Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
13 erthygl ar y dudalen hon
[No title]
Pob har?oniMth i'r G,wdl i'? ckjfcUo tOll hp!!?, I naonydd, iCarnavolL Fol hysiytiadau y cyhoeddir anerrtiaiJau bardd- oaol bi yr achlyeur o enedigaetb, priodM, marw- I oiarth, S3. Am delerau, ymofyner a'r Uyhoedd- Wil.
ER COF AM MR JOHN DAYIES,
ER COF AM MR JOHN DAYIES, fitone-cuttcr, Northgatertrect, Aoerystwytli. Pa both yw'r hiraeth sydd yn lkihu 'mrcn ? A'r biudrl oc bonaid gwyd o fynwes hot, ? A 009 ctcbipo i'r gofyniou bya ? AI ynto mud yw i>cbman oud y glyn f ilyw "loaB aiiwv. l" gefncdd arnom ol!, Kyw wfii hawddgaraf In' sy'n awr ar ■ oil, A dyna p'am mae'r galon dau ei chlwy', A'r Iron dau bWJs o hiracth lWl1111 mwy. 0 braicld nad oedd yn fai ar angau crch J dori cyeylltiadau mwjuuf serch, uedd ihyngom ui a gwithddrych hoff rin can, Pait yu ireidd-dra 'i daefnjddicldeb giaa. Ni'th feiaf, angau, or mor llym dy wedd, A'th finiog gledd, sy'n tori pawb i'r bedd Oblegid ceuud w) t <. t r.ofol l«s, 1 gyrchu a-?re'r perlau gyda brys. A pherl oedd ef gymhwyswyd ar y llawr I ffitio'n nghoron berlog Icsa mawr; Dysgltirio woa can i awdd y Dwyfol wa'd, Hewn bytliol nvysg yn mhalas gwych ei Dad. Hamddenol ofdd yn yr Ioiddoren ddu, Ya nhyner fraich ei Archofitiriad cu, 'It Hwn dorodd Tyai y doa pan crocsadd hi, AVnh orphen Ateith gwaedlyd Galfari. Ardderchog yw, uwcLlaw gefiiiau fyrèd, Yu chwateu'i dtlyn, cario'r palmwydd gwytd; Yn ngbanol rhyw ogoniaut rnaith dileu, A'r goron fawr yn peirio ar d ben. Yn iack, fy mrawd, mae'r bedd yn felus ir.wn, Ar cldiwrnod o wiithgarwch llawn C'i prttedd J'nddo hyd y 1 oieu bydd "Mor wag a bedd yr Iisu'r Irydydd dydd." Aberystwyth. Edwaud Lloyd, I
JOHN BARLEYOORX.I
JOHN BARLEYOORX. I John BarUycom Jobn Barleyoorn Pdbam mae'th 11 ar yn crymu ( l'e fuott ti yn dorsytb iawn, A llu o'th flacii yn plygu. 'itoedd ge; yt gadwen eurog, drom, A moarwy berlog, gostus; Ond nid yw thtn'n yn awr ar gael, Ac nidyw'th biyd wcr hapus. Mao'th weid yn wtlw ae jn biudd, Ac nid y%v'th miu-Ilyni Mor ami, wedi culii'tli f.vjej, Ac nid yw'ih ganl wor gyflym Mae'th wYDcb, otdd yn wild, yn llwyd, Mao'i ihychau tr dy ruddiau \u prtfl benaint-ngoshad A therfyu i'th flynyddau. •jTjrl 0! mi fjefriut ddiwyd ddydd, Euillalbt Ittwer brwydr, Pan yn dy noith n'th iwyddiant mawr, A meddwl dyn yn segur; Olid 'nawr 'rwyt ur y llithr, JohD, A'th cejtii nid yw ond eegue; Ti e'£t dy ddydd, ilioi flotdd raid mwy I ewj n Dirwestiatth hapns. mao yli,,ai a wylaiit byth Y dydd y cwyapi obiy, Obrivyud bydd eu dyddiau hwy Ar bca, a nob i'w hdpu; Oz.,J, o adgen divfn Amh«e.thiwyd gelyt uuw tb, y •«» iidfeiuiHu mclus pin Am ddvdd tu cworedipatth. H. I
TUCHAKGEHDD: Y CYBYDD; I
TUCHAKGEHDD: Y CYBYDD; I T." cdywed pp.wb lira Pafydd Wyu r.i to l y cjbydd rawyaf tyn, 0-d rhlll a dd'wed kbt fwy UI hyn- M;^i "tycfaea" yw ei ddeiaydd; Tlac cronfa enfawr ar ei gluD, 1,1 pa mown rhyw drsg'wydJol hùn, 0 a"r a baw yn bjvt'n gytuu A'i BS?on, cr ci g'wilydd. Mse ganddo, ya y Tyddyn Du, Pj w tuwch ucti ddwy, ac ieir yn lln, Yu oyw vn awr, fol 'ramsar fit, Ar lafur en hewinodd ?Uc gand.to liefyd focliyn—l«ln, Yti b; w o'r blon ar goad d gsfn; 'X>oea ou1 nhhU!iot1 ddyry ddafn 0 ddw'r witli boitii ci anodd. M le Dcfidd Wyn, rai prydiaa, 'n hap), Mown lltwer modd Lid yw'ii ua gvr.o!, b wniboll both bydd rawy i'w^aei, O1'd o'.Hd, nn'r gofynion ON rhy w gsrdot) ii yuo gwrid I oiya btivniiji jnaa y bwrdd, caiit h.lp y ei i (pl'd i ffwidd, A byuy ar ci union. Ni I bawdd <acl un, mcwa l!an lia thref Jlor llawn trusarcud ag yw ci: o bclt ri b,-t.h fydl liet traaa mown cyfyugdor p,, e;. i;ghcrdi fyd l o iewn y fro, Fe jCilia d fa mhell bob tro, Kf rh iddi lit! i nr;<H fo Mt wu liai na'i Ud, mswn pryder. Diu gns.ilydd nt,1) ncth un dydd, Q.sa ddysgvryl cael yn eitliaf rhydd, IX ?w gytiai bach cr lies n budd C; my.los goilodd gcfffl; A dym" wrtbytit 11w.v- "'11 )C8 peul i (idisa, a m..wr yw 'Dgh'wy' 0.. ,a i Lyl"k!rWL)l (;hwi ddau wy I wdynu cf o'i heibul. Fol Iiyn, mao Dafydl, er pob p2t!J, Yn wycii g fr:mwr, a ri,,y fuasai'a djs^ffyl mwy pe'u Grétb. I gyual y penadur? Gallaeii r ri un wy o'i ddau 0 mor haelfcvdig mae'n pailiaa, Bjoi clõd i'r h.-n.greadur. Aeth rhyw wedi hyn, I ofyn cyfran Dafydd Wyn, E- gwaoyd y G\u fu ar y bryu Tin bysby« draw i'r P^gw I'w logcll ncth yn eithat rhwydd, Gan cliw U'r groufa yn eu gvVydd, Ai.1 nad ccdd lui rhcdc\ er eu 11\11 d'l. Y ewm o ddimai gyfau. yj hyn, xn?.o DafyM "Wyn ;Vi fryd Ar wiacuthttr ilea i blWb o hyd oyaal yyraiuiihasaa'r bj d Yn dawcl a ditwstiaoh Kbo. Ii; i iu, ac icy i'r HaU, A liiiaai vtci'yu.icor ddi&all y r.w.r.r f. a p iwy a nil Byth gwrddyd à1 amgesach. O na b'a' »n-»y fil ef yn bod '1 (htl1:0 I.I ä lui c'd uit giod, Oi. priii )'nt hwy o dau y lhod, Fil pjbp«th ,1, goeliV; Fo dmldac loita 11\i icawn Birrti Sydd byth ya l>ceth yn lighil tu dwrit, Cyrv caiff t)'({ "t y bid yu fwra (iuaiia i ddi Jciyiaira. Ond c-mrr clod i DriJd Wjn, Jte-sn soliiii.u ar A cyaei p.1wb pari gwneuUiur hyd Kr ia(r>ii ei Hiiiliydaddu Boei c^ron an*, gwer;b di Lai g!ni A beu-it-h ••aiamusda'* llrwii bua r.r ei d ttmlcl frou, Ainjn—;aao yn ci hieldu. 1 srtrnau. \Y. J. Eci.s*t«.
A'f..AW UFION,
A'f..AW UFION, (A )' ?r?'M?' wrt? <i wricdo jw bo'mi.da .?t.e;.?' ;?r?o'.) ..rav cor.oii"a,—d-m fuwiLiJ ynrii-.airfljioj:; A'd!?.V!'T???'??,,? li.vil c'jAL.w E?oa. -"0' E.
