Y Genedl Gymreig

I LLYTKYKAU Alt l IROI.TGRYW, I Y MODD I EANGU TERFVNAU YR IAIl'H I GYMRAEG. SIR,—Llawer 0 ddadleu sydd wedi bod, ae yn parhau i fod hefyd, yn nghylch parhad yr iaith Gymraeg; rhai a fynant iddi farw yn fuan, tra ereill a floeddiant, Co Oes y byd i'r iaith Gymraeg." Un sydd yn credu fod yr iaith Gymraeg i wneyd llawer 0 gymwynas i luoedd, mewn gwahanol gylchoeddac mewn gwahanol gyfeiriadau yn y dytodol, ydywysgrifenwr y geiriau hyn; ond gwa am unsydd am i r iaith Gymraeg farw yn fuan, ae nid oes ganddo air da iddi, y Saesoneg ydyw ei bGbpetl1 of. Ond dyma y rheawm: gallech roddi yr holl ly/rau Oymraeg y mae yn ei feddiannu yn Ilogellau feich llodrau, a hyny heb fawr o draSeith. Digon tebyg mae dyma y rheawm paham y mae ereill yn ditiio iaith eu tadau. Yr wyf wedi gwneyd fy meddwl i fyny, os byth y deuaf ar draws Cymro fydd yn diyetyru yr iaith Gymraeg, i ymdrechu cael gweled ei lyfrgell, er mwyu cael prawf a fydd ei resymau yu codioddi ar egwyddor bur, neu o ddiffyg cydnabyddiaeth i chynyrch llenyddol yr iaith Gymraeg. Ond a oes modd eangu terfynau yr iaith Gym. raeg f Credaf fed, a hyny gan ddwyn elw i'r rhai a gymero amynt y gorchwyl o fad yu atkrawon i'r rhai a ddymnaant ddyfod yn hyddyag yu iaith arddetchog y Cymry. Y mae yn ddiamheu fod yna luaws mawr o Gymry, yn mhrif drefydd ao yn mheatrefydd Lloegr a gwledydd ereill, sydd yn hoff ganddynt glywed yr iaith Gymraeg yn cael ei llafaru, ae yu meddu y cymhwyederau priodol tuagat fod yr athrawon i hyfforddi y rhai y mae yr ialth Gymraeg hyd yn hyn yn ddyeithr iddynt.. Ai gotmod fyddai cymhell y cyfryw i fEujfio ysgol tuagat aldysgu y rhai a ddnwisent Ifyned dau ett ddysgyblaeth 1 Credaf na fyddai raid iddynt ofni bod yn aflwyddiannus yn en hanturiaeth, am fod yna flloedd o 8aeson yn ymweled i'r dref hon, a threfydd ereill yn N gogledd Oymru. yn flynyddol. y byddai ya dda ganddynt alia siarad a deall yr iaith Gymraeg, ao y mae y ffaith fod rhai wedi dysgnyr iaith drwy eu llafur a'u hymdrech en hunain yn myned yn mhell i broil hyny (sef prod eu bod yn awyddus am alia deall yr iaith Gymraeg). Gan fod yna gynifer o Gymry gwladgllrol yn byw yn y trefydd o'r lie y daw yr ymwelwyr a Gogledd Gymru, ai onid tgg ydyw gofyn iddynt ymgymeryd a'r gwaith pwysig hwn. Mae yna resvmau digonol droi gyfiawnhau preswylwyr y trefl y cyrcha y dyelhrlaid iddynt ya yetod y tymhor h&fj i beidlo cynal ysgol o'rfath.oblegid mae gan y dyeithriaid eisieu gweled y wlad a mwyn- haa en hunain mewn gwahanol foddau, dros yr amser byr y maect yn aros, a chan mai dros amser byr y mae y dyelthriad yn aroe, gorohwyl Ued anhawdd fyddai cael ychydig at eu gllydd i gymeryd eu dyegu. Mae gan y Oymry allan o Gymru fantaia tuagat ffnrflo ysgol felly, mae y rhai eydd yn setyll mewn angen am wybodaeth o'r iaith Gymraeg gyda hwy yn sefydlog (wedi iddynt fod ar ymweliad a Ohymru am ryw bymthegnos),fel ag y gellir dysgwyl eupresenoldeb hwyyn rheolaiddyn yr ysgol. Gwelir hysbys- iadau bob dydd yn y newyddiadaron Seisnig, am rai yn b 'rod i ymgymeryd ta bod yn athrawon i addysgu pobl mewn ieithoedd ereill, megrs y Ffraingcaeg, yr Almaenaeg, &o., a phaham y rhaid i'r iaith Gymraeg fod ar ol i'r ieithoedd hyn. Ymrowch ati o ddifiif, frodyi-, a gadewch i ni weloi eich llafur yn cael ei gorosi S llwyddlant. Mae yna ddigon o ddefnyddiau tuagat ddwyn y gorchwyl yu mlaen yn llwyddiancua, pe byddat dim and ROIClaM'8 Welsh Grammar wrth law. Ni raid i chwi roddi y gorchwyllon aydd yn cael eu cario yn mlaen genych yn awr heibio, er mwyn cadw yr ysgol; na, gwnaiff y tro 1Yedll chwi nos- wylio oddi wrth y gwaith yr ydych 111 Brier ei wneyd yn bresenol, fel na bydd dim rhwyatr yn y ftordd yna. Dygai elw ychwanegol i chwi hefyd. Nid yw y Oymry fol rheol am bentyrtl arfan, ond dylech wrth gadw yr ysgol hon, godital am eich llafur, oblegid fe deimla y dysgyblfon yn fwy rhwydd i ddyfod atocb, ao fe fyddai y aefydliad o gymaint a hyuy yn fwy parchns yn eu golwg. Dyweder eich bod yn oodi tai o rfit neu chwe'cheJniog y wers, eich bod yn rhoddi gwers nen ddwy yn yr wythnos* ao iddynt'hwythau (y dysgyblion) ddefnyddio ea boreusll haœddenollerellllgaøglucymalnt a a\lout o wybodaeth drwy ru hymdrech eu hunain i fod yn barod ar gyfer y wers nesat, fel y gallout dderbyn yr addysg yn fwv cyflym. Gan obeitbio y bydd y llythyr hwn yn foddion i enyn ysbryd antiriaethua yn rhai o ddarllenwyr y Genedl, fel y gallont waa- anaethu eu cenedl drwy:eang tarfrnan yr faith Gymraeg, ac y rhoddant dAw brtbol ar bleldwyr Die Shon Dafyddi y terfyoa UABBialu I

"Y TLLWD GONM." I (At Wareheidwaid Uniti Ca:rnarfon.) I FONBDDIGION, Byddaf bod amser yn arfer edrych arnoch yn bersonau sydd yn sefyll dan lawer o gyfrifoldeb, a thebyg fod llawer ohonoch, beth bynag am yr oil, yn teimlo hyny hefyd. Mae genych ddwy ddyledswydd bwyaig, beth bynag am ychwaneg, ag y dylech gadw golwg yn barhaug arnynt; sef gofaln na bvddo arian y dreth yn oanl en gwario yn ofer; a hefyd na byddo i neb o'r tlodion hyny sydd wedi bod mor lanflodns a d'od atoch iofyn cymhorth plwyfol ddyoddef angen ao ebleD. Ar uu llaw i chwi, mae y treth- dalwyr, yn fyohain a mawrion, yn barod i waeddi, Ovnilwch yr arian; ar y Raw arall, mae rhai tlod- ion anniwall yn llefaia, Moee, moes" feljbedd agored. Mewn] sefyllta fel yna peth digon an- hawdd ydyw i chwi wybod pa fodd i weithredu gyda llawer actios sydd yn d'od dan eich øylw. Pan yn teimlo awydd i foddloni un dosbarth tra yu gwylio y Hall, y perygl ydyw fod ambell i d)awd gonest yn gorfod byw yn angenus yn ein plwyfydd. Wrth "dlawd gonest" goiygaf unrhyw bersoi sydd wedi cymeryd gafael yn mhoh cyf- leaudra,se wedi demyddio pob moddion oedd yu ei gyrhaedd, er ce'sio oadw carph ao enaidyn nghyd, yn hytraoh na d'od atoch i ymofyn cymhoith plwyfol er gwneyd hyny. Maagwroniaid fel yna i'w cael o a thuallan i dlotty Caernarfon, a dyleclf chwithau edryoh pwy ydynt ac ymddwyn atynt fel y oftryff IIWY, o bob dosbarth o dlodion, a ddylai gaol y gJial a'r parch mwyaf genych; ond ntllrlol. hwyraob, ywmai dvma y rnai sydd yn teimlo fwyat o sDJen. Maent yn bobl sydd weii dvegu* dyod4ef, a gwell ganddynt dyoddef na d'ad yn fynych ilch presenoldeb, am eich bod wedi gosod eich ofn arnyut. Gresyn fod rhai gonest yn eich ofai, ond dyna'r ffaith tra mae rhai ereill hyf, anonest, yn fwy llwyddiannus gyda'u ceisiadan. Yt ydwyf yn credo am lawer ohonoch eich bod yn ddynion