul j «— fyrua ae i pryd y bu y personau can- aol yn srferyd eu doniau trwy farddoni, areithio, rodd, dadleu, a datgaiiu. Anerchwyd gan y ef, irdd Eryr Borrow, Gwilym ap Gruffldd, a y r Owen. Cafwyd areithiau gan Mri R. Jones, G, Ellis, Joseph Edwards, James Jones, ac B. E. illiams; adroddiadau gan y Mri E Junes, E. E st, illiams, a Miss Lizzy Jones; a dadl Gwraig y fo ifarn a Gwraig y Meddwyn," yn ardderchog, N n Mrs Clarke a Mrs Jones. Y datganwyr ddynt Mri W. Davies, E. Williams, James ne, M. Jenes, E. Jones, a Meirionwen. Cawaom T. .wy garol odiaog gaa Mr Jones, Vale Orofft, a i N, rti; a dwy arall yn gampus, an Mr Davies a'i It rti. Y beirniaid oeddynt Mri Matthews, irrow, Owen, Gwilym ap Gruffydd, a Glan Alaw. H ywyddwyd gan y Parchedig Owen John Owen; 8Y jhawsom anerchiad a chynghorion gwerth eu Mr yl flo ganddo.-Haydis. 111 m A T TirO V vnv

&ALMWIM-,  A?????tmwr -nBP.t,n Mri Owen a'i Fab. Llan I -.11 fni, i werthu coed y babell a godwyd gan y iHni ethodiBtiaid Calfinaidd pan oedd eu capgl wydd yn cael ei adeiladu, ond yn awr a dynwji h awr wedi gorphen en gwaannaethu. yn nghyd a b £ ichau, a ph'ethau ereill. Er fod prydnawn dydd ro ercher diweddaf (adeg yr M?erthMut) yn hynod lawog, eto daeth Uua.wa yn nghyd, a phawb wrth m vrs yn bWriadu prynu rhyw gymaint, onide ni M asetityndlod4rw.,ryfathvrlaw. Gellir dywedyd u( dyrollo'r lotiau(124 mewn niferjwedi eu werthu ewn byr amser as am eu llawn werth. Yr idd Mr Owen, gallwn dybied, yn eihwyliau goreu, ?ami'wbrynwyrfodfeUyhetyd Mae yr elw Y( Idiwrth yr arwerthiant i fyned i ddiddyledu y bi .pel newydd a godwyd gan y Meth^diatiaid Gal laidd yn y gymydogaetk. Haedda Mr Owen a'i ab ddiolchgarwch pwyllgor yr addoldy uchod am s ddi eu gwasanaeth ya rhad ac am ddim.— ta lwrn. m Item. •nnmr.TYERN

v- V.M. nAT«/iiwf — Y mae vn foddhaol I e I. a 3WU uv.u.n. w mfod yr ysgol hon yn myned rhagddi yn llwydd. nnus o dan efal Mr Hughes, yr athraw, ac fe [dawa ddyfod yo sefydliad blodeuog. Y mae y E 'nydd y mae y dyagiblion wedi ei wneyd mewn Y' rag, a'r nifer aydd weJH bod yn llwyddiannus yn h -hotiadM rhagarweimol y Faculty of Phy 1 ans, cJ laAgow, ac yn arholiadau rhagarweiniol y Phu- aj acentical Society yn nghorph y blynyddoedd JN [weddaf yn dra boddhaol, ac yn adlewyrchuyn afriol ar yni a medr yr athraw. Arholwyd yr oi 9801 prydnawn y 23ain cyn toil i fynu am wyliau Nadoiig gan Mr Hughes, yr athraw, yn cael ei ynorthwyo gan Mr Richards, National School, yn cftngenau canlynol: darllen, giamadeg Beisnig, rllyddiath, alsoddig, a daearyddiaeth. Cynhal- "yd cyfarfod cyhoeddus yn yr hwyr pryd yr rholwyd yr ysgolorion mewn EucUd a Lladin. g iafwyd atebion sywir a phand, ac yr oedd can d miad yr arholiad yn dangos 31 llafur, ac yn glod r athraw a'r YOROlorion. Yn mhlith ereill yr edd y boneddigesau a'r boneddigion canlynol yn reseaol :-Parch Evan Jones, curad y plwyf; 'arch EMnezer Evans, gweinidug y Methodistiaid lalauai,id; Parch James Bevan, gweinidog y Vesleyaid, Parch Mr Jenkins, gweioidog y Bed- r ddwyr; Parch Owen Roberts, gweinidog yr r Ltfiibynwyr; Hugh Lewis. Tsvr., Llewelyn e jidge Miss Lewis, Shop leaf; Iriss Evans, Shop; ] fiss Rowlands, Ty Cristion; y Misses Davies, Co- ent Garden; Miss Davies, Post-office; Miss Jones, I an-y-fynwent; Mrs Hughes, London-road; iliss Jones, London-road; Miss James, Oaegwyn; ilr Richards, National School; Mr Prydderch, hemist; Mr Griffiths, chemist; Mr O. H. Evans, thop; Mr J. H. Evans, Shop; Mr Jones, com- aercial traveller, Liverpool; Mr Hu bes, joiner ir Hughes, shoemaker; Mr Parry, King's Head, c. -GohelJgdtl.. ATITIOVPTWVTB.