0 DAN Y CBYD-Cr MAIAU:I NEU,…
0 DAN Y CBYD-Cr MAIAU: NEU, DAIR WFTIINOS JJIEWN MEDDYGD.Y 'I ELUSENGAIiOL YN LLOEOH. -I OAN FRODOR 0 ARDAL BETHESDA. LLl. Y diwrnod cyntaf y gellais wiego am danaf cerddais ya ol a blaeB, ortu y gallwn, i fycy Be Jawr yr yelafeil, IIC, mejys xhwcg cioa^lachau dymunwyf ucdi yn y fan hon mai If siwt, pa un a berthyuei i'r hety(il.ad, wrth gvvrs, ydoadol llod- rau o nustion, crys o wlaaen goeb, dros y crys gwyu a dderbyniaawn yn llaenorol, par o hosaaau, par 0 slipp.rs, ond dim o gwbl aii 3, Pin. Uyuoa o afraoleidd y cefais i awaurdodau y sefydliad gyda cnyiraaa nytayrau a newyaaiaauron p^rmynol i t a chlai8 er ddea'l aad oead hyny ond peth hynod o gyfiiedin. Ua o'r piif nurses a ddeuai a liwynt 0 nmgywh, oad aid cedd ganddi amser rhcolaifld. G&iWii jr enw uiian, ac cs yn alluog, bJddai raid i'r c!at gerdded hyd ati. Os Uytbyr a ddygwyddai fod, ^orchytayaai i'r dI. bynydd ei ugor yn ei gwydd, ue oa uearyddiadar a fydaai, hi In hugorai ci huuau, gaa ei jsgsryd yn y aioid mwyaf dyciicyailyd, IH: o r btÜ(U ymud banner y liewyddioa allaa onono. Fe watid iiyu rliag i ua o'rcleidoa day/od i feddiant o slumpi. 08 y caufyddai stamps mown llythyr neu newyud- iadur, hi a i cadwai hyd nc-s y byddai y pcicheaog yn yiaadael a'r lie. Yn clysg y c,dbu yn yr ua ystafeil fi mi yr ccdd Gwyddeiod, iJiesoa, 110 is. gotiai ■ fy huuan ya uniz yn Griaru. Yr Yuys \Vcidd oadi »r V.ae-; o .Jig,m. i'arfhed yr aa- hwylderau y dy-oaiieiVsi; y-gwabiuol g:»iiiOd oddi wrthyiit, y ttas yu aateus geayt pd. ua a ellid cyferioat gyuaiat ag uil aiihvyi-leb neuglofyd aj y mao y n>nrc.f > n-.l > II ddarostyiigedig iaaynt, or dariodedigatr.ii hyd at y d 'aaiiojd, nad oedd rh¡ wau yn jI :rhh¡il yu dy^ddef dano. Yr o-dd yn ymduJugos i mi ill ojlar iisa iol aoil un choaynt wtdi psnderfyaa trcal.o y ipelùm 0'11 hoea yn y lie, os UIl tbroid hwy a lia. Yr o,M • r yroadrodd "Daywini fed yrna megya Y" ur. graphedig ar bob ysgogiad o'ti hc-iddo. Er y uldlai y b-daa hya ar Oil trael 11 y rhjn lwyaf o I lwr o'r dydd, h.i-y a wrddiat yn d li pa amser 1 ddysgwyl y mddyg oddi aaigylo'o, pryd ag y gollid ea gwelei ya ynraeillduo i'w gnclyau, fel cwningod i'w tylieu, ycbydig amser cyn hyny, au yna y byddai y cwyno, y pesychu, y ta^u, y tuchan, a. r eyfttb, yn dechreu. achodwid y cJf. ryw i fyny hyd nea peri i ddyn feddwl fod y byd ar ben, a'r bobl ar baqio," a pharhai y cyfryw hyd lies y byddai y meddyg wedi myned dtwy yr ystafell, ao yn» bvddM taxel,ch mawr," Y- yn gymMUt felly b?d Ms y med?Ud nad oeM, ua j phMyeht?dnachwj'thi.d ?.u yfaa gypawalltog, ohonynt. Na faddyli-r o gwbi ma? ya?fifeau er mwyn ysgrifenu yr yd?yt yn y fan hon na, y I mM yr hyn a yogdfeair gonyf mor wir a'm bad ya ysgrifenu. A chyn pen ihwarter awr ar ol myn- edidd 1 meddyg drwodd, lr oedd 1 "cleltlon iach byn ar eu traed, 110 mot fywiog a'r wiwer. Yr oedd amryw ohonynt yn cael hanner pwys o chopt bob dydd i giniaw, ao nid unwaith ta dwy y clywais rai ohouynt yn grwgnach yn y modd awyaf cynddeitiog os y dygwyddai i ormod bras- der fod yn ca chops, Yr oedd y lath annibyn- iaeth yn pertbyn i'r dosbarth crybwylledig a phe buesent yn talu olelaf bum' gini yr wjtbnos aiO. ea lluniaeth. Yr oedd un o'r tylwyth dan sylw yn derbyu pedair owns o gin yn ddyddiol, drwy er- chymyn y meddvg with gwrs. Ymditngys i'r nurse un diwrnod roddi ychyaig ddwfr yn ei gyfran, yr hyn a gafwyd allaa gan y "olaf" yu fuan lawn. I'rofodd ef, pryd y tibdd ei olygon at y nurse, ao a ddywedojd virtiti- uwyaa- j-- u- y- a orchymynoddjy meddyg i mi, Be id gill a úwf: oymerwch ef vu ol a deuwch a gin pur i mi. Gwyddai yn dda y galloi bawlio yr byn a or. chymynasididdo gan y meddyg, a gwyddai y murj?e hyny llawn cystalag yntau, y tanlyniad fu iddi ei gymeryd yn ol. Dyna aauibyniaeth yn ei liw au priodol, ODIOê, os ba oanibvniaeth raewn bodolaeth fj Fel ag y gellir yn liawdd iawn fcAwl: llawer iawn gwe.) i'r brawd hwaw fuasai stal ei daiod, oad hwyrach npd oedd ganddo ddaut i'r dybeu hwnw, druan ohono. Nis gallaf ya;at.ti rliag galw sylw y darllenydd at ua arall a orweddai yn yr un ystafell a ml. Khoddwyd derbymad iddo yn mben y pedwardiwrnod ar iy ol i, agorweddai, hyuy ydyw, pan fyddai yn gorwedd, yu y chwechsd gwely oddi wrthyf, ond gwyn fyd n3 fuasiii yn y chwech^d-ai-hugaia, oblegid buatai drwy hyny allan o'r ystafeil yn hollol. Yr oedd yn ddyn o gorpholaetii anarferol o fawr a cbryf. C<ilVyd allan yn fuan iawn mai djoddeE oddi wrth effeith- iau y diodydd meddwol yr ydoedd, ei fod wedi bod "yn yfed yn galed" am lJu agos i bymthegucs o amser. Llawer iawn o drafferth a gafwyd cya y gallwyd ei gael rhwug yplance-ii, ac nid heb gym- horth ptdwar neu bump o'r dyniou mwyaf esgyrn- iog jn yr ystafell y dygwyd hyny oddi amgylch. Eto a fynai ei ffordd ei hunan am ameer maits, er gwaethllf pawb. Nid aughoflaf, tra y byddat byw, y fath olwg oedd arno. Sifai ei wallt mor ajtli a chanwyllav. c« yr ar ei ben, ei wyneb m ir goehed a chiib yr ua ceiliog; ei datod, yn fynycb, fod. feddi allan o'i enau; ac 0! ddailleaydd auwyJ, ei ddau lygad, nia gwn i pa beth i'w cyffe1ybu, ymwibicnt mor gyflym a gweunol y gwehydd, ac ymddangoseat fel pe ar neidio allau o'u tyllau. in mhen yr ychydig fyuydau ar ol ei gael i'w wely, dechreuodd tloeddia am y meddyg; ac nid oedd ueb na dim a allai ei davrelu. Yna ilsfai fod yn rhaid idefo gael myned gartref gyda phob brys Vmroliai yn ei wely, fel "march yn bwtw ei bedolau," fel y dywedir. Llefaí am ddwfr i'w yfed bron bob yn ail ciliad, ae yfodd gymaint y noaon hono ag a fuasai o'r broa ya troi y folia fwyaf yn y wiad am badair awr ar hugaiu. Yn acbiysurol gadawai ei waly, gaa edrych o smgylch yr ystafell megys gwallgotduya hollol. Fetug f gwyddoss yn dda, ddarlieuydd, llawer ydynt ym- drechiort dirwestwyr yn Nghymru a Lloegr yu erbyn llifeiriant y diodydd meddool, a g.l.uog ydynt yr areithiau a'r epeliadau a wtcir yn fynych gan wahauol enwogion yn y cvfeiriid hwnw, a gallaf ddywcdyd dtkrfod i cii, o dro i dro, fod yn gwriu-o ar rai o bigion y ocyrnas yn y pulpud, lie ar yr esgynlawr dirwettol; oud mor wir a'm bod yn Iyw, yr olwg r.r y dyn dan sylw ydoedd yr araeth fwyaf cyrhaeddgar a mwyaf giymus ar ddirwcBt a glywaia e, piln aaed ft. Pa iodd bynaj;, fe wellhaodd y truan yu mhen diwr- nod neu ddau, a gallwyf foddwl mai gwarodigaeth ryfeddol ydoedd hyny iddo hefyd. Goilyngwyd ef yn rhydd, ae yn y fan yna. y mae ly ugwy bod. aeth am dano yn dirwyn i beu. Yn yetod y tiir wythnoa dan sylw geiiyf, ni ddaethym at drawa cyaiaiut ag un Cymro na Oiiymraes yciiw-iith (oddi eithr y meddyg y cyfeiiiais at,) naddo, meddaf, ddim cymaint cg un o sir Fan. Na cuy- mred trigolioa fir Fon yn n¡g!wredig airef o gwbl cherwydd fy ngsaith yn gwneuthur B/hv o'r uatur ymt. Gallaf "ur air u ciiyawyboi" ea hysbysu fy mod yn cario iteddyiiau llawn mor uhe, am daaynt ag y maent hwy yn eu coledda am daaynt ea bulain, ac nid heb lawer o reaymau y gwuaf hyny, daaller. 