Y Genedl Gymreig

LLYS MANDYLEDION PORTHAETHWY. Yn y llys hwn, ddydd Mawrth, gerbren Syr Horatio Lloyd, barnwr, gwrandawyd yo mhellaoh achos Ebenezer Owen, Llangefni, yr hwn a bawliai 4p 149 oddiar David Owen, Postoffice, Llandegfan, am waith saer maen tai newyddion a adeiledid gan y di- ffynydd fel contractor, Gjlwyd ar Mr R. G. Thomas, cynllunydd, Portha.etbwy, i brofi nad oedd y gwaith wedi ei wneyd mewn dull tePwcg, ao o gatilyniad rbodd- wyd dyfarniad o blaid y diffyoydd. Ym- ddangosai Mr Gray dros yr erlynydd a Mr Thornton Jones dros y diffynydd. -Al)eliodd Mr T. R. Evans ar fod i Owen Thomas, Wiston-street, Caergybi, gael talu ei ddyled- ion, sef 20p 12d, yn fisol. Hyebysid na enillai y dyledwr ond 16s yr wythnos; Caniatawyd y cais, a gorchyujynwyd i Thomas datu 6s yn y mis.—Gwysid Thomas Hughes, Beaumaris, gan Pater Williams, o'r nn lie, am ardreth iard. Mr Thornton Jones a gynrychiolai yr erlynydd, yn mhlaid yr hwn y dyfarnwyd, tra yr ymddangosai Mr Laurie dros y diffynydd. Hawliai Henry Griffith, Fferm Rbosgerig, Llanddan- ielfab, iawn oddiar Robert Jones, a'i fam, Laara Jones, Cwrdu Bach, o'r an ardal, am drespas. Y gwyn ydoedd fod y diffynydd- ion yn cymeryd troliau ar hyd tir yr erlyn- ydd, ae wedi hyny i ffordd breifat a arweiniai i'r brif-ffordd. Gwadai y diffynyddion fod gan yr erlynydd bawl gyfangwbl i'r ffordd, yr hon oedd wedi cael ei defoyddio gan y eyboedd er cyn cof. Darfu i barnwr roi ei ddyfurniad yo ffafr y diffynyddion, a Itbrwy hyuy sefydlu hawl y plwyfolion i't ffordd Ymddangosai Mr Haw Rowland dros yr erlynydd, a Mr Thornton Jones dros y diffyo yddion. ■_

I GWRTHOD TALU TRETH YR INCWM. Am i Edward Cope, gWDAuthnrwr lace, Nottingham, wrthod tal ei dreth yr incwm, gwarthwyd swm mawr o'i eiddo gan awdur- dodan y Cyllid Mewnol i gyfarfod y goryn- on. Yr oedd lluaws o'r masnichwyr lleol ac eraill yn biesenol, y rhai a ddioleb9sc4iat yn gyhoeddus i Mr Copj am Wiieyd fel y gwnaeth. I

FIGO DYN I FARWOL- -AETH GAN WENYN. Cynbaliwyd trengholiad ddydd lau yn Beaucham, yn ymyl Taunton, ar gnrpb dytf o'r enw Sull, a bigwyd i farwolacth wrth ymwnoyd a cbychiad o wenyn. Rhuthrodd un o'r gwenyn t'w wynEob Be wrtb ei shnro i ffivrdd camosododd y ftualin a orchuddiai ei ban, Be aeth tair o wenyn i'w enau gan bigo ei wddf mor enbyd fel y bu farw mewn Hili D phum' muoyd, Ar ol i'r, dyn farw cymerwyd un wenynen fyw o'i enan,

——— ♦ m ♦ ESGEULUSO PLANT YN GYWILYDDUS. Yn Brentford, ddydd lau, cafodd Mr Hamentoo, a ysgarwyd oddiwrth ei gwr, ei ripiJfrj'du i dp; mill 0 8An;b"uhid, Rm esgau- lusr) ei cbwe' plentyn, Yr oeddynt brnn yn noeth ac yn dew o bryfed. Nid oedd yr llll tamaid o fwyd yn y ty. Yr oedd plentvn cloff yn Rorwedd mewn ben focs wyau. Yr oedd y lie yn ddychrynllyd o fudr; ac mewn un o'r mattresm cafodd yr heddgeidwaid 45 o P'lW" tickets.

BONEDDIGESAU RHYDD- FRYDOL BWRDEISDREFI ARFON. AREITHIAU GAN MEISTRI J. BRYN I ROBERTS, A.S., A LLOYD GEORGE, A.S., YN MANGOR. Crybwyllasoaa ychydig amser yn ol am ffurfiad Cymdeithas Ryddfrydol y bonedd- igeeau yn oglyn fi bwrdeisdrefi Arfon ac er mor ddiweddar y cychwynwyd y symudiad, da genyra welM eigfod yn myned yn mlaen yn llwyddianus. Hyd yn hyn, nid yw y gymdeithas yn ymestyn end dros Gaernarfon a Bangor. Agorwyd adran y dref olaf a enwyd mewn cyfarfod eyhoeddus a gymerodd le yn y Penrhyn Hall. noe Fercher diweddaf, o dan lywyddiaeth Mr T. P. L»wis, A.S Daeth cynulliad lluosog yn ngbyd, yn gynwysedig gan mwyaf o fooeddigesao, yr byn oedd yn ffaith arwyddocaol eu bod yo teimlo dyddordeb In eu cymdeithas lie wydd. Y cadeirydd, wrth agor y gweithrediadau, a goleddai obeithion cryfion y byddai yr hawl i bleidleisio wedi ei estyn i fetched iyn pen llawer o amser. Cynygiodd y Parch M. O. Evans bender- fyciad yn condemnio gwaith y Llywodraeth yn gwahardd cynhaliad y cyfarfod yn Tip- perary Newydd, yn nghyda'u hymdrech i wthio trwy y Senedd y meaur er rhoddi iawn i dafarnwyr, a hyny yn erbyn dymun- iad y bobl. Mr Bryn Roberts, A.S, a eiliodd y pen- derfyniad. Yn ystod araeth for, llongyf- archodd y booediigesau ar eu gwaith yn cychwyn symudiad mor ddaiouus, yr hwn a fuasai yn sicr o gario dylanwad mawr mewn etholiadau dyfodoi. Hyd yn hyn yr oedd y Rh> ddfrydwyr wedi dibynu gormod am eu llwyddiant ar gyfarfodydd cyboeddus, a rhy fychan ar ganfosio; end trwy gymhoHh cymdeithas o'r fath hon gallai y boneddig- esau roddi cymhorth gwerthfawr yn y eyf- eiriad olaf a enwyd. Siaradodd Mt Robeits yn gryf yn erbyn ymddygiad y IJywodraeth yn y ddau achos yr ymdfiniai f pendirfyn- iad A hwy. Wedi pasio y penderfyniad, cynygiodd Mr John Price un arall yn datgan boddhad y cyfarfod fod cymdeithas o'r fath hon wedi ei sefydlu, ac yn hyderu y byddai yn gyn- orthwy i wasgar egwyddotion Rhyddfrydol ac i gadw cynrychiolaeth y bwrdeisdrefi yn nwylaw y Rhyddfrydwyr. Daillenodd Mr Price adroddiad a barotowyd yn daogos fod nifer yr aelodau eisoes yn 290. Y llywydd lleol ydoedd Mrs Edward Jones, Brynteg. terrace; gyda Mrs M. 0. Evans, a Mrs Simuel Hughes, fel is lywyddion; tra. y gwasanaethai Mrs E. 0. Priet fel ysgrifen- yddes a Mrs Henry Lowis fel trysoryddes. Hefyd, darllenwyd llythyr dyddorol oddi- wrth Mrp Acland,"priod Mr A. H. D. Acland, A.S., yr hon sydd yn garedig wedi cydsynio i dderbyn y swydd o lywydd anrhydeddus y gymdeithas. Dangcsii Mrs Acland fod maes mawr o defoyddioldeb yn agored i gym- deithas o'r fath hen yn y bwrdeisdrefi. Amcan. y gymdeithas fyddai ffurfio corph unol, eryf ae egniol o weithwyr Rbydd- frydol er dal i fyny y rhai hyny a deimlent ddyddordeb yn llwyddiant Rbyddfrydiaetb, ac nid dilya yn llwybrau anheilwog Cyngh- rair y Frialleu. Mawr ydoedd y gwaith ag oedd yn galw am cael ei gyflawni, ac yn mhlitb pethan eraill safai y eweati wn o gyd- rftddoldeb crefyddol yn mhell ar y blaen. Eiliwyd y penderfyniad gan Mrs Byles, Bradford (cynrychiolydd Cymdeithas Rydd- frydol y Boneddigesau), yr hon a wnaeth araeth hyawdl ac alloog. Cyfeiriodd at ardderchogrwydd y fuddtigoliaeth ddi- weddaf yn y bwrdeisdrefi. Pan oedd hi a thyrfa o Ryddfrydwyr eraill yn agor Tip- perary Newydd, dyfalent pa fath neges a aofonai bwrdeisdrefi Arfon iddynt; a phan y derbyoiasant y newydd fed y bwrdeis- drefi wedi profi yn ffyddlon i achos rhyddia a chyfiawnder, anhawdd ydoedd iMi hi ddesgrifio yr effaith drydanol a gafodd hyny (cymeradwyaeth). Pasiwyd y penderfyniad. Mr J. Evan Roberts a gynygiodd, "Fod y eyfarfod hwn yn HocgyfarchMr D. Hoyd Gaorge, A,S., ar ei lwyddiant yn yr etholiad diweddar yn ngwyneb y rhwystrau y For- fodwyd ef en cyfarfod, ac yn galw ar y gwahanol fwtdeisdrefi i roddi pob ynadrech ar waith i gadw y blaid mewn cyflwr effeith- iolyn y dyfodol." Eiliwyd gan Mr T. C. Lewis: ao wedi ei basio yn nghanol cymeradwyaetb, anerch- odd Mr D. Lloyd George y cyfarfod, a ehafodd yr aelod leuanc dderbyniad croes- aw us. Dywedodd ei bod yn awr yn rhy hwyr i ddadlen y cwestiwn pa un a ddylai merched gymeryd rhan mewn gwleidydd- iaath, oblegid yr oedd y Toriaid eisoes wedi cychwyn yu y cyfeiriad hwn. Ond yr oedd gan y gymdeithas a sefydlid y noswaith bono arf nas gwyddai y Toriaid ddim am dano, sef achos cyfiawn (cymeradwyaeth). Gallasai y boneddigesau wneyd gwaith pwysig mewn cael allan y personau hyny ag oeddynt hob roddi claims priodol i mewn am bleidleisiau, tra yr oeda ganafiyat. atw. iddynt. Pan y cofid Dad oedd y mwyafrlf Rhyddfrydol ya yr etholiad diwi ddaf end 18. gellid dibynn y byddai i Ir Toriaid droi pob careg ya yr etholiad Desaf. N Id n nnlg emfodwyd y Rhyddfrydwyr I droi ill..frif I) 136 i fwyafrif, end eoillasant hefyJ y 200 pleidleisiau eg yr ymffrostiai y Toriaid eu bod hwy wedi en benill ar yr etholrestr vn y llysoedd. diweddaf (cymeridwyaeth). Erbyo yr etholiad nesaf! gwaith y Rhydd- frydwyr ydoedd cyfnewid y 200 pleidleisiau hyn o eiddo y Toriaid yn enill o 200 i'r Rhyddfrydwyr ar yr etholfestr nesaf (cym eradwyaetb). Tetfyaodd Mr George trwy I gynyg pleidla's o ddiolchgarwch i'r cadeir- I ydd a Mrs Bylee, yr hon o basiwyd. OWDaed yn hysbys fod Mr W. O'Brien, A.S., a Mr Asq -.th, A.S., wadi addaw an- erch cyfarfod yn Maogor yn ystod yr I Hydref. I

