Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

8 erthygl ar y dudalen hon

Y GYLCHDREM. I

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

Y GYLCHDREM. I DADL Y BRIF-TSOOL. I uenr non yn mlaea mewu raal cylcnocdd gydag yrii as ewjrllysgarwch haeddiannol o tuogenach testyu. Nid ydym heb ddeall y gall yr anghyd- wolediad poenus brofl yn gelled gonedlaethol i nl. Y mae Saeson pwyllog a dealing yn dechreu chwerthin am eln pen, ao yn dywedyd yn byglyw, Megys yr oedd yn y decbreu 8yda'r Celtiaid hyn, felly hefyd y mae yr awhon, ac y bydd yn waøt, y mae lie i olni." Danodant yn tonedd- Iguidd i si ein gwendid cynhenid-ein bymraf- aalion a'n haDanU i gydwcled ar byndau. Ym. raaiadau ac eiddigedd a'n hysbeQlodd o'n hanni. byniacth, y ifrwor. hwn, lwyddodd i fyned a "Llew- elyn aiD lly w olaf" oddi arnom. Collasom lawer o tralotlaa drwyddo, a difuddiiryd ni o birch ein gotchlygwyr. A dyma ni unwaith yn ychwaneg, ar ol ymfetwi yn chin eiddigedd, yn dechteu ymgynhenn a chynllanlo pa fodd i ddifetha ein giiydd—Epbta'm yn etbyn Juda a Juda yn erbyn Ephraim-Baiigor yn eibyn Aberystwyth, ae Ab. erjstwyth yu erbyn Bangor. Oa nad ymfoddlon- vn i gydweitbio yn dawel a'n gilydd, maentum* iwn y bydd i'r Ll/wolrasth ein gada I i sori hyd oai dieawn i'n ejnwyr a'n pwyll. Ta btth bynag a ddaw o Fangor, y mae dysgwyl i'r Llyw- odraeth sefydlu tii choleg a'u gwaddoli ar yr un adeg yn fwy nag a wna, ao yn iwy nag sydd res. ymol iddi wneyd. Y mae Aberystwyth wedi bod yn dyoddef ar hyd y blynyddau o ddiSyg efiydwyr, tra aad oedd yn y Dywysogaeth ond tie. Erbyn hyn, dyma ni yn mynedfi dymberau ncbel os na roddlr i si dri sefydliad addysgol Uawor helaetb-Acb pa dorparUdau nag Aberystwyth, tra yn cwyno nad oedd genym ddefnyddiaa digonol air gyfei aogea un. YD bendifaddeo, 1 mae yn bryd i ni Ymbwyllo. Y mae genym awdurdod y gellir dibyaa yn llwyr er ei chywlrdeb dros ddyweyd fod y Llywodraeth yn benderfynol o ddwyn i "mewn y Becedd-dymhor nesaf yogrif addyeg gauoliadd gjliiwu ei thagoriaethau. A dyna fan r argen ein gwlad fel y cydnebydd pob dyn deaUMB, a'r sef- ydliadaa canolradd hyn, pa rai a gyuhelir yn bacaf pan waddolisn ein cyndadaa, sydd i gyflecwi 7 Zii-vogolion. Y ffaith yw, yr ydym yn am- dlifail o etrydwyr, ac nid gwaith un-dydd un-nos fydd codi a maga nifer digonol ar gyfer yr ypgolion cacolradd a dwy biif-yagol chwalthach tair. 'I!oedd dim a foddlonai rhai cyfelllion en yd yn ol ond cael Ysgcl Oymielg Ashford ali gwa-idol lielaeth i Qymtu.ond ar ol denll fod rhyddid i eaethod ymael- cdi yu y ddwy brif-ytgol, ymwrthodant i', SJ niad j yn avi r mynant fwrw Ashford i r pedwar gwynt. Y mae yn ihy gymarol eto i rieti paiohns i ewyllj 9;0 anfon eu merched i ymgymysgu 4 bechgyn y colegau. Na, ni debygem mai iefydllad I ferched -coleg ihadlawn, Ue y gellir cyfranogi o holl ddi- wylliadau benywaidd a fydd y mwyaf buddiol a dewisolam enyd