w;:Û:h, -;¡d tau diwedda.f I —tsjw* i«iviv«vv- -rf -.— — -wnaeth wlawogydd annghyffredin yn nghymyd- pgseth Aberystwyth fel y gorlifodd yr Ystwyth a'r Uieidol dros eu ceulanau, ac y llanwyd amryw ys- e rydoedd a thai y dref I dwfr, nes gwneuthur coU- j sdion mawr i luaws. ] TAlf.-NOB Wenior diweddaf clywid, rhwng un- ir-ddeg a deuddeg, lfoeddiadau "Tan! tan! nes Mdi holl drigolion y dref allan. Ac yn mhen -chydig caed ar ddeall fod un o'r adeiladau mwyaf ostus in y dref ar dan, sef warehouse Mr John rawea sydd rhwng y Post-office a bane newydd gr E. Williams & Co. Llosgodd yr oil.o'r ware. ious, ac ychydig o'r banc, ond trwy fod y gwynt m chwythu o'r g-ogledd ni dderbyniodd y Post. )ffice unrhyw niwed o bwys. Ni welwyd y fath Ian erioed o'r blaeifyn Aberystwyth, oddieithr pan jymerodd yard goed a ifre-engine Mr Jones, y Rope Walk, dan. Dyma alwad uchel eto ar yr angen. ■heidrwydd o gaelflre engines i'r dref. TEi9tebdfob —Dydd Nadoiig, yn nghapel newydd r Tabernacl, o dan lywyddiaeth Dr Edwards, B ala, jynhaliwyd ail eisteddfod gyaylltiedig a. dosbarth ysgolion Sabbothol Dosbarth Aberystwyth. Cyn- laliwyd y cyfarfod cyntaf am ddau o'r gloch, yn mha un ni chafwyd ond cynulliad bychau. Drwg enym hysbysu nad oedd y cynulliad hwyrol dra- jhefn ond ychydig yn lluosoeaeh. Mae yn rhaid yfaddef fod chwaeth trigolion Aberystwyth a'i hamgylchoedd at lenyddiaeth yn dra diffygiol. Enillwyd y prit wobrwyon gan y personau canlyn- ol —Araeth ar Gymeriad loan Fedyddiwr," Mr Richard Edwards, butcher, Aberystwyth. Gofyn. ladan ar Efengyl Matthew, rhestr ail, Mr Thomas Masou, bookseller, Aberystwyth. Penillionar Y Gweddnewidiad." Mr T. Mason, bookseller. Canu Dyddiau hyfryd gau.gor o blant. Ymgeisiodd dau, sef, Cer Seion, dan arweiniad Mr Evan Richards, a Ch8r Aberystwyth, dan arweiniad Mr William Jones, Powell-street. Bamodd y Parch John Owen, Taihirion, y c6r diweddaf yn oreu. Atebion i'r gofyniadau ar Efengvl Matthew, ail restr Mr John Williams, draper, Tottenham House. Araeth lyrtyi?r: goreu. Mr John Williams, to$r. Pryddest at» Galfaria:" goreu Mr Tho- mas Mason, bookseller. Oami "Olodforaiyr Aral wydd. Ni ddaeth ond un cor i'r ymdrechfa, sef Seion, a bamwyd ef yn deilwng o'r wobr.- W.P.

HASESYN TARAWIADOL.—Yr ydym yn ddyledua i eyfoesolyn am yr haneayn dyddorol a ganlyn mewn cysylltiad a thanchwa Peuygraig, Cwm Rhondda:—"Cefais y lleni dros y ffenestri ar drws ynnghau. Aethum i fewn, ac yno yr oedd pedwar o blant yn unig. Yn ystafell y front o flaen y gist yr oedd arch yn yr hwn y gorweddai y tad, ei wyneb a'i dalcen mawr yn goch o'r fath ddyfnaf. Ar y gist yr oedd tua haner can' cyttol o lyfrau a rhai copy books. Yno yr oedd Beibl Oymraeg, Esboniad Barnes, Daearyddiaeth Ysgrythyrol, ac amryw weithiau cyffelyb. Yna tynwyd fy sylw at dwr o lyfrau Seisnig a llawer o arwyddion darllen arnyut. Yn y fau yma yr oedd Ruclil, llyfrau ar fesuroniaeth, seryddiaeth, gramadeg, a gweithiau eyffelyb. Llyfrau pwy yw y rhai yna f' gofynais ilr chwaor hynaf.. Llyfrsu William fy mrawd, ebe hithau yn ei dagrau, 'y mae i lawr yn y pwll. Gan estyn i mi dri o gopy books ychwanegai Dyma ei copiau, syr. Y mae efe eto yn y pwll. Agor- ais hwy a gwelais fod y bachgen druan yn bar hyddyag yn y celfyddydau hyny y rhai ni ddysgir ond mewn ysgolion uwchraddol. Ac wrth edrych yn ei Euclid gwelwn mai y wers ddiweddaf ag y bu wrthi oedd y seithfed problem yn y pedwerydd llvfr A fu erioed well arddangosiad fod awydd yn mysg ieuenctyd Cymru am gael manteision ar eyrbaedd addysg uwchraddol ? I A f ki efe yn yr ygtfoip* gofynais. 4 Naddo, syr' ebe bithau, ddim oddiM pan oedd yn hogyn bach.' 'Pa beth yw ei oed yn awr'? yohwanegaia. Un-ar-hugam,oedd yr ateb. Yr oedd yn' arfer a dysgu y pethau yna, ayr,' hi a ychwanegai, I ar ol dyfod adref or gwaith: yr oedd oob amser yn yr ysaol nosawl a gedwir gall y Parch Joshua Davies.' GlIaf sicr- hau y' da.lIenydd nad oedd dichon edrych dros y gwersi hyn gyda llvgaid syohion. Gosoder y copiau yma yn amgneddfa y Brifysgol Gymreig pan sefydlir hi, I gadw mewn cof y cyfnod yn t,anea ein gwlad pan oedd meibion Cymru yn ymdrechu yn ngwyneb dirfawr rwystrau heh Kymhorth y Llywodraeth i ddricgo bryniau cwvdd miaeth, tra y mae pob hwylusdod yn cael ei roddi i ieuenotyd bloegt, yr Alban, ar Iwerddon." Yr oedd y gwron leuano hwn yn nai fab brawd i Mr Howells, preethwr poblogalrld yn Ugorllewinbarth Oymru. Dtsgyned deuparthoi ysbryd ar ieuenotyd ein gwlad

