Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
8 erthygl ar y dudalen hon
Y GYLCHDREM. I
Y GYLCHDREM. I DADL Y BRIF-TSOOL. I uenr non yn mlaea mewu raal cylcnocdd gydag yrii as ewjrllysgarwch haeddiannol o tuogenach testyu. Nid ydym heb ddeall y gall yr anghyd- wolediad poenus brofl yn gelled gonedlaethol i nl. Y mae Saeson pwyllog a dealing yn dechreu chwerthin am eln pen, ao yn dywedyd yn byglyw, Megys yr oedd yn y decbreu 8yda'r Celtiaid hyn, felly hefyd y mae yr awhon, ac y bydd yn waøt, y mae lie i olni." Danodant yn tonedd- Iguidd i si ein gwendid cynhenid-ein bymraf- aalion a'n haDanU i gydwcled ar byndau. Ym. raaiadau ac eiddigedd a'n hysbeQlodd o'n hanni. byniacth, y ifrwor. hwn, lwyddodd i fyned a "Llew- elyn aiD lly w olaf" oddi arnom. Collasom lawer o tralotlaa drwyddo, a difuddiiryd ni o birch ein gotchlygwyr. A dyma ni unwaith yn ychwaneg, ar ol ymfetwi yn chin eiddigedd, yn dechteu ymgynhenn a chynllanlo pa fodd i ddifetha ein giiydd—Epbta'm yn etbyn Juda a Juda yn erbyn Ephraim-Baiigor yn eibyn Aberystwyth, ae Ab. erjstwyth yu erbyn Bangor. Oa nad ymfoddlon- vn i gydweitbio yn dawel a'n gilydd, maentum* iwn y bydd i'r Ll/wolrasth ein gada I i sori hyd oai dieawn i'n ejnwyr a'n pwyll. Ta btth bynag a ddaw o Fangor, y mae dysgwyl i'r Llyw- odraeth sefydlu tii choleg a'u gwaddoli ar yr un adeg yn fwy nag a wna, ao yn iwy nag sydd res. ymol iddi wneyd. Y mae Aberystwyth wedi bod yn dyoddef ar hyd y blynyddau o ddiSyg efiydwyr, tra aad oedd yn y Dywysogaeth ond tie. Erbyn hyn, dyma ni yn mynedfi dymberau ncbel os na roddlr i si dri sefydliad addysgol Uawor helaetb-Acb pa dorparUdau nag Aberystwyth, tra yn cwyno nad oedd genym ddefnyddiaa digonol air gyfei aogea un. YD bendifaddeo, 1 mae yn bryd i ni Ymbwyllo. Y mae genym awdurdod y gellir dibyaa yn llwyr er ei chywlrdeb dros ddyweyd fod y Llywodraeth yn benderfynol o ddwyn i "mewn y Becedd-dymhor nesaf yogrif addyeg gauoliadd gjliiwu ei thagoriaethau. A dyna fan r argen ein gwlad fel y cydnebydd pob dyn deaUMB, a'r sef- ydliadaa canolradd hyn, pa rai a gyuhelir yn bacaf pan waddolisn ein cyndadaa, sydd i gyflecwi 7 Zii-vogolion. Y ffaith yw, yr ydym yn am- dlifail o etrydwyr, ac nid gwaith un-dydd un-nos fydd codi a maga nifer digonol ar gyfer yr ypgolion cacolradd a dwy biif-yagol chwalthach tair. 'I!oedd dim a foddlonai rhai cyfelllion en yd yn ol ond cael Ysgcl Oymielg Ashford ali gwa-idol lielaeth i Qymtu.ond ar ol denll fod rhyddid i eaethod ymael- cdi yu y ddwy brif-ytgol, ymwrthodant i', SJ niad j yn avi r mynant fwrw Ashford i r pedwar gwynt. Y mae yn ihy gymarol eto i rieti paiohns i ewyllj 9;0 anfon eu merched i ymgymysgu 4 bechgyn y colegau. Na, ni debygem mai iefydllad I ferched -coleg ihadlawn, Ue y gellir cyfranogi o holl ddi- wylliadau benywaidd a fydd y mwyaf buddiol a dewisolam enyd eto o leiaf gan riaint Oymreig. Credwn fod y Llywodraeth yn barod i edrych yn ffafiiol ar y syniad yma, ac nid oea unman cystal i'w scfydlu ag AberyBtwyth. Wedi ailymchwil- iad ao ystyiiaeth ddyfalach, yr ydym yn teimlo yn dra hyderus ond i fyrddau ysgoliou a cbyrph corphoredig ereill gyflawni eu dyledswyddau yn briodol, na raid i Anghydffuiflaeth ofni dim o fcerthynaa i ddylanwad cynghor y bzit-yagol- bydd ganddi lawer mwy na digon i tantoli tatoll llywodraeth iad y sefydliad. Am ddylanwad y safle ynddo el hun, nid ydyw ond bwbich dialio. Nis gall yr ad-drefniad cyffredinol ar fEynnonell y gwaddoliadau EglwyBig lai na dirymu dylanwad a neith Esgobyddiaeth yn ein mysg i raddau an- hygoel. Daw gwaed Ymneillduol i gynghcrau llywodracthiad sefydliadau gratnadegol sydd yn rlWr, ac wedi bod bob amser, yn sefydliadau hollol offeiriadol ao Eglwysig. Y cwestlwn yn syml ydyw I hwn,—A wna Ymneillduwyr eu dyledawydd drwy ymnno yn ffyddlawn i wylio eu buddiannau fel corph, a chyflawni yn egniol eu dyledewyddau ? Ojd gwncyd hyn, nid ces ynom betrusderi ddad- gan na byddaut yn mhen ychydig flynyddau yn alluog i locgyfaioh eu bunain ar eu mawr lwydd. iant. Gotoithiwn na lwydda arweddwyr Aber- ystwyth, a'u pleidwyr newyddion, i ranu cefnog- wyr y coleg ya ddwy blaid, ac yn arbenig, Hi a hyderwn, er mwyn ein hurddas cenedlaethol, na hudir ni gan siomedigaeth, na chan resymau gau gyfeillion eitbafol i nacau talnyn llawn yraddun- edau a wnaed at y coleg,pa le bynag y sefydlid ef. Ofnwn ein bod yo ddigon dwfn eisoes mewn acud- oniaeth heb i ni ychwanegu at anwiredd trwy doii addewidion a wnaed yn ngwres cin cariad at y brif-ysgol fel sefydliad, ar wahan i'w lleoliad. BLWYDL-DAL MAIHSW ARNOLD. I Y mae yn amheus a atweiniwyd Mr Gladstone crioedi g/flawni gweithred lawoach o annhegweh na phan y syithindd (lfe i'r amryfusedd cadarn o benodi 250 o bunnau yn y flwyddyn i Mr Mathew Arnold. Ychydig a draethwyd yn gyhoeddua byd yma ax y weithied mewn floxdd o gond-jmniad gan y wasg Seisnig, eithr nid oes ball ar synu a chon- demuio mewn ymddiddanioncyfeillgar. Nibyddal yn ormod i r i ddyweyd ddarfod i ddegau o fitoedd o brif-ddynion y deyrnas gael eu taraw & syndod mud pan wnaed y flaith yn t yebya-gweH oedd ganddynt fod yn ddyataw na melldigo yr hynaf. gwr enwog a gyflawoodd y fath annhegwch. Y aao yn anmhosibl deall beth arwdniodd y Fill- weinidog i gamwoddu mor fawr. Nid oes ganddo ef ond 1200 o bunnau yn y flwyddyn at el alwad— swra oywilyddus o ficban, ond ystyried yr amean sydd idde-pleldebif ef gan y Senedd er cynojthwy pobl axffheau a haoddol o gydymdeimlad, er mwyn yr byn a wnaetbant hwy, non eu pertbynasau yn ngwahanol fgylcboedd bywyd. Derbynla Mi Arnold 700 o buncau yn y flwyddyn fel arolygwr ysgolion; daw i mewn am flwydd-dal haelionus gan y Bwrdd Addysg yn fuan, ac nis gall nad ydyw derbyniadau y