1<V adywedir am y i- weddar, end aut.rwol, Barclieuig Ileary iices, Lerpwl, pan gyiai fyddai a Chyinio yn y ddinua hcno, ueu yn wir yu rhywle arall, os na byddai yn ei aduab.d yn llaenorol, y byddai yu sier o olyn iddo, 0 ba 10 o sir Foa yr, dych chwi yu dytod P a byth or pau glywaia y silw, byddat yn w«atiul yn rhoddi y fiieneriaeth i sir 1'on, felmam pob Cymro anadnabyddns i xlii a fidygwyddwyt gytJr. fod, a phe buaawn wedi dyled ar draws l'ymro neu Gymraea yu y meddygdy (Uebiaw yr un a nodw) d), buaswa ya cymeryd yu gaautaol mai un o sir Fon fuasai, hyd nts dyfod i ddeail yu wahanol. Arv/oiuia byn y di-rileriydd ar umvaith i feddwl na chl/wais air o Gyuiraeg yn cael ei siarad ychwaith yn ystod fy ngliarcbiaiad, ond yn uaig yr hyn a siaradwn wrtliyt fy hunan, a mJuych iawn y dygwyddai hyny, oherwydd y rheswm Ib- symudadwy mis gallaswn gael ueb arail i biarai wrtiio. Yu fyaych iawn galltsid catfod oddeutu dwuin. o'r cleifioa hyny a aliciit adael oa gwolyau yn ymlyzu o gyleh y tàll yn yr ystafell, II Ua wer awr ddifyrus a dreuliais yn eu plith, UU yll enwedig wrth wrando ar ambell un yn adrodd ei hates, nid yn uuig yn yatod yr ud-g « drenliasai-t yn y meda/gdy, ond am lawer blwydd/n yn llaenorol i hyny. Hawdd iawn ydoedd deall a hyny yn fuan hefyd, fod rhai yn eu p'ith eg yr oodd pob matho waith a hwytiiau wedi syrthio allau a'u gilydd er's llawer dydd; oad pa fodd yr oeddynt yu gaUl! byw yn ysco? y cyfnod Lwaw sydd gwestiwu Lad oea a wuelwyf fl àJ ef yrna. Hwyrach y bydd i'r sylw syrtLio yu liei ysmuia ar glust ami i Gymro, yn enwedig yn Nghymra, ei fodyn ffaith aawadad-.v) fod yn nmasoeia a thrtfi mawrion Lloegt gaanoedd lawer o bobl nad ydynt yn gwybod dim o gwbl pc\ fath ydyw diwruod o waitlx, hyuy ydyw, yu btofiadol lolly. Eto i gyd, y maeDt, drwy rhyw foddion non gilydd, ya gliju cael tamaid. in aml fe fliutI llawer o'r aceouitii Uwirar ryddid, a chyfiawuaat riiyw drosedi yn erbyn cyfraitu y tir, oblegid gwyddant y caat drwy hyny damaid i'w fwyta, a llety diddos ya ngharctiar dros amser yn i)>uorchur y sjr. Ac III treulio yr ataaer goaodedig YI1 y "tymawr" hsaw, hwyja ryddueir, ond fel ag yr awgtyawy^, bydd gwaita a hwythaa yn gyiuaint t.;eiyiiioa ag eiiiod. Ar ol boi aliaa o'r oarchar am ychydig amser, ac yn eawedig os bydd y snlaf yn agoshau, hwy a wnant rhywosgua nea giljt'd, raowu trefa i gael derbyniad i mewn i uu o'r meddygda eluaen- garol, a hyny 111 aanibynol hollol at pa un a lyddaut weii bod yuo yn ilaonorol ui pejuio; oblegid gwyddant y bydd eu bwyd a'u Qiod yn bcrifaith ddiogel yno hefyd, yn nghyda gwely oysarus i orwedd amo, pobcynhesrwytid i'w ham- gykhyuu, a'rcyfan "ya xhad ac am ddim." .Ite greda y dosbarth hwn yn yr iieu ddywedlad fod Pub gwaith yn well nagweithio." Wet, ddar- lieuydd, yn mysg y rhai a eiateddant wrth y laa ya yr ystafeil fytbgoflidwy hono yn yiaeddygjy elusengarol, yr oedd mwy nag un, dau, ua thri o'r eymeciadau hyn; ond rhaid i mi eu gadael am yr wythuos hon, er nad oes geuyl oud yci'y.Jig iawu yn jchwanegol t'wysgtifenuam daaynt. Ddar- llanydd, bydd wych.
CYFARFOD CliAVARTEUOL ANNIBYNWYR…
CYFARFOD CliAVARTEUOL ANNI- BYNWYR SiilOiiDD DiKBICfl A FELliNT. Oynhaliwyd y ey"aifod y tro hwa yn Saleoi, ger Pihes-y cac, aydai-iu Llua a Mawith diweddaf. fr cedfi nifer luoaocach 0 gynrychiolwyr wedi d'od yu nghyd nag a v.'cl*yd fl..¡C\o\ll unrhyw UIl o'i eytauoeydd ctedL er ca cychvfyniad. Am ddaa o'r gloch ddydd lilun y cyuhalnvyd y gynadladd, yr hon a ddcchreasyd trwy ddarlica a gweddb gaa y Parch S. Evans, Llandegla. Datllenodd y l'arcu D. Johns, KUuthio, gofnodion y cyf;ufcd bia uorol, a chawsant eu mdarnhau. Mr D. WiiiiaoiB, Treffynnou, ydeedd y cadeirydd. Cydsyawyd y gofyniadau a apwyetiw/d i'r Parchu D. Oliver u U. Kicholsou eu tynu a:lan at wasauaeth yr Vsgeliou Sabbothol i sylw y cyfsrfod. Diclchwyd i.yct yn garedig lim ell. Uauir, a rhanwyJ y pjpyiau i'r 6waiianol ysgoiion 1u y cyfuiideb. iod y cyteriol nesaf i'v/gyac.1 yu Llauelwy, Ioaawi' 7icd ier 8;ed, 1831, y gyaalledd am ddaa o'r gloch y dydd cyutat. Iod y Parch S. Evans, Llaadegla, i ddarlien papyr ya y gjnaaleid neaai a: "iituau arweiniol y gwasanaeth a'r Parch D. Roberta, P.hyl, i bregethu ar later a icdtir iddo gan yr cglwye yn Llauelwy. ttiiodawyd derbynial gwresog i'r Parch D. B. Evaan, yr hwu sydd ucwyed ymeefydlu gyda'r S.ila-u yii y Wyodgrug. liywedoda Mr Evacs nad yw ei gariad at yr iaith Gymrae.r, nag at yr aches da yn mhlith y Oymry,yu llai iiarch ei fodyn Uafutio gyda'r Saeson. Etholwyd y Parch D. Oliver yn gadeirydd am y flwyddyn nesaf yn lie Mr D. IVilliame; ac ail- etnolwyd y Parch D. Johns yn jsgriienydd am y flwyddyn ddyiodol.—Darlienodii y Parch b. Thomaa, Novsrraikct, bapyr ar y mater dewisedig iddo gan y cyfuriou aiwtuuaf, sef Gwybodaetb grefyddol yn angenrheidiol^r arsaiu bywyd cref- yddol teilwng." Agorodd Mr Tcomsa jfaes eang i'r gynadlead drwy el l>ap7r tieiddgtr ae awgrjm- isdol. Oaf wyd j mddydaau gwresog ar ei gynwyff, p; yd y cymerodd y persenau tauiyijul rau ynddo: i!rehu D. Oliver, T. P. Edwavoa (Oaerwysoa), y cadeirydd, D. Johns, Dr E. Pun Jones, 1'- iwberts, D. ituuerts, W. X. Iliomaa (Gwilym Uwe.^erwd), ac CI. ThomGs, MA. i'w¡¡c pçnaf,r ymddydciau oedj, "A oes sail i gyhuddiadatt i-'eou Bangor fod gwybodaeth Ysgryiuyiol jn colli tir ya lahlah yr V laueubluwur" Xybiai rhai o'r br .(tor lod, a aadleaai ylclli ic-I araii. Bjdsiwn y try yr ol). er deilroad y gwahanol eglwjsi 86 at eu cylectawydduu, t.cy bydd cJnydd aiuiwg ar wybodaeth Vsgrytatrol yii ein p'ith fel Ymueiilduwyr. Uioichwyd i'r cadeirydd am ei uuaatia rth gw«j!thf/iwr yu ystod y tiwy ddyn, a chycinabyddoud yutau g, c-ag yciiydig e;riatt gv;rc,st,g yr a-wy.d hQn o thertyrcdd y gynaaleud drwy weddi Oymtrwyd rhan yn y Mi.auhn (:yíU)Ct¡;18 gan y uiekn J. M, Kees, D. Williams, J"Meb, kS. J.VLtlid, )I. Iv.-ir fence. iJ, Joll- a (At y pituc dewiseccg iutio gan egiwjs y Ho, sjf •• Y p.v/a o fcitiiiu yib yd cvaaaol yn yr eglwyai"), X. Muhousoa, a U. Oliver. lJduJjJdd,jl glt.H.1;1.J. euw s..i-.u g.iredigrwyM mawr at y a<ntu>iaa1, a tfatpurwyd cirjiav/gen C pt Elba, Noiih U< aacu', i'r noil v,eiaidogioaft'r yutweli»yr, ao i:ia oes Oerfyn at ei garedigrwyddt ci a'i aawyi bnud it acWion trjiyd. ol. Taled yr Argiwydd vi heiaeth iddynt. 1m cedd genym wei dy gweiiadog liufu.-us, y 1'crch H. Uwcblyn Jouce, rc-.r i.n.«; l L'au bobl ei ofal, a bod ei latul yn cael ei weithfaarogi gfulai.-t gauddynt.