sydd yn medda ar ysbryd dyngarol a chalonau cynhea yn euro yn eich mynwesau, yn gallu edrych ynbarchus ary tlawd sydd yn derbyn cymhoith plwyfol; ond hwyrach fod obonoch ambell un sydd yn rby debyg i Fharoah gynt, am gadw y llaw ya gauedig ar y geiniog, a thrwy hyny y tlawd yn dyoddef. Pa an o'r ddau ddos. birth yna ydyw y cymhwysaf i fod yn warcheid- waid y tlodion a adawar i chwi ei bendetfynu. Mae yr Yaerythyr yn ein dysguyn y geiriau hyny, "Gwyn ei f) d a ystyria wrthy tlawd,"y dylid ym. ddwyn tuagat y tlawd yn 01 fel y byddo at sefyllfa yn galw am hyny. Ond ffaith ydyw nad ydynt yn cael ymddwjn tuagatyot fel y dylefit. rybier fod gwraig weddw yn byw mewn rhan amaethyddol o'n gwlad, a chanddi bedwar o blant, yr hynaf ond odid yn ddeg ood, caiff chwe' swilt, efallai, yn yr wythnos o'r plwyf tuagat eu cyml. Druan ohoni Wi hamddifaid gyda'r swm bychan, I Ond y mae gweddw ara 1, gyda'r un nifer o blant o'r un oedran, yn byw yn ardaloedd poblog y chwarelau (Llanberis neu NantlleJJyn derbyn ond yr un swm o'r plwyf, pryd, mewn gwirionedd, y dylai gael mwy. Efallii fod llawer ohonoch yn barod i ofyn y cwestiwn, Paham ? Fel rheol, y mae tai y gweithwyr mewn ardal amaethjddol yn rhatach nag ydynt yn mysg y chwarelau. Hefyd, mae gan y gyntaf fantais i gaei lie \jblami py tat ws.ncu rywbeth cyffelyb,tuag- at ei chynhaliaeth, gan rhyw amaethwr tyner- galon, am iddi roddi ei gwaaanaeth iddo yn ystod y,leynauat, a bydd eu cynyrch yn gymhorth iddi at gael ymborth iddi hi a'i phlant, Ystyriaf y gall petbiu fel yna roddi help' un fyw, tra nas gall y llall wrthynt. Nid wyf ya tybied fod chwe' swllt yn ormod i'r gyntaf, ond dywedaf yn hyf fod ohwe' swllt y lIaeuaf yn fwy na phe bai yr all yn cael wyth. Hwyrach fod y gwarcheidwaid yn ami mewn anfantais fawr i nllu barnii yn deg pa fodd i weithredu gydagambell i gais sydd yn d'od o'u blaea, oherwydd diffyg adnabyddiaeth fwycyflawn o amgylchiadau y thai fyddo yn d'od i ymofyn cymhorth plwyfol. Yn wyneb y diffyg yna, nid oes ganddynt ond gwrandaw ar dystiolaeth y tiawd a'r hyn fydd gan y relieving officer i'w ddyweyd. Gwyddom fod yn fwy tueddol i'r heddynadon wrandaw tystiolaeth yr heddgeidwaid o flaen y eyhuddediq, a diamhea fod y gyfraith wedi cael cam lawer gwaith cyn hyn oherwydd hyny, gan y gwyddom nad yw yr heddgeidwaid i gyd yn parch ii cymaint ar y gwirionedd fel na feiddient ddwyn cam-dystiolaeth. Mae lie i ofni eich bodchwithau, foneddigion, yn rhy barod i dderbyn tystiolaeth y telieving officer mewn amgylohiad, tra yn gwrthod derbyn tystiolaeth bur y tlawd. Gwyddom fod rhai J o'r swyddogion yna yn hollol ddiystyr o honynt, rhai sydd wedi derbyn y cymeriad o fod yn ddldeimlad, mor bell nes myned yn greulawn y ffordd hono. Beth a haedda v^oyfryw nid wyf am benderfynu. Hwyrach fod rhai ohonynt yn rhyw dybied ei fod yn warcheidwad, a'i fod o dan ddy. lanwad y lledrith yna yn credu mae efe, o bawb, a ddylai wybod a threfnu pa swm wythnosol a ddylai'peison neillduol gael. Mao gwasgu ar y tlawdjtrwy anwybodaeth yn^beth difrifol, ond os gwneir hyny yn fwriadol, y mae yn beth fnw,. Ni ddymonwn weled yr un swyddog plwyfol yn cael ei gyhuddo a'i geryddu, llawer llai ei gymeryd i fyny am ddyn. laddiad drwy ei eageulusdra neu ei greulondeb ef ei hun. Rhag ofn i hyny dd'od ar warthat rhai ohoaynt, gwell fyddai iddynt fod bob amser yn dyner a gofalus, gan wrando yn astud ar his eu cydwybod. Yr hyn a barodd i mi ysgrifenn y llinellau hyn ydoedd y trueni a ddaeth i'r golwg mewn cysylltiad a symudiad tenia o ardal Oesarea i'r tlotty. Yr ydym yn adnabyddus A thlodi yn ei wedd gyffredin, ond y mae tlodi truenus wedi bod yn beth dyeithr i'r ardal hyd nes y canfuwyd hwu. Dyledswydd rhywun (pwy, tybed ?) fuasai fod wedi darparu air. rywuu i'w hymgeleddu, neu ynte fod wedi eu symud i'r tloty flynyddoedd yn gynt. Yr oedd un yn analluog i eymud er's blyn- yddoedd, tra yr oedd y llall yn ddyryslyd ei syn- wyrau, fel.rliwng y naill beth a'r llall yr oedd ea sefyllfa, yn adfydus. A phe na buasai am dostmi cymydogion, gallasai fod yn llawer gwaeth arnynt. Yr Arglwydd a dalo iddynt. Foneddigion, beth dybiech am y ddau hyn, heb ddim dilledyn am danyntj yn ystod mis oer Hydref < Tachwedd P Beth debygech am gymeryd y gwely i gynyrchu tanwydd. Pe buasai y relieving ofifcer yn gwybod yn-gynt am eu sefyllfa, 'crsdaf y buasai wedi cy- meryd trugaredd arnynt yn gynt. Ond ai nid bai arno ef ydoedd ei fod heb wybod? Dylai ef, a phob swyddog arall cyfteiyb iddo, wybod hanes y tlodion yn fauwl, fel na chaiff y plwyf na'r tlawd yr na cam; a chyn y gallant wneyd eu dyled- awydd, rhaid yw iddynt dalu ymweUad a'r tlodion yn awr a phryd arall. tjAJlABITAlf. I

I YR ENWOG OHARLESi (IOUNOD. Ganwyi Charles Gounod, nn o gerddorion penaf ei oes, yn Paris, Ffrainc, Mehefin 17eg, 1818. Derbyniodd addysg gerddorol yn ioreu iawn gan el fam, yr hon ydoedd berdonvddes enwog. Oafodd addysg glasurol yn y Lycee 8t Louis, a graddiodd yn 1836. Derbyniodd wersi cyfansoddol gan Paer a Lesueur. Yn ei gyfansoddiadan dramiiyddol, ymddengys fel un yn hofran rhwng y mawreddog a'r yegafn, ond y mae yn rhy glasurol i gyfansoddi digrif-ganenoo. Y mae yn berffaith feistr ar y berorfa. Yn ei chydgordiadau, y rhai a'n had-1 goffant o awn organ fawr, :oeir I y cyfriniol a'r at. nchel; yn ei felns-gerddi mwyn a gwreiddiol, coir y pleserus a'r ysgafn. Un o'i brlt weithiau yw yr opera Fanat." Cyfansoddiad diwoddar o'i eiddo hefyd sydd wedi pert cjrnhwrf yn y b,d cerddorol yw y "Redemption" Y Prynedig. aeth. Ond heblaw ei allu cerddorol, y mae Gounod yn ddyn cariad-lawn, tosturiol, a haelfrydig. Oy- htiddir cerddorion yn ami o fod yn eiddigeddus eu hymddygiadau. Y mae yn ble-ier cael enghraipht mor hapas i'r gwrt'&wyneb, ac un o galon yn bwr- lymu cymaint 0 feddyliau caredig- pellau gloewaf dynoliaeth-at bersonau mewn eisieu," ac at gyd. ymgeiswyr ar yr un esgynlawrj yn ymdrechu olpio yr un gwobrwyon. Alsace-Lorraine yw y diriogaeth a adfeddlan- nwyd gan yr Elimyniaid odii at y Ffranood drwy rym conowest yn y rhyfel ddsweddaf Thwng Ffraino a Prwsia. Dro yn 01, gwnaeth llifogydd trymion alanapdra mawr ar feddiannau pteswylwyr Alsace- Lorraine, a thanysgiifiodd y Parliament Ellmyn- aidd swm mawr o arian tuagat gynorthwyo y dy- oddefwyr; ond yr oedd eu sel Ffrengig yn parhau mor danbaid fel y gwrth idasant dderbyn dim gan eu gorchfygwyr. Taniodd hyn edmygedd y Ffrancod yn Paris, a