boneddwr oddi wrth ei lyfrau yn gannoeid yn y flwyddyn. Oydrhwng pobpeth, y mae ellnewm blynyddol yn rhai miloedd, ac eto, dyma y gwr y mynai Mr Gladstone ei anrhegu a 250 o bunnau yn y flwyddyn o dryaorfs fechan angenusion llenorol y deyrnas. Pe llawer o ddynoliaeth aDhunangar yn y bardd a'r lienor, fe alwasu sylw y Prif-weinidog at ei gamgymeriad caredig, ond nid felly y gwnaeth. Calffi oreiil rInu a newlnu 0'1 rao ct. Yn sier ddiamheu, fe ddylat lienorion a dynion cyhoeddua Cymra wrth- dystio yn y modd mwyaf pendant a difrifol yn etbyn yr annhraith hon ar arian y cyhoedd. Y mae yn hen bryd i ni gredu na chawn ni ddim heb ddadgan yn bur glir fod yn ihaid i ni el gael, ae na bydd i ni er dim foddloni gweled creill nad oes arnynt o ran eu hamgylchiadau eisieu dim, yn cael eu Jgoreuro a chyllid trysorfa y tlawd a'r angenus. Y mae ein diymadfertbwch cenedl- aethcl yn hollol ddinystriol i'n Uwyddiant. Ai tebyg yw y tawel ddyoddefasal yr Ysgotiaid 1 edrych ar beth f, I byn, pe yr anwybyddasai y Llywoiraeth lenorion y wlad hono flwyddyn ar ol blwyddyn, fol y gwneir as; eiddo Cymru P Na, nid pobl i ddyoddef yn dawel ymddygiadau felly ydyw yr Ysgotiaid na'r GwyddeloiJ, ac i'w pybyrwch yn adgoffi i'r awdurdodau gwladol eu hawliau am ran o bob da y rbald priodoli sefyllfa addysgol a chymdeithasol lwyddiannus y ddwy deyrtae. ETFOLIAD MANCHESTER. I Bu cynghor gweinyddol y blaid Ryddfrydig ya Manchester ya eistedd y Sadwrn diweddaf. Wedi llawer o ystyiiaeth bwyllog penderfynasant mai eu doethineb ar hyn o bryd yw arcs yn llonydd. Teimlont yn dra unol nad rhesymol ymgeisio am y drydedd sdd a waghawyd drwy farwolaeth Mr Hugh Birley. Heddyw (LIun) ymgyferfjdd yr etholaeth mewn cynalliad cyhoeddua, ac ar law y ojfarfod hWilw y mae dewis neu withod anogaeth y cynghor. Hyderwn mai ei withod a wueir. Y mae y drydadd sedd at wasanaeth y Rhyddfryd. wyr, ond ymaflyd ynddi, ac yr ydym yn llwyr argyhoeddedig mai en dyledswydd ydyw gweeyd hyny. Byddai peidio yn colledu nid yn unig y ddinas, eithr y TIywodraeth a'r wind yn gy- fliedinol. Oyhoeddodd Dr Paikhnxst ei anerchiad at yr etholwyr. Y mae efe yn fiafriol i bob cyf. newidiad y gellir meddwl am dano. Parol ydyw i ddadgysylltu yr Eglwys a'r tir, trosgIwyddo llywodraethiad y wlad i ddwylaw y bobl-mewn gair, adttmfi} wyneb a cbalos cymdeithas. Y mae efe yn edrych am gefnogaeth oddi ar law y Gwyddeloda'rRadicaliaid eithafol. Dyliddarlleu anerchiad Mr Houldsworth gyda thipyn o halen. Djwod ei fod yn ffafriol i eangiad yr etholiad yn y sixoedd, ond y mae yn credu y dylai eiddo marw gael ei ;ynrychioli yn ogystal a phersonau. Parod idy;r i ymddiried rbeolaeth y fasnach feddwol I nifer o gynrychiolwyr y bobl neillduedig i'r swydd o eistedd ar y fainc i gydweinyddu a'r bamwyr yn nhymhor y trwyddedu, eithr y mae yn wrth. wynebol i reolaeth leol. Dywed yn mhellach ei fod yn ffitc cau ar y Sabboth yn Lloegr, eithr 01 fyn son am Ddadgysylltiad a Dadwaddoliad yn yr un o'r tair teymas. MR UOMEREHAX cox A'a entRY. I Y dydd o'r blaen ihyngodd bodd i'r boneddwr nchod, tra yn eistedd yny llys titol yn Llanidloes, ddadgan fod y Cymry yn ddwtn iawn yn y pechod o anudoniaeth. Nid dyma y waith gyntaf iddo geisio enllibio ein cydwladwyr, ond yn hytrach na myced i draethu barn bersoeol ar yr essyniad diweddaf hwn o'i eiddo, tueddlr ni i roddicyf- leusdra i arall, Sjiis-feirniad, i draethu ei len ar y pwnc. DymafclydywedyDai?V.Aretusarymiiter- —T m:>e Mr Uomersham Cox yneiffrwst, wedi galw flPjmty oil yu gelwyddwyr. 0', ochr arall, ni fyddal yn gwbl gyfleus i ul adgoffa yr hyn a ddy. wedy Cyniry-ueti yr hyn y maeut wedi bod yn ei ddyweyd am y 12 mlynedd diweddaf-yn nghylch Mr Homereham Cox Y mae y cwerjl rhwng y pleidiau hyn, yn g.vffelyb i'r un y bu Syr Lucius O'Trigger yn cynojtbwyo ynddi, yn "un bryd. fetth fawn fet y EMe *n eefyU." Y mae y Cymry, fodd b/nag, yn dygwydd bod yn Khyddlrydwyr red gryfloa i gau hyny, y mae cyhuddiad rhy/edd Mr Ccx yn erbyn y gencdl yn cael ei ad. gyoyrcbu gydi bias mewn rhai cyhoeddiadau To,ïddd, ae y mre mown Rwirioneid wedi tra- fael o diwy yr holl d r. Nid oes ambeuaeth na ddaxfu i Lywodraeth Mr Gladstone, 12 mlynedd yn ol, pan wnaethpwyd Mr Cox yn fatnwr y cou ij our! yn Nghymiu, dynu aroynt eu hunain fesur helaeth o anghymeraiwyaetb. Tn achos Mr Cos, y mae yn dtilya ddigon, fod un cymhwysder tra phwysig yn eisieu. Nid ydoedd efe yn gwybod nac yn deall iaith y wlad lie yr ydoedd yn myned I weinyddu cyfiawnder. Pan gafodd ei enwi i'r ewydd cyfodwyd or: nerthol yn el erbyn, ac fe ym- ddengys nad ydyw ete wedi maddeu, neu efsllai y dylem ddyweyd, wedi angheflj, yt amgylchiad l hwnw. Prin y buasai yn weith adgoffa htny oni baG ei fod yn awgrymu eglurhad amlwg ar yr hyn sydd i'r rhai na feddant ond adgofion plesexus am Gymru a'r Cpmry yn ytrdlangos morddyeithriol a phoeeus. Pa bryd bynag y gosodir dyn mewn awdurdod uwch ben pobl nad ydyw yn deall eu tafodiaith, yr ydys yn ei gael, yn hwyr neu yn hwyrach, yn dadgan eu bod oU yn gelwydddwyr. Yr hyn a ddylai efe ddyweyd ydyw, yn gymaint a'i fod yn methu deill neillduolion eu hiaith, ei fod yn agored i emhea. tystion o anwiredd, pan y maent ond yn "fendo" yn oehelgar yn y box gyda thwrnai medrus fyddo yn celsio eu maglu. .&.LI_- I ,Ad. Dywed ai Plato fod yn gyireuuiawu i ddyweyd anwiredd er mwyn cadw i fyny 1abr1d. oedd ei gleiflon. Yn yt un modd, gallwn faddeu I i Mr Cox, ae efe yn aDghofns ar y foment, o'r hyn y mae yn ddylediii i nawddogaeth Bhydd- frydol, i lefaru drygau am y Cymry ft mwyn codi calonau y Toiiaid. Mown canlyniad, er gwaethaf profiad hynod Ur Cox, bydd i ni barhau 1 gredu nad ydyw pobl Cymru yn llai geirwlr, nac yn llai gonest, na'u cymydogion.
