Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

3 erthygl ar y dudalen hon

I Y GYLOHDREM-,

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

I Y GYLOHDREM- I COF-GOLOFN1 ROWLANDS LLANGETTHO. Y mae 93 o flynyddau er pan y bu Rowlands o Langeitho farw. Dydd Gwcner diweddaf, yn mhen can' mlynedd, oamyn saith, ar ol ei gladdeligaeth, dadorchuddiwyd cof-golofn iddo yn Llangeitho, gan y patriarch aarhydeddus o'r Bala-Dr Lewis Edwards. Er fod i'r Trefnyddion Calfinsidddri odadau yn ol y onawd, nid amgen, Howel Davies, Howel Harris, a Daniel Rowlands, eto ar gyfrif llwyddiant helaethach ei weinidogaeth, pr'odjlir dechreuad a chynydd yr enwad yn beaaf i'r olaf. Fe ddiohon mai yn nglyn i'r Deheubarth y dylid edrych arydybiaeth hon fel gwirionedd cyflawn; am Wynedd, dilys fod gan Howel Harris, y Ueygwr tantlyd a phoblog- aidd, amgenach hawl i'r cymeriad o Dad yr enwad na Daniel Rowlands. Dyma yr ail gof. golofn a gyfodwyd gan y cyfundeb Methodist- aidd i'r Tadau. Y mae y gyntaf yn y Bala, ao er anrhydeddu coffa Thomas Charles y cyfodwyd hi. Traethodd Dr Edwards aerohiad godidog ar yr achlysnr, dilynwyd ef gan ei fab hynaf, yr hwn a ddywedai mai corpholiad o ysbryd ei oes oedd Daniel Rowlands. Nidameifodyn gallu athronyddu angen y cyfnod, eithr am ei fod yn ei deimlo, y galluogwyd ef i gyfarfod mor gyflawn ig eisiou moesol ei gydwladwyr. Yr oedd ysbryd Daniel Rowlands yn fyw, ao yn gweithredu yn rymas, yn yr oes hon. I'r j graddau y teimlir nerth a th&n anniffoddol ei bregethan, y mao y sylw yn hollol gywir; eithr os edrychir arno yn ei berthynas i'r diwygiwr, fel sylfaenydd a chynllunydd Trefnyddiaeth, prin y gellir honi iddo gywirdeb. Enwad Cymreig, hollol Gymreig ei neillduolion, oedd Trefnyddiaeth y Tadau, eithr nid ces neb a'i lygad yn agored a feidyliai am wadu nad ydyw ysbrydiaeth eglwysigy cyfnod presenol, a'r ym- deimlad o unigrwydd sefyllfa, wedi bod yn symbyliad effeithiol-digon nerthol yn wir i newid arbenigrwydd cynbenid yr enwad. Y mae efe er's rhai blynyddau bellachyn mhair traws-symudiad. Cyn pen hanner canrif eto bydd Methodistiaeth Gymreig y Tadau wedi ymgolli mown Presbyteriaeth Ysgotaidd. Gresyn hyn, ac eto dyma ddadblygiad terfynol ysbryd yr enwad ar hyn o bryd. Da genym ddeall, ar dystiolaeth Dr Owen Thomas, fod sail gref i gredu fod delw y diwygiwr yn fynegiad cywir o wyneb a chorph y pregethwr hyawdl. Pale y maey Bedyddwyr a'r Annibynwyr? Ainid oes ganddynt hwythau Dadau gwerth ganddynt godi gof-golofn er anrhydeddu eu cofFaar y ddaear P Beth am y merthyr John Penry ? 0 bu un o feibion Cymru yn haeddoI o golofn uchel, yr oedd efe. Fe ddylai Anghyd- ffarflaeth y Dywysogacth fynu codi cerf-ddelw i'r merthyr Penry, yn nhref Aberhonddu, neu Gaerdydd, nea Abertawe, pe dim ond er dangos diball edmygedd o'i wroldeb sanctaidd a thin gwladgarol sant a Chymro a saif yn hollol ar ei ben ei hun o'r holl feibion a fagodd. ANKIBYNWYK MON A cityrAwsoDDI&D Y I BaiF-YSQOL. Y mao cyhoeddiad braslun o gyfansoddiad y Brif-ysgol Ogleddol wodi bod yn foddion i alw arweinwyr yr enwad Annibyuol yn ynys Mou at eu gilydd er rhoddi ystyriaeth i'r cwostiwn pwysig o lywodracthiad y safydliad. Dibwys iawn oedd ei leoliad o'i gymharu o.'i lywotlr- aethiad, ao yn ol y cynllun—dyfyniadau o ba nn a gyhoeddwyd genym yr wythnoll d-liwoddaf, y mao yn berffaith amlw" iiitti R tfobaothwyr pendefigaidd fydd