Gwnaed ciis nos lau i daflu y gerbydres sydd yu cludo y Hythyrgodau i'r Cyfandir oddiar y rheilffordd rhwng Paddock Wood a Tunnridge Wells, 4,rwy osod aleeper ar y cledtau. Hwn yw yr ail ymgais a wnaed yn ystod y bythefnoB ddi- weddaf i daflu y gerbydres oddiar y cledrau ar y llineil hon Epps's COCOA.-GBATEFUL AND OOWOSTIWO.—"By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operations of digestion and nutrition, and by a care- ful application of the fine properties of well-selecte Cocoa, Mr. Epps has provided our breakfast tables with a delicately ftavoured beverage which may save us many heavy doctors' bills. It is by the judicious use of such articles of diet that a constitution may be gradually built up until strong enough to resist every tendency to disease. Hundreds of subtle maladies are Boating around us rewly to attack wherever there ia a weak point We may escape many a fatal shaft by keeping ourselves well Portia d with pure blood and a p-roperly nourished frame"-Civil Service Oazetle. Sold only in Packets labelled— JAKES Epps & 00., Homceopathio -Chemists, London,Also makers for Epna's Chooolata Esseaoa cf afternoon Me. p. 4606

HTN A'R LLALL. r Cafodd Mr Robert Hughes (PIHsllwv(1) pi hoi ddydd Gwener diweddaf yn YH.I,t.ift,ii, d', II gymdeithas i yswirio 1 ongau yn Ma»g»r a Uj sgledd Cymru yu gyffredinol. Haedda Mr T. G. Williams, dilledydd, Hígh- sy reet, Dinbych, ganmoliaeth uchel, am 'ar- i', d iddo anrhegu tlodion y dref & chiniaw yc adolig ddydd Sadwrn diweddaf. llø Tra charedig hefyd oedd ymddygiad Mr E. a Jones, maer Dinbyoh, yn rhoddi g*ydd wi adolig braf i bob un 6 swyddogion y fwr- lisdref. Y mae Mr Rathbone, A.S., a Mr Bulkeley eu ughes, A.S., wedi addaw gosod i lawr geryg gkov lfaen capel newydd Seisnig yr Annibynwyr i Mangor. Bwriedir i'r seremoni gymeryd tr; s yn gynar yn mis Ionawr. yn Nid yn angof y gadawyd y tlodion yn ty saumaris. Bhoddodd y maer (y Milwriad ampton Lewis) giniaw i diodionoedranusy rrdeisdref ddydd Mercher diweddaf. Dos- irthwyd tua dau gant o dooynau, y rhai a ae iddent hawl i'r wledd.. Da genym ddeall fod Miss Ella Richards, eh erch Mr Morgan Richards (Morgmgyn h :achno), .Bangor, wedi enill iddi ?h OZ fdn d ohl)i jhel fel cerddores ya Athrofa y Drindod, pe Lundain., yd Bardd (yn anerch aelodau eymdeithas len- y44d Idol yn mhlwyf Peblig): "Be nawnni, hogia w; wh, pan y mae gormod o bofeol ya y byd eu [ia? 'Does gin i ddim ond un sgiim, a ur fcma fo: 'Rydw i yn foddlon iiiwydo y dolydd a u gwfted nhw.Gwrandawydd (yn ddys- nj iW): Wei, wel, tybed fod yma rywnn a fydd el ior garedig a gwneyd 'Srwyn' i'w dodi yn J then awen y bardd tyner-galon hwn P"- w Osddlanc. r Dyry un newyddiadur yr"Wythnos ddiveddat hi ?ddylddrych tra newydd yn y UineU ymgrog- d ddawl. Clywsom am grogi rhai gerfydd eu OE odiau, gerfydd eu gyddfau, a gerfydd eu VI lustiau, ond cawn hanes yr wythnos ddiweddaf g; m un a ymgrogodd "gerfydd ei gartref. m rewydd iawn, onide P "Mary y forwyn" yw testyn yr englyn jd*; mlynol o eiddo R. O. Macbno:- SO Morwyn bardd yw Mary ni,—ni erys (j Yn hir heb briodi; it Berwodd anian barddoni S Yn ager tan ei gwrid hi. i Yr hybarch fardd Beuno, Porthmadog, a II anodd yr englyn canlynol i un oedd yn ei g dyled am <?? Hit newydd 0 Y brawd bach, pa bryd y bydd—imi dAl Am y <<e?r newydd P f! Onite, gwn y tywydd 11 Gcir trwy ddo'd i gwrt ryw ddydd. a Y cadeirfardd cenedlaethol Gwilym Bryri, yn c ighyfarfod Ilenyddol y Tabernacl, Porth- S nadog, ac efe yn llywydd y cyfarfod hwnw, a J mglynodd yn fyrfyfyr fel y canlyn i Miss iebecca, yr hon a swynai y dorf 4'i chaneuon I nelusber:- c Y ddifeth eneth yna,—i'i molawd « Melus, a'n gwefreiddia: < Fel can ddedwydd 'hedydd ha' i Yw byw acen Rebecca. > Yr ydym yn deall fod boneddiges garedig 0 ?aet?arfon wedi rhanu y nifer mawr o saith again o mince pies yn ystod y Nadolig. ] DeaUwn fod Mr Gordon Thomas, Bangor, ) wedi ei benodi yn J primo lasso i Eglwys < 3adeiriol Hereford. 