IN Y TREN. I
IN Y TREN. I NOB SADWBN. Oyn sowndied a chloch y Bala," medd hen air, ond 'doedd yno yr un gloch yn y Bala y pryd hyny; ond erbyn hyn y mae yno glychau Jawor, a chloc mawr hefyd, a hwnw yn un lied newydd. Mae Uawer yn cofio HEN GLOe MAWR Y DALA, I a chloch y cloc mawr ydoedd y gyntaf a welwyd ac a glywyd yn y Bala. Hono oedd cloch pawb a phobpeth. Hi oedd oloch y tan, cloch yr eglwys, cloch cyfarfod y Feibl Gymdeithas, a phob cyl. axfod crefyddol, politicaidd, ao adloniadol. Hen gloch ddefnyddiol iawn oedd cloch y Bala, coffa da am dani. 0 dan y cloc, mewn llythyrenau breision, yr oedd y geiriau hyn, os ydwy'n collon iawn Here I labour with all my migLt To tell thee the hour of day and night, There'ore example take from me, And seive thy God as I serve thee. Chwi welwch, yr oedd hen gloch y Bala yn dipyn o brlgetbwr hefyd. Pwy o bobl y Bala fedr ddyweyd pwy gyfansoddodd y geiriau uchod, ac hefyd yn mha le y mae'r hen" slgnbollrd P" Wel, dyna bynyna am yr hen gloo. Wel, beth ydyw carictor CLCC NBWrDD Y Dll.A. P I Wn i ddim ai cloo newydd spon ydkwy cloo newydd, neu a oes rhy- gymaint o weddillion yr "hen glee" yn gymysgedig fig olwynion y "cloc newydd;" ond y mae ynymddangcs nad ydyw y cloc newydd mor ffyddlawn a'r hen. Y mae cloc anffyddlawn Be anghywir bob amser, ae yn mhob man, yn beth atgas, ond beth feddyliech am gloc mawr y Bala yn gwneyd tro mor sal a st pio am chwarter awr nos Sadwrn diweddaf, a hyny tua'r amser y bydd y myfyrwyr yn troi yma a thraw i'w cyhoeddiadau. Y canlyniad fu, i new o'r "stiwdens" golli eu trens a methu myn'd i'w cyhoeddiadau: aphwy a *yr beth fydd y canlyn- iadau. Naw o gynulleidfaoedd heb bregethwyr. Yr ydym yn dyweyd "naw," ond efallai fod llawer ychwaneg; nid ydym hyd yn hyn wedi cael ripoit o'r colegau Annibynol, a3 felly ni wyddom faint y catastrophe. Nis gwyddom chwaith beth oedd yr achos na fuasai y myfyrwyr yn edrych ar eu wtchel, oblegid y mae gan bob hogyn watch y dyddiau yma; o leiaf y mae gaaddvnt guard, a'r fara gyffredia ydyw fod rhywbeth heblaw meipen wrth y pen arall iddi. Wel," atiwdens 11 y Blila, peidiweh a rhoddi coel ar y "cloo mawr" byth ond hyny, yn enwedig ar nos Sadwrn, rhag dy- gwydti ail drychineb, ac i'r em,djv The students in a stew," gael ei ail actio ar blatfor?n Station Bala. Nid oes dref na phentref yn Nghymru o'r bron nad oes ynddo rywbeth neu gilydd a ystyrir yn werth ei wel'd, 8e am wa i nad ydyw air Fon mor llawn o relies ag ydyw unrhyw air, ac y mae i Langefni, cauoldref y sir, ei nlics, dim llai na HIIN GAKTBW JOHN BLIAS. Mae pawb sydd yn arter telthlo ar hyd yr Anglesey Cent r Gaerwen i Amlwch yn gwybod yn dda mai y ddau brif le y bydd teithwyr yn sylwi ar- nynt ydynt Plas Berw a'r Fron, ae fel y gwyddys, yn y lIe olaf y bu yr hynod Elias o Fon yn cartrefu am lawer o flynyddoedd. Adeiladwyd T Fron tua'x flwyddyn 1812 gan y Parch Hugh Hushes, person plwyf Llangefni, hen foaeddwr o'r lawn stamp, a chyfaill mawr i John Elias. Oafodd Mr Hughes ei raddio gan ei blwyfolion yn Berson Pin," am y rheswm, mae'n debyg, ei fod yn syth fel pin. Wel, digon syth ydyw Ilawer person eto, a llawer pregethwr hefyd o ran byny. Ba y person pin" fyw lawer o flynyddoedd yn y Fron a byth ar ol ei farwolaeth Methodistiaid sydd wedi preswylio yno. Bu John Elias fyw yno lawer o flynyddoedd. Ba Mr Samuel Dew yno hefyd dros ugain mlynedd, ac wedi hyny Mr I Thomas Lewis, Bangor (Dr Livingstone yr Hen Gorph), ac efe ydyw perchenog y Fron, ac VIl awr y Parch James Donoe srdd vn cvfan- eddn yn y lie prydfeith hwn, a hii oes iddo fwyn- hau y fath baiadwys. Cefais fyn fdiiweddar, ■mr wahoddiad y g*r da, y fraint o dalu ymweliad ft h69 ttudy John Elias," ac hefyd yr ystafell y bu yn cysgu ynddi am lawer o flynyddau, 80 o'r hoc yn y diwedd y gadawodd am wlad sydd well. Ni chefais erioed y fraint o welld na ohlywed Elias o FOil yn pregetbu, onidS, nis gwn beth fuasai fy nbelmladau pan yn syliu ar y fan He y bu y gwron yn gorphwys ganwaith ar ol ei lafar caled. Fe ddywed fy hysbyaydd fod gwahaniaelh mawr yw weI'dM y rhl a ymwelant 5'r ,statel!, byddy rbai a fu o dan we!nidoMeth Elias M pe weat eu hoelio wrth y lie pan ddeuant 1 mewn. Yn ddi- weddar, talwyd ymweliad a', ,stafeD ganyr hen weinidog poblogaidd Thomas Hughes, gynt o Fachynlleth. Nid cynt nag yr, aeth i'r ystafell &Z y syrthiodd af ei Imian wrth y gwely, a gweddi- odd am i ddeupaitb o ,spr1d John ElIas ddis- gynar bregethwyr yr oea hon. G lth;wdM- atebir s?edd: yt hem :WU4Gotw:;l UaBgetni ydyw CADAIB CHBISrMIS ITAMB. Mae hon i'w gweled yn*nhy capel Cil-y-dwrn, Ue y bu yr hen bregethwr fEraeth yn weinidog am lawer o flynyddoedd. Hen gadair dderw ydyw, blaen, a hen ffadwn- ol gwisgo mawr ami, a'r llythyreaau 0. E." wedi eu tori ami gan law yr hen bererin ei bnaan. 'Does fawr o aadura ar y gadair, 'does dim Draig Goch" na "n3d cyfrin 11 ami, 'Does dim ce enet, nag "ad;" uwch ei phen; ond hidiweh ddim, byddai yh well genyf fi gael cadair Christmas Evans ar ty ashijd nag uarhyw gadair Eisteddfod Genedlaethoi, Yn y gadair hon y cyfansoddodd Christmas rai o'r pregethau hynod hyny nad anghoflr byth gan y rhai a'u clywsant. Gwelais mewn rhyw bapyr y dydd o'r blaen fod ymgais i gael hen gadair RowlaDde o Langeitho i muteum (Joleg Trefeca. Beth po byddai i gadair Christmaa Evans fyned i j Langollen ? Beth a ddywed y Proffeswr Gethin Davie a ?—Yn y byd politicaidd mandebygmal ITHOLIAD MANCERSTRit I I- fyoa prtl destyn sylw y ddwy wythnos Desai. Mae'n ymddongos nad ydyw y blaid Byddfrydol yu bwiiadu cymeryd rhan o gwbl yn yr ethoUad, end gadael i'r Toi'iiid gael walk over o'u rhan hwn. Ond nid ydyw Dr Pankburst yn foddlawn i'r drefn, ond y mae wedi penderfynu myn'd i'r poll, ar ei gyfrif el hunan. Chancery barrister ydyw Pankhurst, ac y mae yn mwynhau y teitl o LL.D. Y mae yn wr ag sydd wedi enwogi ei hunan yn ei fusnes, end fel gwleidyddwr 'does dim llawer i'w ddyweyd am dano. Y mae o'r bron yn thy eithafol hyd yn nod i Fancheater Badicalaidd. Pan ddewiswyd Mr John Slapg fel cydymgeisydd i Mr Jacob Bright yn etholiad 1880, gwrthododd Parkhurst dderbyn penderfyniad y pwyligor gweithiol. Dadleuai ef mai Mr Abel fleywood ddylasai fod y dyn, end yr oedd llawer yn dyweyd y pryd hyny fod Parkhurst yn meddwl mai efe ei hunan oedd y mwyaf c Fmhwye. Fodd bynag, fe .dorodd ei gysylltiad a'r blaid Bydd- frydol y prid hyny, ao ni fynai wneyd dim a hwynt. Yn mis Gorphenaf diweddaf cyhoeddodd "maoilesto" yn dadgan el benderfyniad i dd'od allan yn <yr Etholiad CySredinol. Y mae et an- erchiad at etholwyr Manchester allan beddyw. Y ma? Jo blaid "Home Bule" i'r Gwyddelod am Ddndgysylitiad yr Eglwys, ao am wnoyd i ffordd a Thy yr Arglwyddi, a phob rhyw sefydliad arall na fyddo wedi ei godi i fyny gan "lais y bobt." Gan nad oes gan Paikhnxst unrhyw borogbaln. iI zati n yn Manchester, y mae yn sicx y caifl Mr Houldsworth, yr ymgtisydd Tomtdd, el ethol gyda mwyafrif mawr. Ond pe buasai v blaid Byddfrydol yn dyfod a dyn da i'r maes, 'does dim amheuaeth na fU88ai yn cael el ethol. Ac "u ol barn llawer, y maent yn methn yn fawr. Bjdl ar Mr Gladstone els'ea p)b pleidlais i pexio ei (eaurau y ddau Secedd-dymhor nesaf. ID)es f8wr 0 berYbl y bu,øai Lerpwt Dorïaldd yn gadaet i'r Bhyddfrydwyr gael wdk over. Cawn ychwaneg ar etholiad Manchester yu ein nesaf. L AXSUOKICW.