PETHAU YW GWhLLA I YN Y DE A'R GOGLEDD. Anwyl Syr.-T-im-^f yn ddyledawydd arnaf sich hysbysu chwi-hefyd y miloedd sydd yu iyoddef gan y Ddanmodd, N iwraigia, &,o. gm inwOOdlt" y feddyginiueth wertblawr sydd yn nghyrbsedi; pawb syddyn dyoddef, sef y Vie- toline. Yr wvt wo.ii bod yn dyoddef am flyn. yddau gan y ddaijiiodd a phoen yn y pen, ac ni chefais ddim erioed i wuc-d dim l1e8. And I cymtrois ddwy botelaid 0 Victuline, ac y yn bleser o'r m,?yat genyf hyabyM iddynt wne d Hes dirfawr i mi, Byddaf yn teimlo yn  t,,?,i es?l dyweyd am dauo wrth bawb weld yo dyoddeL-Yr eiddoch yn ddiolchgar, Wm. Wilhims, draper, &,c,, Angli n y iHouse, Am- lwch Port. Tarhwedd Sted, 1S89. 34, Castle-street, Dow'ai-i.Taoh. 30, 1889. Anwyl Syr,—By'dwcH yto\ all anfon un ootela'd o'ch Victolino i mi Y mae ynrhagori yn mhell iawn ar ddim ydym ni wedi gael aty "Oluriau y uwe wedi ei bwvpa?u ar eucyfer. Yr oeddym ni weJi treio rb rieth braidd a allasem feddwl {" dano If-all y Doctoriaid a'r Drazgists, oni yn rne'hu eaol 'I in I esid nest mi gael potelaid o'ch V ittoiine bvdenwog chwi, wMli i ni weled yr advpi-ti5ec)ent. yn Dysgedydd y Plant, ac yr y,iYIll yn ni gVIHcadwyo i bawb y pydd yn dyoddei efldi wrth y doluriau y mae eich Victolino wedi oi ddarparu ar er yfer. Byddaf yn ddi ilabgar eto am botelsW Kydi threat ypost. — Vr eitdoch, &:0., John Davies, 34, Caetlo-street, Dowlais. A oes anger; aui bra, f ? 08 oft, an. foner am y rhi sti, ^rgraptiedij; o yet-lythyrac sydd wedi eu derbyn o bob cvfoiriad, ) n tyst iolaethu yn ddibotrus I d VLtoline yn llwyr wella yDdannodd, T:o,NTcnralpia, Gwaew drwv esgyrn y Gwyaob a'r Pen, (i.iies dolurus a chwyddedig, Sec., a'u gwella nid am funyd, one am flynyddoedd. Mae yn myaed dan wraidd y drwg, yn cryfbau y n,?rv", ao yn c1mo yr achos o'r drwg o'r ystumog. rw),?diant anghyffredin a tbrwyadl. Ar werth gan bob Druggist, a rhai Grocerp, am Is lAc, 2s, a 3s 6o yr un; neu drwy'r post oddi wrth y Perohenog M. Howell Jones, A.P.S., High-street, Phar- macy, Towyn, Merioneth.

DAM WAIN" ANGEUOL GYDA CHWCH. Aeth heddgeidwad o'r enw Thomas, o awydd Renfrew, alian mewn cwch bychan yn Greeusball, ddydd Mercber, hefo'i fab a'i ferch. Trodd y eweh, gan adael y tri i ym- ladd am en bywydau yn y dwfr. Gwelwyd y ddamwain ar y lan, a ln»yliwyd dau gwch allan, a llwyddwyd i'w gwarcdu. fln y tad farw yn fuan wed'yr.

BODDIADAU ALAETHUS. Tra yr oed chwach o swyddogkm o'r 1st Foot Guards, yn Potsdam, gydag amryw ft rched ieuaioc, yn hwyiio mewn eweh ar yr Havel, trodd y eweh, ac nis achubwyd ond dan ohonynt. Y m?e trychineb cyffelyb wedi digwydd yn Dantz;g, lie y boddodd saith o be?sor&u.