1 Y Wasg a hysbysa. trwy ohebydd New York, < idarfod i Mr Robert Hughes (Menaifardd), gyat i 3 Gaernarfon, gael ei anafu trwy isyrthio ar yr < ieol tra yn symud yn mlaen." Gofynwyd i ddyn yn ddiweddar am dd od yn mlaen i ddechreu y cyfarfod ar nos Lun cyntaf yn y mis, pryd yr ufuddhaodd. "Cawn idechreu," meddai, "trwy ganu emyn ar y Mesur Hir," a dyma'r emyn,— Fe laddodd Dafydd lew, 1 Rhyfedd, rhyfedd, A chawr Goliath dew, Rhyfedd, rhyfedd; Yr oedd on frenin nobl Cyn iddo rifolr bobl, Ac yna aeth i hobl, Rhyfedd, rhyfedd." Er nad ydyw y peth mewn un modd yn anghredadwy, eto, nid oes sicrwydd fod y Cymreigydd dihafal, How Hughes, o Lan- ddeiniolen, yn debyg o gael blwydd-dal gan y Llywodraeth ar gyfrif ei wasanaeth clodwiw d d einiolen, or fL. aeth Gymreig. Pa b o. yn nglyn a lleuyddiaeth Gymreig.— Palo. A oes mawredd yn Eos Meirion f Debyg iawn, wir! Onid efe oedd y Llamwr goreu yn Eisteddfod Lerpwl r-Bonwm. EISTEDDFOD GADEIRIOL MEBTHYR TYDFIL, NADOLIG 1880.-Diamheu y bydd yn llawen gan gyfeillion lluosog yr awengar Mr R. Jenkyn (Iwan), Board School, Penyparc, Aberteifi, ddeall iddo enill y gadair yn yr eisteddfod uchod. Yr oedd 24 ar y maes. Rhwydd hynt iddo, medd ei gyd-fyfyriwr-Ab Einion. Dywedir fod llaeth mor brin yn mhentref y B- fel nas gall pobl dlodion y lie ei brynu am bris. Mae nhw yn dyweyd fod gwragedd chwarelwyr yn yn arfer a myned i dai eu gilydd yn heidiau i yfed te, ynte," pan f'o eu gwyr yn y chwarel; a'u bod yn arfer rhoddi r- yn y tA yn Ue llefrith. Wfarwnl i nhwi. Mrs Evans. ebai Dicw wrth ei gymydoges, ar y 31ain o Ragfyr; c, ni shewch fy ngweled eto eleni." "I b Ie yr wyt bi am fyned, DicwP" "0! mi a af i'r flwyddyn aesaf os byddaf byw, ebai yntau.-Teithiwr. Aigwir ydyw fod Samuel O. Jones, Bont- lewydd, o dan scriw y Toriaid oblegid iddo wrthod gwasanaethu y blaid ar adeg yr etholiad Jiweddaf yn sir Gaemarfon ? Prynodd dyn yn Llanaelhsiam ddwy facrel Imecrill), ac wrth iddo eu glanhau cafodd .C- .t.1n. Ylno'hn1"t1;nn nn rt hnnvnfc. jUliau xoicu j u — v- -0/ Dyna bysgodyn gwerthfawr, oiide ? Dywedir eu bod yn arfer a gosod seti ar miction yn un o addoldai R-, ac mai yr uchaf ei geiniog, wrth gwrs, fydd y cymerwr. Yn Seren Oomer, oylchgrawn y Bedyddwyr, am y mis hwn, ceir ysgrif ar "Fedydd" gan neb amgea na'r Parch R. Llystyn Jones. Mewn colofn arall, gwelir ysgrif flaenaf Llew Llwyfo yn nglyn i'r ddadl rhyngddo ef å Taf- olog. Diau y bydd yn hyfrydwch gau lawer ddeall fod y Llewyn graddol ymadfer. Y mae'r Nadoiig wedi bod yn hynod gyn- nyrchiol mewn cyrddau Ilenyddol: nibucynifer yn Arfon, a Lleyn, ac Eifionydd erioed. Prawf hyn fod llenorion yn amlhau. Sylwai Plenydd mewn beirniadaeth yn Pen- ygroes y Nadolig fel hyn" Yr ydym fel oe, iedl yn fyr o fanteision i'r beirdd ieu ainc yn hynyma: dylasai fod genym lyfr cyfarwyddiadau, yn egluro natur a defnyddiad cydmariaeth, dy- chymyg, desgrifiad, &e. Yr ydym wedi maith ddisgwyl wrth feirdd y coronau, y medelau, a'r cadeiriau am hyn,—beth yw teilyngdod ac an- rhydedd cadair eisteddfodol, ond fod y bardd i eistedd yn y gadair hono yn ddyn i'w genedl. Os amgen, na wneler cadeiriau o dderw mwy- ach, yn hytrach gwneler gwelyau ohono, modd y gallo y breuddwydwyr hyn hepian eu heinioes ddifudd i'w therfyn ynddynt." Gwelaf mai Idris Fychan oedd fuddugol ar y gin i Gadeiriad y Bardd," yn Eisteddfod Lerpwl. Oe oedd cynifer a 33 wedi ymgeisio, ao os eiddo yr Idris oedd yr oreu, rhaid fod y salaf yn wir druenus. Hoffwa i rai o'r cystadl- euwyr ereill gyhoeddi eu llinellau ar y testya dyddorus hwn.-Syllydq. Arfaetha y Meistri' Moody a Sankey, yr efengylwyr adnabyddus, dalu ymweliad a'r deymas hon yn nghorph y flwyddyn bresenol. Cafodd tlodion y Bala eu llawenychu gan roddion haelfryoig R. Sorton Parry, a theulu y Khiwlas, yn ystod gwyliau y Nadoiig. Efallai nad pawb sydd yn hysbys o'r ffaith fod Mr J. B. Allauson, y twrnai galluog o Gaer- narfon, yn wr o dueddau barddonol. Ym- ddangosodd cin pur dda o'i eiddo yn un o'n cyfoesolion am yr wythnos ddiweddaf. Cyf- reithiwr yn fardd Ond o ran hyny nid oes dim hynod yn y path; onid cyfreithiwr ydyw ?Thyno d y?8?" y mae yntau, fel Mr Allan- son, yn fardd o fri.