I1 YR YSGREPAN--
I1 YR YSGREPAN- I [GAIT JOHN BROWN.] Cymerosd golygfaled hynod le mown eglwys yn Rhuthyn nn o'r Sulisu diweddaf. Ar ganol y gwaeanaeth boreuol, pan oedd y person yn pregethu, daeth dyn i mewn, yr hwn oedd dan ddylanwad y diodydd meddwol, or mai boreu Sabboth ydoedd. Cymeroddeieisteddle, acam enyd ymddangosai fel pe yn talu sylw i'r bregeth. Ond yn mhen ychydig daeth cyt- newidiad sydyn drosto; neidiodd ar ei draed, tynodd b= anferth o wisci o frest ei gob, a ohlin ei dal yn ngwydd y dorf, gwaeddai— II Pregethwch dros y meddwyn sydd ar drengal" Nid oeddid yn gweled ei fod yn wrthddrych cymhwys i brogethu iddo ar y pryd, ond rhoddwyd cymhorth ymarferol iddo i adael yr eglwys, a hyny ar frys. Os ydyw wedi sobri, cywilyddiod oherwydd ei ymddyg- iad. Ai gwir fod dllu o breswylwyr Treffynnon- ttn yn grydd a'r llall yn Ilafurwr-wedi gwneyd cais at y Swyddfa Gartrefol amfod yn olynwyr i Marwood ? Hyderwn y caiff y bodau aotur- iaethns hyn eu siomi. Caffed Lloegr. os myn, anrhydeddu y Llywodraeth a'r math yma o grefftwjr, # ( Mewn ysgrif ar gyfrol o eiddo Dr Fairbairn, yr hon a gyfenwir "Dinos Duw," y mae Dr Hughes, Lerpwl, yn gwneyd y sylw a gan- lyn:— Yr oeddwn o'r blaen yn gwybod ychydig am lyfr arall dan yr nn teitl, gyda'r gwahaniaeth fod hwnw yn Lladin; a braidd na thybiwu mai gweithred ryfygus oedd dodi hen deitl traethawd diffynol Awstin ar un llyfr ar ei ol. Byddwn weithiau yn eyfarfod a bechgyn diniwed, heb fod yn rhagori mewn dim ar luoedd o'u cyfoedion, yn ymflrostio yn yr enwau mwyaf mawreddog- Calvin, Luther, Baxter, Cromwell, Milton, 4c. Unig fai y bechgyn yw yr enwau sydd araynt, a phril fai y llyfr hwn ydyw ei deitl. Megys y mae yr enw neu y ffug-enw Millon ar y g&r ieuanc yn ein gortodi i feddwl am y gwahaniaeth diadlam sydd rhyngddo &'r bardd, felly hefyd y mae yr enw Dinas Duw" yn awgrymu cymhariaeth rhwng y gwaith hwn fi phrif drasthawd Awstin. Pan oedd y diweddar Barch Ebenezer Davies, Llanerch-y-medd.yn dechreu oodia (mewn Cwtdd Misol) o flaen y Paroh John Jones (gynt o Gaer. narion) ac ar frys, fel arfer, rhoddodd allan benill fel y canlyn,- Tyr'd Ysbryd sanctaidd lediÙ ffordd, Bydd i mi'n niwl a thin Dewch i fyny Jones Carnarvon Ni oherddai'n gywir hanner cam Oni byddi o fy mlaen." Deallwn fod y Jubilee Singers" wedi cael y fath eflaith yn Ffestiniog fel y bu wiw gan un bogail adael praidd ei ofal i fyned j'wgwrando, er ei fod heb bresenoli ei hun yn y deml" er's misoedd. Ond nid rhyfedd, pan gofier mai diacon paTchuspexthyn oli'r"Sect fanylaf," chwedl yr hen frawd Humphrey Williams, oedd yn llyw- yddu y cyfarfod; a bod gweinidog perthynol i enwad arall yn arweinydd iddo. Yr oedd yn ormod i'r "Singers" feddwl cael cyngherdd ar ol y moddion nos Sabboth yn yr Asoentbly-roont, ar ol cael cefnogaeth a phresennldeb y fath ddvnion; er fod y cyngherdd hwnw wedi cael ei gyhocddi yn rhai o gapelau yr ardal. Pwyll, gyfeillion. Pe byddai mwy o wrandawiad yn cael ei roddi i'r hen frawd Evan Roberts byddai llogellau llawer sydd yn dytod yma yn llawer ysgafnach nag y maent wedi arfer bod. Tra y mae yr hen frawd yn un cwr yn traethu yn flyrnig yn erbyn cylarfod o'r fath yma, y mae ereill sydd yn dal yr un swydd fig yntaa yn rhoddi eu presenoldeb a'u cefnogaeth iddynt. Gobeithio y bydd i sylwadau Dr Hughes yn y Gymanfa fod yn foddion i dynu Jllinell derfyn ya nglyn ar cyfarfodydd hyn. Dyma fel y dywei y boneddwr sydd wedi anturio gwahaDiaethu rhwng 11 canu a chanu," am ei feirniaid:— Dywedir fod gan y gwenyn dri pheth-mal can, a cholyn. Lied debyg ydyw gwenyn cerdd- orol. Ceir eu mel yn y gwasanaeth oref- yddol, eu c?n yn yr Eisteddfod, a'a colynau yn y 'newyddiaduron; ac y mae goglais eu pig- ladau bychain lawn mor ddymunol a'u mAi au: o&n." can. • Cafodd y brawd galluog fu yn dyfal-gasglu tyst-lythyrau gogyfer a'r etholiad brwdfrydig fu yn Ngholeg Llangollen, ergyd lem gan hên weinidog ffraeth yn nghyfarfod yr 11 ttndeb," yn Ebbw Vale. Cododd y ddau i siaradaryr un adeg o'r bron, ond mynai 14r M- mai efe oeld y cyntafigodi. Ebai'r Cadeirydd: Y mae Mr M-- yn dyweyd, syr (" gan gyfeirio at yr hen frawd o L-), mai eie oedd y cyntaf arei draed." "O! ebai yr hen wr, digon tebyg, ar ei draed y gwelais i efbob amser mewnjoyfarfodydd fel hyn." Eisteddodd Mr M- i lawr yn lied wridog, ocd buan yr oedd at ei draed drachefn. Diohon y bydd iddo roddi y compliment uchod yn mysg ei dyst- lythyrau yn y dyfodol j Y Parch Richard Owen, y diwygiwr," fel y gelwir ef, oedd yr "arwr" yn Llanberis ar hyd yr wythnos a basiodd. Dylifai y ohwarel- wyr o bell ac agos i wraudaw arno. Mewn trefn i gyrhaedd yno erbyn dechreu y modd- ion," angenrhaid oedd gofyn am ganiatad gany"goruchwyliwr" lozyn am I I ganiatad gan y