eto o leiaf gan riaint Oymreig. Credwn fod y Llywodraeth yn barod i edrych yn ffafiiol ar y syniad yma, ac nid oea unman cystal i'w scfydlu ag AberyBtwyth. Wedi ailymchwil- iad ao ystyiiaeth ddyfalach, yr ydym yn teimlo yn dra hyderus ond i fyrddau ysgoliou a cbyrph corphoredig ereill gyflawni eu dyledswyddau yn briodol, na raid i Anghydffuiflaeth ofni dim o fcerthynaa i ddylanwad cynghor y bzit-yagol- bydd ganddi lawer mwy na digon i tantoli tatoll llywodraeth iad y sefydliad. Am ddylanwad y safle ynddo el hun, nid ydyw ond bwbich dialio. Nis gall yr ad-drefniad cyffredinol ar fEynnonell y gwaddoliadau EglwyBig lai na dirymu dylanwad a neith Esgobyddiaeth yn ein mysg i raddau an- hygoel. Daw gwaed Ymneillduol i gynghcrau llywodracthiad sefydliadau gratnadegol sydd yn rlWr, ac wedi bod bob amser, yn sefydliadau hollol offeiriadol ao Eglwysig. Y cwestlwn yn syml ydyw I hwn,—A wna Ymneillduwyr eu dyledawydd drwy ymnno yn ffyddlawn i wylio eu buddiannau fel corph, a chyflawni yn egniol eu dyledewyddau ? Ojd gwncyd hyn, nid ces ynom betrusderi ddad- gan na byddaut yn mhen ychydig flynyddau yn alluog i locgyfaioh eu bunain ar eu mawr lwydd. iant. Gotoithiwn na lwydda arweddwyr Aber- ystwyth, a'u pleidwyr newyddion, i ranu cefnog- wyr y coleg ya ddwy blaid, ac yn arbenig, Hi a hyderwn, er mwyn ein hurddas cenedlaethol, na hudir ni gan siomedigaeth, na chan resymau gau gyfeillion eitbafol i nacau talnyn llawn yraddun- edau a wnaed at y coleg,pa le bynag y sefydlid ef. Ofnwn ein bod yo ddigon dwfn eisoes mewn acud- oniaeth heb i ni ychwanegu at anwiredd trwy doii addewidion a wnaed yn ngwres cin cariad at y brif-ysgol fel sefydliad, ar wahan i'w lleoliad. BLWYDL-DAL MAIHSW ARNOLD. I Y mae yn amheus a atweiniwyd Mr Gladstone crioedi g/flawni gweithred lawoach o annhegweh na phan y syithindd (lfe i'r amryfusedd cadarn o benodi 250 o bunnau yn y flwyddyn i Mr Mathew Arnold. Ychydig a draethwyd yn gyhoeddua byd yma ax y weithied mewn floxdd o gond-jmniad gan y wasg Seisnig, eithr nid oes ball ar synu a chon- demuio mewn ymddiddanioncyfeillgar. Nibyddal yn ormod i r i ddyweyd ddarfod i ddegau o fitoedd o brif-ddynion y deyrnas gael eu taraw & syndod mud pan wnaed y flaith yn t yebya-gweH oedd ganddynt fod yn ddyataw na melldigo yr hynaf. gwr enwog a gyflawoodd y fath annhegwch. Y aao yn anmhosibl deall beth arwdniodd y Fill- weinidog i gamwoddu mor fawr. Nid oes ganddo ef ond 1200 o bunnau yn y flwyddyn at el alwad— swra oywilyddus o ficban, ond ystyried yr amean sydd idde-pleldebif ef gan y Senedd er cynojthwy pobl axffheau a haoddol o gydymdeimlad, er mwyn yr byn a wnaetbant hwy, non eu pertbynasau yn ngwahanol fgylcboedd bywyd. Derbynla Mi Arnold 700 o buncau yn y flwyddyn fel arolygwr ysgolion; daw i mewn am flwydd-dal haelionus gan y Bwrdd Addysg yn fuan, ac nis gall nad ydyw derbyniadau y boneddwr oddi wrth ei lyfrau yn gannoeid