corpii oi lywlIllNllthwyr, Day gwyddom fod cgwydd,>r eyfittisoIliad y coleg yn aneuwadol; nid om atigmi am oiu hyBbysu na bydd dim a fyno efe a. duwinydd. iaeth a chredoau, eithr pa beth fydd nodwedd yr ysbryd sydd i'w reoli ? A oes undyn fedr ddyweyd pa beth sydd a hno rhoddi hawl i gadeirydd chwarter sesiwn a rhaglawiaid sirol i ethol llywodraethwyr iddo. Y mae ein profiad a'n hen adnabyddiaeth o gulni sectol lleygwyr Esgobyddol yn ddigon er argyhoeddi pob Ym- neillduwr o'u hanaddasrwydd i weinyddn tegwoh, yn neillduolswyddogion y Sefydliad Os ceir Sais ec Ksgobyddwr yn hytrach na Chymro ac Anghydffurfiwr o rhywle, efe fydd y dyn. Y mae odid bob swydd o elw ac ym-" ddiried yn y wlad yn cadarnhau ein goeodiad' Dilys yw ei bod yn bryd ymddeffro i wrth" dystio yn erbyn darbodion cynllun ei reolaeth  Dywedir wrthym mpi y ffordd i dj'od i fyny » hyn yma ydyw cyfranu yn y fath fodd fel v gallem, fel YmneUIduwyr, yn n.rth tMy.? iadau, hawlio cyfran hela.th yn y rheoleidcUad. Mewn atebiad i hyn, iawn ydyw cydnabod nad llawer o Anghydffurfwyr sydd yn meddu y cyfoeth angenrheidiolihyny; ac Yn Ychwanego), yr ydym yn ymwrthod yn bendant a chyd- nabod tegweh yr egwyddor o osod rheoleiddiad y coleg i orphwys ar sail arianol. Y mae cyn- rychiolaeth deg yn anmhosibl drwyddo. Da y gwnelai pob enwad, a phob Ymneillduwr ym- gynhyrfu er symud ymaith y posibilrwydd i gynghor y coleg ei wneyd yn hollol Esgobyddol ei swyddogion. I ATHRAWOIf COLEG Y DE. Y mae cynghor y CoIeg Deheuol newydd fod wrth y gwaith o ethol athrawon a darlithwyr i'r sefydhad. Cof gan ein darllenwyr ddarfod iddynt ethol prif-athraw wythnosau yn ol. Yn ffodus, y mae y boneddwr hwnw yn Gymro ac yn Anghydffurfiwr. Yr oedd eymhwysderau Mr Vivian Jones gymaint yn uwch na'i holl ym- geiswyr fel nad oedd modd peidio ei ethol i'r swydd. Erbyn hyn y mae yn llawen genym allu ychwanegu fod t'au Gymro arall wedi ell dewis, un yn athraw y gadair Roegaidd, a'r Hall i gadair Darlithyddiaeth Gymreig. Mr T. F. Roberti, o Aberdyfi oedd y naill, a] Mr T. Powell, Bootle, golygydd y Cymnirodor, oedd y llall. Am y gweddill, Saeson, Ysgotiaid, Ffrancod. ac Ellmyn ydynt. Dysgwyliwn fod yr adeg heb fod yn nepell pryd y bydd gan y genedl Gymreig nifer ddigonol o'i meibion yn meddu ar y cymhwysderau priodol i Ian" swyddau athrawol ei phrif-ysgolion, ac na bydd rhaid iddi edrych am athrawon yn mysg tra- moriaid. Nid ydym yn nodi hyn oddi ar unrhyw deimlad cul a gwrth-Seisuig; ein heiddigedd. dros hawliaj a Uwyddiant ein cig a'n gwaed ein hunain a bar hyn. Ym- ddengys fod y oynghor wedi bod yn neillduol o ffodus i siorhau staff campus o athrawon. Y mae enwau amrai ohonynt yn adnabyddus yn y byd dyagedig. Gwelwn fod Me X, Setb, athraw Cadair Rhesymeg, newydd gyhoeddi cyfrol werthfawr a phwysig mewn cysylltiad t Mr R. B. Haldane, yn dwyn y teitl, Essays iI. Philosophical Criticism. Rhoddir i'w gyfran ef o'r traethodau ganmoliaeth neillduol gan feirn- iaid y wasg Seisnig. I ITBAItfC A CHINA. Y mao yn lied anhawdd gwybod pa beth ydyw gwir berthynas y ddwy ymberodraeth yma 4'a gilydd ar hyn o bryd. Y mae y wasg Seising yn amrywio beunydd; un dtwrnod bydd ea colofnau yn llawn o ryfel, dranoeth sicrheir fod heddweh a thangnefedd yn sier. Hyd y gellir deall, ymddengys fod China yn ymbarotoi ei goreu glas i ryfel er sicrhau heddwch. Cyny?