goruchwyliwr i adael y gwaith dipyn yn gynt nag arfer. Clywais am chwarelwr a aeth at un o'r byddigions" hyn i ofyn y cyfryw gymwynas. Wei," ebai yntau, gan i bale y mae arnoch sy?u arno yn feirniadol,i ba Ie y mae MDoch eWeu myn'? ?" I'r diwygiad, syr," ebe yntau. em,,u Nig ddai'r atiwart, nis gaBaf ganiatau i ohwi fyned i'r nefoedd ar draul Mr Assheton Smith I" Rhyfedd iawn I Ond atolwg, ar draul pwy y mae y stiwart" hwn yn ceisio gwneyd "nefoedd" iddo ei hun yn y fuchedd bresenol P • Teimlaf yn rhwymedig i'r "Cabanwyr" am gymeryd un o sylwadau yr Ysgrepan" yn destyn i draethu arno yn eu cyfarfod diweddaf. Fel arxer, y mae eu hymdriniaeth ar bwnc y myglys, yn eowedig fel y mae yn dal cysylltiad I'r urdd bregethwrol, yn finiog a chyrhaedd- gar. Mae genyf ystori fechan a all fod yn ddyddorus iddynt yn eu owrdd nesaf. Dyma hi:— Yn Albany, New York, cartrefa girt, galwedig- seth yr hwn yw "ctercio" yn un o fannacbaal y ddinas, yr hwn a ddywedai ei fod newydd adeiladu ty gweith tair mil o ddoleii, yr hwn a alwai M Fy Dh, mwg." Synai ei gyfeillion ei fod yn galla adeiladu ty mor hardd, ac meddai an oboDlnt:- "Paham y gelwch elch ty yn "Dy mwg P Beth ydych yn ei feddwl ?" "Dyma fy medd- wl," meddai, "oddeutu pum' mlynedd ar hugain yn xhoddais heibio ysmacio, gosodais yr arian a arferwn wario am y myglys. ynnghydar 11,3g, i adeiladu y ty yna." Dyna paham yr enwaf ef Py nhy mwg." Gwyn fyd na welid mwy o dai mwg," yntê P »• Wrth ddarllen y rhifynau diweddaf o bapyrau Cyrrreig America yr wyf yn canfod gwrthdyst- iad gan amryw ehebwyr yn erbyn nodwedd gyffredin y farddoniaeth a gyhoeddir ynddynt. Dyma fel yr ysgrifeaa Synwyr Oynredin yn y Wasg Mae goxmod o sothach ar enw a linn barddon- iaeth yn cael eu cyhoeddi gan y Drych or Wasj, a'r misolion Oymreig yn America, a dylid or bob cyfrif roddi stop, arno, er mwyn urddas beixdd a harddoniaetb: ac argyhoeddi cynyrchwyr olu cyflwr gxesynus a rhigymol, Poenir ni yn rhy fynych gan bedair llinell wedi eu hysgnblo mor debyg ag y mae modd i englyn unodl union ond mor annhebyg mewo gwirionedd i' r path er gydlym hwnw a dydd i nos. Hawlia y cyhoedd barddonol well stwff. Honir fod llenyddiaeth newyddiadurol y wlad hon yn rbagori ar eiddo yr Hen Wlad ya mhob adran ond hon yn unig. Gan hyny coder y safon ar unwaith, a bydd y canlyniadau ya ogon- eddoe, yn ol fy marn 1. .j i. i. Wedi darllen yr uchod aethym i edrych beth oedd yn cael eu gyhoeddi yn y rhifyn hwnw ar "enw a llun barddoniaeth." Wele rai o'r specimens;— Antrohiai i'r JPtty" o Gymru. Y Was), y Wcug, fu'n tramwy Ar hyd America, A dyfod eedd i Gymru A'i holl newyddion da; Ond rhywfodd fe wanychodd, Fe gollodd yn ei grym, Nea lddi am rat miscedd I beidio teithio dim. Mor gelfydd yw y llinellau hyn Mor dlws y mae "America" a "newyddion da" yn odli? Tybed y buasai Synwyr Cyffredin" yn galw y rhai'n yn rhigwm ? Eto:- Ar Briodas. I Trwy y Wasg mi Lrefaii; newydd Am briodas Eben bach; Yn Palmyra gyda Morddal Gwnaed y ddau yn borffaith iaeh. Mi ddymunaf o fy ughalon Lwydd it', Eben, ar y llawr, Ae ilth feinwen Ian ddewlsol Yr un modd bob mynyd awr. Dyna ddau bennill pert! Mewn rhyw wyth linell dywedir holl hanes y briodas a'i chan- lyniadau. Ac eto y mae yn ymddangos y dylid codi safon barddoniaeth fel hyn Yn araf, ohebwyr: tybed eich bod yn darllen y cyfansoddiadau hyn yn fanwl a diragfarn? Mae lie i ofni mai y chwi sydd heb wybod beth ydyw barddoniaeth. Yn y Drych, drachefn, ceir gwr o'r enw Hooper yn traethu 'ei Itn fel hyn :— Pa les y mae y rhan fwyaf o'r hyn a gyboeddir genych chwi ac ereill dan yrenw "Barddoniaeth" yn wneyd ? Nid oes un o bob cant o ddarllenwyr ein cyhoeddiadau yn eu darllen, ac nid yw y xhai sydd yn eu daxllen fymiyn doethach. Nid oes i w gael yn yr holl sothach ond blinder ysbryd, yn fynychaf, a pberllD byth o'r bron. Wrth feddwl am yr amser gwerthfawr sydd yn cael ei wastxallu gan ein rhigymwyr, ac ystyried gymaint o wybod. aeth a ellasent gyrhaedd yn yr amser hwnw pe rhoddaseut eu bryd ar rywteth sylweddol, ag a fyddat o wasanaeth iddynt hwy a'u cyd-ddynion, ir ydym yn birod i waOOdi-" Gormod o fardd- oniaeth!" G\\oyr yr ysgrifeaydd ei fod yn eaugu ar dir gwahwddedig. Wei, eymerwn benill neu ddau o'r rhifyn He yr ymddengys y fe:miadaeth uchod fel enghraipht o'r hyn a gyhoeddir yn y Lrych ar un barddoniaeth. Pat Blivy" Lodes Ieuanc. 