I EISTEDDFOD GADEIRIOL CLYNNOG. Cynbaliwyd yr Eisteddfod uchod, y LlolI- gWYlI, mewn papell eang a chyfleus yn ardal rarnantus Clyrinog. Gan fod yr hiu moir ffafriol, a Chlyonog yn lie mor atdyniadol, yr oedd cannoedd o ddyeitbriaid yn dylifo i'r pentref yn gynar ar y diwrnod. Ni wel. wyd erioed gynulliadan mor lluosog nagwyl lenyddol mor odidog yn y rhaoan hyn o'r w)ad ag a gafwyd yn yr eisteddfod hon. Yr oedd y bitbell-yr hon a gynwyeai o 1200 i 1800 o bersolnetu-yn anghyfsutus 0 lawn. Bainrnid y gwahanol destyoau oeddynt:— Mr Tbo?. Owen, Mus. Bac., Llanengan; Mr H. Tudwal Davies; Parch R Humphreys, Bontnewydd; Mrs AÖnd, Mrs Prichard, Mrs Owen, Mri Joseph Sharpe, J. A. Jones, Rowland Rowlands, Mr D Piitchard, Trevor Lewis, Daniol Evans, Griffith Williams a J. Williams. Datganwyi yn ystod y cyfar- fodydd gan Mrs Acland, Mrs Henderson Jones, a Huw Peris C.vieili'.vyd yn fedrua gan Mr J. W. Roberts, Glynilifon.—Cyfar- fod y Prydnawn.-Llywyd, Parch Wm. Mathias Griffith, M.A.; arweinydd, Parch Richard Humphreys. Wedi i Huw Peris ddatganti Hen wlad fy chadau," a'r gynull- eidfa yn uno yn y cydgao, awd yn mlaen gyda'r rhc-gleo, a gwobrwywyd y rhai can- lynol: -KAte Jane Jonps, J. R. Williams, Mary Pritchard, David Jonss, John S. Jones, Wm. Ellis Evans, R. H. Jon.?s, (latherine P. Hnghes, Robert Ow3n, loan ap loan, Taly- aaro; Misses Jane Hughes, Cwmgwasan; Ann Griffitb, Clynneg; Miss Annie E. Owen, Caergybi; Miss Hannah Griffith, Vermont America; Miss Ellen Roberts, Trevor; Miss Mary Sharpe, Trevor; Mr A. Jones, Miss A. J. Roberts. B onygan; Cdr Talysarn, dan arweioiad Mr 0 E. Owen. Rhwng y ddan gyfarfod cymerodd y tair cystadleuaeth ddyddorol a ganlyn le:- Gweithio setts, hollti llechi, a gollwogrhaff bach. Yr enillwyr ar ws thio setts oeddynt^ dosp. I, Mr Thomas Jones, Trnvor; dosp. 2, Mri R. R. Jones a J. R. Thomas yn gyfaital. Hollti llechi: Mr Watkin Griffith, Pentwr. Rbaff bach. Mr Robert Rowlands, Cwm- ceiliog. Cyfarfod yr Hwyr.—Llywydd, Mr. H. Tudwal Davies, H.S,; arweinydd, Hywel Tudur. Dechreuwyd y cyfarfod gyda detholiad ar y herdnnof, gan Mr J. W. Roberts. Wedi hyny rafwyd anerchiadau hwyliog gan y beirdd oanlynolMri L Williams (Aber), S. R. Trevor, a Cenin. Gwobrwywyd y rhai a panlyn :—Mrs Jones, Bryoaerau Cottage; M¡s C E. Griffith, Trevor; Mr H. M. Robert*, LLwilyfDi: Mrs Hughes, Nawboron^b terrare; Mrs Jones, eto; J. E. Owen. Gyfebe; Mri Alexander Henderson a J. W J; M ss Annie E. JOHPS, Fourcrofses; Aft- T, oi Evans, Gyro Oocb; Mra Henderson Jou-s a Mr Alex. Henderson. Daeth dan aor yn mlaen i ym- P,elsio am y brit w.nr » chadair dderw (o wneutburia* M T. Hnr-ti^reys, Caer- narfon), sef C6 U'debnl Clyonog, dan arweiniad Mr J. T a Chôr Llallllvlni. dan arweinia i M 3 W, Jones. I Or Llan- Mlyfni v dyfamwy^ y wobr, gyda obanmol- iaetb. Cafwyd rt r i llewvrchw yn rafeob ystyr. an v oo,e c'od yn ddyledus bawb am ymddwyn mor siriol a boneddig aidd.

GOLAN, PFIZCAPNEWYDD. Cynhaliwyd < ,d progethu yn y lie uchod drtud Tj ». prd y e.fwvd gwuan. aeth gwerthfawr y P,, ch ia R Roberts, Morfs NVvn J. R Wi: a.ns, Riyribach; W. Thoujis. P il hi a T. Ellí. L!aaystnm> dwy ,~Gohtbydd,