- ,goreugl,irylel,,r,i,rh,heddw,,I,* CynM China i M. ChaUemel-Lacour, cyDrychio!ydd Ffrainc, eithr y m ae eíe heb eu derbyn. Ban. fod yr ymrafael ydyw gwlad y Black Flags. HoH!u China fath o berchenogaeth neu reolaeth dros Ymherodraeth Annam. Bu Ffraino, flyn- yddau yn ol, yn meddu llawer o ddylanwad yn yr ymherodraeth, eithr y mae efe bellach yn gyi- yngedig bron yn bollol i Siam. Ymawydda y Weriaiaeth am enwogrwydd oyfartal i eiddo y Bonapartiaid, ac aethant i fachwy Tonquin i geisio adenill dylanwad a gogoniant. Man- teision masnachol, yn benaf, a gcisiant yn en negeswriaeth 5, China. Pa beth a fydd y di- wedd, nid ydywyn amlwg. I BULSABtA MEWJf llELDUL. Y mae yn g5 f j ng ar Dywysogacth fechan Bul- garia o'r ddau tu. Y mae Rwsia a Thwrci mal dau helgi gydag asgwrn yn ysgymyga dannedd a chwyrnu ami os baidd ym- ysgwyd ac ymunioni gronyn. Dichon nad ydyw y Tywysog Alexander yn meddu ar doraeth ddigonol o ddoethineb i hwylio ei lestr cyd- rhwng y ddau drobwll. Beiddiodd Bulgaria anfon cynrychiolydd ar ddirprwyaeth y Danube heb ofyn i Twrci roddi sel ei chymeradwyaeth ar y dewisiad. Y mae cynghorwyr y Sultaa yn dwrdio yu erwin, ond cymeradwyiry weith- red gan y Prif AUuoedd. Os bu llwydd ar feiddgarweh Alexander yn nglyn a Thwrci, nid felly yn nglyn k Rwsia, os gwir a ddywed gohebydd y Manchester Guardian. Ymddengys fod Rwsia, drwy ei chyfryngau, yn awyddas am i Alexander ddychwelyd a mabwysiadu yr hen gyfansoddiad (ai nid gwell, gyda Ilaw, i'r Bala a Bulgaiia fod heb yr un cyfansoddiad, oblegid bod yr hen" a'r "newydd" yn gymaint esgyrn cynen, ac yn peri y fath aeh- lod ac annhrefn yn mysg eu cefnogwyr?) Eithr ni fynai efe; yn hytrach archodd i gynryohiolwyr Rwsia ymddiswyddo allan o law, modd y gallai alw ar arweinydd y Ceid- wadwyr yn mlaen i ffurfio Gweiuyddiaetk. Buan, fodd bynag, y cufodd ofe br^fiad nad eiddo hyd ya nod tywysog ei ffordd, canys yn ol awdurdod y Czar, nacaodd y Cadfridog 8e- boleff a rhoddi ei swydd i fyny, ao er dango* ei hawl i weithredu felly, cyflwynodd ei warant yn trosglwyddo ya ymarlerollywodraethiad y Dywysogaeth i ddwylaw y Gweioidogwo Bwsiaidd. Nid ydyw Alexander namyn gwag- nod, a thywysog mewn enw bellach. Methai a gweled ei ffordd yn glir i wneyd dim hoblaw ymostwng, a llawnododd y cyhoeddiad R wsiaidd mewn dystawrwydd. Cyhoeddir hwn yn ddiatreg. Dyma gam arall ar ran Rwsia-a cham pwysig yn nghyfeiriaid uno y Dywysogaeth i'r Ymherodraeth. Angen- rhaid fydd i Alexander ymddiswyddo un o'r dyddiau dyfodol. TRI A.ELOD RUYDDFRYDIG I MANCHESTER. Y mae Mc Hugh. Birley, A.S., yr aelod Ceid- wadol dros ddinas Manchester, wedi ymadael k'r fuchodd h m boro;i Sabboth diwoldaf. Dy- oddefodd hir nyciidod; perchid ef gan bob plaid fel dyn cywir 8e anrhydeddus Nid cedd efo yn DJri eithaf jl. Y mae ya llol fuan eta i wybod a fydd eth.dfal yn y ddiuas. Enill- oid Rhyddfrydiaoth gamrau lied freision yn Minchoster y deng tnlynedd di woldaf. Ynyr Etll()Ii& I (,lyfrr(j liuol, yo 1880, yr oeddpellder mawr cydrhwng yr iaaf o'r ymgeiswyr Rhydd- frydig a Mr Birley. Dyma gyfleusdra bellach i Brif-ldinas y C,twm i gael ei chynrychioli gan (ii-i Rhyddfrydwr, mogys Birmingham. Nid oos gan y Toriaid yr un gobaith am ad- f vldiannn yr eistoddlo, ac 03 nad oss eyf aewid- iad m»wr wo li id dros feddyliau yr etholaetb, ui bydd iddynt d 1-vyn ymgeisydd allan. Eithr pwyawyrpabethua wna dynionsyddyn anftdltl

I AT EIN GOHEBWYR-

Advertising