'Rwy'n smtoB thai llinellau- Dymunaf Daw yn rhwydd, I'r anwyl Martha Roberta Ar ddiwrnod pen el blwydd. Ar Br:odas. Pob llwyddiant a'ch dilyno, Gwir ieohyd, a hi* oes Na ddeuel i'ch cyfarfod Un gofld byth na loes Ar gynydd boed eich masnach A'r teulu yn ddioam, Boed i chwi fexch yn gyntaf Er cymhorth idd ei mam. Hawyr bach! Onid oes'sail i gwynion y goheb- wyr uchod ? Mewn difrif, onid gwastraff ar bapyr ydyw cyhoeddi ebychiadau rhydd- ieithol fel yr uchod? Cofier, nid wyf yn ystyr- ied mai papyrau America yn unig sydd yn gyfrifol am hyn. Mae newydd- iaduron Cymru yn cael eu britho gan wendidau cyffelyb. Wfft i naw o bob deg o'r oyfarchiadau priodasol" a'r marwnadau' sydd yn heigio yn ein newyddiaduron, &e. Catfed y protests uchod gan ohebwyr drus y Werydd sylw dioed. Mae gweleil cynifer o'r cyhoeddiadau sydd yn ymffrostio mewn cylch- rediad helaeth'' yn rhoddi benthyg en colofnau i anerchiadau troednoeth, carpiog, oer, a gor- gyffredin, yn awgrymu fod rhywbeth yn "radically wrong" yn nglyn a ffynnonellau ein llenyddiaeth. Pan hysbyswyd rhyw Sais-Gymro fod Mr Homersham Cox, yn ei ffrwst, wedi dyweyd fod y Cymro yn gelwyddog, yr unig sylw a wnaeth ydoedd-0, more 8ham! • • Adroddir am y gwr doniol o'r bryn hwnw sydd heb fod gan' milldir o Fryn-yr-odyn, ddarfod iddo ar un adeg fyned i Sssiwn yn P- (Yr oedd hyn cyn iddo gael ei godi yn flaenor.) Awyddai y brawd yn fawr am fyned i gyfarfod preifat y pregethwyr ar blaenoriaid, ond nis gwyddsi pa reswm allai ei roddi i'r porthor am dderbyniad i mewn. Yn ei helbul, oyfarfyddodd a dyn a adnabyddai (yntau heb fod yn swyddog) ar yr heol, a gofynodd iddo a fuasai efe yn hoffi myned i r cyfarfod. Atebodd yntau yn gadamhaol. I I Wei, de'wch gyda mi, ynte," ebai y cyfaill cyntaf. Aethant at y ddor curasant; agor- wyd, ac ebai ein harwr," A fyddwoh chwi mor garedig a rdael i'r cyfaill yma sydd gyda mi dd'od 1 mewn am y tro; mite amaf ofn ei golli. Bydd i mi gadw y peth yn secret perffaith." Ac felly cafodd y ddau fynediad helaeth i mewn er nad oeddynt swyddogion, a hyny drwy ddyfais ein gwron. Dare to be a Daniel. Ond yn sicr, pe y cawsai y porthor wybod am y trio, bussai yn "boeth ar y ddeuddyn. Ni raid i'n harwr" ffugio blaenor mwy: y mae yn y swydd, ao yn ei llanw gyda llawer o sel a gonestrwydd. 0 Pan ofynwyd i hen frawd yn Mon un boreu I Sabboth roddi peniil aUan a myned i weddi, cyfododd ar Jei draed, Be adroddodd y penill yma,— WeI, yn wirionedd anwyl i, Y mae y ddannodd arnaf fl; Mae nant i'n bTifQ yn etwlnol, Cymerweh fl yn eSiusodol I" *•* Mewn oyfoesolyn ceh- yr esiampl a ganlyn o "GYFIAWNDER XXARFEROL.- irwywyd dyn yn Llanfyllin am daro dun a'i wthio i 8wllt, ac un araU am gario gwn i chweugain I" We!, dyna hi! Taraw dyn i ddeohreu yna, ei wthio i "swIlt." Piti oedd dirwyo y dyn a fedrai wneyd gorchest o'r fath yna. Ond dichon ei fodyn "gyfiawnder ymarferol;" yr un pryd, pell ydwyf o feddwl fod y frawddeg uchod yn Gymraeg "ymarferol."
ANNIBYNWYR MON A'R COLEG I…
ANNIBYNWYR MON A'R COLEG I OGLEDD CYMRU. Mewn cyfarfod neillduol perthynol i Gyfarfod Chwarterol Men, wedi ei IIlw yn nhyd I ymdrin a phwno etholaeth y coleg i Ogledd Cymru, agyn- naliwjd yn addoldy yr Annibynwyr yn Llangefni, ar y 13eg cyflsol, pryd y llywyddwyd gan y PaTch E. C. Davies, Menaf Bridge, ac y penodwyd Mr C D.,i., I it's.. l B r dl7 rfdke, Y. Y., if.. "? Thorn's Hughes, Menai Bridge, yn ysgrifenydd, pool ydl, yn mhlith pethnu ereill, y penderfyniadau canlynol: 1. Cynygiwyd gan Mr J. Aubrey, Bodfiordd, ac eiliwydgau Mt B. Prichard, Bryn- teg, Fod y cyfarlod hwn yn anfon gwrthdystiad pendant yn erbyn y cyfansoddiad cyhoeddedig i Geleg Gogledd Cymru am ei fod yn gwneyd rheolaeth y sefydliad yn unochrog a seotaraidd Ea ddylal y coleg fod yn ddarostyngedig nac is-; wasauaethgar igolejauaphrif-athrofeydi Lloegr r ac fod y penderfyniad i'w drosglwyddo i'r Gwi Aurhydeddus Arglwydd Carlingford. 2. Cynyg- iwyd gan Mr Thomas, Llangefni, ac e gan Mr W. Hughes, Beiumaris, Fod y cyfarfod hwn yn dymuno cydnabod rhwymedigaeth yr AnghydSurfwyr i'r Parch E. Herber Xvans, Caernarfon, am ddadleu eu hawliau gyda'r fath fedruerwydd o flaen y cyflafareddwyr. 3. Enwyd y pers mau canlynol ar y pwyllgor, ac fod pump i wettredu p rchn E. 0. Davies, Menai Br.dge; Alun Roberts, Caergybi; Davies, R. Williams, Llanerchymedd; J. Willi ms, Newborough; PoweU, Cemmaes; Meistri H. Lewis, Bodedern; W. Roberts, Pandy; R. Pritchard, Brrnteg; J. Aubrey, Bjdffordd; W. Hughes, Beaumatis; H. Thomas, eto; R. Thomas, Menai Btidge; Thomas Hnghes, eto; W. Thomas, Llangefni; H. S. Thomas Llanerch. y-medd; Richard Jones, Caergybi; W. Hughes, Talwrn; O. Thomas, Clegyrog; H. Owen, Hafodonen; O. Thomas, Neuadd; H. Williams, Cromlech, &c. 4. Fod y pwyllgor nesaf i gyfar- fod y.1 addoldy yr Annibynwyr, Llangefni, ddydd hn nesaf, yr 20fedcyfljol, am hauuer awr wedi un o'r sloth. THOMAS HUGHES, Isgrifenyda.
Advertising
l"ROUGH OK RATS."—The thing de8ircd found 31 lait. Ask ch!)mit8, grocers, QfoUmen, for "t 0 ¡gh on Rats." It c ears out rats, mice, beetles, TOMdM, aifa, bedbugs, insects, round moles, &0. '7?. b. I boxM.