yn y flwyddyn. Oydrhwng pobpeth, y mae ellnewm blynyddol yn rhai miloedd, ac eto, dyma y gwr y mynai Mr Gladstone ei anrhegu a 250 o bunnau yn y flwyddyn o dryaorfs fechan angenusion llenorol y deyrnas. Pe llawer o ddynoliaeth aDhunangar yn y bardd a'r lienor, fe alwasu sylw y Prif-weinidog at ei gamgymeriad caredig, ond nid felly y gwnaeth. Calffi oreiil rInu a newlnu 0'1 rao ct. Yn sier ddiamheu, fe ddylat lienorion a dynion cyhoeddua Cymra wrth- dystio yn y modd mwyaf pendant a difrifol yn etbyn yr annhraith hon ar arian y cyhoedd. Y mae yn hen bryd i ni gredu na chawn ni ddim heb ddadgan yn bur glir fod yn ihaid i ni el gael, ae na bydd i ni er dim foddloni gweled creill nad oes arnynt o ran eu hamgylchiadau eisieu dim, yn cael eu Jgoreuro a chyllid trysorfa y tlawd a'r angenus. Y mae ein diymadfertbwch cenedl- aethcl yn hollol ddinystriol i'n Uwyddiant. Ai tebyg yw y tawel ddyoddefasal yr Ysgotiaid 1 edrych ar beth f, I byn, pe yr anwybyddasai y Llywoiraeth lenorion y wlad hono flwyddyn ar ol blwyddyn, fol y gwneir as; eiddo Cymru P Na, nid pobl i ddyoddef yn dawel ymddygiadau felly ydyw yr Ysgotiaid na'r GwyddeloiJ, ac i'w pybyrwch yn adgoffi i'r awdurdodau gwladol eu hawliau am ran o bob da y rbald priodoli sefyllfa addysgol a chymdeithasol lwyddiannus y ddwy deyrtae. ETFOLIAD MANCHESTER. I Bu cynghor gweinyddol y blaid Ryddfrydig ya Manchester ya eistedd y Sadwrn diweddaf. Wedi llawer o ystyiiaeth bwyllog penderfynasant mai eu doethineb ar hyn o bryd yw arcs yn llonydd. Teimlont yn dra unol nad rhesymol ymgeisio am y drydedd sdd a waghawyd drwy farwolaeth Mr Hugh Birley. Heddyw (LIun) ymgyferfjdd yr etholaeth mewn cynalliad cyhoeddua, ac ar law y ojfarfod hWilw y mae dewis neu withod anogaeth y cynghor. Hyderwn mai ei withod a wueir. Y mae y drydadd sedd at wasanaeth y Rhyddfryd. wyr, ond ymaflyd ynddi, ac yr ydym yn llwyr argyhoeddedig mai en dyledswydd ydyw gweeyd hyny. Byddai peidio yn colledu nid yn unig y ddinas, eithr y TIywodraeth a'r wind yn gy- fliedinol. Oyhoeddodd Dr Paikhnxst ei anerchiad at yr etholwyr. Y mae efe yn fiafriol i bob cyf. newidiad y gellir meddwl am dano. Parol ydyw i ddadgysylltu yr Eglwys a'r tir, trosgIwyddo llywodraethiad y wlad i ddwylaw y bobl-mewn gair, adttmfi} wyneb a cbalos cymdeithas. Y mae efe yn edrych am gefnogaeth oddi ar law y Gwyddeloda'rRadicaliaid eithafol. Dyliddarlleu anerchiad Mr Houldsworth gyda thipyn o halen. Djwod ei fod yn ffafriol i eangiad yr etholiad yn y sixoedd, ond y mae yn credu y dylai eiddo marw gael ei ;ynrychioli yn ogystal a phersonau. Parod idy;r i ymddiried rbeolaeth y fasnach feddwol I nifer o gynrychiolwyr y bobl neillduedig i'r swydd o eistedd ar y fainc i gydweinyddu a'r bamwyr yn nhymhor y trwyddedu, eithr y mae yn wrth. wynebol i reolaeth leol. Dywed yn mhellach ei fod yn ffitc cau ar y Sabboth yn Lloegr, eithr 01 fyn son am Ddadgysylltiad