phendeifyawyd gwobrwyo eu teyrngarwoh i Ffrainc drwy gasglu arian 1 w cy- northwyo. Un ffordd a ddyfeisiwyd i gasgln arian ydoedd cynal cyngherdd mawreddog yn y Grand Opera Honse. Dewiswyd Louis Besson i arolygn y cyngherdd, a cbafodd yntan gydsyniad rhwydd y cerddorion enwog Ambroise Thomas (awdwr yr eperat Migaon'' a "Hamlet"), M. Masseuet a Boito i gynorthwyo. Awdwr Itaiaidd yw Boito, ac yn ddiweddar wedi cyfansoddi Mephistofele. Yr ydoedd yr opera hon wedi bod yn llwyddiannus yn Itali, Ewsia, Belgium, a Lloegr, heb gael ei dadgann y pryd hwn yn Paris. Pan Bonir am A. Mehistofela'gt daw Mepbistopheles," oymerlad hynod yn y ddrama a'r opera 0 Fanet 1 r cof ar unwaith; ac eto dywedit nad oes dim yn jryffelyb yn yr operas Faoet" a Mephistofele, ond eu bod yn sylfaenedig M rr nn, ddrama, set Faust," 0 waith y bardd enwog Goe*he. Ofoid, fodd bynag, y buasai Gounod yn an. foddlawn i ddadganiad Mephistofole," BeD ran ohoni yn y cynherdd; a dyma yr ;amgylchiadan dan ba rai yraeth Louis Bdøllt Ii i'w weled, ac i ofyn am ei gynorthwy yn y cyngherdd. Wedi cael darloniad bywiog o'r palas yn yr bwn y trig. ismazi Ggunod, eL g&lw ei gartref yn ddim llai na "gwlr bar ad wj a Parisaidd," 80 lel y cafodd Bewon y meistr yn ysmocio yn et siaoed Iwyd, cap am ei ben, wedi ei dyne dros un glnst, a gwddf- dorch goeh am ei wddf, ceir aylwedd yr ymgom fu rhyngddynt fel y canlyn gau y gohobydd:- Er mwyn Alsace," mectdai Gonnod, gellwoh fod yn sicr o iy ugwaeauaeth. Mae yn wir fod genyf lawer o bethau ar law, ond at wna hyny un gwahaniaeth. llbaid i mi fyned i Brussels i 1 ddaugos Iddynt pa fodd i ddeat fy Redemption" I ar yr esgynlawr. Mae genyf lawer o « eithiau ar I en banner y rhaid i mi eu gorphen, ac y mae genyf ohebiaethau lawer. Dyma ddeg Ilythyr a deugain a ddeibyniais boreu heddyw, ac yr wy( eto gael amser i'w hagor. Ond nid yw hynyna ddim. Yr wyfyn 64 mlwydd oed. Mao genyf gyfansoddiad 0 haLun, ond y maeyn deoyg y byddaf farw cyn gorphen yr hyn olladdechrouais. Pa fodd bynag, am hyny.^mae eich cyngherdd au yn un o'rpethau hyuy y byddaf bob amser yn f»lch o gymeryd rhan yndaynt. Beth fwiiadwch wneyd?" Pan eglurwyd iddo y cynllutiiau, dywedodd Maout yn berffaith. Gwnewch ohonof ii Wl- rhyw ddefnydd ddymnnoch. A ddymucech chwi i mi arwain y bsrorfa yn nadganiad, Gallia,' neu ran o Homeo ?' Ond ni ddymunaf mewnun modd eich cyfarwyddo, a gwnaf unrhyw beth a fe idyl- iwen chwi yn wajauaethgar neu angenrheiliol. Gwnaethoch yn ardderchog wrth ,gadw lie da i Ambroise Thomas, (oherwydd efe yw ein meistr ni oil. Ah! cynifer o ryfeddodau sydd yn Hamlet! A chan adael i'w ddwylaw syithio ar berdoneg, canodd i ni d6a sydd yn blaenori yr oiygfa gydag Ophelia yn y bedwaredd act. "A Mozirt," meddai, "gobeithiaf nad anghoflasoch ef. Y fath feistr nefolaidd yw Mozart 1 Mor iachus yw ei holl serchiadau Ni ellir pNYØO ei rinweddau. Yr oll a all un waoyd yw dyweyd ei fod yn ei garu. Gwrandewch ar hyn. A chyda'i lais cyloethog, canodd i ni y ptimawd mawreddog O-si fan Tutte.' A Rossini.' Coftwch am dano ef a Massenet, yna bydd yn gyflawn." Ao yn awr, meistr," meddwn inau, dy. munwn grybwyll un peth neillduol. T mar yna ryw Mepbisto yn gwibrodio yn y byd oddi allan." Mephisto I T'n Boito ? Wet oes yn wir y mae; dyma gyfleusdra ardderchog i'w ddwyn allan. Daethym i ofyn i chwi yn ei gylch." Fy matn i y w y dylai gael ei ddadganu. Pe'd. iweh a phetruso; rhaid i mi ei gael. Mae Boito yn wir fardd. Anfonodd y gwaith i mi. D..r- llenaia ef, a chefais ddyddordeb mawr ynddo. Ilenai" ef, a chi? Jtaliad yw Boito, wedi efrydu cerddoriaeth Ellmyn- aidd, a gallodd ddefnyddio tueddiadau yr yegel newydd a pharha yn Itaiaidd. Bydd yn dda genyf ei ganmol. Heblaw hyny, adwaenaf Boito. Dwy flynedd ar hagain yn ol, pan roddais fy Faust' ar yr esgynlawr yn Milan, efe oedd arweinydd y gwyr ienaino a iodd-eant wledd fawreddog or fy anrhydodd yno. Yr oedd yn apustol panboetti dros flwsig yr ysgol Ffrengig yn Itali, a'r peth lleiaf allat wneyd yw gwneyd iddo ef yn Ffrainc yr hyn wnaeth ef i mi yu Itaii. Ac heblaw h; ny, nid oes perthynas ihwng fy 'Faust' i a'i Vephisto' at. Nid oedd aroaf fl ofn yagrif- enu fy rhaa wedi; i Berlioz ytigritenu ei Ddamnaiton. Paham na allasai Boito gymeryd yr un testyn ar fy ol i, a phaham na eiU rhyw dryd- ydd person wneyd yr un peth, a chyfansoddi 'Marguerite' ar ei 'Vephisto' eff Dymunafi chwi gado allan eich cynlluniau, ac arffeiniaf flnau y berorfa yn nadganiad un o'm gweitniau fy hun." Ymadawodd Besson yn Uawen, gan delmlo fod llwyddiant y cyngherdd wedi ei sicrhsu.

CYMERIAD A GWOOMETII- ANERCHIAD I WYR TEUAINC. I [GAN T PARCH RoBBRT THOMAS, LLANI.LYFSI.] j STIL,-Wele yn canlyn gynwys papyr a ddar. llenwyd gan y Paich R. Thomas, Llaullyfni, mewn cyfarfod cyhoeddus yn Nebo, Llanllyfni, ac ar gais titer y cyfryw gyfaifod anfonlr ef i'r Genedl Qymreij. J. M. T. Yn ol cais y pwyllgor, yr wyf yn cydsyaio i ddyweyd yehydig eiriau withych. Dymunwn gyuieryd y gwirioneddau i mi fy bun wrth eu cyflwyno i chwi.J Cydnebydd pawb sydd yn meddwl ychydig mai adeg bwysig ar oes dyn yw ieuenctid. Dyma adeg gosodiad sylfaen. i adeiladwaith yr oes. Os collir gwneyd hyny yu awr, bydd y golled yn anadteradwy. Fel y dy wed y bardd Y winwydden a nyddir Yn egwan iawn ae yn ir, Pan 31 yn hen, gangen gu, Ni oddef ddim o'i nyddu. Felly ni a geisiwn anog ein gUydd, at ddochreu tymhor y gauaf eleni, i wneyd y goren o'r man- teisiou sydd yn sin cyrhaedd. Gall dyn o allu bychan, ac 0 dan anfanteision, wneyd llawer, ond cad meddwl at hyny. 'Does dim a saif o flaen meddwl penderfynol. Rhaid i bobpeth dalu teyrnged o ufudd-dodiun felly. Nidyw ygair anmhosibl yn ngeiriadur y dyn Infaw, oblegid y mae penderfyniad yn edrych ar yr ochr oleu, 80 nid y dywell, i bob anhawsder. Rhaid i oriau y nos, neu oriau man y bar ju, wasanaethu y bach- gen penderfynol. Mae banner y gwaith wedi ei orphen pan y peirlderfynir yn briodol. Nid oedd Alpau i'w croeai yn digaloni dim ar Napoleon y lat. Zarobabcl cymdeithas yw y bachgen pen- derfynol, ao o'i flaen y mae y "mynydd mawr" yn myned yn wastadedd." PeUy: 01 a sylwn Br rai o'r prif bethau y rhaid i'r dyn ieiutnc llwydd- iannus eu meddn, lat. Gtcylodacth. 2il, Cymer- iad. Daw pobpeth arall sydd bwyaig i fewn o dan y ddeti ben yna. 1. Qteyboiaeth.