IYR YMNEILLDUWIR A CHOLEG…
I YR YMNEILLDUWIR A CHOLEG Y GOGLEDD. SYE,—Gyda gofid dwys y darllenais hanes cy- farfod a gynhaliwyd yr wythnos ddiweddaf Annibynwyr Mon. Yr oedd ypcaderfyniad a basiwyd yno yn rhyw led awgrymau fod cyfan- soddiad y coleg newydd yn ineddu naws sect- arol, neu o leiaf yn dwyn nodweddau anffafriol i Ymneillduwyr. Nis gallaf roddi cyfrif am y penderfyniad hwo ond ar y dybiaeth, a'r dyb- iaeth fwyaf brawdol ydyw, nad oedd y rhai sydd yn gyfrifol am y ponderfyniad wedi dar- llen o gwbl y eyfansoddiad a- feirJJiedid gan- ddynt. Cs nad felly yr oedd, yr wyf yn ofai fod rhai o'r Annibynwyr (nid y rhai mwyaf goleuedig, yr wyf yii sier) yn gwneyd honiadall syi d yn anghyson a'r egwyddor hono o ber- ffaith gydraddoldeb crefyddol ag y mae Ym- neillduwyr bob amser wedi bod yn dadlen trosti. Os yw yr Annibynwyr i gael eu cyn- rychioli ar y twrdd newydd fel Annibynwyr, bydd yn rhaid i'r Wesleyaid gael eu cynrych- ioli fel Wesleyaid, y Methodistiaid fel Method- istiaid, a'r Eglwyswyr fel Eglwyswyr. Dyna ni wed'yn yn nghrochan sectyddiaeth dros ein pen a'n clustiau byddai y coleg yn apelio yn uniongyrchol at yr ysbryd ymbleid- iaeth sydd wedi bod yn felldith penaf Cymru, byddai y bwrdd lly wodraethol yn cael ei wneyd i fyny o nifer o bleidiau gwrthwynebol, a'i weithrediadau yn cael eu dyrysu gan yr ciddig- edd sectol ag y dylai fodyn un 0 brif ameawon y coleg i'w ddiwreiddio. Prin y gallaf gredu fod Cymanfa Annibyn- wyr Mon ya adlewyrchu syniadau vr ADnibyn- wyr yn neillduol, a'r Ymneillduwyr ya gyffredinol, ar y pwnc hwn. Yr hyn sydd yn taro Ymneillduwyr gyntaf wrth ddarllen y cyfansoddiad ydyw y dadWygiad trwyadl o'r egwyddor mai eiddo y genedl yw aidysg, 80 nid eiddo unrhyw sect neu blaid yn y genedl. Nis gwaeth gan y gwir Ryddfrydwr orfaeliaeth yr Eglwys mwy na gorfaeliaeth y Capel; ei weddi ef yw ar i'r bobl gael eu gwaredu rhag y naill a'r llall. Hyn yw allwedd y trefniant oolegawl. Mae y gofyniad pa un ai Eglwyswr at Ymneillduwr yw unrhyw swyddog perthynol i'r coleg yn oael ei osod i lawr fel troseddiad ar egwyddor sylfaenol y coleg; ni cheir ymholi i ddaliadau crefyddol neb, na swyddog nae of- rydydd. Brad yn erbya Cymru, a brad yn erbyn addysg, yw codi y cyfryw gwestiwn gyda golwg ar y bwrdd llywodraethol, os gellir dangos fod y bwrdd hwnw yn gorwedd ar eg- wyddor boblogaidd o gynrychiolaeth. Ond gall rhagfarn dallbleidiol fyned i bob rhyw ormod rhysedd. a gwelais un ysgrifenydd newyddiadurol hyd yn nod yn gwrthwynebu do-Ii yr aelodau Seueddol ar y bwrdd, am y" rhsswm, meddai of, nad oedd ond tri o'r pym- tbeg aelod yn Ymneillduwyr! Mae yn wir cad oes ond un Tori yn y Senedd o Wynedd, ond nid yw un ar ddeg o'r cynrychiolwyr nemawr gwell M'r Tori amna ydyn, sywe, yn myned i'r capel yn hytrach nag i'r llan! fa etholfraint, tybed, a gyfrifai y dallhuanod newyddiadurol hyn yn eang a rhyddfrydig ? I'r rhai sydd wedi ei ddarllen, n6d angea cyfansoddiad y coleg newydd yw ei nodwedd radfcalaidd a gwerinol o'i gymharu S chyfan- soddiad pob coleg arall yn y Deyrnas Gyfunol. Nid yw y bwrdd yo meddu y gallu i ethol cyf- ran o'i nifer o blith ei aelodau ei hun, gallu sydd yn perthyn bron yn ddieithriad i fyrddau o'r fath, yn enwedig byrddau yr ysgolion gram- madegol. Goruchafiaeth bwysig oedd cau allan yr egwyddor co-optative. Nid oes yr un corph crefyddol ychwaith yn cael ei gynrychioli ar y bwrdd llywodraethol,—y mae yr esgobion a phenaethiaid y colegau duwinyadol yn oael en cau allan y niiill fel y llall. Ar y Uaw arall, ceir fod tri llywodraethwr i'w hethol gan feistr- iaid yr ysgolion grammadegol, chwech gan feistriaid yr ysgolion elfeao], deuddeg gan lyw- yddion y byrddau ysgol yn Ngogledd Cymru, ac etholir llywodraethwr hefyd gan bob corph- oraeth drefol a phob bwrdd lleol lie byddo rhif y boblogaeth yn 4,000. Yn ychwanegol at hyn, y mae gan bob tanysgrifiwr o 250p hawl i weitbredu fel llywodraethwr, a gall unrhyw gorphoraeth neu gymdeithas, megys Cymanfa yr Annibynwyr, Mon, godi 250p, ac felly feddu bawl i ethol cynrychiolydd, a gellir talu y swm ar unwaith neu ar bedwar tro. Neu gall nifer o bersonau gyfrann symiau llai na 25op bob un, ond heb fod yn llai na lOp bob un, er mwyn i'r swm cyd-rhyngddynt fod yn 250p, ae felly gael hawl i othol Ilywodrsethwr. Er enghraipht, gall pump-ar-hugain o bersonau ymuno i gyf- ranu lOp yr un, neu ddeg o bersonau i gyfrann 25p yr un, er mwyn arfer yr hawl uchod. Mae adran arall yn rho'i i weithwyr mewn chwarel neu fwnglawdd allu i etbol llywodraethwr am bob 250p a gyfranont. Gall person fyned yn llywodraethwr hefyd trwy gyfranu 30p yn flyn- yadol am dair blynedd, neu gall IIiter o ber- sonau ymuno a'u gilydd i wneyd hyn ac ethol cynrychiolydd. Gwelir fod nodwedd gynrychiolaethol yn perthyn i'r holl ddarpariadau uchod, ac y mae achos addysg yn cael llais trwy roddi cynrych- iolwyr i'r prif-ysgolion ao i'r Llywodraeth M gyfnewid am ei gwaddol blynyddol. v umg ClfcS ariatocraluwu ylyw cynrychiolwyr y brawdlysoedd chwarterol ao arglwydd-raglaw- iaid y'siroedd. Ond bydd y brawdlysoedd chwarterol cyn bo hir yn cael eu llyncu gan y byrddau sirol, ac am y chwa' arglwydd-raglaw, prm y gellir dysgwyl iddynt hwy drwytho &'u syniadau aristocrataidd yr holl gorph mawr gwerinol fydd yn eu hamgylchynu. Pa un bynag am hyny, gwelir mor ddiallu fyddant- wrth ystyried pa beth fydd nerth yr ardaloedd poblog sydd wedi cyfranu at y coleg, canys bydd gan wyr Bethcsia chwe' cynrychiolydd; Caernarfon, Bangor, a Gwrecsam, chwe' cyn- rychiolydd bob un; Chwarel D'ro wi^f dri cyn- rychiolydd, Bala dri cynrychiolydd, &c., heb- law cynrychiolwyr y byrddau Ileol yn mhob un o'r manau uchod. Yr wyf yn apelio at fy nghyd-Ymneillduwyr i edrych yn eofn yn ngwyneb y ffeithian hyu, ac i beidio dangos fod arnynt ofn y bobl. Mae y dadwrdd preaenol yn barod yn cael ei briodoli i ymdeimlad o wendid. Pwy bynag fydd yn llywodraethu byrddau oyhoeddus y wlad fydd yn meddu y llywodraeth ar y coleg hwn, oblegid y mae yr elfen hono ar y bwrdd llyw- odraethol yn gorbwyso pob elfen arall. Y mae yn syn meddwl nad oes yr un o'r pa- pyrau Cymreig hyd yma wedi cyhoeddi cyf- ieithiad o'gyfansoddiad y coleg. Effaith hyny, ond odid, a fyddai i'r gwingo a'r crochletain gyfodi o wersyll arall, a ryieddsi weed hen draddodiadau gwrth-ryddfrydig wedi eu chwalu. i'r pedwar gwynt. Erthygl gyntaf yn nghredo y cyfansoddiad yw, nad gwiw i'r coleg adnabod neb yn ol ei blaid neu ei enwad, ac y mae yr hyn a ysgrifenwyd nchod yn ddigon i argy- hoeddi pob Cymro diragfam fod y bwrdd llywodraethol yn gorwedd ar graig ansigledig o gynrychiolaeth. Nid Eglwyswyr, ao nid Ym- neillduwyr, yw y llywodraethwyr hyn i fod, ond etholedig gynrychiolwyr y bobl, a'r loll hefyd pan wedi ymd 3ios o bob rhyw gysyllt- iadau sectol, 80 yn gweithredu, nid wrth raith gwleidyddiaeth na hyd yn nod grefydd, ond feT dinasyddion a gwladgarwyr. Gwasanaeth gwael a wna y colog oddi eithr iddo wareda y Cymry oddi wrth bob culni, pa un bynag ai yn ngwisg Eglwysyddiaeth ai ynte dan gochl Ym- neillduaeth. Y Nefoedd a ganiatao fod i Gymro y dyfodol ymddyrchu uwchlaw ei gapel a'i eglwys, i anadlu awyrgylch Cristionogaeth cyfled a'r hil ddynol-Cristionogaeth nad yw yn adnabod Iuddew na Chenedl-ddyn, Pftbydd na Phrotestant, Eglwyswr nac Ymneillduwr. O'r hyn lleiaf, ymgroesed Ymneillduwyr rhag- chwifio baner culni a rhagfarn ar adeg pan y mae yr egwyddorion y buont yn yrnladd dros- tynt gynt ar fin dyfod yn ben-conglfaen yn. nheml addysg Gogledd Cymru.—Yr eiddoch. I Medi lofed, 1883. YMNEILLDOWB.