l D;ylalpawbddarllenOYFAILL YR AELWYD, cyfaill gwerth ei gael-dm olygiMth BERIAH ? GWYNS'E EVAN8. 3-?M.x

VJAlu a* i .& .A". FiwunnroioN.—Boreu heddyw (Bhaafyr 27ain) rbyniais y Genedl Gymreig, yr hon oedd wedi ei yfarwyddo i mi. drwy'r post, a cheiniog o goat idiad arni! Tybiais fod rhywbeth yn bod, a my oherwydd dyeithrwch yr anfoniad, ac wedi ei igor, gwelwn ddwy groes fawr o bobtu i'r inawd uchcd. Wedi darllen llith Mr Sylwed- ld," gwelaislei wewyr yn ei losgwrn. Eb efe, Yr hyu sydd yn chwerwi teimladau y chwarel- rr y dyddiau hyn ydyw ymyriad personiaid, radiaid&c. Gan fy mod yn dygwydd bod o i o'r dosbarthiadau a enwir gan eich gohebydd, chan i'r Genedl Gymreig gael ei hanfon i mi, yn thyda nodau i dyuu fy eylw at "Gair at y iwaielwyr," bernais,a hyny ar dir t'g a chyfiawn, mod i, mewn modd arbenir, yn uu o'r ymyr- yr." Nid teg ydyw enwi un dosbarth o bobl'ftl nyrwyr, megys rhwng y gweithw r a'r ineistr, jb roddi prawf diymwsd o'r ymyriad,-sef pwy 'dd wedi gwneyd, pa bryd, ac yn mha le. Mae awer o bersoniaid, ae mae llawer o guradiaid; ac I gellir dwyn yn nalaen brawf fod rhywun wedi nyryd mewn rhyw le, nid teg ydyw dal ereill yn pfrifol am yr un hwnw. Yn awr, fel un ag sydd iegys amddiffynyid a dadleuydd dros y chwarel- yr, bydded i Mr Svlwedydd," fel a didder- ynwyneb,enwi ynddifloesgni, (1) pwy yw y "per- niaid a'r curadinid" sydd wedi "ymyryd," a trwy hyny chwerwi teimladau y chwarelwyr." I) Pa bryd y buont yn ymyryd P (3) Ac yn mha !? Yr wyf fl fy hun yn rhodli her i unrhyw ylwedydd, yn unrhyw fan, arunrhyw adeg, broil mi erioed ddyweyd gair nao ymyryd vuewn ua todd a hawliau y chwarelwyr yn eu pjrthynas a'r oruchwylwyr ac a'r perchenogion. Pell ydwyf A ddymuno gweled un gweithi vr, mown unrhyw raith, yn cael ei ddifremio o'i hawliau fel y cyf- yw, a phellach byth ydwyf o ymyryd yti y fath iter; a chyn llusgo eaw un dosbarth o bobl o laen y cyhoedd, a'u cyhuddo o ymyryd er drygu chwtogi hawliau y chwarelwyr, bydded i ym- hwiliad gael ei wneyd, a rhodder eaw yr "11m- rwr," y fe, a'r adeg. Dichon nad yw'r pernon- aid na'r curadiaid ar hyn o bryd yn ddigon di- oroilad i beidio a gweled drwy lythyrau fel eiddo I Sylwedydd Hen gyriuddiad na phrofwyd nohono a ddygir yn eu herbyn yn awr. Nid oes Lim ar ffordd rhywddosbarth o bobl ond yr Eglwye i'r personiaid. ac nid oes dim a geidw goiph IIQ, Daid AnnghydfEurflaeth wrth eu gilydd yn y dydd- au hyn ond camlvwio yr Eglwysi a dwyn cyhudd- adau maleisus ac anwireddus am y petsouiaid, er 'chwerwi teimladau y bobl tuagat y naill a'r lall. Prin y coeliaf y gwna chwarelwr goleu- )wyll a inyfyrgar bythgoelie gwenwyu Uosgyrnog lythyreieh gohebydd. Nid pobl xyffredin o ran )arn a ch rhaed<liadau ydyw y chwarelwyr; a Jhan eu bod yn ddosbarth a fyn brawt o wirionedd ,nrhyw gyhuddiad, yr wyf yn hyderu na chymer- int eu hudo i goelio dim heb gael prawf. Yr hya sydd debycaf o gwtogi hawliau y gweithwyr, a jhreu teimlad annymunol rhyngddynt a'u meistr- aid ac il i, perchenogion, ydyw ymyrwyr tebyg i i'Svlwedvdd Eos LLECHYD. Llanberis. Rhagfyr 2' Llanberis, Rhagfyr 27ain, 1880. muATAfl lodr. mmunnwp Art VWT.

| APIMiV IIT .I. JJ' «* «V .&a.I"" BEIRNIAD. MRI GoT-Nid iv mai. eithr fy auffawd, a barodd i mi fod yn analluog i ateb Tafolog yn gYllt-yr un a'r unrhyw anffawd ag a, barodd i mi fethu eyfltwni llawer o .idyledsvryddau ac ymrwymindau ereill. Y ffaith yw, rr oeddwn yn analluog hyd yn nod i ddarllen oi ymosod- iadau arnaf, a i ensyniadau a dueddunt un ai i fy archollineu i fy narostwng mewn cymdeithas a lien Gymreig. Cymerodd Tafolog fantais ar fy anffawd. Nis gall gymeryd y cyfryw fautais mwyach. "Richard is himself again." Byddai yn ddrwg genyf, Mri Gol., eich blino chwi a'ch darllenwyr trwy orbarhau yr ymdra- fodaeth hynod a ddecbreuwyd ya eich eolofnau, gydag udganiad golygyddol cymeradwyol parth "dyddordeb" llythyr aspaidi Tafolog, sef Richard Davies, Ysw., y gentleman farmer a adnabyddir gan y beirdd wrth y fug enw Tafolog. Ie, ffug yw yr enw; canys efe a brofodd i'r byd nas gall dafoli o gwbl, mewn na beirniadaeth na dadl wedi barn. Fe ddiohon fod y cannoedd llythyrau a dderbyniais o bob cwr o'r deyrnas, oddiwrth wir genedlgarwyr, gwladgarwyr, a llengarwyr, yn ddigon o falm i fy nchlwyfau i, heb i mi ymhelaethu llawer. ar yr ymgais llwfr, a, frawdol, an-Nghymi ig, aflenorol, annynol, a llechwraidd o'r eiddo "Tafolog" i fy narostwng fel bardd ac fel dadleuydd llenyddol, trwy briodoli fy antur- iaeth bwysig o gyhoeddi fy arwgerdd i "stroke o athrylith fasnachol," yr hon y dywed Tafolog ei bod "yn sicr o ddwyn llawer o'r pethau bychuin sylweddol hyny i'w logell (sef fy llogall i), ag y mae ei sefyllfa (sef fy sefyllfa 3) mewn cymaint o angen am danynt." Yr wyf yn deall fod Tafolog yn ceisio ymryddhau oddiwrth y syniad ei fod ef yn gwybod dim am fy sefyllfa arianol ac iechydol ar y pryd. Os y dywed efe hyny eto, IU) fi a gynygiaf ei ddyrehaf u. i radd prophwlfd. Y mae'r cyd-ddigwyddiad yn un mor hynod fel nas gall 99 allan o bob 100 ei ddarllen heb deimlo awydd canu, Ddaw hi ddim!" Oad gadawaf y tro brwnt yna o'r neilldu ar hyn o bryd. vr wvthnos hon. ar unrt; AIIATV "'1..LI.V"A..aJ j 7 — rai p'r llineil hu amlyeaf yn nghymerif.d Tafolog fel Bardd, Beimiad (?) a Boneddwr (?), a am- lygwyd yn ei dros ddwy golofn o ysbwrial gwagsaw a thwyll-ymresymiadol ag y caniata- wyd gofod iddynt yn y Genedl Oymreig am Rhagfyr 9, 1880, gydag udganiad golygyddol i alw sylw'r cyhoedd at yr ohebiaeth ddyddorol. 