—Dylid edrych ar wybodaeth yn bwyig ynddi, 8C er ei mwyn ei hun, pe baem heb gael unrhyw fudd arianol drwyddi. Y gwerth mawr a berthyn iddi yw y daioni a wna yn nad- Nvgiad cyaed?fau yr eBMd. Hi a wna y dyn yn fwy ae yn well. Y mae gwahaniaeth rhwng y wybodaeth yna a'r wybodaetn y mae; dyn yn ym- gyrhaedd ati er mwyn enill ei fywioliaeth. Geilw y Germaniaid yr olaf gyda dirmyg yn wybodaeth bara a chaws." Diau fod y Uall yn rhagori o gymaint ag yjmae y meddwl yn ruagori ar y corph. 03 nad ellir cael y ddwy, myner yr hon a "na les i feddwl ao ysbryd. Damodiad Syr Wil. liam Hamilton o wybodaeth ydyw meddiant ar wiiioneddau." Ni ddylid galw dim ond gwitionedd yn wybodaath. Mympwyon a dyehymygion yw pob peth arall a dybia dyn d fod yn eu gwybod, ac y mae y rhai hyny bob amser,heb wirionedd yn syl- faen, yn crebychu yr enaid. Dywed y prif athronwyr mai nid y wybodaeth ei hun, ond yr ymdreeh am dani, sydd yn rhoddi mwyat o hyfrydwoh I ddyn, Y frwydr ac nid y fuddugoliaetb, sydd yn rhoddi mwyat o foddhad. Gwelir hyny,medd Syr W. Hamilton,jwrth chwareu ac wrth hela. Dengys hyn mai mewn gwaith a tbrafferth am feddn gwybodaeth y mae y pleser mwyaf. Ac y mae y Oicawdwr, er mwyn fforddio cysur parhaus i ddyn, wedi ei wneyd yn greadnr i ddysgu rhywbeth am byth. Hyfrydwch penaf Alexander Fawr oedd btwydro yn erbyn teyrnasoedd y ddaear, ond wedi] iddo orch- fygu y owbl, nieddyliodd el tod heb ddim i'w wneyd, ac nid oedd ganddo ond wylo am fyd araU i gael y pleser o'i orchfygu. Os na bydd dyn yn gorchfygn yn barhaus, y mae yn myned yn druenus ei sefyllfa. Y mae ein cysnr i'w gael yn ein hymdrech yn chwilio am fwy o wybodaeth. Felly ehwilied pawb am y wybodatth sydd yn fwyaf cydnaws a'i natur. Nis gellir rhagori yn mhob cangen. 'Does dim yn well i ddyn na bod mewn llawn gwaith. Y mae p'.b pelriant yn dirywio ac yn myned allan o dretn o paid a gweithio. Darlunia Virgil un yn chwilio am wirionedl, ac wedi ei gael, gruddfanai, a hyny, mae'n debvg, am ei fod wedi cael cymaint mwy o bleser wrth ehwilio am dano: na phan ei cafodd. Dywedir i Leasing, yr athronydd Germanaidd, fynegi yr hyn a gaulyn U Pe buasai i'r Anfeidro ddal gwirionedd yn ei ddeheu law, a'r cynygiad chwilio am dano yn ei law aswy, a rhoddi 11 newis i minaa pa'r un o'r ddau a gymerwn, buaswn yn ostyngedig yn dewia y llaw aawy, set chwilio am y gwirionedd." Darnodiad Plato o ddyn yw, HeH?r am wMonedd." Dengys hyn oU mai bapasrwydd dyn, yw bod wrthi yn barhaus yn chwilio am ychwanegiad i'w wybodaeth. Gwaith mawr yr athraw yw dyagu dyn pa fodd iddo ef ddysgu ei hun. I gyrhaedd hyn, rhaid i'r d'n ieuanc ddarllen a meddwl. Dylai y dyn sydd yn bwriadu bod yn eang ei ddefnyddioldeb goflo aylw Baoon,fod "Darllen yn gwneyd dyn cyflawn, ciarad yn gwneyd dyn parod, ao ysgrifenn yn gwncyd dyn manwl." Mae y manteieion t iiyn, yn yr oes hon, yu t-tnl ac yn agos atom. Ac teddaw yr. hen ddiarheb yn fwy amlwg yn ei gwirionedd bob dydd, mai 11 Goreu art, arf dysg." Diamheu y gwelir llu o fechgyn Cymru cyn hit wedi; cyrhaedd safleoedd uchel iawn yn y byd. Ond yn auuibynol ar fanteision colegawl, gall pob bachgen ymrodd- e%g wneyd 'coleg iddo ai un. Ond 'does dim g sith i Deb am lwyddiant hob lafur. 'Does dim yn parhau yn fwy yn en gwirionedd na'r geiriau: —" Enaid y diwyd awneir yn frao." Nid yw athrylith heb lafur ond gwerth yn nwylnw ffyliaid. LI »wer damodiad sydd wedi el roddi o athrylith (geniut), otid anhawdd cael un gwell nalt- eiddo Oar 1 fie, SPot" Y gallu di-derfyn i gymeryd trafferth." Kid y dynion sydd wedi eu geni a'r Uwy arian yn en genau yw gwroniaid y byd, ond y I dyniou sydd wedi ymladd biwydrau ac enill y tir nchel y maent yn sefyll arno o fodfeid i fouedd I trwy anbawsderau. Oychwynoddllawer obenaeflg- I ion Pryciain Fawr o denlnoedd tl1 iVl eu. t hamgylchiadau, a'r rhai hyny bron yn daicithri.;d j a wnaeth ein teyrnas yn gyfoethog a llwyddiannus. Kwoh drosodd i Ameriea, a chewch weled mai bechgyn a fagwyd mewn tlodi yw hufen y wlad ardderchog hono. Ni ddylai yr un gwr ieuanc fod yn sawybolue yn hanes Lincoln, tcyu aibenig yn hanes yr Arlywydd Garfield. B..ddl\! yn werth i chwi ddysgu 84oonew er mwyn daillen y llyir a elvur: From Log Cabin to White IIouu, er cael golwg ar fachgeu tlawd, mab i wraig weddw y bwthyn coed, yn gweithio ei ffordd heb gymhorth ead ei hunan a'i Jjduw ifynyi gadair Arlywydd yr Uuol Daleithan. Dywed. Johù. Stulln gill:- Y LIELO y Wladwriaeth yn ymddi jynu ar y dynion uuigol aydd yn ei chyfansoddi." Ac fel y dywedai Disraeli:—" Yr ydym yn rhoddi gormod o ffydd m wa cyfundrefnau, a rhy fychau mown dynion." Chwi w) ddoch mai mab i gr dd tlawd oedd Carey, ct-uidwr mwyaf India, ac nid oedd arno gywilyid o'i gychwyniad isel. Olywodd swyddog yn y fydd:* yn gofyn yn Hed Jddystaw i un arall unwaith ai nid crydd oedd Oarey; nage syr, meddai Carey, nid cryad, ond cobble?. Dylid coilo mai nid ar nn- wa'.ta y mae neb yn d'od 1 fri, oud yn hytrach wedi blynyddau o d ringo a methu, er hyny dyfalbar- hau nes o'r diwedd cyrhaedd goruchafiaeth. Ell G, orge Stephenson am 15 mlycedd cyo. cael el beiriiint i weithio ar y rheilffordd y diwrnod byth- gouaiwy hwnw yn Rainhill. Bu Watt am 30 mlynedd cyn perffeithio ei agcrboiriaut. Bll Harvoy am 8 mlynedd yn cwblhau ei ymehwiliidau cyn cyhoeddi ei olygiadau ar gylcbrediadjy gwaed. Bll Dr Jenner am 20 mlynedd cyn ill budciugol- iaeth ar ragfara y wlad o beithynas i'r coxupat. Amaer « ballai i mi son aai lu o rai ereill a ddaetb- ant i fri yn ngwahanol gangenau gwybodaeth a chelfyddyd. if. Ni sylwn yn nesaf ar Uihotg 'Docs dim a rydd sylfaen barhaus i lwyddiant, cui fyddo y cyfau yn gorphwys ar gymeriad teilwng. Nis gellir Cyrhaedd gallu a dylauwad oud drwy pymeriad. Dywed nil mai "Cymeriad yw y r.atiit dilynol ar ti goreu." Er i ddyn fod yn ddiffygiol m:-wu gwybodaeth, talent, a chyloeth, y mae yn 8'('r o feddu dylaawad os bynd ganddo gymeriad. Djwedal yr enwog Canning oi fod am rodio y florid I aila drwy gymeriad. Ni enill dim ond ey. meriid ein parch. Gwir yr edmygwn y talenteg n'r athryUthgar,ondnis gallwn ymddiried inewa un- rhywèdyu on(I I hen eymeriad. Mae ambell ¡12 wedianturio cryn lawer ya nei th ei ben. Pan yr oedd Diaraeli yn ymóeisio am y sedd yn y Senedd drrs yr Amwythig, gofvnodd un iddo beth oedd gaaddo • i sefyll arno fel claim, dywedodd yntau, yu deil- wng ohono ei hUD, ei fod am sefyll ar ei boa lie with gwrs, pen r'aagorol oedd iddo, ond buasai yn llawer gwell iddo allu sefyll ar gymeriad. Dywedir fod gwybodaeth yu allu, ond y mae cymeriai