pWY YW Y GWIR WAR- DENIAID? BUDDUGOLIAETH- I YMNEILLDU- WYR LLWYNGWR1L. f?'ii mai nid Myddorot?o eich lluaws jofl!flDwyr » fy?M crynodeb o bauM yr t yet a f» yn y P'?Y? }wa yn ddiweddar ?'bytch ethot w.rd,fm&)d.? ^d,weddyarr Mae y gair ? th')i' yo ei gysylltiad ?'f w?rdaniaid yma ndertu hollol newvdd; ac fel y mynai yr Kdurdodau gor Ulho! yctfyn & phethan o'r fth RIA3 yn air anghyfreithlon. YD ol en hwy y Ir priodol a cbysegredig hefyd « "PBO',)di" non "a%wi" ae nid "etho)." Ac leliy v mae wedi bod am amser maitb yn ddiweddr, fel yr ymddengys. Byddai y rheitbor yn penodi un, a thenant Llan. fendigaid yn penodi y llall, ac ni fyddai gan y plwyfolion ond dywedyd "Amen," a bod In ddiolchgar fod gaoddvnt bobl ereill too- vornd i wneyd pethau drostynt. Oni utd oedrl yr holl bobl yo band i ymfoddlom •fh waith. Yr oedd ambell an yn methu aeaIl pi fodd yr oedd gan denantiaid Llan- fcndigiid bawl i ethot warden o gwbl, a chredeat mai gan y plwyfolion yn gy ffredinol y dylts" yr bawl hono fod. Lylem hw vraih ddvweyd cyo myned yn mhellach fod y awydi 0 clkurchwarden yma o leiaf yn owvdd o gyfrifoldeb. Mae yma waddoliadau eweith rhigor na 30p yn y flwyddyn, ar ba rai v mae y wardani&id yaghyd a'r person yo vmddiriodolwyr; a byddai y person Tuebyd a thenant Llanfendgaid bob amser ) n hynoo o ofalus i enwi wardeniaid fydient yr un mor sior i wrando ar eu chwibanogi hwv ag ydvw v ei i wrando ar chwibauogl y wail Ni elm Has, barn na tbeitnlad y t,iwfff.:lion le yn eu meddyliau o g mbl, dim ond huddianaa sect eiddil Eglwys Loegr yn unig. 0 leiaf nis gaUesid tynu unrhyw easgliad arall oddiwrth eu gweithredoedd, Nid oe* neb i gael unrhyw fudd oddiwrth y gwartdoliadau, ond ar yr amod iddynt tod yn E'lwyswyr, neu roddi en cefnogaeth i'r Eglwys mewn rhyw dduU neu gdydd. Ac er nad oes neb yn amou duwioldeb a chrefydd Elwyswyr y plwyf hwn, y mae eu hnnanymwadiad ala parodrwydd ) wneyd abfrtbau mawriou ar ran yr Egiwys yn profi yn egltir en bod yn "anwy! gariadus frod>r. A er ei fod vn ddywediad cyffrtdio yma. nad oes neb yn myn'd i'r Kjjlwys heb gael rlsywbath am fyn'd.etto ni chlywais neb yn maHdio dyweyd mai am y petbau y rnaent yn eu csel y maent yn glynu wrthi. Ond er holl rinweddau y dosbarth yma, nid oedd y nlwvfolion yn foddlawn i fuddianau oedd wedi en bwriadn i'r plwyf yn gyffreliaol gael eu cyfyngu iddyat bwy yn umg. Mewo cyfarfod o'r Oynghrair Tirol, a gynhabwyd vn Arthng flwyddyn i'r gauaf diweddaf, darfu i Mr R. Foulkes Junes, ysRolfeustr (jalla'it! a gweithgar Yegol y BriM, Llwyn- gwril, ddwyn y mater gerfcron. Yr oedd yn arnlwg ar y pryd ei fud yn deall y mater yn drwyadl. Yr oedd yn eglor ddigll1 ei fod wedi treulio amser a Ilafur, ae waai myned nid i ychydig 0 gOl't, i gael hyd i hen ewyllysiau a chofnedion, am y rbai nid oedd gan y plwyfolion yn Kyffredm y ddirnadaeth leiaf. Dangcsodd Mr Foulkes Jones y pwysigrwydd i'r plwyfolion i gael wardeniaid o'r un syniadan a theimladan a hwy eu huna;n, a cbymerwyd y mater i fyny yn gynhes gan y cyfarfod. Yn y cyfarfod hwn y gyrwyti v ewch i'r dwfr mewn ystyr gyhosddas i ddechren, a phenderfynwyd dyfod a'r mater gerbron yn ffUrfiol yn y fesH V mie Mawrth oanlynol, 18S9. Pen- odwyd Mr Foulkes Jones yn ysgnfenjdd y svmudiad; ac fel v dengy, vr hanes canlynol, cafodd ei wala a'i w0d( i i o waith mewn gobebu.arcbwilio, ac ymg -oghoti, a llywio y symudiad drwy bob gwc thwyoebiad, nes dwyn barn i fuddngoliaetli ttetbron yr arch- ddiacon yn Nolgellau yr wythnos ddiweddaf. Yn mis Mawrth, 1889. gan hyny, galwyd festri i'r amcan o etbol warden ptwyfn), yu mblith materion eraill. Llywyddaiyrheithor, a phan dda-th y mater gsrbron, gwrthodat yo deg a rhoddi y cwestiwn i faro y cyfarfod, am, meddai ef, mai nid y pryd hyny oedd yr amser priodni (wythnos y Pasg), ac befyd yn mhellach am nad oedd gan y plwyfolion unrbyw Iain o gwblyn newisiad wardentaid. Haerai mai iddo ef a thenant Llanfendigaid y perthynai y fraint hono. Darllenodd am- ryw lytbyrai oddiwrth -wyr Eglwysig, rhai ohonynt wedi bod yn gwasanaethu yn y plwyf o'i fiaen ef, i gadarnhau yr hyn ddy- wedai. Qofynwyd i denaot Llanfendigaid ddangos drwy ba fsdd yr odd yr hawl hoo yn eiddo iddo, ond nid oedd dim golenni i'w gael. Pwyswyd ar y rheithor drachefn i ganiatau rhoddi ethol warden plwyfol ger bron y festri, a gadael wedi byny ar y plwyf. olioa a theulu I-lanfendigaid i ymladd y mater allan; ond ni wnai. Sefyll non syrthio gyda theulu Llanfendigaid fynai ef, ac yn ol pob tebygolrwydd yn awr fa gaiff y rban olaf o'i ddymuniad. Yo ngwypeb gwrth- nys'grwydd y rheithor yn y festri hon pen- derfynwyd galw un arall yn wytbnos y Pasg, a mynu 0 leiaf ethol un i ymladd y mater allan yo y festri hono, gan benodi pwyllcor ar yr un pryd o'r arweifcwyr i wneuthur vtn. chwiliad yn y cyfamser i'r possibilrwydd i un trathdalwr yn y plwyf allu cael iddo ei bun yr unig bawl o ethol warden. Oynhat- iwyd y festri hoo, fel y penderfynwyd; a Mr T. J. Stevens, Henddol, yn abaenoldeh y rheithor, yn y gidiir. Yoddi etholwyd Mr D R. Parry, Henblas, yn warden plwyfol. Aeth yntiu gerbron yr archddiacon yn Nol- gellau i gael ei roddi yn y swydd, ond nid oadd y swyddog hwnw yn barod i gydsynio Idymuniad y plwyfolion, am y rheswm, fel y deallai Mr Parry, nad oedd y festri yn mha an y dewiswyd ef wedi ei galw a'i chynal yn rheolaidd. Yr oedd y rheithor yno S 11a o wrtbwynsbiadau iddo, ac yr oedd y Parchn E. Hushes, Abermaw, a T. Edwards, Llan- fihanijel, ac eraill, yoo i gynorthwyo y lbeithor i ymosod ar yr Angbydffurfiwr haerllug ajfynai gael un o swyddi cysegredig yr Eglwys. Haerid gan y person nad oedd rhybndd y festri i fyny ar ddrws yr Eglwys foreu y Sul cyn cynhaliad y festri. Atebai Mr Parry ei fod i fyny ychydig cyn dechreu y gwasanaeth. ond fod yn rbaid fod rhai o'i gynHleidfa ef yo gwybod mai nid gweithred annymunol ganddo fuasai, wedi ei dynu i lawr. Penierfynold y Plwsfolion, modd bynag, na fypent mo'n di. galoni, a tbrefnwyd i alw festri drachefn, ac i ofalo fod yr boll drefniadau ynglyn ft bon yn hollol reolaidd. Cyn cynhaliad y festri hon, daeth syfran 0 dystiolaeth neillduol o ffafriol i achos y plwyfolioo i feddiant Mr Foolkes Jones. Hwn oedd hen goflyfr, neu, yn hytrach, gofiyfrau (minute books) fsstries y pivyi er 1s dros gan mlyaedd yn ol. Ba cael hyd Vr hen lyfrau hyn yn feddion i'beri i'r plwyfolion newid eu cwrs yn hollol, canys ynddo ceid hanes am gwrs o flynyddoedd am ddewisiad y ddau warden gan y plwyfolion yn y festri; un droa y than ncbaf, a'r Hall dros y rhan isaf o'r plwyf. Pan ddaeth y festri, gan hyny, i gael ei cbynhal, aeth y plwyfolion ymlaen gyda'r gorchwyl o ddewis dau werden, yn unol i'r hen arferiad y nweid banes am dani yn yr hen goflyfrau. Dewisiwyd Mri D, R. Parry, Henblas, ac Ellis Williams, Bwlchgwyn. Gwnaei yn hysbys i'r arohddiacon a'r cof- restiydd esgobaethol am yr hyn a wnaed, a derbyoiwyd at3biad yn awr yo dywedyd tnai nid am fod y festri gyntaf yn afreolavid y gwrthidodd yr archddiacon roddi Mr Parry yn y swydd, ond BQJ nad oedd dim tysholaetb ger ei fron i brpfi si bod wedi ei gllw &'i chynbal yn rheolaidd. Achosodu Jr ?tabiad hwn eryo gymy? ar bethau, a bu Mr Fou?ea Jones yn gobebn am amser Syda'r awdurdodiu gornchel, oad gwrthod- 81 yr archddiacon gydnabod cyfreithloo-I rwydd yr ail festri hyd nes, meddai ef, y Profid iddo fod y Kynt?f yn aoghyfreithloo. Ond yn awr, wrth weled fod y plwyfolion ?a ddau warden, mae yo debyg, amlygai wodrwydd i roddi Mr Parry yn yswydd 'a' dwl8edlg y ?tn gyntaf. Nid ?odd yr "?etawyr yn teimlo y byJdai yo ddoeth yoddynt