Advertising
KAY'S Ci:'MPp.?r\?Aath)M and Bro?chitit a*a immediately "die ,ed by h, K.?y bro3,, Stockport. •tio?ao^[ '°U nopStauij 01 psiotnai odp 81ft J.&fp .pg -eg aoug jo iiaAOOii^ pin put aim tqt 0; mqt3;(3p g; 'tq?q ;a3?9 p??aaoTr jo M;d UT posod ?co3 Smaq "-0 ?MScjj oqx„ 'eijomsOMtqot M <n? pe?oap n:oj? Smsus .[nopo ')!t?s?9!?tm lr? tMoniat n -q?Mq Bq? (n Mn?3Mi Tanu3n9p e pm 'M9M?q?.?.n!9d .t?m?t o q,a? ?o, ??? '??p MO}a 'ff^adAOJd leums e?) napiaq 'ss:'3i!in(iniJ M wtti?d ?s mo? ?aa? sin gaenuaro ?;n3nMO? ?rq? '?S[!)t[ )MeBa;d V oonpojd OMuo-moO) *no pe?auds (, ouruof jpmbii- eq; 10 edMp ?« T-=vaua QXY ,Iola,, plaoll- eq; ;o gdozp AO& J
DEWI MACIIXO.
DEWI MACIIXO. yt.?'M(?rp,fM('6?ffa?,—i'.L!Ioe.? YiOiivivnt cvmd^ithas, ''n, rhydd awen a gral I 1 D?'f??d ddeu?y uiddas. _d_ EruvarcD. >
-I EIN BWRDD Bii&DOL. !
EIN BWRDD Bii&DOL. "DAyiEi TN Jjfav u Xid yw y biyiieit hou yn ddiffyRiol mewu -gallu, Ylndiin ii'; de.-tya y mao yr awdwr ya fwy fel athionydd nag lei bardd. Nid fiormodiaith yw dyweyd ni l Cj yn y cyfaModdUd wreiclioaea o fitrdiuniaceA o?;M!dymM yn a?ehadiaM i'w "mil. Yr ydym bob amser y& mawr edmygu y bardd- athronydd, ac yn methu credit y gall an fod yn wit fardd heb, 8t yt na pryd, fol yn dipyn 0 athronydd hefyd. Oeir yn y bryddest hon fwy 0 ddetnydd <f<:f?a!p? ar y testyn nag o sycif?M Mpu}dtol. Beth pe byddai i'r aw?wfgymcryd yr awgrym, a cheisio troi Btwd oi dd?wn i'r cyfetr- lad ttacthodo? ? Kid oea pmom oin prophwydo ei Iwyddiant f el traethodwr. _3.- _d- DAU Enqivh eh Cof AM-LILLIB" GRU cug- Iyu; ond blh am eu dyfaddasder i'r gwrthddrycn r Yr ydym yn gwybod am bron bob bardd a lienor o ddim n6d yn Nghvmru wrth ddyweyd hyn nid rhaid i ni ua ceb trail sydd yn arfer cymeryd rhywMDto ddyddoidcb yn, a gwylio symadiadau llenyddiat th tin gwlad, broficiu dim tebyg i holl- Wtb9McHi. YmM y woeg dtwy ei degau o w, h.uol ffyrdd, y dyddi?u hyn, yn gofalu codi i sylw i?b lienor a baidd y byddo tipyn o a-beut rwydd yn perthyn iddo; ond pwy erioed glywodd eon am wit'tddrych yr ecglynion hyn fet Uawna r I I Lienor abetdd byd f Cvmeuab^-t. Gsirianydd Mon, CaswaHon Machuo. T. Edwards, Rhydfab, John Oweu, Ed- ward Lloyd, nlorgriigfn Oaliettr, Robyn Dclynor, Iorwoith ",cha1), Owain Meurig, J. Hughes. BEn jou yn GYMBBiuvrv.—\i Haul, Yr Hen Wr KaeljnioD Coffadwriaetbol ant J. H., Y Faia, Y Beircia! ALoncst, Y Gtninen, Tyr d Adfet, fy Nbad II r a thoddaid i'r Wawr, Uj wydd i r NCB, Dyfodiad y Gauaf.
I - Y BEIBL A'I IIAWLIAU.…
I Y BEIBL A'I IIAWLIAU. I [GÅ Ma HBNBY OWEN, SALUM, BKnws GATimon.3 I 1. c"d- ge, li r et ? I (l 1,,W,.?. anrbyw beth, 'uuurhy7vbl e, th bawl ar nob yo ii=,Idoiiou cy&awnder, oddi eithr iddo fod Y.. ,i,- ar dri pheth set, MbeTtbyna", neu ar owyl ?y, nea ar bryntMt. Vr oedd bawl ?M i'r .'djg?',th fraint" ar sail pe?thynaa. Yr oedd hawl meibion EMzuat i'w cadwraeth yn cheala Solomon yn d'od iddynt dtwy owyllys Dafydd. Yr oedd hawl Abraham i gladdu barati yn ogof mees Macbpelah drwy bryn- iaiit. "Y bedd a Drynasai Abrauam." Gan mai dyna teiliau cyftredinol hawl, rhaid edrych am yr wnruvw ya mherthynas i Hawl ga;r Duw i ym- cbwiUtd p.c u'uddd-dod pawb. Dywedunawdwr y dylal pob pregcth wneyd ua o dri pheth: Goleuo y deoll, puro y serol), nea ddeffro y gyd- wyboa," ec oa llwydda i wneyd uno'r t.. ei bodya werth i'w gwraudo; ond fod ambell un yn gwneyd y tri eyd.,I'U pilydd. Felly y gelir dywejd am hawl; os yn sylfaeuedig ar un o'r tri pheth a nod- wyd, mae ya bsrffaith ddiogel. Ond am "Hawl gair Duw i ymohwiliad no utudd-dod pawb," mae yn syUaauedig ar y tri, set pertbynat, ewyllys, a phryniant. (a) PeitllyuaB.-Y mati pClnlyas thai dynicn, a'u gwhd ac ¿'u cenedl yn gyfryw Off a rydd bwj sigrwydd neillduol i'w geirlau. llesuiir a phwjbir pob gair a ddaw allan a enau peuau cor. ouog a phrif woinidogion gwahacol w!edydd. f Felly hetyd yr oedd gyda geirisu Elias gynt pan y dywedai, Jfel mai byw Arglwydd tidaw Israel, yr hwn yr ydwyf yn hefyll ger ei fron, ni bydd y blynjd'Joedd hyn na gwiith na gwlaw ond yn ol fy [ngair I, Ond yn y testyn gwaheddir (ia sylw at liawl geiriau, nid unrhjwi frenia iia phrlt-weinidog llocarol, ond at (iiiou "Breoia y bre-inoedd ac Arglwjdd yrerglwyddi," geuiau C'Cavvdwr wrch y rhai a grewyd ganddo. Dyddwylaw a'm Uunissaul: ph i mi ddeall,fel y dysgwyf Cy otchymynioa. liwJ bjddwch mai'r Argiwydd sfdd Dduw, Efe a'n gwuaeth, ac nid ni tiahunain; eiboblEE ydym, a deiiaid ei borfa." "Canys dy biioi yw'r Ilwn a'tli tsuacth (irglwydd v lluocdd y» ei euw), dy waredydd hefyd, Sanet I-rael, I)uw'r holl ddacar y gtlwir Ef." "fnddo Ef yrydym nbyw,ynsrmud,ac3ubol." Dynay ivr-on -g F ¡dym yn dyweyd foJ i'w oiriau U. I in hymchwiliad a'u hufudd-dod" ar sail ein perthjnaa ag Ef. (b). Ewj llys.—Nid yn uiig coir yn y BLibl pyfreithiau brenia i'w ddeiiaid,a geiriau Creawdwr at ei grcaiuria'd, oud d) ina ewyllys Tad i'w UaLtt; dymn cU'itav.cat yr Uollgyfoethog i dlodion y byd, "Cunysaiti trwy eWJlI} s dyn y daeth gyut Irophwydoiiaeth." Pen y mae un ya gwnejd ei ewyllys so yu penodi cjmun*oiuyddwr i gwio ailan ddarpiiriaduu yr ewyllys,nid cis gan y peisou hwnw bawl gjfreithliwn i esgenluso gwneyd hyny rliiid ildo fynoi a hi i'w phrod i'rllyaoedd priodol a thllu y doll boiiodedig i'r Llywoiiraetb, hc te dclorbylia yutau vp-obate cr proll ei hawl i fuddianaau yr ewyllys. Ond 0; cs^eulnsi waeyd.fe gymer y Ll, wodracth yr ewyilye eiddo i,w iiaw ti bun. ]<\1 y dywedwyd, yr. y Beibl yr ydym yn c ;tl ewyllys ddadjuddiedig Du" i'r byd, yn yr bon y mae, l id un cymunweinj ddwr, a hwnw yn cael y than helaotlwf o'r eiddo, fd ynynifer luosocaf o e.vyllytiau y ddaear nil, yn yr ewyllys boa mae pawb ya 8)d "ysgutorion." Bu llawer o aaghydwcleciiad atl o ymgyfreithh ar gyfrif dar- jari.iduu ami i ewyllys am y byddai rhai yn tybied y rylesent hwy gael ihaa lieliiethaoh o'r ciddo. Oiad dyma ewyllys ag y mae pawb yn meddu hawl gyfartal ynddi. a'r holl eiddo yu !idd} i bob un jntcrsoncl. Nid ofs yma yr an Joseph yu cael rh11 gomwch ci "frodyr." Hefyd, v mae yr I ci.Ho ya fawr. Dywedir i'r Jiaron iiotliselnld adael mwy o cidio yn ci ewjllyo i'w gymunwein- yddwr i.a teb yr ydym yn gw.t bod am dauo. Ond er hyny aid ydo.d hwaw wOi ei IlVyr foddloui, yr o;dd yn gailu dymuno mwy. l'elly hefyd y dywedir nni Alexander Fawr, ei flid yu wylo pan wedi c/rchfygu y byd am na fuasal byd arall i'w orchfyga. Yr