da yn llawer mwy o allu. Fel y dywed Solomon, "Mwy dymunol yw cnw da na chyfoeth lawer." Oyxuniad o bethau bychan a hawdd eu gwneyd,ar r ?y%v olwg, sydd yn cyfansoddi cymeriad da. A d, l?, dyn ieuanc fynu eu medda. Yn iCURDO y mae eu med<Su,c>n i'r gwrth-gyfcibynicl i rinwedd fyu'd yn rhan o'r dyn drwy rym ymarferiad. Un rhan arbanig yw geirwiredd. Os na fydd hyca mewn dyn, y mae ei holl adeilad eisioes yn siglo, ao yn rhwym o gwympo.a bydd y cwymp vn fawr. M'\8 gwirionedd i fod uid yn unig yn e n geiriau, ond yr holl ymddygiad, 6el bod bit) aauer yr hyn yr ydym yn ymddangos. Mae y cymer- iad gwironeddol yr un yn y dirgel ac yn y cyhoedd. Gofyuwyd i fachge'i oedd unwaith mewn cyfle i ladrata ftrwythau mewn gaidd paham aa buasai yn pocedu rnai ohorynt, nad oedd nob yn gweled; N a, meddai yntau, yr oedd yna un yn fy ngweled, a hwnw oeddwn i fy hun, 8e nid wyt yn bwriadu byth weled fy hun yn gwneyd anonestrwydd." Ar/eriad yw nerth mawr dyn. Hyn a bar fod eisieu fllurlio y dyfodol ya ieuanc. "Cotta," medd Arglwydd Collngwood wrth ddyn ieuanc a hoffai, "fodyn rhaid i ti ffurfio cymer- iad fydd o werth i ti at hyd dy oes cyn bod yn 25iiu cel." Rhinwedd arall yw caredigrwydd. Dysgwch fod yn garedig i'ch gilydd, ac i bawb. Dywedir fod y gwrol yn dyner a chltredlg. Y mo carcdigrwydd at ddyn ac anifail yn elten bwyaig mewn cymeriad da. Dyma y fforctd i enill calon y ddynoliaeth. Meddyliwch hetyd am leithiia tymher õdfl. Dí wed un fod tymher dda yn naio rhan 0 ddeg 0 Grlstionogaeth. Byddai yn fantais i ni at fliullo cymeriad teilwng, pa srlwem fwy or ddynion gwell na ni ein hunain. Hefyd, daillcu llyirall bywgraphyddol, megys yn y Gymraeg, hauas rhai fel John Mills, addaethanti fyny drwy lafur ae ymroad 0 sefylltaoedd dinod ac anfanteis- iol Llvfr ac,, y buasai yn dda i chwi oil ei ddar- Hen yw 11 fforddvr yr Efrydydi, « waith Dr Todd, yr hwn a gyneithwyd i'r Gymraeg gan "tr MiUe. Ac yn beu ar y cyfan, darllenwch Ddiarhabion Solomon, llythyrau yr Apostol Panl, ae, wrth gwrs, hanes y goreu o bawb, ein Harglwydd a'n Gwaredwr Iesu Grist. Yn ddiweddaf, frodyr, pa bethau bynag sydd wir, pa bethau byuag sydd onest, pa bethau bynag sydd gyflawn, pa bethau bynag sydd bur, pa bethau bynag sydd nawddgar, pa bethau bynag sydd ganmoladwy, od oss na rhinwedd, IiIJ od oes dim olod, meddyliwch am y pathau hyn." Ooflwch na fedr neb wneyd cymaitfi o ddrwg i chwi a chwi eich hunain. Nis g"j} neb dori ein cymeriad oud ni ein hunain. Ac ar 01 ei dori nis gellir el yfanu.

NI DDYLAl AKWTIUUON OA. ■LYifOXi eAEL &U HESGEULUSO. Y um YR ANEOHYD YN DECHREU GYNTAF BYDAG ANHWY 11 dJ:6: ;a;frs1r a EFIEITIJA ar YR boU K ?rpa, gan gymeryd i MEWN yr ARENAA, yt A £ U, y p?. & -yn wir, YR boU (FYFUNDRCFN EBWAR- ENOL, 80 Y MAE y DYODDEFYID yn TREULIO BYIVYL tmecus NES Y bydd I mge;s ROADL RHYDDHA T ?ldi wth DDYODDEF. C=gymerir yr 86echy(1 YA ami AM AN- B WYLDERAU EREILL; OND ? BYDD I'R DARLLENYDD O/NY IIDA EI HIMAN Y EWESTLYNAU OAN rYnol, BYDD YN NLLUOSR I baa- derfynu pa un A yw EL EL BUN YN un o'r DYUDDEFWYR: A OES GENYF BOEN&U NEU ANHAWSDER MEWU ANADLU at .1 BWYTA? A 'eg y- doil.?d t,?-, POEOUS, YU ?.,el EL :M:1 n°t;rditl to;nüilaÏd ARLLW MELYN 1 A OES YMA LYSNATERTD TEW, «LYNOL,YN YM«A«GTA 0 PYLOB Y gm" A'R da=edd YN Y BOREUAU YU CAEL OL dYU gan üae BnbyfryJ. 1 AYwytfol In.ee&g% A OESYNABOENYN YR OEBR A'R CEFNI A O nadelmIA 0 lwmder 0 GYLEB yr OEBR DDE, TEL PE BYD D yr arta VN MWYBAU! AOESYUA FOL-RWYMODDT A oo, YNA FATH 0 BENSYFRDANDOD AEU BENYSGAFNDER WRTH GODL YN JYLYN O Siifio ORWEDDOL? V VW Y RHEDIADAU {TTUREIIARU } )'R OLV LENOD YN BRIN w wAe,dl Itii? Y. -g.,Yf ,V,'o ar 01 etyl1! A YWY BWYDYNYMEHWY IDOYN f-: AR ',), BWYTA, YN EAEL EI DDILYN GAN WYCTOGRWYDD NEU Y9- EYFUGIAD NWY O'R OYLLAT A OES YNA fy GURIAD Alan 1 OALL y". ?c), ARWYDDION HYN bilii,? ..d ya BRESENOL AR YR UN AMSER, OND Y MAEAC YN POENYDIO 9 bremnol ar yrb,?? d 1 b?yd f?l Y MAE Yr W ehyd .wyd. )awnynenilltir. O?sbyddly?ynnuohirb?rh"b7d4 ynabe?ychiadsycb,haWoit,yucaelaiddtlyn YN MHEN YOBYDIS' GAN b-b,*rL PAN FYDDO Y DYODDOFYDD YN ?idwfuia?ys yr aflqchyd Y JW¡n Y CROEN y GMVO GWEDDLLEDLWYD. FUDR. «A Y M«J Y d r trmd ya FEL EU GORCHUDDIO A chwys O IR Auiio FEL YNIAE 7r AN A'R elwlenod YN DYFOD YN FWY-iwy afl-to? y mae OENUU y GEWYNWST YN YMDDANGOS AC Y MAE y ARM- AE L ARREROL YN PROD YN HOLLL DDDES YN ERUYN YR AN- HWYLDER ARTELTUIOL OLAF. -?h??uayr Jtr gartt;'¿, D OOdY ?= f.dol HVMUDYRNA 8hyd, (m OYMERLR HI YN d ddchreu,. Y m" AFLEESLGRWYDD MWYAFRIF FOD FT AFIECHYD g%??l EI (bi o'r PWYLAWN AO YN BRIODOL yn d DDECHREUAD, PAN N YN BRYD YCHYDIG feddyglulutik :[tllh;n 7 WEDI fl:" K"f I .11 arbau I arfer Y IFEDDYGINIAETH GY- I is NES Y byddo POB OLION O'I FIEEHYD WEDI en 17 I, 11 I'R AWYDD AT fwjd DDYOHWELYD. ao i,nlJ7;r :a':{ hadferai SEFYLLFA Iscb. Y ddy ersif AO EFFEITHIOLAF AT YR ANHWY/DER ioå'ttl; srÈl(f"Eûge,(}.!l W1W d?paxiseth LYSLENOL a WERTHLR GAN yr NOLI Meryl] wyr GWERTBWYR MEDDYGINIAETH DRWY y byd, A CHAN Y PERCH* ENOGION, A J. WHITE, M, F?zriuglon-road, wndon, B.C. Y MAE Y SYRUP HWN YN ERGYDLO AT WRAIDD YR ti¿hY :;nYe,h¡,:rn::n wr O*F CYTANSODDIAD. O.fy.?.ii I'CH ty-ytiydd AM "AEIIIIII'S ?,.?YRUP.11 Y -6 1 Md Fi?a" GWIRIOIIWDDOL t'r GEIRIAU A. J. WHITE. LIMITED." WEDI SU "11" «R .<4mp La wdawth KYAD YN KYNY 11 TIOL A PHOB POCEL A BOCS. A ganiyn sydd ddyfyoiadau 0 lythyrau a ddcrhyn. iwyd er loaawr y laf, I 82, oddi wrth feddygoa enwog yn y wlad houo ya tystio i deilyngdod ein meddygin- iaeth. Ni fuasai y boneddigion hyn yn perygla eu oymeriad- aa eu hunain trwy cymcradwye nwyddan diwerth, ao ni faaieat ychwaith yn gwneuthur yr adroddiadau a ganlyn, oni bai am an gwybod*eth o'r ffaith — Tuomas Dale, Upperbiidge, Holmfirth:—"Y mae eich Coratire Syrup yu gwerthn yn hynod dda, ac ya rhoddi poo bo<1J!ourwyd,j," W. \Vilk6n80u,Rusliden,Higham Ferrers"Yr wyt yn canfod cynydd partians yn y Wyniaden am y inO:i{" yr hyn ddJ:YSYei:' aÛf gan y bobl." J. M. Clennell, 52, Derhy-street, Newcastle:—"Yi wyf yn gwtbod am achosion, yn y hi yr oedd, ;d I a u.i. wi yn y;:dt Be ol ei arter svi» ciduu n-u dri mis." George Drarj, Southwell"Er 1 mi fod ym werth. wr meddygiuiaethau breintehol yn awr, dios ddeg mlynedd ar hugaiu, eto nid wyt yo gwyb;d au y fali wertbu ar na feddyginiaeth er bya a ge?a?9 ar me b raeddygiuiauth chwi, uc y m..e amryw bersonau wedi fy hysbyso o'r lies sydd yo deilliaw oddi tbo, DJ. wed fy mrawd yn Linoeln yn gyffelyb. Y mae ] gwerthiaut yu hynod. Ithoma. Miller, Wednesfield "Y mae eich medd. yginiaethau wedi rhoddi poll boddlonrwydd yn y gy. asydosaotli, ac mai amry w 0 fynghwamerwdyusiaisd yn nchel «« Mother Soigol'a .Syrup," Wm. Flower, B"Ie. Nid yw yn arferiad gentf i gymeadwyo DDrhyw fedctt?iniMth (rciatewl i it B,{hw?mer)mt(). M wa ?ohoHou un"l ohono bjo amspr y mae g.?yftm da l w ddyweyd ?u Mother 8eiW am gofvlir iu i, mr P. S. B ,? ud, H,joton BMaett:—" Tr w? w; cyf?fod -e achosion b'lDOO 0 iacha.d trw w 1  ?-' gymaraiwyo ig1yl1il:11'fho G. H, White, 29, CO?Qmemial-atreet. Molllltign Agh GaU",£ yo b,rsollol úY.\to i deil' do°nnD Ash: "Y-Uo i deilyagd.,A it, J. F??r Kjubtu-v, M P,8,.   ??Wr6M am :— Y r wyf wadi cvme?fi'?c''? ')?,°I' Gwrecø ? -r.hro&.j "?? 01,  ?f?M??Mt I!i ¡)lr)odm to .H t ?heMt. ,0 del'.y¡¡g'10;0