ddetbyn y cyiiygiad hwn, am eu bod yn ofni gwneyd mwy o ddrwg nag o les i achos y plwyfolioD dtwy byny. Yr oedd gëndiynt yr hyn a dybient bwy yn dystiol- aeth gref dros hawl y plwyfclion i ethol dau, ac am hyny ni ymfoddlonent ar un. Am hyny gadawyd i bethau aros yn ea (suaman byd y Pasg y flwyddyn hon, Galwyd festri eto, ac etholwyd yr unrhyw ddan foneddwr i'r swydd, a phenodwyd Mr Foulkes Jones i fyned gyda hwy gerbron yr archddiacon yo Nolgellan i roddi tystiolaeth fod y festri yo mha an yr etholwyd hwy wedi ei galw a'i cbynhal yn rheolaidd. Dylasid dyweyd fod crybwylliad wedi cael ei wneyd am y mater yn festri flynyddol mis Mawrth, pryd y gof- ynwyd i'r rheithior a'r warden lawnodi rbybydd y festri fwriedid ei chynhal yn wythuos y Pasg ond gwrthodasant eu dau. Qofynwyd Hefyd i'r rhBitbor am fentbyg ei ysgol ef, lie y byddis arferol o gadw cyfar- fodydd o'r fath, ond gwrthododd y cais hwn eto. Ar Sul y Pasg pnwodd y rheithor ei warden ei hun ae un Llanfendigiid yn yr Eglwys. Cafwyd gan un o'r overseers law- uodi rhybudd yn gatw y festri; ac wrth gwre, cyohaliwyd hi er gwaethaf rhwystraa eiddil y rheithor. Dydd lau diweddaf cynhaliodd yr archddiacon ei lys yn Eglwys y plwyf, Dolgellau, Be aeth y tri boneddwr a enwyd uchod gerbron. Yno hefyd yr oedd y rheithor a'r ddan wr y mynai yntau en han- rhydeddu, un wedi ei enwi ganddo ei hun a'r lla'lgan denantLlanfendigaid. Pan ddecbreu. wyd ar y gwaith o wneyd wardeniaid, gwrthwynebai Mri Parry a Williams i'r ddau wr a ddygwyd yn mlaen gan y person, am mai nid hwy eu dau a enwyd ganddo yo yr eglwys Sul v Pasg ac yo ol y gyfraitb, fel y gosodwyd hi i lawr ganddo ef, yr oedd eu penndiad ar unrbyw amser arall yn angbyf- reithlon. Penderfynodd yr archddiacon a'i gyfreitbiwr nad oedd gryn yn yr wrthddadl hoo. Ar hyny hawlient arwyddnodi y declaration eu hunain fel wardetivid dew!s edig y plwytolion. Qwrthwynebai y parson, a dechreuodd pethau ymhoethi. Yn gweled hyn aeth y wardeniaid o blwyfydd ereill yn anesmwyth aw gael myned trwy y ffutnau jwgenrheidiol iddynt hwy wasanaethu y swydd; a hawlient i fiter Llangelynin gael ei benderfynn ar ol i'r busnes diwrthwynab- iad gael myned trwyddo. Felly fu, ond gwnaed mabwysiaid y person ya warden- iaid, ar ei waith ef yn rhoddi ar ddeall fod un yn beoodedig ganddo ef, tra yr oedd y llall A cbanddo bapyr penndiad o Lanfen- digaid. Pan awd drachefn at achos Mri Parry a Williams, gwrthwynebai y rbeithor hwyot am (1) fod papyr rbybndd y testri yn mha un yr bonent eu bod wedi cael eu bethol, wedi ei lawnodi gan yr overseers, ac nid gan y rheitbor neu y warden (2) am nad oedd y cyfarfod wedi cael ei gynal yn y lie arferol i gynal vestries (3) am nad oedit gan y plwyfoiion un hawl o ewbl i ethol wardeniaid. Ar hyn daeth Mr Foulkes Jones yn mlaen gyda Mri Parry a Williams, ac atebai ei fod wedi dyfod a ohopi o rybudd y featri yno, a'i fod yn dyst fod rhybudd eyffelyb i hwnw wedi bod i fyny ar ddrws yr eglwys y Sul cyn yfestii. Dauai hefyd a llyfr y festri yn mlaen i brofi fod Mri Parry a Williams wedi eu hrithol yn rheolaidd ynddi. I wrthddadleuon y rheithor, atebai (1) .fod y parson a'r warden wedi gwrthod yn gyhoeddus lawnndi y rhybudd; mai yr overseer fyddai bob amser yn galw festri yn Llangelynin a'i bod yn holl gyfreithlon i'r swyddog hwnw woenthur hyny (2) fod y parson wodi gwrthod yn gyhoeddus hefyd ganiatau beothyg yr ystafell; (3) y gallai y plwyfolion brofi hswl bn o lawer na'r hyn allai y person 0 Lanfendigaid ddangos. Nis gnllent hwy fyned yo nahellaeh yn ol nag 180), pan ddywedodd rbywnn, mown ateb- iad i nifer o gwestiyoau gan yr esgob y pryd hwnw, mai y person a theulu Llanfendigaid (Maesyneuadd yr amser hono) arferai ethol wardeniaid y plwyf. O'r ochr arall, yr oedd yn meddiant y plwyfolion ban gofiyfrau yn myned yn mbellach lawer yn ol na hyny, y rbai oedd yn profi yn oglnr fodolaeth arfer- iad y pryd hyny am gyfres o flynyddoedd, i ethol y ddau warden, un dros bob rhan o'r plwyf, yo y festri yn wythnos y Pasg. Gal- wyd am yr hen gofiyfrau hyn ar unwaith, ond atebwyd bwy nad oeddynt yno y pryd byny. Yna oyoghorodd y cofrestrvdd esjjob- aethol (Mr R. Hughes Pritchard, Bangor) yr archddiacon ibeidio ciniatau iddyot arwydd- nodi y declwaiiorobyd nesdeuid &'r hon lyfral1 gerbron, er fod gan Mr Foulk-ia Jones lythyr oddiwrtho yn ei logell at y pryd, yn mha nn y dywedai y buasai hyny o dystiol- aeth oedd eiaioe8 wedi ei roddi gerbron yn ddigonol. Tybient hwy, druaiD, mai yn Llwyngwril-12 milldir i ffwrdd-yr oadd yr hen lyfrau ond, fel yr oedd yn fwyaf ffortunus, yr oeddynt yn Nolgellau, ac ni buwyd ond yohydig iawn o fynydau heb en dwyn gerbron. Yr oedd rheitbor Llan- gelynin, pan soniwyd gyntaf am y coflyfrau, yn haeru yn gryf cad oedd yn credu yn en bodolaeth-mai twyll oedd y ewbl ond pan sicrhawyd ef eu bod ac y dygid hwy yno os mynai, dechreuodd chwytha by ay to- ion a chelanedd yn erbyn Mr Foulkes Jones am mai eiddo lladrad, meddai ef, oedd yr hen lyfrau. Byrlymai allan ei boll hyawdl- eid (?) yn ngbylcb ofnadwyaeth y gweith- radiadau eyfreithinl a gymerai ef yn ei erbyn cyn myned o Ddolgellan. Cynghorai yr archddiacon ef i fod dipyn yn fwy cymedrol ei ymadrodd, ac atebai Mr Foulkes Jones y caent son am y gyfraith a'r cospi ryw dro wedi hynv, mai gwaith y dydd bwnw oedd profi bawl Mri Parry a Williams i gael en penodi yn wardeniaid gan yr archddiacon. Deuwyd ft'r hen Ivfrau gerbron, modd bynag, ae archwiJiWJd hwy gan yr arch- ddiacon a'r cofrestrydd, yn nghyda rheith- orioa Abormaw a Llangelynio; y diweddaf, pfcn welodd yn ngofal pwy oeddynt, a gym- hellodd y cofrestrydd yn daer, am mat y twrnai Eglwysig oedd, i ymgymeryd tg erlyn Mr Foulkes Jones; ond gwrthodat y gwr hwnw yn deg ftg ymwneyd dim &'r achos. Wedi i'r swyddogioD, gan hyny, we!ed y seiiian ar ba rai yr oadd y plwyfolion yn gweithredo, cliriwyd yr ystafell er mwyn 1 r twrnii gael gosod agwedd gyfriitbiol yr achos gerbron yr arcbddiacon. Pan ddeu- wyd i mewn wedi yr ymaynghoriad.cyhoedd- odd y cofrestrydd ei fod wedi cynxhori yr archddiacon i wneuthur y cyntaf o'r ddau wr ddewiiwyd gan y festri yn warden. Rheithor yr Abermaw hefyd a'n taer anogai i dderbyn y cynygiad hwo, a gadasl i bereon Llangelynio gael un warden ac y gwnai yntau ei oreu i gael cyd-ddealltwriaeth eyd- rhwog y plwvfolion A theulu Llanfendigaid. Dal yn ddi-iidio, modd bynag, ddarfu Mii Parry a Williams, a ph"sent ar yr arch- ddiacon i ddweyd pa un a oedd efe yn gwrthod yn beodant, yn ngwyneb y tystiol- aethan eadarn roddasant ger ei fron, ganiat- au i'r ddau gael eu penodi. Cf'si^j yntau gQuddynt ymfoddloni ar un, a phau welodd na fyneot eu syflyd ymfoddlonodd i beoodi ? ddau. Ar hyny dywedodd Mr hlugnes Pritchard, braidd yn svdyn, maf felly y cynghorodd efe yr archddiacon i weithredu. Pur gross, onidf, i'r hyn ddywedasai ycbydig amser yo gynu. Felly penod- wyd y ddau, ao enillwyd buddogol- iaeth bwysig ar y rheithor a'i lit: ac y mae yma yn awr bad war o wyr wedi eu pen- odi yc wardeniaid, lie nad oes ond eisieu dau. Ni clilywyd dim yn mhellach yo nghylch gweithrediadan eyfreitbiol y person. Feallai ei fod wadi edrych ychydig yn ddyf- nach i'r mater, ac wodi d'od o byd i'r dir- wyon a'reospedigaetbautrymion sydd yn y gyfraith ar gyfer y rhai sydd mewn enw yn gofaltt am hen lyfrau o'r fath, ac eto yn wir- foddol yn caniatau iddvot gaol eu dinyetrio ala goliwog i golli, Tebyg yw y bydd haws ganddo siarad na gweithredu. Bydd yn dda genyf 08 cyhoeddwch hyn o hanes, a gofalafam eich hysbysu am hanes dyfodol yr helynt. NID EGLWYSWB.