1 Mii.mm.doii a Ffua-ostvnaeiddrwuM.—Ni ddarfu i mi erioed syli ar ddadleuydd galluog, cwbl argyhoeddedig o degweh ei ddadl ac o wendid ei wrth-ddadleuydd, yn ci/meryd arno fychaneiddio ei hunan, ac nis gwybum ychwaith am unrhyw grach-ddadleuydd, yn Nghyiam na loi, r-yii Nghymru yn onwedig-ar-ise defnyddiai furseudod a ffug-ostyngeiddrwydd cyffelyb i'r diiyniadau canlynol o lythyr gor- faith TafoIog Yr hen arwr eisteddfodol, Llew Llwyfo, yn rhuo yn arswydus yn erbyn ei feiriiiaul. yn enwedig un ohonynt, sef y beirn- iad bif fi In, rhagfarftllyd, a diallu-Tafoiog. Wel, hwyrach, pan y mae brenin y goedwig farddonol £..1 hyn yn rhuo, mai y peth doethaf i fwystfiJod Ilenyddol lychain o'm gradd i fyddai swatio m'wn ofn slafaidd hyd nes yr elo yr aflwydd beibio; neu, ynte, os ydwyf yn rhy fychan, rhaqfarnllyd, a diallu i ddeall fy mod felly, y byddai yn fwy manteisiol, &c." Y mae ysgrifenu fel hyn, bob amser, yn brawf an- ffaeledig.o un ai mutsendod neu ffag-ytnos- tyngeiddrwyJJ, neu ragrith, neu bob nn o'r tri gyda'u gilydd. Y mae'r ffng-ostyjigeidd- rwydd yn bradychu y rhagritbiwr, a'r mursen- dod yn arddangos y taeog. 2. Amhyo&nleb.—Dywed Tafolog na fyddai a fynai fy 4 8 lwadau mewn cyfeiriad at nod- iadau ei gyti-feirniaid," ac fel rheswm dros hyny, efe a ychwanega:—" Maent hwy yn ddi on gilluog i amddiffyn eu hunain, pe y teimlent ar ec calon duedd i wneyd gorchwyl mor ddiaii.i-haid." Os oedd y gorchwyl o fy !I,t..h y" un mor ddiangearhaid ar ran Llawdden a Vulcan, paham y dnoth yn or- chwyl mor angenrheidiol ac oll-bwysig i Tafolog °i hun i w gyflawniP "Gorchwyl" I iddo ef i'1' cvsoni ydyw hwnyna, ac nid fy "ngorohw I" i. Er ei fodyn "orchwyl mor ddiangenrhaid i'r Parch J. Jones, un o weinid- ) ogion eu v jcji y Wesleyaid Cymreig, ac i'r Parch I). Howells, Ficer Gwrecsam, yr oedd yn oreh w: ill,.r anhebgorol angenrheidiol yn I ngolwx 1.1 Davies, Ysw., y gentUman farmer, i?? aiyuatarohoHiteimtadaupersonoI, priodoh oyoen iselwael i frawd o fardd a ddy- munai i'r bvd brnu cydrhyngddo ef a ThaMog, sarhau cyloh eang o berthynasau parchus trwy gyfrwng edliwiaeth waelac anDynol?dwy?

TBEOARON. t ? ? <  I ( Uynhaliwya cytaitoa cyecaaieuoi ya y uo uuuuu r Nadoiig, pryd y llywyddwyd gan Mr J. Wil- C iams, Ormond House. Y beimiaid oeddynt,— lerddoriaeth, Alaw Afan; rhyddiaeth, Parch J. rones (Awyrydd); barddoniaeth, L. Rhyetyd t )avies, B.S., Llanddewibrefi. Cafwyd anerchiad c )yr ond pwrpasol gan y llywydd, yna aethpwyd J rnmlaengydalrgystadleuaeth. Datganu y solo 1 ,àss (allan o "Teyrnasoedd y Ddaear"). Ym- f reisodd saith goreu, D. J. Jones. Gystadleuaeth ( newu adrodd "Y Fynwent," &e. Cyfyngedig i f erched. Dimymgeiswyr. Datganu" Y Gwlaw." t Oau barti yn ymgeisio: goreu, D. J. Jones a'i 1 )arti. Arwisgwyd ef gan Miss J. Lloyd, Corner e Shop. Am yr atebion goreu i ddeg gofyniad o j iil Lyfr Samuel: goreu, Miss Jones, Ty'r Capel. ( Oatganu uuawd difyfyr: yn gydfuddugol, W. D. i loberts, Rhydyrouen- House, a J. Evaus, Pen. i lwynbedw. 0 jfieithiad i'r Gymraeg o Colonial 1 tioyalty:" goreu, Miss Jennie Jones, Penlan i Farm. Arwisgwyd hi gan Mr D. Williams, clerk ;o the guardians. Araeth dd tyfyr Amryw ym- ( jeiswyr: goreu, David Davies, grocer, a Jonathan rhomas yn gydfuddugol. Datganu Yr Add- ( swid," gan gor o blant. Ni ddaeth ond un i'r i maes, set cor Breinig, o dan arweiniad D. J. ] loves. Uanoda yn aeuwng 01 woor, uu w:D" vyd yr arweinydd gan Mrs Evans,. draper. Ped- yarpenilli tffynon Core Caron." Nidoeddyrun olreyfausoddiadau yn deilwng o'r wobr. Dat- ranu yr unawd i ferch, "Cadair Idris:" goreu, fane Williams, Peutre. Adrcddi^d gan feibion o r ihwedl "Y Bugail a'r Blaidd:" goreu, S. Jeorge. Datgauu unawd, gan blant dan 15eg ,ed: goreu, W. D. Jones (8 oed). Araeth ar y I Nawfed Gorebyinyn: gorou, S. George. Dat- *i ;anu y deuawd Heber: goreu, D. Jenkins a i. Williams. Traethawd ar "Y Nazareaid:" -oreu, J. Davies, saddler. Cystadleuaeth gorawl, 'CSn Moses." Dall gor (o'r lie) a ymgeisiodd, lef cor No. 1, o dau arweiniad D. J. Jones, a No. 2, Ian arweiniad "Caronian." Cafwyd y fath Idatganiad gan y cor cyntaf fel nad oedd neb yn imeu pa un o'r ddau oedd yn teilyngu y wobr, 10 arwisgwyd ei arweinydd yn nghanol ban- lefau o gymeradwyaeth gan Miss Maggie Evans, Oolaeron, Llangeitho. Darllen difytyr: yn gyd- luddugol, W. D. Roberts a Rees vtorris, Llan- eitho. Datganu uuawd tenor, Y Bwthyn ar y rraethgoreu, T. Davies, L'anddewi. Croes- jyniad ar yr enw "Timotheus:" goreu, Caronian. Dadl ddifyfyr: goreu, Jonathan Thomas a W. Lloyd, Pant. Datganu yr wythawd, 0 na bawn nau fel Llygad y Dydd: goreu, D. J. Jones a' t>arti.*»CtoeArfyV Eglwys.