AMDDIFFYNIAD YR E&LWTFS- I (Parhad o'r Rhifyn diioeddaf.) I 9 "Kid oedi gau y Pab, cyn y Diwygiad, imbyw uchafl wth yn Lloegr. Sis gallai arfcr av&rdol eglwvs'u ond trwy gandíkl y Gorou y mae ymn bwnc i'w ddadlou fel miter o hanes- vddiaeth,yn nghylch graddau uchaflaoth y Pab, oild aid yaym yn gwelo i fod cvmtiut o bwys ynddo mewn oysylltiad a'r mater dan sylw. Beth bynag oedd gtaddau u y Pab, yr oedi y S,\es.m, a'r Cy Dry hefyd, yu Babyddion rhouc yn eu def- odau .'11 credo, ac un o eithyglw ffydd y Pnbvdd- ion eydd vedi proft yn IloA beryglue i'r ornedd ar lawer ahinr.r ydoedd ymostyngiad yebryd i aw- dnrdoi y Pab. Nid ) dym yn gwoltd fod lWwcr o werth myned i ddnleu y pwac hwa yn mhellach arbynobryd. Nid yw o gymaint o bwya pa 1 ■ vr oedd y Pab, na pha beth oed4 ei barthynas &'r Ooron, tra yr oedd y bobl yn Babydlol hollol a'r panadur oedd yn Swisgi,r goron moi Bibyddol a OWTthttU. 10. "Ni sefydlwyd on eglwyø newydd yn Lloegr ya amser y Diwygiad." GWIJUr fod ymi awydd mawr i dial i fyny unol- iaoih yr eglwys, ar y tir, o boaibl, mai Eglwys Loegr ydoedd cyn hyny, ao Eglwys Loegr wedi hyny. Y mac yn de'oyg yr a deitr t Hani yr VUL aewid cryn lawer irni-ei boi yn oglwyø oferfcoel- 118 a Phabyddol cya hyny, ac yn Eglwya Brotcetan- vidd wedi hyuy. Nowidiodd gryn lawer ar ei gweinidogion. Tidld nifer dda ymaith am na chydsynieut a'r diwygiad, a newldhdd cryn lawer hd) d eu credo yu hytrach na caolli eubywioliaeth- an. I'r cyftredin ohonoai ymddengys 7 cyfnewid- ied yn gymaint a phe selydtid oglwys newydtl yu y wlad, ond y mae yr ysgrifenydd yn awyddus i ddal mai yr un egiwys oecld o hyd. 11. "Nifu, gan hyuy, ynycyfnod hwnw unrhyw drosglwyddiad o eiddo eglwysig o Eglwyj Khufaiu I Extwye Loegr." Wei, ni ddywedwn fod unrhyw drosglwyddiad, rate, os mwy Nxidlongar vw hyny: ond fe newid- iwyd y telerau ar ba rai y delid yr eiddo eryx lamor-cyn hyny yr oedd yn thaid cydffurflo i'r gwasanacth a'r Brfeiion Pabaidd—wedi hyny yr oedd yn rhaid ymarfer yn, Biotestanaidd. Y mae wian wedi on gl\dfoc\ mewn plwyfydd i ranu bara i'r tlaclion, dyna'r te!erau ar b" un y rhoddir liwynt yn llaw y wardenioid, ond y mae yn bur debyg y bydd i'r Llywodraeth bresenol yn y mefsur addyag ganolraddol orchymyn i'r cyfryw aiiau gael ea atfuyddio at yug Aiou felly. Gall ein cyf. oilliou ddywe/d y pryd hwnw, os ruyuant, na bydd yao u irhyw drosglwyddiad o'r eiddo, ond yn unig sewid teleiau ei ddelnyddiad Lid y w o lawer o bwys genym beth rydd yr eaw a raduir arno, ond I diau y bydd y cyfnewidiad, ar bi enw bynag 7 gelwir ct, jn.ormod gau ein cyfcilliou ei oddef ya dawcl mewn llawer man. Y pwnc yw, fod y Llyw. odiaethyUD.yddi.vuUairiyrVII w,dinewidytel. erau ar ba rai y deioyddi t jr arian—ac iidyw yr Eølwyswyr P/otestanaidd yn amheu nad gweddus ftdd gwueyd hyny, ooide buatiai yr Eglwys yn Babjddol eto-se 03 gweddus oedd gwneyd hyny y pryd hwnw, gall mai gwedlus yn awr eto yw newid y telerau a'll defnyddio at rhywbeth oiall leblaw cynal personiaid—dynVr cwbl. 12. "Ond trosglwyddwyd llawer iawn o gyfoeth eglwysig i ddwylaw HofgjJ, lie y mae )n aroa hyd y dvdd hwn." Mse hyn yn wir iawn. Yr ceddyri$Iwys weal llyncu idiii ei bun, drwy amryw loddion na byddai yn fanners ynom efallii eu henwi oil yma, Vmaint o "eiddo v dO.fmas nes oedd wed I dyfo-i Sn b(?ryglus i'r Wladwriaeth, a thybiodd yn r riodal gymeryd cryn swm oddi ami. Yr oedd y rbaa fwyt, o Dod yr oil, or rhai a"u di"U,.i ant yn feibion ffyddlon i'r Fglwys Lin Gatholig, •c J mae eu di»gyn> ddion felly oto,ac os nad yw yr ICglwys yn teimlo ar ei chalon i ddadleu ei hawl a hwynt amidano, nid yw o gymaiut pwys genym ni ymyrusth yn y cw eryl. Nid yw yn goxphwys uriioDi ni chwaith ainddiffyn Harri am yr hyn a wnaeth, ond y mae yn je"¡g nad oeid neb yn meddwl nad oedd giuddo ef a'r Sensdd hawl i woeyd yr hyn a wnaith, obleg d pwnaed y ewhl diwy ddeddfau Seneddol. Ac wedi yr holl gnoiiio ydywedir fu ar yr Eglwyø druan, nidywyn rhyw d'awd lawn eto tra yn cadw meldiant o werth chwo* miliwn obunnau yn fl/nydJol. 13. "Y mae agos yr oil o'r cyfoeth fy Id yn aw, yn meddiant Eglwys I.oesr wedi ei roadi iddi cyn jgoreagyniad Ncrmanaidd, neular 01.y Diwyg- iø." Wel, bcth os filly ? Os yr un Fgtwys ydoedd o hyd, nid pa bryd y cafodd yr eiddo yw y pwnc, 4Dd yn mha ddull. Do, cafodd grjn dipyn, ma t yn debyg, o 8es i oes, ae y mae rai o'r ewyllysiau sydd ar gael yn dangos am bi beth y cafodd ef- eef am weddio i dynu eueidiau y rhoddwyr o'r pordan, a'r cjffolyb bethau, ac y mae yr Eglwys at's oeaoedd wedi esgeuluso cadw'r telerau, ac felly wedi colli bawl i'r eiddo. Tit lied beryglua i amdditiynwyr yr Eglwys yw myned i olrhain haoes yr eiddo llawn gweU fyddai iddynt ei gy- jneryd yn ddystaw lely mae, a dangos eu bod yn gwneyd rhywbeth tuilwng am dano. Uaoliaeth yr Eglwys, fel Y RWE-lir, yw un pwnc mewr a amddiffynir. Y Mae yr Eg'vyii wadi bod yn Babyddol, a dadicua yr Uchel- gglwyswyr mai yr un ydyw eto, ac mai f-lly y dy!ai fod, lie felly y gwns amddiffynwyr yr Eglwys yn y traethodyn hwn. Y mae yr Kglwys wedi bod yn llosgi ac yn Ulldd y merthyron, a'r un ydyw eto medd y tgeethodyn, ac y mae llawer o broflon i'w ciel ar hird ailed y wlad mai yr UI1 yw ei byebryd-jr Imasai yn Uadd a liosvi Ymneillduwyt eto pe bnaaai yn gallu. Yn lie bod yn oleuni i oleuo y oenedloedd, y mae wedi gefyll yn eibyn pob rhyddid,a diwyg'ad,« manteision i'r bobl arhydyr wioedd, a'r an ydyw eto, medd el hamddiffynwyr, BWyr y Olmrr tCld llnwer iawn o wir yn hyn. Ceisiodd Hani yr VIII leI gwella a'i newid, a thyb. iwyd ata enyd ei fod wedi