a Dadwaddoliad yn yr un o'r tair teymas. MR UOMEREHAX cox A'a entRY. I Y dydd o'r blaen ihyngodd bodd i'r boneddwr nchod, tra yn eistedd yny llys titol yn Llanidloes, ddadgan fod y Cymry yn ddwtn iawn yn y pechod o anudoniaeth. Nid dyma y waith gyntaf iddo geisio enllibio ein cydwladwyr, ond yn hytrach na myced i draethu barn bersoeol ar yr essyniad diweddaf hwn o'i eiddo, tueddlr ni i roddicyf- leusdra i arall, Sjiis-feirniad, i draethu ei len ar y pwnc. DymafclydywedyDai?V.Aretusarymiiter- —T m:>e Mr Uomersham Cox yneiffrwst, wedi galw flPjmty oil yu gelwyddwyr. 0', ochr arall, ni fyddal yn gwbl gyfleus i ul adgoffa yr hyn a ddy. wedy Cyniry-ueti yr hyn y maeut wedi bod yn ei ddyweyd am y 12 mlynedd diweddaf-yn nghylch Mr Homereham Cox Y mae y cwerjl rhwng y pleidiau hyn, yn g.vffelyb i'r un y bu Syr Lucius O'Trigger yn cynojtbwyo ynddi, yn "un bryd. fetth fawn fet y EMe *n eefyU." Y mae y Cymry, fodd b/nag, yn dygwydd bod yn Khyddlrydwyr red gryfloa i gau hyny, y mae cyhuddiad rhy/edd Mr Ccx yn erbyn y gencdl yn cael ei ad. gyoyrcbu gydi bias mewn rhai cyhoeddiadau To,ïddd, ae y mre mown Rwirioneid wedi tra- fael o diwy yr holl d r. Nid oes ambeuaeth na ddaxfu i Lywodraeth Mr Gladstone, 12 mlynedd yn ol, pan wnaethpwyd Mr Cox yn fatnwr y cou ij our! yn Nghymiu, dynu aroynt eu hunain fesur helaeth o anghymeraiwyaetb. Tn achos Mr Cos, y mae yn dtilya ddigon, fod un cymhwysder tra phwysig yn eisieu. Nid ydoedd efe yn gwybod nac yn deall iaith y wlad lie yr ydoedd yn myned I weinyddu cyfiawnder. Pan gafodd ei enwi i'r ewydd cyfodwyd or: nerthol yn el erbyn, ac fe ym- ddengys nad ydyw ete wedi maddeu, neu efsllai y dylem ddyweyd, wedi angheflj, yt amgylchiad l hwnw. Prin y buasai yn weith adgoffa htny oni baG ei fod yn awgrymu eglurhad amlwg ar yr hyn sydd i'r rhai na feddant ond adgofion plesexus am Gymru a'r Cpmry yn ytrdlangos morddyeithriol a phoeeus. Pa bryd bynag y gosodir dyn mewn awdurdod uwch ben pobl nad ydyw yn deall eu tafodiaith, yr ydys yn ei gael, yn hwyr neu yn hwyrach, yn dadgan eu bod oU yn gelwydddwyr. Yr hyn a ddylai efe ddyweyd ydyw, yn gymaint a'i fod yn methu deill neillduolion eu hiaith, ei fod yn agored i emhea. tystion o anwiredd, pan y maent ond yn "fendo" yn oehelgar yn y box gyda thwrnai medrus fyddo yn celsio eu maglu. .&.LI_- I ,Ad. Dywed ai Plato fod yn gyireuuiawu i ddyweyd anwiredd er mwyn cadw i fyny 1abr1d. oedd ei gleiflon. Yn yt un modd, gallwn faddeu I i Mr Cox, ae efe yn aDghofns ar y foment, o'r hyn y mae yn ddylediii i nawddogaeth Bhydd- frydol, i lefaru drygau am y Cymry ft mwyn codi calonau y Toiiaid. Mown canlyniad, er gwaethaf profiad hynod Ur Cox, bydd i ni barhau 1 gredu nad ydyw pobl Cymru yn llai geirwlr, nac yn llai gonest, na'u cymydogion.

IN Y TREN. I

I1 YR YSGREPAN--

ANNIBYNWYR MON A'R COLEG I…

Advertising

IYR YMNEILLDUWIR A CHOLEG…

Advertising

LLOFFION YR WYTHNOS-