or. DINBYOH. -A_uA¡¡ft1 I BLABCHNAl) I A'.IADULIU.- ALI ox yr turicc modd cigyddion a masnachwyr y dref hon dil Idangos eu hunain" oreu y gallent ar gyfer y 111 tarchnad fawr," yr hon oedd yn digwydd bod ad ydd. Marcher blaenorol. Undstferirg-aodpb be rondln a ffenestr mewn trefn erbyn y nos Mi ,wrth flaesorol I hyny, a thyra y bobl o'r cwm- B. soedd hyn i'r dref i'w gweled. Ac heb i ni fyned W Miylu ar gynwys pob ystondin a fEenestr, bydd W ddigon i ddyweyd fod yr olwg ar y cyflawnder Df pgoedd yn ardderchog mewn gwirionedd: os yr ga yr oedd y cigoedd, yn enwedig biff, yn well oe g yn y blynyddoedd blaenorol. Yr oedd y Jo rahanol ystondinau wedi eu gwisgo hefyd & dail dd thwyrddion, ond ychydig iawn o gelyn coch ba id i'w weled; ac yr oedd yn amlwg ba d oedd yr un ymdrech ag yn y Ba rnyddoedd blaenorol wedi bod ar waith gyda'r LI rchwyl addurnol. Ond yr oedd Mr Thomas a ( iberts, Retillan- street, awdwr y model o'r go vallgofdy a ddangosid y flwyddyn ddiweddaf, di darparu eleni ar gyfer model ardderchog o'r ri1 newydd a adeiledir at y Gwallgofdy uchod, ge hwn a ddangosai fedr a diwydrwydd mawr ar M ran; ac yr oedd wedi ei osod i fyny uwchben ne tondin Mrs Susannah Evans, yr hon a gynwysai i 1 rddaid arJdeTchog o futton a dofednod o bob Ue tth. Yr oedd marchnad y ffrwythydd hefyd M di ei gwisgo yn ysblenydd, ac yn cynwys w] ryddau da iawn. Nid oedd y siopwyr chwaith g 01 i'r blynyddoeid gynt gyda'u nwyddau fu rythau. Yn wir, yr oedd pob man yn nodedig o fo a. m CYFARFOD LIENYDDOI.—Dydd Nadolig, yn yr oe en Gapel, Henllau, ger y dref hon, cynhaliwyd ac farfod Ilenyddol, pryd yr oedd llonaid y capel od sdi dyfod yn nghyd. Cymerwyd y gaiair gan ea r John Roberts, Foxhall, a'r arweinyddiaeth gau fir r William Jones, Poutre. I ddechreu, galwyd Fi a gydgan gan y cor, ond erfynient gael eu to isgusodi. Y peth nesaf oedd i lawr ar y dref a- A a oedd araeth gan y llywydd; ond galwoddet ar r Aaron Roberta i "sefyll yn ei eagidiau," yr rn a wnaeth yu fyr. Yna galwyd am anerch- ca dan gan y beirdd, a daeth Mr Evan Jones, ia jrfr-rwymydd, Rhyl, yn mlaen. Darllen beirn- ac daeth Dr Llugwy Owen ar y traethodau ar Cj Daith yr Israeliaid i Ganaan:" goreu, J. Parryf dl u., Beacons-hill; 2il, J. Roberts, Henllan, a; inbych. Cyfieithu o'r Gymraeg i'r Saesoneg Q )reu, Augustus Lewis, Henllan. Yr orea ar yr m )sanau i fab a merch oedd Miss M. Jones, di Hereford House, Dinbych. Darllen chwe' adnod If In y goreu: Griffith Davies, Rhiw. Datganu, YI Dafydd y Gareg Wen:" Margaret Parry, y lriviatt Bach, Henllan. Traethawd, Yr g postol Paul:" Miss Vaughan, Plas Coeh, y refnant. Mr Aaron Roberts yn darllen beirn- rl idaeth Alavon ar yr englynion i'r Cysgwr yn yr ii .ddoliad:" Evan Jones, Rhyl, yn unig a ymgeis6 a idd, a chafodd y wobr. Sillebu ,(i rai dan c deuddeg oed): Evan Lloyd, Henllan. Ateb ij tiwe' gofyniad o'r Kyfforddwr am y goreu Eliza- i' eth Griffiths, Tan- v- capel. Darllen am y o oreu: Joseph T. Phillips. Sillebu am y goreu b ilizabeth Grifdtho. Cystadlenaeth gorawl: cor F [r Lewis, ysgolfeistr y Llan. Traethawd, c Cofion Bywgraphyddol o WJr da HenUan:" 1¡ Ir J Peters, Bala. Adrodd, Y Oi a'rCysgod y lliaabetb Jones, Henllan. Cyfieithu o'r ). aesoneg i'r Gymraeg: Mr Hugh Edwards, I 'r Rhyl. Datganu." Morfa RhuddlanjKr n ohn Story, Henllan; 2il, Thos. Price, HenRin. v 'enillion: Yr olygfa o Beacraig," Mr W. Jones, 1 'enybane, a J. Roberts, Bwlch, yn gydradd. ] traethodau, "Arch y DyStiolaeth," laf, R. Cecil ] jewis, Henllan; 2il, Henry Parry, Beacons-hill (ond c r hwn sydd yn ei fedd er's tua mis, a derbyniwyd £ ■ wobr gan ei dad. Creodd yr amgylchiad brudd- r ier dwys drwy y lie). Araeth am bum" muuud: I lritllth Davies, Rbiw. Cystadleuaeth gorawl-: cor j dr Lewis eto. Wedi talu diolchgarweh i bawb a ;ymerodd ran yn y cyfarfod, a chanu "Duw ;adwo y Frenhines," ymadawodd pawb, wedi :ael gwledd flasjs. c