llwydd?, ond yr oedd ei Jiyuddygiadaa ar hyd yr oesoodd yn bradychn ed bunoliaeth, ac yn awr dadleuir mai yr un ydyw; aid yw ond yr "hen Jury" wedi ei chribo a'i larwalo a thocio tipyn archynffon—yr un un ydyw « hyd, yn eglwya erlcdigaethus, gul, a goithryin- U8, 80 nid oes yn awr ond coisio bath a wnai y Dadgysylltiad iddi, 8C y mae yn dra thebyg pe yr elei dan yr oruchwyliaeth hono y cafiii el "hail eai," a cbredwn mai nid o II had llygredlg." It. '*Math o rent wedi ei osod o'r neiltdu yw y degwm, ac ni fu y meistr tir na'r tenant erioed yn berchen arno (Sir Qwtge Oornewall Lwis). Nid yw y meistr tir na'r tenBut yn ei dlllu felly o'u pooedau eu huuaio. Yr oedd eu heiddo yn ddar- oatysgodig i'r degwm. Ni fu erioed yn perthyn iddynt hwy." Buaiem yn hoffi i'r tenantiaid Cymreig ddyweyd o boccd pwy y maent hwy yn ei dalu. Buasai yn gyiur mawr iddyct wybod ei fod i ddyfod o booed Bywun arall; oud y mae eu profiad yn dy weyd tel araU. Owyddom fod y tiroedd yn ddarostyngedig iddo er's oesoedd lawer cyn geni neb sydd yn fyw, no y mae yr anghyflawnder wedi parbau digon bellach i gyfreithloni el pymud. Ond nid yw y paragraph uchod ond osgii y gwir gwestiwn, Pa fodd y tarddodd ? Ac DId oes ond un atebiad i'r cweatiwn, mai deddfan Saneddol a'! gwnaeth ya ddegwm Rorfodol, 80 nid dim arall. 0 ba le arall 3 tarddodd f Profer byny. Y mae y deddfau a'i awaaeth yn ddigon amlwg, a phaley mae y mawf ounirhywffynuonellarall? Ond y mae yn bod yn 4heth orfodol, ac nid oes eI. eieien yn awr. Y mae yr ErIwj* gyfoethocaf yu y wlad, aodd yn meddu cynifer o fetbion flsddlon, pmlluog 'does boaibl yn alluog i eef/11 ar ei throed ei ban. Y mae enwadau bycbain tlodion Ynl eilldaolyn gwneyd hyn, se yn iact gail yr Eglwys oreu, E jlwyg Apostolaidd, yn ateddu y fath haues a heaaflaeth, yn meddu cyf- andretn mor ragoiii), ga'l yr Eghrys yma gynal ei hon heb h lp na degwm ni chyfraith. Pwy yw y bobl hyny sydd yn dyweyd nas gall ? Yr ydym si yn credu ynddi y Rail ao y gwnaiff, and rhyw ambell Roegyn sydd ya cymeryd arno ei ^aatadiffyn er UlWrn toPJo o enw iddo ei hnn sydd 711 dyweyd yn groes i hyny. Uadewch cwi cAiwareu teg iddi dreio—tynweh yr hnalau sydd am dani, gadewch iddi anadlu awyr rhyddid ac yraarfcr nerth n gewynau A hi aymddysgleiria yn llawer thagorach nig un o'r enw.vdau sydd meavs and"erdm." Tiym, yt ydym ni yn credu ynddi ac oherwydd hyny am roddi i-tdt chwareit U-a, a tbynu oddi ar ei chymeriad ardderchog yr holl 1S" taeniau y mae byaedd allu j Uywodraeth Wedi en xbod. i arno, a phwy sydd am ein Uaddias ? Onid (elynion ydynt sydd yn llechu dan 01 baden er mwyn cael byw yn fifti ar ddiogi neu rhywbeth tabyg. yn proffesu bad yn feibion iddi, ond yn en Kwaith a'u har.ierion yn ei brad,cha P Rhodder i'r hen Eglwys chwareu teg, a gwareder hi rhag ct blant ai ban sydd yn!ei dynoethi mor ye?ter. mw, fe ddaw vn itkydd? a densys aY pryd hwnw beth a all wceyd. P»TSWA.

ENW0S10N YR OES. I.—WILLIAM BWAET GLADSTONE. Y mae yn sicr nad oes yr un enw mor wybyddus air enw y gwr uchod yn y wlad hon ar hyn o bryd. Y mae yn sicr hefyd nad oes yr un gwr ag y mae eymaint o wabaniaeth barn yn ei gylch. Y mae un dosbartk o ddynion yn wastad yn ei foli fel ymgorphoriad perffaith o'r oil sydd ya ar. uehel a da yn y natur ddynol, tra y mao dosbarth arall yr un mor wastad yn oi goblu a'i gaa'aau fel gwreiddyn pob drygioni. Y mae yn dliumheuol fod y mwyafrif o lawer o drigoliou y ddaear hon yn ystyried Mr Gladstone fel dyn ponaf oi oes,ac yn ddiddadl y mae hyn fn wirionedd. Nid awn i ddyweyd mii Mr Gladstone ydyw y gwladweinydd goreu a welodd yr oes hon, nac yehwaith mai efe ydyw areithydd goreu yr oes; ond dy- wedwa yn ddibetrus mai efe ydyw y dyn mwyaf a welodd yr oes, neu efallai y gaorif brasenol. Fe ddywed rhai,ac yr ydym braidd yn tuedlu i fod o'r un farn a hwy, y dylid rhestru y gwr a gyfrifir yn wr penaf yr oes oleuediga diwylliedig hon fel y dyn mwyaf a welodd y byd erioed. Os addetwn hyn, yna, debygom, y true Gladstone yn sefyll fel y dyn mwyaf mewn unrhyw oes. Efallai fod hynyna yn myued yn rhy bell, ond eto y mae yu sicr o fod yn wir, os y ceir dyu mor wir fawr ag i fod yn uwch o'i ysgwyddau i fyny na'i holl gyfojdion mewn oes mor war- eiddedig a'r oes brcsanol-y mae yn sicr o fod yn wir, meddwn, y deil y cyfryw ddyn bwvs cymhariaeth ag unrhyw wr mawr arall. Ond beth bynag am hyn, fe saif Glad- stono allan mewn hanesyddiaeth fel un o sfir dysgleiriaf yr oesoedd. Pin yr edrychwn ar gymeriad Mr Glad- stone fel gwladweinydd,gallwn nodi dau neu dribeth bynag, ag sydd yn sefyll uwchlaw iddo yn yr ystyr yma. Y mae llawer yn tu- eidu i restru Beaconsfield o flaen Mr Glad- stone fel gwladweinydd; ac er nas gallwn am foment deimlo yr un edmygedd tuagat gymeriad Beaconsfield ag at gymeriad Gladstone, y mae yn rhaid i ni addef fod mwy o tact, a mwy o'r elfen ag sydd yn sier. hau llwyddiant mewn gwladweinydd, i'w gwoled yn mheraon y blaenaf nag yn yr olaf. Where he a worse maD, he would make a better statesman." Dyna ddedfryd Vanity Fair am Mr Glad- stone, a gofiius genym orfod addef fod hyn- yna yn rhanol, os nad yn hollol, yn wir. Y mae yu lfaith fod ansawdd wleidyddol y deyrnas hon ar hyn o bryd yn gyfryw ag i rwystro dyn hollol gydwybodol a moesol i gyrhaedd llwyddiant mawr fel gwladwein- ydd. Yn awr y mae Mr Gladstone mor gydwybodol, a mor selog dros yr hyn sydd wir ac uniawD, fel ag i fod yn ami ei hunaa y rhwystr peuaf i'w ddyrchafiad fel gwlad- weinydd. Bai y gyfundrefn breseno), wrth gwrs ydyw hyn; ac y mae ymddygiad Mr G ladstone ynngwyneDygyfunarein non yn es- iampl deilwng o onestrwydd perffaith, ac yn glod iddo of, yr hwa n garai fethu mewn wneuthur uniondeb yn hytraoh na llwyddo mown wneuthur camwedd. Fe ddywedir am Mr Gladstone ei fod wedi llwyddo i gyrhaedd y rit3 uchaf fel gwladweinydd ar ei waethaf ci hun, ac hefyd yn nannedd y gyfundrefn wleidyddol sydd yn ffynu yn y deyrnas hon. Y mae yn ffaith nodedig nad ydoedd prif wladweinwyr j deyrnas ,tion, fel rheol, yn ddynion hollol wyneb agored a chydwybotlol, ao fe ddywedir mai i'r elfen hon yu eu cymeriad y mae en perffaith lwyddiant i'w briodoli. Er gwaethaf hyn,y mae Gladstone, drwy nerth gallu digymhar, a chymeriad difrychowdly i, wedi cyrhaedd pen yr ysgol; ac er y gellir nodi dau neu dri a gyrhaeddaBant lwyddiant mwy, eto y mae yn stfyll ar ei ben ei hun fel ygweinid- og galluoosf a'r mwyaf cydwybodol a fu eriood yn