fod y byd yn ciddo iddo, yr oedd yu gealiidymunomxvy. Oud y mae y faih gyiocth ar o;r: eyfer" Fil saip3tiadau yr ewyllys hen fel na dlwu byth ddymuro mwy laao ei chyfofth ya g. nixiat aDuw ei buraa. Dyraa fel y mae yn datileii" Oiivb rhyngodd bodd i'r Tad roddi i chwi y deyrnes canys fell/ yn helac-th y trefnir i chvri fynediad i mewn I dragwyddol deyraas ein Harglwydd n'u Hiaehawdwr lem Grist. I etifeddiaeth anllygroiig a dilialogedig adi-ddiflan- lie yn cghadw yn y nofoesd i lhwi." Ond er fod yr ewyllys yn da.rpr fel yua, mewu trefu i foddt<unu (i chyfoeth ya ymaiferol rhaid i liei dwvn i lysoedd ymcbwiliad ac ufndd-dod, ac yma fe dd?:byciwn yr Ysbryd Gias fe! probate—" Yr hwn yw ornes ein hetifeddiaeth ni, hyd bryniad y pwrcas." Ac os fsgeultswa wi.evd, dyma ddy. wed'r:—" A'r pwpa hwnw,yr hwa a wybu eliY IJ8 ei Arglwydd ac nid ymbarot-di, ac ni wnaeta yn ol cïewyllys el, a gu'uir a IlI.wer itotnod." (ei P/yniant. Er fod Abraham wedi derbyn gfflid Cauaan yn etifeddiieth pan yn myned i ghHt.1u Sarah fe litylodd ran o'r wlad, a diau fod Abraham yn meddwl grin Jawer mwy o'r than hono nag o uurhyw ran arall, am el ld wedi ei brynu, uc lod. corph ei anwylyd yn gorwedd ynddo. Hefyd, yr ydym yn cael hanea Jacob (cydetitedd o'r an addewid) yn meddwl gryn 1 iwer o'r rhan boa pan yn ei ga.w "fr hoii a ddygais o law yr Amor'aid a'racleddyf ec à'ro bwn," Tjayrydymyn dywedyd to 1 geiriau l>uw yn bawlio ym^hwiliaid 110 u'uld-dod oddiwrtliym, fel y msent yn eiriau U.eawdwrut ei j»readu»iaid, f-c Ya (willys fad i'w hI 'lit, y nvi y ffaUh tu hod y;) riiiaa cia Prymrr taHRttoio yu ychwanepu liaen bwyaig ya nghyf- raf'iloadcb yr bawl. Fel y dywedai Jacob iddo eiiill y macs oidi vrth yr Amorlaid [,j "¡h,¿¡,t as â'j fw.a," gail I)tlw ddyweyd yn w *yu.:b trawsfoddiant diifnl a pheciiod o'r ,hilliOldetù, ei f-ni wedi ci heuiil yu 01 trwy gladdyf oi gyfiawndcr, ac a bwt ei gariad; ac y la -.c odci tr hyny yn gofvn i'r rbai fydd yn di- br sio ci eir fel y gofyuai JI sea pyct ya ti gaa i Iel:"Aihvy-, a rftlwch i'r Argiwydd, h"b1 yufyd eo nughall? Onid life yw dy dad a'th I rvnwr ? OLid Efe a'th waieth, aj altil tier- lipoid ?" If. Bu<u?'oti:b yr yr Apostol: Ii Pob p-th sydd gyfreithlon i m;, citbr ui 1 yw pob I polli yn J1e;bu; pob peth s, tii jfreithioa i mi, eiti r aid yw p b pC'.h yu I\d!(ldu" Ond am "11-1..1 gair litiw i y:r-chwihV-d as ufudd.dod pawb," gtll'r cywbyd nid yn unig ei fod yu'gyf. r, it!i!on, r.nl fce'jd yn "llcsh?.:i-" ac ) n "adeil- adn." Da-.v buddioldtb yr hawl i'r folwg wrth ystyrie-J yr hyn yJyw y B.Mbl M llyfr Hen dda1; a'r !,yu ydyw fel llyfr era yd.l i i fyiv wItho ac ar ba uu r gaihra bywso ya yr awr claf h) Yi hyn ydyw fel llyfr.—Sonir llawer yay dydliia pre^cnol 1111 !yfr».u nc ysgir'tniadi'i o dcilyngdcd uwchraddo], n cjju fol ihwer o'r c>fry >•? yub)l; o¡:d ui chy»y<chwyd a: n; ohyn- yrdirhyd d inold amser, yr un llyfr cy £ E-Is b i'r B ibl, yn annjbynol ar el darddiad i'wyfcl. Dywedai Syr William Jones (vrbanocdldywyaog yn m,sz 's,,edig,ou (i oel), "Yr wyf," raedlrd, w;di d:i'eu yr Ysgrytbyrau S mctaidd gyda chysondeb a mirylwch, ac yr wy £ y>. credu fod y fyfrol hon,yn aomb/nol ar ci thcr.ldial Dw/fol yn cvii" j" rowy o symlrwydl « pbrrdfe-t weh, inotiolicb mwy pur, hancsueJI mwy pwysig, barddoniaeth mwy rbagorol, ac afhroniact; mwy dffn, n-g a c' r ea cag'u o bob Hyfrau ereilt yn mha oes nou ia th bynag yr ysgrif-nwyd hwynt." Fan alwyd y diweddar Barchedig Join Etiaa geriron un o freiicoedd Lloegr, as y gofynw?d iddo pa fodd vr oedd ua o ymd t>goibd g^Ldi^ fri efe wedi dygn oymaint o toefan da, oi atob oedd mai drwy ddatllen a myfyrio Llyfr y Diatheb Ion. Yr un cyfru hefyd a rcdiai D-fyad, brania [srael, am ei ledneisrwydd a'i wybodaetb: "A th orchymynioD," rmeddai to yr ydwyt yn If Dgwncnthur yn ddoethach na'm gelynion. Deallais twy na'm holl athrawon, oherwydd dy dystiolaethau yw fy mjfyrdod. Deallais yn well na'r hennriaid, am fy mod yn cadw dy orchymynion di." Dywedir tod aloa ya tarddu o ArddEden i ddyfrhau'r ardd, a'i bod o'r tu- allan wedi ei rhanu ya bedwarpea, felyr cedd yr holl wlad yn cael ei dylrbaa. Feilyy mae y Beibl, tru o ran eidarddiad cyntaf wedi ei fwriadu i ddyfr- hau elwya Dduw,eto mae dyfrocdd ei wybodaethau yn Dg, at bob dosbMth o ddynioc. Gall yr athion- ydd gael ei dyfrhau ynddo trwy dreiddio i ffeithiau mawrion y cread a'r ymgnawdoliad. Gall y bardd gaeldigoao le i ryteddu ac edmygu yn arwrgerdd Job a phryddest iisa-an. a iusuuj-i- ddryohauLlyfry Dadguddiad. Caiff yrhjnafiaeth- ydd oesau at oenu o achyddiaeth i'w ddilyn yu 01 hyd eu cysylltiad aV lieD Ddihenydd. Yma y cyferfydd y gwladweinydd &g egwyddonon llywod. ddyfg ya eu aymlrwydd a'u pertteithrwydd, "Am byny p* btth bynag oil a ewyllysioch eu Rwneu. thar o ddyoion i chId, felly gwntwch chwithau iddynt hwy." Trayn mawrhau y Beibl fel llylr, dymuncm ar yr un pryd dala gwolrogaetb, i lyirau da oreill. Crybwyllir yn 1.1) fr y Barnwyr ain rai Oanaaneaid yn cyi-breawylio ag Israel yn ngwlad Canaan. Oad dywedir, "Pan gryfhaodd Isrtel, v-na cfo a csolodd y Canaanea'.d dan dreth." Felly y geilit dyweyd gyda gColwg ar holl lyfrau y byd, or eu bod i gyd-drigo yn ein tai a'n llyfrgelloedd y inaent ol; i fol dan dreth i'r Beibl. N id ydym bob amser yn alluog i weled bynyna. Pan yn edrych ar fynyddoedd Eryri o'r cymydogaethau oyfagos, nid ydyw YI1 hawdd gwybod pa un ohouynt ydyw y Wyddfa. Ond pe cyiaerem ein sade ar wastad-diroedd Moa neu Leyn,galleaiyu bur rwydd weled hyny. Folly yr ydym i raddau gydEl'r Boibla llyfrau da ereill, yr ydym rywfodd yn rhy agos at/Lt. Ond pan gymulwn ein safle tua llhosydd Moab a gwas- tadiroedd afon angeu, gallwn oddi yao yn bur rwydd weled y gwahaniaeth. (b) Yrbynydyw y Beiblfelllyfr (. refydclol.