UjANHADUQ. v 11" 1 n m rr A 11. 1 + MSTllUUrUU.w v ichod Ddydd Nadoiig, yn Ysgoldy yBwrdd. Y c :adeirydd oedd Mr David Morgans, Black Lion, lilai»gadog. A ganlyn oedd y buddugwyr:— a nglyn, Y Llwybr Llaethogsaith yn ym- ( jeisio: goreu, Mr L. Lewis (Awenfab a Wynfe). j )anu, "Cwymp Llywelyn,19 yn ymgeisio: c 5oreu, Mr John Williams, Gwynfe. Beirniadaeth J ir y Pedwar penill ar destyn o ddewiaiad, eym- J lWYS i'w hadrodd mewn cyfarfod adloniadol, ) laith yn cynyg: goreu, Mr Rhys Davies, Gwynfe. ] idrodd, "Yr Eneth Ddall," cyfyngedig i blant ( Ian ddeuddeng mlwydd oed: goreu, Miss Cathe- ( rine Jones, Llanwrda. Beirniadaeth ar y eyfleith- f ad o Genedl y Cymry (Alun): goreu, Mr John i Williams, Cromllwyd, Gwynfe. Canu y pedwar- i iwd, "0 na bawn eto'n blentyn thydd:" Mr Fohn Williams, Cwmllwyd, Gwynfe, a'l barti. ] gystadleuaeth gorawl-canu "Seion." Dau gor ( Fn ymgeisio,-Llangadog a Llanddeusant; yr olaf >edd y buddugol. Adrodd, "Yr hen glorian 1 mawr,deg yn ymgeisio: goreu, Miss Betsy i Evans, Tylan, Manordeilo. Canu Y Fwyalchen" I —tair yn ymgeisio; yr oreu, Miss Martha Thomas, < Bryhcapel, Gwynfe. Dadl ar y pryd-" Pa un gwell—priodi ai paidio?"-pam' parti yn cynyg; dau yn gydfuddngol, Mr D Lloyd, Cwrt-y-plas, Llangadog, a Mr John Davies, Nant Coch, Llan- ddeusant; Rhys Davies, Bronyglyn, a Mr Thomas Davies, Brynmaelwch, Gwynfe. Oystadleuaeth mewn canu "Goleu yn y glyn," gan gorau o blant; dau gor yn ymgeisio,-Oor Llanwrda, o dan arweiniad Mr Daniel Jones, a Ohor Gwynfe, o dan arweiniad Mr John Williams, Cwmllwyd,- y ddau yn gydfuddugol. Canu "Comrades' Song of Hope." Parti Llanddeusant yn unig ddaeth yn mlaen, a chafodd y wobr. CyBtadleuaeth y prif ddarn eorawl-" Fy nyddiau a ddarfuant." Dau gor ddaetls yn mlaen, set Cor Llangadog a Llanddeusant, a chafwyd yr olaf yn fuddugol. Beirniadaeth ar y traethawd ar "Addysg Uwch- raddol i Gymru;" dau yn cynyg: y goreu, Mr D. Evans, yagolfeistr, Llanddeusant. Y beirniaid y canu, Mr T. Evans, U.O. W.; ylarddonlaeth, See., Mr Beriah Gwynfe Evans. Cafwyd eyfarfod hwylus a bywiog. Yr oedd cyngherdd hefyd yn yr hw)-t.-Bich Dosbarthwr.

XK ISOtUii HABBUlUUlj A iilKKFN." Miu GOL .-yr oedd yn dda eenyf ddarllen rthyr "ar El" yn y Genedl ddiweidaf ar y etyn uchod; a ciirodai y byddai yn fuddiol ar- aph u ei lythyr yn bamphledyn bychan, ac anfon pyn i ofal rhywun o ymddiried yn mhob ardal, v gwerthu ir gwahanol ysgolion. Cymerwn i hydig ddwsiagau o leiat. Yr wyf wedi gweled iwer o Ysgolion Sabbothol, a theimlaf fodyr h) n ddywed "Ar EI" yn cynwys gormod o rionedd, ysywaeth. liarnaf y byddai yn' dda i wun, neu rywrai, fynel drwy yr ysgolion bob ,u neu dri mis, i archwilio y dosbarthiadau, gan eyfartalu mewn gallu a'u hyfforddi mewn mei, sef pa fath wersi ,yduai mwyaf priodol i b dosbarth; gan benodi rhyw fater neu faterion fod o dan sylw, fel y bydd pob cyffelj b yn dod yr un materion; hefyd fod xhyw un cymwys holi yr ysgol yn y materion hyny ar ddiwedd y mor. Pwy arall a draetha ar hyn. C. E. t(n A IT) it v fiBurinm.wvR »