CoCOA OADBUPY Dyma Gosoa sydd I yn feddiano('} ar adnoddau cnawd-gynyrch- iol, ac yo troaslwyddo nerth a grymusdsr arhosol,"—Health,

I YSGOL PANOLRADDOL 11 GA £ RGYBL I ARAETH GAN Y PJ^TF-ATARAW RMI0HEL, i*f h.* ADDEWIDION HABLIONL'. S Nos Fercher, yo y Town Hall, cyDhal^wyv I cyfarfod cyhoeddus tra dylanwadol, o dan lywyddiaeth Capt Cay, R.N., ar ystyried pa fodd i gyfarfod addawid baelmnus Arglwydd Stanley i toddi tir i adeiladu ysgoi ganolraddol ar yr amod i'r dref gasglo o 1400p i 1500p tuagat yr adeilad. Yr oedd lluaws mawr 0 foneddwyr tra dylanwadol yn breseriol. Prif arwr y cyfarfod, ydoedd y Prif-atbraw Keichel, M.A., Prifysgol Bacgor. Eglnrodd y cadeirydd yn fyr amcan y cyfaifod ac yna galwodd ar y Piif-athraw i anerch y cyfarfod, gan fod arno eisieu ymadael gyda'r train. Dywedai y Prif atbraw Reiche!, yr hwn a gafodd dderbyniad tra brwdftydig, ei fod ef wadi cael gofyn iddo ddywerd ychydig af addys ganolraddol, a barnat mai y peth goren oedd iddo egluro ychydig ar y ddeddf, a'r modd tebygol y byddai i'r pwyllgorau weithradu. Amean y ddeddf ydoald llenwi yr adwy rhwDg yr ysgolion elfenol a'r ptif- ysgolion. Yr oedd yr angen am y cyfryw mor fawr, fel, pan y dechreuwyd ymaymud gyda golwg ar y colegau oddeutu aaith mlynadd yn ol, yr ooddrhai yn wrthwynebol iddynt ar y tir nad oedd addysg ganol- addol-ou bod yn myned i roddi tA ar sylfaen heb furiau i'r adeilad. Yetyriai ef ei fod yn fantais erbyn hyn fod colegan wedi eu safydlu, trwy fod y gyfuudrefu trwy byny yn anorphenol ac fod yo rhaid ei gorpheu. Tra, o'r ochr atall, pB bumai yr ysgolion canolraddol wedi eu sefydlu yn gyntaf gallasai y bob! fud yn foddlawn ar hyny hab y colegau. Yo ol y ddeddf gellid eodi treth o ddimai yn y bunt, a cheid yr un awro ag a g.idid trwy irelh hefyd gan y Llywodraeth. Ond pa foid yr oedd yr ysgolion i gael eu hadeiladu, eu llywodr- aethu, a'u cynhal ? Yn ol y ddeddf yr oedd cyd-bwyllgorau wedi eu ffurfio yn mhob sir, ac yr oedd y rhai hyny yn parotoi cynlluniau 0 gyfundrefti i'w rhoddi i sylw y Charity Commissioners. Yr oedd rhai yn lied ddiamynedd gydlÚ pwyllgorau; ond gofynai 'ef i'r rhai ag oedd yn meddwl fod ffurfio cynHun o'r fath yu waith hawdd, i gymeryd papyr a cheisio gwneyd hyn. Ystyriai ef fod y pwyllgorau yn hollol iawn wrth ystyried y mater yn drwyadl. Yr oedd cynhadledd o'r pwyllgorau wedi ei <fcnhal ac yn ol pob tebyg bydd yr ysgolion a sefydlir yn rhai i bob dosbarth o gymdeithas, a thuagat hyn bydd raid i'r pria fod yn isel, a bydd raid cael nifer o irhibitions rhad; 0 herwydd nia gallai dyn tlawd gadw ei blentya yn yr ysgol pryd y gallai enill rhyw- beth er iddo gael yr ysgol yn rhad. Byddai y fantais oddiwrth hyn yn ddeublyg. Caffai y bechgyn tlotaf gyda'u galluoedd meddyliol gyfleusdra i godi i'r safle oreu; a byddai hynyna yn fantais nid yn unig i'r bachgen ei hun ond hefyd i'r genedl. Yr oedd yn fantais i'r geoedl i gael dyfod a thalent i'r amlwg; ac fe syrth pa genedl bynag a esgeulusa wneyd byn, yn ol yn y gystadleu- aeth a fodola yn bresonol. Yn yr ail le, byddai i hyn dueddu at i wahanol ddoa barthiadau cymdeithas i ymgymysgu &'a gilydd, fel ag y gwnaed trwy yr hen ysgol. ion gramadegol a sefydlwyd yn adeg y chwyldroad, a deuai a aefyllfa iachus ar bethau o gwmpas. Bydd i'r cyi-bwyllgorau ddisgwyl cael cyaorthwy y lleoedd fydd yn Mel yr ysgolion, gan nad oes gauddynt symian mawrion at eu llaw. Dymunai ef rybuddio pobl Csergybi i beidio gwneyd camgymeriad fel ag a wuaed rai blyoyddau yn ol gan bobl Caernarfon, pan y gwrthod- asant danysgrifio at gael ysgol waddoledlg Dr Williams i epethod yno. Nid oedd y ddeddf yn parotoi ond ar gyfer sefydlu ysgolion ar y dechreu, ac ni wneid rhai newyddion ar ol hyny. Bydd raid i'r addyag a gyfrenir fod o ddwy nodwedd, sef ar gyfer parotoi plant i fyned oddi yoo ar eu hunion i alwedig pethau bywyd ac i barotoi eraill ar gyfer ewrs n addysg uwchraddol, a dylent fod yo gyfryw fel ag i alluogi bachgen i fyned o'r ysgol elfeuol yoo, ac oddi yno i'r colegau., Yr oedd hyn yn bodoli i raddan yn bresenol, sef y North Walet Scholarship," ac yr oedd tri o ddynion ieuaiogc goreu Coleg Bangor wedi codi o'r ysgolion elfenol yn y ffordd hon (cym). Oyda golwg ar addysg ganethod, aid oedd yr arian yn ddigon i adeiladu dan fath o ysgolion ond yr oedd dwy ffordd arall y gallid I gwoeyd. Un fifordd ydoedd yr un Atneriean- aidd, sef ysgol gymysg, yo yr hon y der- byoiai y bechgyn a'r genethod yr un addysg gan yr un atbrawon. Y ffordd arall ydoedd cael dwy ysgol 0 dan yr un adeilad a'r un athrawon, pa rai a allent roddi nifer o oriau i addysgn'r genethod a nifer o oriau i'r becbgyn bob wythnos. Yr oedd y cynllun yma erbyn hyn wedi ei dderbyn ya lied gyffrediQpl. Yr ydym yn mhell iawn ar ol y Cyfandir gyda golwg ar addysg, ac feallai mai y wlad sydd fwyaf ar y blaen ydyw Switzerland, (Lgall y Swies oherwydd hyn pan mewn gwlad ddyeithr droi at bron bob gorchwyl. Dywed rhai fod addysg yn anghymwyso y gweitbiwr at ei waith; ond nid yw yn wneyd byny yn Germani, Switzerland, Sweden, nac Ysgotland; a rhaid i ninan addysgu y plant er en galluogi i ddal en tir yn marchnad Ewrop. Cyt- addefai fod rhyw fath o addysg yn anghymbwyso un. Ystyriai ef y dylid cael rbyw fath o manual training yn yr yagolion. Yn bresenol gwaith gyda'r pen yw y gwaith i gyd, M yn gyffredin defnyddia y plant en cof, trwy ddysgu allao, yn lie defnyddio eu meddwl, ond nis gallant wneyd hyn gyda manual training. Yr oedd y ddeddf hon yn un oddefol, a goddefol yn unig, ae yr oedd yn oros gyda thrigolion Cymru i'w gwneyd yn sylweddol; ac os na woaent hwy gyd- weitbredu, byddai yn sicr o fod yn fethiant (ucbel gymeradwyaeth). Cynygiai y cadeirydd fod diolchgarwch gwresocaf y cyfarfod yn cael ei gyflwyno i'r Prifathraw am ei anerchiad galluog a dyddorol. Ar hyo ymadawodd y Prifatbraw am y trêo, yo oghacol cvmendwyaeth y gynull- eidfa, y rhai a safent fel arwydd o-barch iddo. Eiliwvd v bleidlaia o ddiolchgarwch gan Mr H. H. Williams, M.A., U.H., aphaiiwyd hi yn nnfrydol. Hysbysodd y cadeirydd fod y rhai can- lynol wedi addaw yn bvod;—Mr T. P. Lewis, A.S., 30p; Dr E. T. Hughes, 20p; Mr Joseph Evans, 5p; a Mr Thoma; Evans, 5p. Cynygioid y Parch W. G. Owen fod diolchgarwch mwyaf gwreaon y cyfarfod ya clelei gyflwyno i Arglwydd Stanley am ei addewid haelionus o dir. Eiliwyd gan Dr E. T. Hughes, yr bwo a sylwai fod yr addewid vn un dra anrhyd- eddui, ae mBi y peth Ileiaf a allai y dnf wneyd oedd cvfrauu at adeilad i gyfarfod rr amod. Byddai raid gwneyd mwy na chynal cyfarfod cyhoeddus. Buasai yn gywilydd i Gaergybi fod yn ol i leoedd llai yn yr ynys. Pasiwyd y bleidlais yn nnfrydol. Mr Lloyd Griffith, M.A., a sylwai nag gallai ef ddyweyd cymaint ag a ddyamnai o blairl Csergybi, gan ei fod ef yn ysgrifenydd y cydbwyllgor. Sylwodd beth nedd wedi ei wneyd gin leoedd eraill yn y sir; ac ar ol gweled beth oedd y lleoedd hyn yn barod i wneyd, ystyriai y buasai yo gywilydd i Gaergybi beidio gwneyd rhywboth syl- weddol. Yr oedd yn llaweo iawn gaiaddo ef weled yr aelod aurbydeddat- dros yair wedi dyfod allan mor haelionns, ag ystyried y byddai raid iddo gofio am leoedd eraill hefyd. Cynyeiodd Mr Richard Hughes bleidlais I gynes o ddiolchgarwch i Mr T. P. Lewis, I A.S, am ei addewid baelionus o £ 30, ag y tyried nad oedd ya millionaire nle yn dir- fsddianwr heiaeth iawn, ac befyd fod gin- ddo leoedd eraill i'w cofio. Yn ngwyneb hyn 1r oedd wedi addaw lawn cymaint ag a af)M)d ddisgwyl. Eiliwyd hyn gan y Parch J. Hughes-Parry, a phasiwyd yn nnfrydol. q, by?,.Id ydeirycld fod Mr J. Lloyd Griffith wedi addaw y swm aorhydeddus 0 -floo (Ueh(..l gyrrieradwyaotb), Byddai iddo yntau roddi £5 oa gwnai deg eiaill yc un modd. ?r gynygiad Mr J. Moyd Griffith, yn Me! e,' eilio gan Mr Richard Hughes, talwyd -veh i'r cadeirydd &m lywydda. dioH?Xh5Mt ? "d pefyd fod y symiau canlynol wedf M hlda>T >'fl jf 0*? ^a'fodj- A T:A ?')ACBA £ I° Mr T. Owen, R N' a 5TJ% Captai.n Greeo, yrun Mr 0. J"n<M, ?N., 0<pta.n Green, Captain Clay, Mr J. Tbo??Ut.M House, Mr H. W'iJ?ma, Admiralty ?onse. ?1,. OlP' ten Yarian, £ 5 yr un D?Rolan(? Williams, y Parch W. R. Jones, a Mr W. D. Jones, £2 29 yr un Mr W Thomas, Merddyn, a Mr Richard Roberts, Upper Paik-street, £1 yr un.