-Son- it Ezecicl am breu yr hwn yr oedd ei fftwjth yn ymborth a'i ddalcu yn feddyginiaeth." Felly y gellir dyweyd am y Beibl. Trs y mae fel llyfr lleuyddol yn ymborth i'r meddwl, y mae fel llyfr crelyddol, yn feddygiuiac th i'r ysbiyd. Fel yr oedd Mao Duw ar ei ffordd i'r grocs yn llanw y "lad a chymwynasau, felly mae llyfr Duw yn ihoddi i "i bleer a gwybodaetb, tra mai ei am. can mawr ydyw ein dwyn ct Dduw. Neu, fel y golofn liouo oedd yn arwain Israel, diau fod yr hen genedl yn cael llawer o fwynhad fel natur- iaethwyr wrth edrych or f golofn. Ond. nid. i foddio ea cywreinrwyddy bwriadwyd hi, ond i'w harwaia o'r Aipht i Ganaan. Felly am y Beibl, ni fwriadwyd ef i foddhau ein cywreinrwydd mown unrhyw gangen o wybjdaeth, ond i'n harwain o Aiht pecholi drwy anialwch y byd i'r Ganaan Neiol. Fel y mae yr Argiwydd ei hun yn haul a tharian," felly befyd y mae ei air; dymtl ffynnon- ell pob gcleuai ysbrydol, ynddo y eawn olwg ar dtueuuarwydd ein CyllWI with tatur,fel y dywed y barcid:- Tystiolaetli cglur ynddo geir Am gyflwr dynolryw Ei greu mewa ey flwr da, A syrthio ohoco 'i hua; Oblegid hyu, geltniaeth sydd Rhwng Breain net a dyn. Ac ar y Haw arall, cawn yiddo oleani ar irefa rasol Daw ar ein cyter,- Ac ynddo hefyd ceir lthyw newydd braf ci sain, Fod iachawdwriuoth beiffaicii rad 1'r gwaelaf un o'r rbai'n. A thrwy ci chwilio ec u'uddhau iddo cawn deimlo gwres el ddylanwad Dwyfol yn ein cyubesu a'n gwneyd yn gymhwys i dderbyn yr argraph o fod 1r un tfurt 1\ dt'lw 01' Fùb Ef. A {hawn of hefyd bob Amser, nid yn unig ya*darian i'n ham- ddiilyn, ond yn fwa ne yn gleddyf, a pha rai y gallwn orehfygu cill boll elyn- ion. Pan oedd Josaa ya myncd i tedd- iannu gwlad Cacaoa, dywedai, yr Argiwydd witho, "Kuc ymaduwed llylr y gyfraith hon o'th enaa, eithr mytyria ynddo ddydd a nos. Cauys }M y liryadi, yu dy ffyrdJ, lie yna y tfym." Ac y mae yr napeth ya cae I oi ddiweyd ffyni. ?b uu ohoom aiuau. 0,3ydymi?mlwyddo yn y byd,a gorchfygu oiu golviiion, a rasddianuu y Ganaan Netcl rhaiil i ni otalu aa ly:r y gyfraith hon." Gofyaais i gadtea Ilong ya ddiweddar, Pa fo ?c, ybuichwigullie-?chilong? "YroLddym yn cyfeirio am le pensdol," meddai, "ac yr oedd yno ddau olea, uu yL rtvolvio n'r Hall yn sofydiog, a cbyfeiriasom at yr hwn oedd yn revolcio pr/d y dylasem gymeryd yrun sefydlcg, ae aeth y Hong ,yn ddryiliau i.r y graig." Gellir gofyn i flloedd yu eia gwlad.pafoddycollasant cubeaw da a'ueymeriad, a diau mai yr uteb fyddai iddynt gemgymeryd y goleu; yn lie cudw golwg ar oleuni eelydlog gair Daw, ed^chaeant ar olouni hudoliaetUau a them- tasiynau y byd yn revolvto. úùd nid ya unig yr ydym rn cael ya y Bdbl gyfarwyddyd anffaeledig pa fodd i fyw ya y byd, dim i yr unig lyfr ag y gallwn bwyso arco pan yu marw. Soaia y mor- wSr lawer am yr hyn a alwaut yn life preserver, nuth o lult i'w ruidi am y lwiuau pe dygwyddai i llong-ddrylliad gymeryd lie, jr hwn a'l1 Cidwai uwen law y tonau, ac y maciit bob amser yn hynod ofalus am fyned a hWll ,.da hwy. Fel y dywedai yr Argiwydd wrth Israeld<wy y prophwyd: "Pan eiyca drwy y flyiroecu myti a ryaaar gyda thi; a ti.rivy yr afonydd, fel na lItant drctot," felly hefyd y dywct y Beibl, cs bydd i ni yu ein bywydroddi iddo ei nawl i'n hymchwiliad Wu hufada-dod, cawa yn ciu marwol- aeth ei brofl yu life preserver i'u cadw uwchben toiau mawrioa moa angen. fr oedd hea Wr dawial ya Wicafawr ar ei wely marw yn ddi- weddar, pryd y fco.'yawyd iddo, Pa foddyrydych yn tcimio r" "Y u hollol dawel medJai yntau, "Mae ugeiuiau o hea adaodau y, Beibi ya d'od i fy meddwl heddyw, ag yr oecldwa wedi aaghoflj i mi erioed eu dysgu, au y maeat fel creigiau dan ty enaid." A phs ryicad, pan yr ystyriom mai a'i ymoipwyaiadar giaig dyiyaiad o un o hea aduodau Llyfry Psalmhayrueth e aGwatedwidrwy ingoedd marwolneth y groes, 0 Dad, i'th adwylaw di y gorchymynaf fy ysbryd."
LLEN 5l DDI AETH-
LLEN 5l DDI AETH- TA?.Bu? ?.MMK;, b/ Emil Naumnn. O"f. MiH.M?gMJi'.fMeger,aow?dtt;t!tdoiy"? S?S?F.?.Q.OMc?-.AJ.?. u?eU i't, Mr, ?n?pM, a'u C?:. ilaaauu 16, 17, a 18. Dechreua rhaa 16 gyda pliarhad o haasa ce«3d. oriaetu ya amaer Luther, je eagya y Lla."l") I hcu nad dyn cnochrog, unmefdwi, ac y.aCroit ol oedd Lutner, cud ti tott yu ddyu cyila.vn iaWa d ailu. oadda chyfuethog iaitu ei Ieddyi.au o walbhol gangcnau. Gwelwa yn aailwg ya hanea L ,ther ei 10d yu "wr Daw mewa ?wnc?-dd-?.y. tldlwygnH ey?cdu.o!. Nd g0fclu tim ?Lhia?y. )Mth yr e.wyE ya uaig yr co?d L?Mr a °M? t r am?icma?a a'r rh/ aaymaneral gytaorycS tAi ilmù yi. cgHy?ed p.t?? crdH; M "i {? rb?iau dem?not yr addotml yu d?m i t' 'h ddyiauivad uaMu^yrUwl ui a- ,c.?\t ?..n-? g?ot aagcnrheidiol i olala a.a daaLynit Aid ayny yn uuig jchwaitb. Nid aLn g?iel y d,?fo?,i)-ol yr oodd et, om rro-dxi ■ d !i W?g?l L or wif.oMddoi ?udd?i?t t»j a rodaoid a ? atorani>cthul. D?e.M ?, Ub am?, OC3 yr uu o r coifau i'w goasd ya ail i gfery -d olid cMi?-t?t! ac fed Gan ganUdaeth Mgt,s g .;a) ( ddytMWitd?ygMljn atiyuoi?e?a? 9-- ud?w iuyduiaeth. Kaodawa led gybe.thiad o Muo lytuyr aaiunodd Luther at uu t, r ellW SiaieJ, vr hwn, et ei fod yn liotiydd, am ei fod yn geriaf,r yr oedd Lather yn ei garu yu fdwr, fel y douevs v llytbyr. Gwcar yad-o hefyd iod y dyn ii.vn wedi ei ddyrchafu uwchiaw culai metl-.Al j..c ysbryd at ti gydgerddorioa, fol y dyrcneilr 1 ,,) 1 a ,Wele y h¡thyr:- Grn a heddweh yu Nghriat. Er fod-fy tn-, wedtdyfodynfathMfcyttrediMtnewudirmy?ft! )r o?af mai o{M ydyw i mi aúysgwyl i bit a ys- grifenaf eich cyihaedd, ly anwyl Ludwig, ae o can- lyniad ni chaiif ei ddarlien genych chwi er byuy, I jjortkfygir ly oinau gaa y .wybodaeth fod Daw wedi eica beuditaio â'l fata gariad at gerddoriaeth. Hyn sydd yn fy nghymhellaj yu ly nghynal i I obeitino na wna fy ll;thyt eich peryglu chwi. Pwy, hyd ya nod y Xwrci, a gondemniai ddya am gar t celfyddyd a chaumol y celfyddydwr P Ocid ydwyf fi yn cara ao yn parchu eich dticiaidbaytraidd uwchiaw pawb ereill, er cu gwrtbwynebiadi mi, am eu bod yn anrhydeddu uc yn cefcogi canihd- aeth." Dengys y dyfyniad byr hwn, beth oedd yr ysbryd atdderchog a rhyddfrydig oedd ya Ilywodraethu y diwygiwr mawr hwn. Byddai yn iechyd i enelaiau cerddoriou ieuaiac a hen ein gwlad 1 ddailien y bjunod loo, er gweledpa fodd a pha beth a waeir gan gerddoriou wedi cael eu dyrchafu uwchiaw ea buuaiu gorbwysig, a chael golwg ar ddiwedd y gaa yn ei gwisg lIo'i gwoith priodol ei hun. Yn nesaf, cawnbennod ar gerddoriaeth yn Itali ya yr unfed ganrit ar bymtheg, ae o hyny yn mlaen hyd y ganrif breieuol. Yn y beuaod bon daw i'n sylw y cerddoi byd-eawog Giovanni Pierlnigi Saute, nea fel yr adoabyddir ef oreu- Pale trmll. Ganwydefyny flwyddyn 1514 (neu 1524). Enillodd ffair pau yn ieuaac ilwn jcllleis- ydd, a chfodd bob maLtoiaion allasai Eglwya tthufaiu roddi iddo y pryd hyuy. Oad pan ddaeth i dynu sylw drwy gael ei osod mewu sefy ilfaoedd o gyfrifoldeb, dechreuocd y byd wgu artiC. Yn neillduol telly yr olfeiriaid Pabaidd. Goriu i'r Pab Sistus V., osod deddf