ngwasanaeth y deyrnas. Fel areithydd y mae Gladstone yn ddi- ddadl yn ail i Bright. Y mae amryw 0 areithiau goren Bright yn uweh mewn tcilyngdod na'r eiddo Gladstone, a gellir nodi an neu ddwy o areithiau ychydig o wyr ereill, megys Chatham, Sheridan, Curran, &c., ag sydd yn rhagori arareithiau MrGlad- stoue ond gellir dadgan yn ddibetrus na wnafth areithydd erioed agos gymaint o treithian da. Fe glywir am ami i geflfyl yn curo dim a wnaed erioed mewn dwy neu dair o redegfeydd,ond efallai yn colli mewn amryw o ymdrechfeydd dilynol; ond fe glywir hafyd am geyl nad ydyw, efallai, wedi profi ei hun yn gyflym. ach na'r un ceffyl arall, ond eto wedi enill mwy o rtdegfeydd na'r un ceffyl erioed. Fel yma y mae gyda Mr Gladstone. Y mae ef yr ua o hyd yn ei areithiau, bob amser yn dda-weithiau yn ardderchog, ond byth yn sych a diafael; ac y mae wedi llefara mwy o areithiau gwych na'r un areithydd arall mown cof. Eto y mae yn aros yn ffaith fod Mr Gladstone fel platform orator islaw Gongh a Bright, ao ychydig ereill a allasem enwi; ni chyraeddodd ef etioed y ris nehaf fel areithydd o flaen tyrfa. Yma y mae Mr Bright yn ei elfen; y mae yr olwg ar y miloedd pobl a all fod o'i flaen yn cynhyrfu ei natur i'w gwaelodioo, ao y mae yr byawdledd brwd a swynol yn dylifo yn ddi- dor o'i enau. Ond yn y Senedd ni welwyd erioed gyffelyb i Mr Gladstone. Efe ydyw yr areithydd Seneddol goren a groesodd drothwy Sant Stephan. Yma ymae efe yn ei elfen. Swa y frwydr sydd yn cynhyrfu ei natur ef, a pho agosaf y bo'r frwydr mwyaf brwd a chynhyrfus y cynydda. A phan y bydd Gladstone ar ei oren, gwae y gwrthwyneb- ydd anffortunns a all enyn ei ddigllonedd. Y mae ami i aftlod beiddgar a fentrodd dafla gair li mewn yn nn o areiihi <u Mr Glad- stone wadi derbyn triniaeth a'i gyrodd i gysgol a dinodedd am ei oes. Hyd yn nod pe byddai i aelod anffortunus roddi math o tronial cheer, fel y byddys yn dyweyd, y mao yo ami ya cael ei hua yn wrthddrych iilmgeil lym y Prif-weinidog- Pentyrir brawddeg ar ot brawddeg gyda chyflymdra digyifelyb, a'r oil yn llwythog o'r iaith a'r sarcasm mwyaf miniog, ar ban y bodyn an- ffodus, nes o'r diwedd y mae yn cael ei hun yu wrthddrych gwawd yr holl dy. Y mae yn B;cr na ehlywyd cyffelyb Mr Gladstone yn Nhy y Cyffredin er amser Pitt. Y mae ei lais melfedaidd, soniarus, yr hyawdledd didor, yr iaith goeth a chlasurol, y dawn grvruus, a'r gallu ymresytniadol diail, oil yn ei wneyd yn areithydd Seneddol a gellir ei osod allan fel esiampl deilwng i'r oesau a AM. Fel Canghellydd y Trysorlys y cyrhaedd- od Mr Gladstone ei lwyddiant mwyaf fel gwladweinydd, ac ystyrir ef gan bob plaid fol y cytnhwyeaf a fu yn llanw y swydd bon o'r dechreuad. Cyn y tymbor y bu Mr Glads'oue yn y swydd aiferid edrych ar ajarth v Canghellydd pan ya dadlenn y Budget fel un o bethan sychaf v Senedd- dymhor. Ond pan gymerodd Mr Gladstone aftsel yn ei swydd yr oeld vn trin ei bwnc mor ddeheuig fel y cyfrifir Gladstone's Budget spree4 hyd y dydd hwn yn un o betfmu iforeu y Senedd. "BIJ lent a charm to jiyure8 "m,3ddai un ysgrifenydd, a gwisg- odd y mIIylion sych yn nglyn a chyfrifon y I Trysorlys a gwisg awynol a deniadoL Gallai y country squire mwyaf pendew yn y ty I ddeall heb drafferth yr holl gyfrifon a ddygid i sylw pan y byddent yn cttel eu trin gan law ryfedd y gwr mawr hwn. W. L. J. (Tw harhau.) [ Gyda phleser vrydym yn gwahodd sylw ein dar- lienwyr at yr ysgrif uchod-y gyataf o gytras sydd wodi eu haddaw gau lenor ieaauc addjwol o Fou.-GOL ]

MATHEW AKNULU VFL AMERICA- I Pel y oanlyn yr ysgrifana gohebydd o Princeton I i'r Drych :-Ar yr 20ted cyflsol, cawaim yr hyf- rydwch o wraadsw darlith ar Lenyddiaeth aGwydd- iaut. can MAthew Arnold. Gan fod yr awdwryn onwoia'r testya yn ddyddoyol, ae bety d yu dy [ad o'r Hon Fyd, yr oeddym yn dyegwjl llawer oidi wrtho, a ohafodd ein dysgwyliadau, mown rhrfn, eu llanw. Dyn o ymddaugoaiad hynod yw Mr Arnold; mie rhywbeth hyd yn nod yn ei ym. ddangosiad allaaol yn tynu sylw ao yn cynyichu dyddordeb, edmygedd, a math o gywreinrwydd Ymddangosai ya wylaidd a woesgar, a gollid meddwt fod y gynulleidfa fawr oedd yn ei wrau- do yn teimlo fod ynddo rinweddau oedd yn hawlio gwarcgaeth. • Mae ei ddull o aiarad hefyd yn hynod. Siarada yn hollol ddidaro (fel y dywedii yn yr Hen Wlad) a diymdrech, mor gaitrefol a phe buasai ar yr aelwyd gartref, heb ddim ymgnia at ddim byd mawr, arddunol, dwfn, neu arabeidus. Darfu iddo gracio jokt ddwywaith neu dair, ond nid oeddynt yn neillduol o wreiddiol a gogloisiol. Gallesid yn hawdd gasglu digon o ras atiliola dif- rifol i wrthsefyll yr oil yn hawdd. Oydnabyddir Mr Arnold yn ysgolor gwych a beirniad craffi, ond nid oedd dim yn y ddarlith hon o'i eiddo a fuasai yn peri i neb dybied ei fod nwchlaw y cy- ffredin. Yr oedd yn ei arddull a'i feidyliau yn goeth, ond nid oedd yn dangoa ond ychydi? 0 wreiddioldeb a neith meddwl. Sylwai ar werth cymharol llenyddiasth a-gwydd. oniaeth fel testynau efrvdiaeth a chytryugau diwylliad a dadblygiad meddyliau. Wrth gwrs, rhoddai ef y flaenoiiaeth i lenyddiaeth, wrth yr hyn y golygai yn benaf gwybedaeth glasarol. Dywedai mai buddiol cael ychydig wybodaeth wyddonol, ac nad oead deall cyfansaddiad wy, a'r gwahanol sefylltaoedd o ddadblygiad yr oedd y oyw yo myned drwyddynt, yn beth i'w ddirmygu, ond yn hytrach i'w chwesych. Ond honai m"i mewn llenyddiaethyroedd y wybodaeth aruchelaf I'w chael. Dywedai fod llenyddiaeth yn cyfarfod yn fwy llwyr y syniad am y prydferth a'r rhin. weddol sydd yn y natur ddynol, ac yn rhoddi mwy o ymarferiad i'n te.mladau. Ciraaem gsel gwybod beth yw dylanwad gwahanlaethol gwyddoniaeth a llenyddiaeth ar y meddwl, a pha an yw y diwyll- iant goreu, a'r cryfhad mwyaf i'r galluoedd meddyliol, llenyddiaeth yi.te gwyddiaut, a pha beth yw manteision y naill a'r llall. Dysgwyliem gael goleuni ar y pynciau dyrys hyn, y rhai sydd yn destynau dadl ac ymchwil ya myeg dysgedig- ion; ond rhaid addef mai ychydig a gawsom gan Mr Arnold. Os dymunai y Oymro, yn ei lsith ei hun, gael traethiad llawer dyfaach a gallnocach nag a gaw- som niganMr Arnold ary pynciau hyn, darllened yr erthygl ar Lenyddiaeth a Gwyddiant, yn Nhraethodau Dr Edwards, am yr hwn, gyda llaw, y dywedodd Dr McOosh yu ein clyw unwaith, "He is a very famous man." Wrth gwrs mae pob Oymro yn gwybod hyn, and nid yw yn ddim. niweid i ni wybod out mae ein dynion mawr yu sefyll yu marn cenedloedd ereill.