TRYCHINEB ERCHYLL I YN AMERICA. PEDWAR AR DDEG 0 GYMBY WEDI EU LLADD YN ASHLEY, P.A. Fel yr oedd puwb wrth en gwaith oddeutu naw o'r gloch ddydd lau, y 15fed cynfisol, clywyd rhyw gynhvrtiad ofnadwy, y fath fel yr oedd rhai yn cael en taflu i wahanol gyfeiriadau, a pbawb yn gwneyd eu ffordd allan, heb wybod beth oedd yn bod. Deall- wvd fod y rhanau pellaf o'r pedair lift ar y thpt newydd wedi syrthio i, mewn. Gan ei bod yn ddiwrnod gwyl gan y Gwyddelod, nid oedd ond dau yn gweithio yn y bedwar- edd lift, a deallwyd fod pawb yn glir oddi yno. Am yr un rheswm, mae yn debyg, nid oedd neb yn gweithio yn y drydedd lift, ac nid oedd ond un lie yn gweithio yn yr ail lift, set Griffith Jones, Adwy'r WanD, Lhn- beris, a Polander. Cawaant ddiangfa gyfyng. Yr oedd cannoedd at ben y slope, o w'r, gwragedd, a phlant, a pbawb yn dysgwyl am eu hinvyliaid, pryd y daeth Richard Lloyd y boss i fyny, gan ddyweyd ei fod wedi gwneyd ymchwiliad i bob lie yr oedd yn bosibl myned iddo, ond ei fod wedi methu myned i'r dvltole ar y first lift, yn mhellach na'r ail ddrws neu y trydydd, fod yr oil wadi llithro i mewn; ac erbyn edrych allan, cafwyd fod yr oil o'r dynion i mewn yn y fau. hono, yn rhifo oddeutu 28. Yr oedd un anhawsdor i benderfynn en rhif, saf fod yoo amrjw Huoxariaid, a'r rhai hyny yn ddyeithr yn y lIe-y mwnwyr ya en cymeryd i mewa heb wneyd hyny yn bysbys i'r meistri, Dechreuwyd gweithio i mewn trwy y cave in; ond deallwyd yn fnaa nad oadd o un dybon, pryd y daethpwyd i'r penderfyniad i agor i mewn i hen fynedfa y drift yn y pen gorllewinol i'r gwaith rhyngom a Sngar Notch, a chyn pan chwech neu saith awr, llwyddwyd i fyned i mewo, a chafwyd tri allan yn {yw cyn chwech o'r gloch, Y cyntaf oedd Anthony Frane, Gwyddel, gwraig a dau o blant. Mae ef yn d'od yn mlaen yn lied dda. Y nesaf oedd John Allen, Sais, gwraig a thri o blant. Efe oedd y fioss cynorthwyol. Daeth yma o Plymouth oddautu blwyddyn yn ol; bu farw boreu draooeth. Y trydydd oedd Robert W. Roberts, "Bob Goat." Efe oedd y goreu o'r tri, ac mae yn d'od yn mlaen yo lied dda, a chanddo ef y cafwyd yr holl banes. Wedi deall en bod wedi eu can i mewn, penderfynodd y tri a nodwyd, yn aghyd a Mike Scalley, fyned gyda lamp din oedd yn eu meddiant, dan arweiniad Allen. Gwel. sant nas gallasent weithio eu ffordd allan drwy y lie ag y cafwyd-hwy allan yn y diwedd. Penderfynasant gynyg mewn hen le arall, ao wedi cyraedd y fan hODO gwel. sant fod gobaith y gallasent weithio eu hunain allan drwy dir tywodlyd, a throisant yn ol i ohwilio am bigaa a rhawiau gyda lampsu noeth, gan fod y lie mor ddidan, ond cyn eu bod wedi cyrhaedd y bobl tan- iodd y nwy, a dyna y diwedd; Did yw Robert W. Roberts yn cofio dim wedyn hyd nes y daeth allan. Daeth allan dri y diwrnod cyntaf, 20 yr ail, a phump yr 17eg. Dywedii fod an eto i fewo o'r sew Scalley. Yr oedd daa o frodyr ohonynt yn y lIo, Dyma enwau y lladdedigion: John James, 32 oed, gwraig a'dau'o blant yn Pflobryn Coch, Sir Aberteifi. Joshna Williams,gwraig a dan o blant; nn oedd o rywle yn agos i Wrecsam. William Edwards, 28 oed, gwraig-a dau o blant. John Williams (loan Maglona), 35 oed, gwraig ac amryw blaot. Henry J. Jones, Wern, Llanileihid, G. C. Richard J. Jonea, 30 oed, gwraig a dau o blant; o Liverpool. Thomas Closs, 35 oed, priod; o Lanberis, G. 0. Ellis Dafydd Williams, priod, saith o blant, gynt o Ty'n Mynydd, lanberia, G. C. Thomas J. Williams 30 oed, yr hwn ddaeth yma o Ffestiniog, gyda gwraig a phlontyo. m Owen ° Williams, 49 oed, Ty Baeb. y Waun, Ebanezir, Arfon-, gwraig, ae un ferch iach fabwyøiedig. Thomas 0. Dairies o Sir Fynwy, priod ao wyth o blant. Atferai fyw yn Danville a Providence, Pa. Robert Pritchard, 30 oed, gwraig ae un pleotyn mabwysiedig. Mae ei rieni yn byw yn BolJor, Pa. Credwyf ei fod yn dod o Lanllyfni G. C. Hani Parry, a'i fab Owen Pivry; gwraig a pbump o blant; o Ebenezer, Arfon- Dyna yr oil o'r Cyosry. Mae un Gwyddel eto, sef Mike Hanrey. Enwais bawb ond yr Hungariaid. Claddwyd llawer ohonynt hwy neithiwr, yr oil nad oedd neb yn en hawlio. Cleddir tri heddyw o'r Cymry a'r gweddill ddydd Sul. Yr ciddyot wedi eu malnrio i'r fath raddau fel yr oeddynt yn methu eu hadwaen. YR ANGLADD-Y TEENOHOLIAD. Ashley, Pa., Mai 18,-Ma.e yr oil o'r lladd- edigion wedi eu claddu er pedwar o'r gloch heddyw. Ba tipyn o amryfosedd yn ngbylch corff Richard J. Jones. Nos Wener, trwy nad oedd neb yn eu bawlio, claddwyd pomp o Hungariaid; ond ymddeogys fod Jones yn eu plith. Codwyd yr oil o'u beddau, a chaf- wyd ei fod yo on o'r pump. Dychwelwyd ef gartref oddeutu un o'r glooh brydaawn heddyw, a chladdwyd ef am bedwar o'r gloch. Mae un arall heb ei enwi, sef Charley James, hen wr oddeoto 52, Sais o geoedl, ond yn gallu siarad Cymraeg lied dda; hefyd David Sullivan. Gwnai yr oil saith at hugajn; dau yo fyw, pump ar bug- ain wedi ea claddu, a phedwar ar ddeg o bonynt yn Gyany, Ni welwyd srioed y y fath Sabboth yn; Ashley; dim ond y fath Sabboth yn, oladdn o'r bore hyd yr hwyr. Yr oedd yma ddyeithriaid o bell ac ago?. Oynhelir y trengholiad ar y lladdedigion ddydd Mercher nesaf. Dymedir yma fod mwnwr o'r enw Evans wedi rhybnddio rhai o'r ewwni wythnos yn oJ, fod y lofa yn beryglus. Nos Sadwrn, lladdwyd Willi. am Thomas ac un arall gan daoiad yn slope No. 3 Empire Mine, ger Wilkesbarre, eid yr un cwmDi a'r lofa anffodas yn y lie hwn. Can- molir yr Inspector Gwilym M. Williams am ei wrbydri yn mynu cael allan dynged y trueousion yn y lofa yma, a wyr pawb fod ei ddwylaw ef ynlaa oddiwrth waed y rhai a led lwyd. I JABES M. WILLIAMS.