Advertising
"ME SKTK.—The Glory of Woman, the Prfin it .tJr&. Ii ..W.. tL- 11??!imtO lines ai t?e'L-'Y, and mutit,#- that ? term LoveUnc*i," yet h?"!?? tSS?TjS tMT.MD.M?.hedby thll,?. .f the UT?t.,it l.MCrboll% C??l T?r.I the -I Woured  ?U. Md =do of puM1 ftt-. The more delicate die  it. i.. tub ALBION MILE A" '• .Vi^L. ■tb. 7,IUKrUt-nsrt,lie tt hi cost, ttid most P-Wp- It. of 011 ">0. by It. p.;Li,. ".?" -tl- y ad p- t,?l L-Y ti"; bl?t?,b, and "'?lIt I. r.??  ;};;Dt¡:¡ij, ? II"= ? i Ivi ;¿ Cn bcru. iU, fu 6n. «na Aram
LLOFFION YR WYTHNOS-
Tybir gan ysgrifenydd yn y Century am y mis hwn mai New York fydd prif-ddinas y byd. Cyn P?n 100 mlynedd, bydd ei phobl- ogath yn Iluosocach nag eiddo LIandfuc, a chau fod goreuon meddyliau y gwledydd yn ywftido yno yn barhaus, angenrhaid hefyd yw iddi fod yn galon a moddwl y byd gwar- eiddiedig. Dywedai Branin Itali wrth ddirprwyaeth. Brotestaniaid a ymwolsant ag of, mai yr anhawsder mwyaf i efengyleiddio y deyrnas hono oedd amldra yr enwadau, ac anogai y ddirprwyaeth i wneyd eu goreu allan o law i ddyfeisio moddion i ymano yn un corpb. Ychydig amser yn ol ymunodd 300 o wladwyr Esthoniaidd a'r Eglwys Rwsiaidd. Lutheriaid oeddynt cyn hyny. Am eu gwaith yn frroi, atirhcgodd Llywodraeth RWRia hwy ag 20 erw o dir bob un, yn rhodd dros byth. Yr un dyddiau gndaw- odd 6 Cossack yn un eglwys, a chosbwyd kwy am eu gwaith ag 20 mlynedd o benyd- wasanaeth. Trais Eglwys Wladol eto! Nid ydyw awdurdodan y llythyrdy wedi cyrhaedd perffeithrwydd mewn trefniadan, nae hyd yma wcdi gallu seilio eu cyfundrefn ar cyfiawnder. Fel enghraipht o hyn, gellic nodi y ffaith fod Meistri Peak, Frean, a'o Cwmni ar en henill o 4p y fil drwy bostio eu patrymau i'w cwsmeriaid Sacsoneg yn Belgium ae yn Llundain. Y mae y Tywysog George o Gymru ar ymweliad ai fodryb, y D/wysoges Louise, yn Canada.—Bu yr Arlywydd Arthur am yogyrch bysgotawl, gwisgai mewn par o ddillad cordroi a chrys gwlanon, a chysgai mewn pabell.-Y mae amryw nofwyr ar fedr nofio dros y Niagara, aeth cwch dros- odd yn llwyddiannus heb droi ia chael ei sugno i'r trobwll y dydd o'r blaen. Barn Lladmorydd (yn ol John Brown) ydyw y dylid cadw cadeiriau i wyr oedranus; ,cam a gwyr ieuainc, beth bynag fyddo eu gallu a u talentau, fyddai eu codi iddynt. Ond barn cynghor Prif-ysgol y De ydyw mai dynion ieuainc ydynt y cymhwysaf o ddin-on i lanw eu cadeiriau athrawol hwy. Ehydd i bawb ei farn, cofier. Y mae Clwb y Clerigwyr yn myned ar pynydd beunydd. Yinanodd Esgobion Llundain, Winchester, Lincoln, Llandaf, Lcrpwl, Ripon, Sodor, a Manchester ag ef yr wythnos o'r blaeD. Bollach, y mae ei aelodau yn gynwysedig o 20 oesgobion, 150 o urddasolion yr Eglwys, a thros 1,2000 offeiriaid a lleygwyr urddasol. Agorir y dwb yn Hydref. Beth pe y ceid Clwb yr Aughydffurfwyr ? Y mae Piesbyteriaid Unrd:g America wedi galw yn ol y doddfau oedd yn con- demnio arfcr offerynau cerdd yn yr addoliad cyhceddus; ac ebe un o'r newyddiaduron Preabyteraidd: Y mae Miriam gyda'i sym- bylau, Dafydd gyde6i udgoin a'i gornet, Hezeciah gyda'i organ, a'r cant a'r pedair a deugain mil gyda'u telynsia-oll o hyn allan i feddu safle reolaidd ae arrhydeddua yn yr Eglwys Bresbyteraidd Unedig. Yn Seiat Fawr Cymanfa yr Annibyn- wyr, yn Lerpwl, yr wythnos ddiweddaf, ymgysurai Dr John Thomas yn y ffaith fod pob aflonyddwr eglwysig yn arfer a throtian o'r Tabernacl am rhywlo arall yn ddiatreg; nid oedd awyrgylch yr cglwys yn fanteisiol i fagwraeth ysbryd felly. Gresyn nad allai yr cnwad fabwysiadu oynllun y Wesleyaid am ychydig flynyddau, ac anfon y boneddwr rhagorol am dymhor i eglwysi neillduol yn Meirion no Arfon alllooedd ereill. Y mae tramorwr o'r enw loIsetto wedi ymsefydlu yn Llundain, ac agor ysgol i ad. newyddu cof drwg. Ymddengys fod ei gyf- undrefn yn seiliedig ar egwyddorion gwydd- onol. Yn mhlith ei efrydwyr, ceir dynion o fath Dr Andrew WilsoD, ac ereill. Ar ol meistroli pum' gwors, gall dyn feistroli Hyfr yn drwyadl ar ol ei ddarllen unwaith Perygl y gyfundrefn, yn ol y Milwriad Menars ydyw gwneyd y oof yn allu anniwall- eiig. Y mae yr holl efrydwyr yn cofio pobpeth yn ddieitliriad gyda'r rhwyddineb mwyaf. Pris y gwersi ydyw punt yr un. Pa beth a ddywed "Sentars sychion" Mon o'r frawddeg garedig yma:—"Ac wole Annibynwyr Mon, er mor eiddil ydynt yn y Fam Ynys, yn chwennych dangos mewn amser eu hen foibk ddiarhebol o rwygo undeb ? Nid ydyw cyfonsoddiad y coleg (Bangor) yn eu boddio. Paham? Ai tybed nad ydyw yn sawrn digon o natur yr Hen GyfaDJIoddiad," neu o ysbryd goleuedig y "Newydd." Nia gwyddant mwy na chwifhau [Gol. yr Aimer oedd] pa fodd i'w wellhaa, ond nid ydyw yn eu boddio. Dyma y graig yr ii y coleg newydd yn Hong- ddrylliad arni." Ic, siwr.