bwrpasol iddo gael ei osod yu feistr y capel yn lihiuain, am y dywedai yr oifeiriaid nad oedd reb cnl yr urud sauctaidfi i gael llauw y swydd. Coir Y ill II ddarluu o'r dref y ganwyd ef ynddi, a darluu oiiono yntau. a dernya o'i gerddoriaetb, yr hyn i bob cerddor sydd yn iwy lla gwerth aiianoi y rhan. Yu rhan 17eg cawn benuod ar yr Ysgol Duacauaidi, a'r Ddrania Gerdaorcl, yr hon a ddengys mor naturiol mllù gtrahanol fothau o gyfaasoddiadan yn ymddadblygu y naill o'r llall, acyn esgyn yn bathaus. Ac yn y rbifyn hwn hefyd ceir llawn ddarnodiad o'r cyfaod fciwygiadol yn Eglwys rhulsiu, ya amser a thrwy offerynoliaeth Latti a'i gydoeswyr. Gallai fod tasdd ynom nj, fel Oristiouegion Augbydffarflol a gwrtb-Babyddol, yn yr aea hon i earych ar U^iwya Bbufain fel nythle a magwrfa pob d:wg, heb fod ya boaibl fad ynddi ddim a alleoi oi 111", yn ada yn awr, nile wedi bed ynddi erioed. Oad wrth dramwyo maesydd hanesyddiaeth, yr ydyra yu cael tod yr hea eglwys wedi gwneuthur liawcr o ddaioni, a bod yn fagwrta ceil a dysg am gauiifcedd, a'n bod ni ya y oedwaredd ganrif ar Oyiath^g yn ddy- ledas i ilgiwya Bhufain, yn y cyfaodau aeth heibia, am lawer iawn o'r pethau goreu a feddwn. Mao yn hynod o ddyddorol dilyn hanes ca.)- blygiad yr organ, fel y ccir ef yn rhifya 18. Khyfedd tel y mas yr cfierynau hyn wedi ymber- lleitliio yn daiwcddar. Beth fuasai orgauwyr yr oes hon ya feddwl o orfod rhoddi hcli north eu biaieh gyda dwrn tauedig i aaro ilawr bob un o allwedduu yr organ. Ycaydig o gyugbauedd allai ua gyayxchu gydag organ o'r !I\, OIJIê, Erbya hyn, gall ploatyn 8 neu 10 m'.wyud oel chwareu holl allweddau yr organau mwyaf gyda'i lysodd taacuoa, a hyny yn "rhwyud, a gall uu dYIl chwytliu. d'gou o wyut i organ o faintioli aufertb, pan ya yr oeeoedd o'r blacu y byddai raid cacl d'g neu bymtbego ddynioa i'w cbwy thu. Ao yn y drydedd gaurit ar ddeg adeilad Nyd organ ag iddi y lath feguiau fel ag i gaol pymthftg-a tiiiiiigiiia o ddy..i.oa i'w cliwytau. iJ;s gillwu beidio galw sylw at y llyfr hwa eto, a dyweyd y dylai pob cerddor a hancsydd ei gael. Fel y maeyn siesh iu at yr oea hon, ychwauegn mewn dydaordeb o hyd. Cancuon Cxdvan: Llffr II. Doljellau: W. Hugaea. Dariu i'r derbyniad cyffrelinol a'r gymerad. wyaeth wreuog a roddwyd i'w "lyir cyntaf o gauouon" ben i'r bardri Cadvau baiotoi "ttil lyfr" 0 gyffelyb natur, c; flwyaeiig i'r Pl1rche.i¿ DoetUawr William liscs (Gwilyra II:rllcthog), Yu yr "ail lyfr" YJld.¡le¡¡g13 y bryddest ur loan JTedyddiw," yr hon a enillodd i'r awdwr yr anrhydodd 0 eiatedd yn ughadair Eisteddfod LlauoUiyn I' ?8 1. 1 r oodd y ia ??t ? uc:ii?l a roddai y beiraiaid i'r arwrgerdd houo wedi codi awydd mawr yaom am ei S woled; tiC yn ddilya ddiamheu y mae 1n gyfaueoddiad gociidog. Dilyair hen gan lei ertiil, yu t'plul a ciliiu gan- euoa, ddegau?„liouyct,jiyda ya dwyn delwir nweu wir. Ni a obeitfaiwu y rlioldir derbyniad mor gynkes ac mor gytlrdinol i'r "nil lyfr" hwn ag i'r UU ."cyttaf:" os felly, y mae gcnym 10 cryf i greiu y dilyuir ei g-ta Uiydydd ilyir" o ganeuon o wuita yr ua bardd tvyool a tbyner ci aweu. I Diolc/ii/artcch am y Cynaiwf. Ton gau Mr I William Owed, l'/ys&ol. Dyma fel y dywed 'l'aBymarisn an y don uehod :—" Hyfryd geaym wetert elll hen gyf.:iil o'r l'rysgol yu ymys^wyd o'i llwch," a'i aweti we-i ymddatod oddi wrth rwyreau 01 gwddf" unwaith eto. Da y cohwu y pieaor It fwyi-litti ilu- ttws o gyuuileidfaoedd vvi -ii gaau a s'sr mdo ei gyfaaaoddiadau hwyliog a aoiiiarua tan ii J mlyceid yn ol. Ychydig o'r veterans ceddyiit mewn bii y pryù hWl1w sydd yu aro:> c" i yu uuig mewll \:<1,. gollou pruddaidd nc liraethUwn. bu telyu yr ben arwr ar yr lielyg am flillyddoodd" eitbr dyma un prawf nad yw ei thaanau oil wed: tori na llacio, a cklywsom ei fod yn prysur a?gyweirio ac cfl. follio llawer o'i gyianso::aiijau; megya "Gwledd yr Bglwrg," as ereill, er cu hail hwgraphu,1 ÁC hydenm y Caitl y gefaogailh a ciiwonychiii oi ga\ûn yu hwyrcidydu ei fywyd. SI»e ardduli ddi- rodres a swyaol W. Owea yn fy w ya y t!6a yma, ac y mae ya gyfaddaa h. 1¡O'l lù. tros.^lwyueiad liiolcbgarwth am y CYI1{\uf," a carcdwn y byddai caniad da, hwyliog, a chytfredinol o ddernyn mor syml a phertrua P. hwayaia yn debyg illWIl o enyn yabryd dioich u llawcnydd, "megys liaweaydd amser cyuauaf" ya mynwedcia cya- ulleidfaoedd
KODIADAU SIEXOvN iliWYDD-FaBDD.
KODIADAU SIEXOvN iliWYDD- FaBDD. [Li.7T-.nn Ti.YPi'DB.] I Wedi cael i mewa i'r b:J;¡ yu E-steddfod Jr oeddwn y tro diweidaf. Fisaniug Evans, Yaw., oedd liywydd y cvfarfod cyutaf, acyabendifaddeu siaialwr campus ydyw. Anogai y cystadieuwyr i betdio toil at Jteddffch yr Eisto.idfvii, ao ar liedd- •v/ch'y wlad trwy ysgr:ei!n ar ol yr wyl i'r [npyrau, os byddout wedi coili trwy i eiei t wnoya yu well na hwy. "Yr )dym eisoes," modd.i, "wedi bod yn yr Oisedd yn gwaeddi '-Iied(li,h 'o ddyfndcr calon. Cadwn yr beddwoh tnvy r Eóteddwd, tc ar ol h n, fel Cymry gwla;g« a th^rngarol." Vr oedd yr holl bobl yn bawd i ddywecfpd "Amea." Eithr yr wyf wedi c id mai y bobls^d barotai i gefnogi i gael tdUgEcfdd a ked-iwok, pia y thoddir hwy at tu piawt, y ,y y bob! iwvaf aiiit,wact4 ae ygtormus. Piot.if y dyv.ediad <7n diwedd fy ysgrif hou. Yr oedd TnnyoaaiiRn yn ei hwy liau goreu yn arwain, a dillu fod ya aJbawdd cael ei well at y cyfryw orchwyl. Os ces bai yn bod ynido hefyd, y perygl iddo yw hye.—d'od ya rhy ieei ut chsrueth y Uu^wa. IrNyyi yn dywedyd "os bai," am nad wyf alluog i beniiertynn y latter fy hunau grell myned yn isel nac j n fasw a lly u- edig, ni lygrir neb gaa ti'raethabion l'aaysa«iaa. We.thisu y mae yn neiilduol o hapua yu l ffmgeilu, os bydd gu! am hyn/. Cof gouyf led gyjdg uf mcwa g»yl lenyddol ya Llaafyilin, flyuyadoodd yn ol. Pob sylw chwarous a wnai fol arweinydd yr wyl yr amid rhyw groadnr gwyuto^ yu mhea pellafy neuadi Y1): cylarced y cy fan gytia "Dear me mewn ton ledtlt wawdlrd. TnMiHn hon nt 'l "1 9inyd yr erweiiiyid yn gy £ f gitawd, ac i'w sylw- adja l'yaed yn Jlut shots. Aeia petaau yn tnlaeu felly drwy'r cyfaod cy.,t .f, cad ar ddechreu yr ail gyia. fod yr i edd y gwa.?diwr w. di colli ei gyrt. bwysedd fal y metaoad i nod yu Jl.yr, uc y trees y ''cUwa«u yu chwerw' iddo. Ac fel byu y bu —Gwa-ieth Tuisymaii E 8,isv a yro'id y gyaalleidia i chwerthin yu augbyfiredin, ao wrth o; giveled | felly dyua laia gwawdiyd yu toii ar yr oil, "Dear me "Ie, a 'dear mo,' hefyd (':b..