£ 100,000,000 UNCLAIMED—A Ker 312 paM oloth !li'd, ,ti.i.g th.w of 70,000 gam- advertised (or to olalm property and money since 1790, I1 ri .0 /roo. Erery m" and woman In tke world nhoui l buy this ,3? ? k., as intratious aN NiTen ip how to r?ver IIro.r from ChanoM of Wl obargos feee. DoujaliCk)., 61, Strain, London. A =mayawait.vou. W148OU40W.

YR HYN A DDYLID I WYBOD. Mai yr E-wbd ydynt yr unig Waed- burwyr caturiol. Fod yn 't_.d i'r holl waed fyn'd drwy yr Eiwiod i g?et ei buM, M y mae yn myn'd drtry y galon i dderbyn ufelai. Os bydd yn llawn o wenwyn, rhaid i'l gwenwyn yna effeithio pob orgiln arall, Et fod yn aeored i ei lanw ae uric acid (gwenwyn yr Elwlod) beb (thwi wybod, oblegvd gall yr Elwlod fod yn afiach a pheidio bod yo baeaus. Fad y rhan fwyaf y cant o bob afieehjd yn cael ei aehosi gan Waed wedi ei weowyno gan yr Elwlod heb fod y dyoddefydd yo drwgdybio hynv. Mai Warner's "SAFE" Cura yw y Feddyginiaeth fwyaf Kbyfeddol a Llesol a roed i ddynolryw. Y mae yo (4WELLA yr Elwlod, ac felly yn gwella yr amrywiol anhwylderaa a achosir gso wenwyn vr FIwlen. Hi yw yr UNIG Feddygioiaeth a gydoa- byddir yo Arhenig. Y MAE WEDI GWKIXA MILOEDD o'r rbai ag y mae y Doctoriaid wedi en rhoi i fyny i farw. FE:CH OWELLA OHWI cs defnyddiwob hi fel ycyfarwyddir, yo ffyddlon, yn ddiym- aroa, a digon ohoni. Ar werth gan yr hollFferyllwyr a Gwerth- wyr Meddyginiaeth.

LLOFRUDDIO OYMRAES DDENG MLYNEDD YN OL. Y LLOFRUDD YN CYFADDEF Y TROSEDD. Mewn pellebyr a'gyrhaeddodd i'r wlad boo o New Yo'k, bysbysir fod dyn, o'r enw John Williams, 31 rnlwyld oed, wedi ei gloi i fyny yo un o garcharau Chicago, ar y cy- hnddnd o lofruddio ei gariadfeicb, Emms Roberta. Wespin Urove, Manchester, o ddeutll deng ml/nedd yn ol. Cymerwyd Williams i't ddalfa ar ei gyfaddefiad ef ei hutI. Dywed ddarfod i'r eneth wrthod ei brioii pan ofynodd iddi, ao iddo yntau ei tharawar ei phen gyda morthwyl, gan ei lladd yn y fm. Diangodd ef ymaith ar 01 hyn, a Ilwyifdodd i gaql nodded ar fwrdd llong yn Nghaerdydd. Dywed iddo glywed fod un o gyfaillion yr eneth wedi ei gym- eryd i'r ddalfa ar ol cyfiawuiad y trosedd, ond nad yw yn gwybod pa beth a ddaeth o'r achos ar ol byny. Yr achos iddo roddi ei hen i fyny oedd, fod ei ;:ydwybod euojl yn ei boeni, ao fod yn rhaid iddo wneuthnr rbywbeth i geisio ei thawelu. Mao cryn lawer o anghysonderau yn adroddiad Williams i'r ffeitbiau yn I1g"o A llofrudd- iaeth Emma Roberts, a thybir mai o dan ddylanwad diod y gwnatth y carcharor yr addefiadau.

YSGOLION CANOLRADD- OL I FON. I PA LE Y SEFYDLIR HWYNT ? Y mae y cwestiwn o pa nifer e ysgolion canolraddol a sefydlir yn Mon, a philo le y sefydlir hvryntyn cael path sylw yn breBenol. Y mae swm yr arian yn lied gyfyng, Be y mae y eyd. bwyllgor wedi derbyn ceieiadan oddiwrth amryw leoedd am ysgolion, tra nad yw yr addewidion am gyfraniadau yn dyffid 1 law mor gyflym ag y gellid dymuno, Wrth ystyried hyn sylwai un boneddwr-ikelod o'r cyd bwyllgor—y dydd o'r blaeD, mai y lle- oedd mwyaf cyfleus o sefyllfa ddaearyddol fyddii Caergybi, Gaerwen, Llanerohymedd, a Beaumaris, os pedair ysltol a sefydlir; ac yna gorfodi ysgol waddoledig Beanmaris i gyfranu rhyw gymaint at adeiladu yn y lleoedd ereill. Y mae lleoedd ereill yn effro i'w hawliau, ond bydd raid iddynt ymdrechu am swm da o addewidion os ydynt yn disgwyl llwyddo. Y mae Mr J. Pritcbard, Llwydiarth Esgob, wedi addaw tir am ddim os sefydlir ysgol yn Llanerohymedd.

CYFARFOD MISOL DYFFRYN CONWY. ARHOLIAD CERDDOROL. A ganlyn yw v rhai a HaD!))MMt dyst yogr an Cote? y ToMO S '!&, Uundaio. THE JUNIOR CEETIFICATB. I Llandudno:—Kichard Beech Jones, Sarah Louisa Roberts, Sarah M. Davies, Marv Ann Jones, Hannah Jaoll Hobson. Ann Aaue Hughes, Jane Ellen HagbM.EdtthJMef!, Lutoer Roberts, Lilly Thomas, Lii8 Hughes, Margaret Ann Oweni Robert HnehBS, Hannah Elizabeth Jones, Elizabeth Roberts. Cafn Coch :-Roborfc Henry Ro berts, Henry L.toya U IVIRH, mraww William Davies, David Davies. Llanrhoch- wyti -John Williams, Rdward Owen, John Cooper. Salem (Efail Ucha') :-John Pngh Jones, Thomas E. Jones, John E; Morris, William Morris. THE ELITMENTAKT CIBTIFICATJf: I LlandudnoEllnn Harriet Davies, Annie Rughes, Mary Willi,,naa, Jennie Wi'lia-ns. Cefn Coch Mary Roberta, Annie Davies, David Davies. Talybont Jonathan Hughes, Robert John EV>inq. Mary Evins, Mary Jones, Maggie Roberts, M iry Elizabeth Jones, John Edwards. Silem Margaret Jane Thomas, Addie OWAD, Ellen Jane Jones. I THE INTERMEDIATE CERTIPIOATM. I I Hindoo W"M M ?ice 1 n,,H, I Mary WiHiam., J?nie Wi)).?. David Llvvlvn Jones. L)anrhnehwyo:-??bod 6?en. Trsfriw:—Edward Wi!hama. Lirnn- tw.t (Se:oa):-WMi? Edward D?iM, Thomas Aurelian D'vies- l- R. O. WILLIAMS, Arbolyaa. Talybont, 1890. Mai 28,1999.

I Syr John Lubbock, A S., fydd M<Mrydd 1 nesaf (3 Or Sirol Lland, (tdq glyd"dR,.bli