¡ 'l'1\!lyruarjun), yr wyt wedi "roa )iO rhy !Lv; f.y tN ) liS. Vii genyt eleii gweled ya uwyahaneich feuaafn, ord piia y mae jn weddua i clLi geiaio gwawdio h<n Wf foi ni, fi. Pwy ydjw y dYH n't hd welt we:! fawn ymj V Eistedd i lawr «yfui 1 Thunh you, Aphwyydywy bodyn ¡:;w" b;du8 fy id yu cryg- leiaioary faioc .bellaf pcwP Mho fy i^hyfaTn Ooerwysuii yma ya tyl:o yi ii pe5<l luiil sydd ytn- ddo yu ei gidach gadif ae mi .W¡,at fi J\V.'hÜ tvr.a mi i a/ua gauoao." Ji'Dyu u.-u yr ctdd y lie jn ferw t-wydio, a'r lie i: ;,n djv.aa yn ciynu feiceden pop'yayaaret?m. a chatwyd hoddweh gandda byih w-;d'yn, NI chdsi/wl nob o'r gwyd, ktr ?cii wpo -(I Lu 1,na;n yi ud..uiwl io hwnw, ao yr vdyta vn ndrod-i yr imnes L3 lly!n, er mwyn :'r c\try.v a) ??rtr t i Odaug s eu dawn {?, yu i.ytt chMtd'cdiailon. 3 ddu obl creill. Bu Gaorwenydd yu arwniu am yehydig yr ail 'ord aododus iawn y drj? pethau &!hn. Pm yu ucsn at bwnc y cadeiro, gofycodd i Taaymariaa, .:tti1 am y cadeirio? Oes rhywun i (.¡01 y IJ'1,hir?" &• '• 0;s, me ihyw Uoro >y Owa'in cl,, 1.:1," oedd yr ateb. Gaorwei,ydi oedd y {j.-r 0«aia" hwnw, a gwraetli yr at«biad gafodd iddo fyned mor grynejJg fcl nad allai braidd ddy^ed.d gair, a throes Tauymarian i gymeryd clle. Erbyn i'r cadeirio dd'od, a G or-vonydd eistedd o'r neilldu, tueddwyd Ilawer i fe1dwl f"d deal1. twriaeth ya bod rbwng y I eiriiia,l a'r bu(ldugwl'. E'thr fel yr adroddwyt yr oedd pethau yn hoJLl. Oyda Ilaw, yr oedd y beirniadaeth:>u yu fanw! a gaUMs iawn. Yr cedd yr Uwfa Mon wedi "Pwy (nu 75 /M?-JF ar yteatyMa bMddos.oi. yserif-  bellach faidd ddywedyd nad yw ein beirniaid yn cymeryd ameer hyd yn noa i ddarlien y cytan- soddiadau ?" Mae oes y beio ar leitniaid.hjderaf, wedi d Racu. Os nad yw y cystadlouwyr yn fodd- lawi) i'r beirniaid gosodedig, peidio a chyatadlo a ddyleat, ae nid grwgaach byth a hefyd eu bad. wedi cael cam. Dipyn yn anhapua ydoedd y gwaith o rana y wobr ar y (orlf ddaru cerddorel ruwug yddaugor oedd yn cystadla, yn neilldnol felly, pan oedd tiwe aur i'r amei tivdd. Pa fodd i ranu hwnw ? Taftodd hya yr Heddwch" a gefuogid g ju y ccrau mor se!og o dan eu traed, a hwy oedd/nt rhyw awr 111 gynt J u cefnogi ay)wadau Mr Fanning Evaaa oeddynt yn awr yn ddigoa trystfuwr. Nid ar- weinyddiou y corau, y rhai a ddylasent ddadla y mater, ond rhyw filod o blantos o ran eu gwybodaeth gerddorol a dyrfeat 18 glochaidd wedi y fcirriiadaeth. Ymddygodd Mil William Owea ac Owen Jotes yn deilwng eiL safle fal arweiayddion. Da fechgyu, Ond am y Ileiti-y gwyr cyhoeddus (?) yma fel cautorioa. "naw ugainwfft" iddynt. i r ceddwa yn cael cwpaaaid o dg yn nghwmai gohebydd y (ictwk Gwyceddawg, a Mr William lmca (un o'r arweia- yddion) ar y bwrdd araii gerllaw i ni yr oedd rhyw laslauo a genethig gryn dipyu callach uag ef yn cymeryd ei ottil am y diwrnod, gallaswn dycio. Dechreuwyd ymddyddaa gyda Air Owea ana y cauu, "Beth, Mr Edvards, oedd eichjbarn chwi am y cauu hediyw ?" Sal, wir, oeddwn i yn feddwl ceddych ya (ann, y ddau gõr fel eu gilydd-tithr yr oeddych o dan anfantaistawt i gauayn deilwng oherwydd Cyn iddo gael gorpken dyweyd at firn dyna'r bachen o'r cwr crull, i'r ty yn dcchrea ywfclWi, "Hy! búth. wyr o am ganu ? Yr ceddwn 1 yn gwracdo arno er's mcitiu; y-y." "Beth sydd arnoch chwiP tewch, ebai v fenyw a'i gwyliai. "Cuerwyson," moddai eich gohebyttd parchas, onid ydych wcdi cadw mewn col y trawddeg hon Tethmawrywhodya wybodus,* (iii I oes arnoch orii i'r mociiyu acy eiebl llyncu fol y llyngcwyd y teulu hyay yu Gadara gaa 7 mochp" Aeth y bachgen allau i 10 arall i giel ail bryd o lWid, ya lie cael y gorch yl o lynca (Jierwyaon, a bydd y wets a ddysgwjd iddo, hyderaf, er lies o byn allan. Gwiriouedd digamsyriiol a ddywedodd Oarlyle ya y frawddeg, "And tho king is ho who can." Dajth y g'.ir yu fyw i'm cof pall y g-snaeth un 0 Lauberis gynwrf wedi methu cyrhaedd saflc y fUng mevra aurodd "Fy Nghymry dewr" » drama "Owain Giyndwr." Cystadleuodduu-ar-dficg,OBd dewisiwyd tri ohonynt i adrodd jll yr Eibledd- fod. I'r oedd iierw a Oaerwyeoa yn barnu Wil- liam Hughes (Gwilym Einion) yu oreu; tra y dadieuai Owilym lierw lod T. E. Jones (Ap Pada;n)' yn gydiaid A Gwilym Lliuion, ac felly 7 traadoawya y feiruiadaeth gauddo. Adroddir yr banes yn gywir gan eich gohebydd (gwel Ge",d&. Awst)5):—" t'euderfy a odd y beirniaid rauu y wobr (lOJ 6c) rhwng MrT. E. Jonos (Ap Paiarn), a Mr William liugaes, oad cytiwyuoctd Jones ei 5& 3c yu cl i'r beirniaid, fel y gallant brynu blwck o ell cyflawnder at iio eu eydwybodau." Ar hyn bll cyffro mawr, fel y galleeid dysgwyl. Ymddeagys mai efe yw yr ua sydd yn cymeryd rhan "Ulyadwr gyda'r cwmni o Laubctis pAa 3 u actio y duwl1 LOll, Oad dylai goflo fod ereill yn y bya cysral ag yltau, ik pheidio ood yn achcs cymaint 0 aDghydlod. Wei, siom- edig oeddj yn ddiau, onidii ni fuasai &'i wybod- aeth glasutol yu cylfelybu "cydwybod" i 0, W1D. mewa angen am ei iro. Vr oeddwn arfeiol a meddwl mai cantorion yn uaig a allasai ashosi cyifro mewn Eisteddfod, ond gweiaf y gall teilwr- iuid wneyl hyny liofyd. Sletbodd lip Padarn ei lo ttwy fynoa i'r Gaerwea i ddengos ei flollneb, caaya yr oedd y pwyllgor wedi codi yn nhrefnlea. y cyfarlodydd raybuctd na oJdefid gwrthdystiad cylioeddua yu erbyn dyfarniad y bemiiaid, ac y b;ddai y parson a wneHi byuy ya agored i gael oi dioi *yn duioei o'r babell. Uwtiwyd Ap Pidam allauar unwoito, a bloeddiwyd "Hwie" er ei jm- adawiad. YmfErcstiai y bydoai yr hyn a ddywed- odd yn "wers Udjut hwy (y beirniaid) thug gwneyd cam byth eto a neb," cui druan ohoua! cia gtlfvdd y wers, os yw yn ddigoa doeth i'w chyuieryd. Yr cedd yu amlwg fod y gyoulleiifa yn edrych arei waith yncyflroiy cyluifod felatgas- beth. Greayn i'r pwyllgor adael y delyn Gymreig heb 10 yn cu trcfai.idau. Dylai iod ar bob cyfi.t ya yr Orsedd a'r Kistsddl'od, lie yn eu hymyl yr oedd Ttlynores Gybi i'w chwareu. Da ccdd genym ei chyfaifod hi a'i pliriod siriol 5Irilowlands{ Vnysog), O diforaia, a'u ^wd.d yn ediycb mor iaeli a ded- wydd wedi u dycliwcliad i'r Ifaro inys. Dasgoz- wyd caredigrwydd mawr at y dyeithriad gaa y gwahuuol gyfeillion yu ardal y G^erwen. BeadiMi araynt ell. Lya eymud a Eisteddfod Machynlleth, diohon y goddefwth i mi waeyd fy lLlh i fyny y tro neitat gy, a'r aneichiadau barddoiol a dialdodvvyd yn. bibte^diod ilou. SiENCYN AEWTCD-PABDD. O'r Orsedd Gyfallwy.