Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
13 erthygl ar y dudalen hon
.LLEWELYN PAIRRI- I
LLEWELYN PAIRRI- I GAN LLEW LLWYFO. I PENNOD II. I Yr ydym yn awr wedi cael cipoiwg ar I Llewelyn Parri a'i doulti yn y mwynhad o dangneftdd sobrwydd sartref cysurns I gwraig rinweddol, a phlant prydferth, mca I a bywing; anigylchisc-au llwyddiannus ar eyfau yn cael eu coreni a gwenau rhagiun- iaeth y no[. ODd, M yr awgrymwyd e¡soe, y raf},, harwr wedi gweled pethau ??Mo!. G?yr beth yw bod yo feddwya teimlodd gHolyo; iadau maddwdod yo ei holl amry??th at .tchyttdod bu'n ?ath VU e) ga.?ynM nffernol amflynyddoedd lawer ac er caisio lawer gwsith bod yn well dyn, waeth-waeth yr oedd yo myied nb &rhaus nes o r braidd y bu iddo syrtbio yo ysglyfaeth bytbol i irrafangau'r fctlyn. Ond pan wedi myned ft eithifion hwnw. fe ddaeth rhyw Ddiwyq- iad nerthol i'r ardal lle'r ydoedd yn byw ac ar d llawer o gkffi rhwog din feddwl, fe Iwyr argyhoeddwyd Llewelyn Parri nad oedd dim cellwair a'i cidwai rbag syrthio ei hnn, a llusgo ei deulu i'w ganlyn, i wartb, gwaradwydd, a thrueui tragwyddol. Ond rhaid i ni yc awr erfyu ar y danlenydd ddyfod gyda ni i gyfuod o haner can'inlwydd yn ol, pan oedd Llewelyn Parri ya fachgen- yn tlws, gwridog, e%yynot, a g(,b,itljiol, a'i ddilyn trwy ei yrfa ddyddorol, a thaflu ad- olysjiad ar ei gysyltiadau bi reuol. Ganwyd a magwyd Llewelyn Parri mewn tref flodeaog yn Ngogledd Cymrn, ar lan afon brydfertb, yn ogbacol byfrydion a rhyfeddcdau prydferthaf anian garedig. it oedd o deulu parchus a dylanwadoi. Dyn oedd ei dad a welodd lawer tro ar fyd a trwy daleot gref, addysg well nag oedd gan y cyffred n j'i gyfoedion, diwydrwydd difefl, ac lechyd da am flynyddoedd, efe a ddaeth 0 sefyllfa iael gwasanaetb, i afael cyfoeth mawr a bu yn cae! ei ystyried y rnaraiand- wr ojfoethocaf a mwyaf llwyddiannus yn M- am lawer o flyuyddoedd. Yr oedd ei sefyllfa yn y byd yn ei osod o dan angenrheidi wydd i ffurfio llawer o gyf- eillacbau. a hyoy gydalt dosbarth uchaf yn gystal a'r ciaol a'r is^lrsdd. Bytidai ei dy hardd, yr hwn a safai yn un o brif heolydd B- yn fynych iawn yu cael el lenwi S gwahoddedigion, i dreulio prydaawuiau mewn Ilawenydd. Cwbyn o hogyn pert oedd Llewelyn pan ddaethom ni gyntaf i'w adnabod. Un o'r petbau cyntaf yr ydym yo gofio am dano yw ddarfod iddo feddwi un noson, pan yn chwech oed, trwy iddo tedru gweithio ei ffordd i'r ystafell lie yr oedd e\ dad ac ereilt wedi bod yn cydswpera, ac yn yfed yn dra helaeth. Noson lawen oedd bauo yc ystjfell Meredydd Piitri,se vid byeban y gaomoliaeth a rcddai'r gwabodded?gien i'r seigiau a barotowyd ar eu cyfar, yn enwedig y gwin, a'r gwircdydd eraill a huliai'r bwrdd ar ol ewper. Wyddoch chwi betb, Mr Parri 1-mae genycb win campus," meadai un. Oes-v mae'n ddipon a gwneyd i'r ken dduwiau Bacchus a Jupiter fye'd ar eu spri, a dawnsio ar eu sodlau, dae dim ond wrth ei arogli, chwaitbach ei yfed," tneddai un arall. Foneddigion," ebe'r trydydd, yr wyf yo cynyg iechyd da ein gwestywr caredig i.n. Y" hir iddo i ymenwogi yn mys marsiandwyr penaf y byd, a gwneyd ei hnn yn enwog a defnyddiol fel anaddiJfynwr lawnderau ijoliticaidd y wlad. Boed i'w frodyr marsiandol edrych amo fel ar en tywysog boed i'w antnriaetbau esgor ar lwyddiant diffael; a pban fo'n tybied yo oren ymneillduo o dwrf masnacb, boed i'r gwedd- ill o'i oes gael ei d; eulio mewn inwyniaut, llawenydd, a dedwyddweb. Boed i'w blant dyfu ya deilwng o hono ef, & dal i fyny urddas ei enw 'tra mor tra Brython,'—iechyd da a hir oes i Mr Piirri." Pa mor ragorol bynag oedd teimladau cyff redinol Mr Parri, a pha mor dreiddgraff bynag oedd ei farn a'i reswm ar bynciau eraill,yr oedd bob amser yn dueddol i ddang os gwendid nid bychan pan yn dderbyn canmoliaeth a ohlod. Ac yr oodd y brwd- frydedd i pha un y cynygiwyd, y derbyn- isyd, ae yr yfwyd ei iechyd da, yn ddigon i wneyd i bob teimlad urddasog, balch, a chwydded:g gyfodi i'w fynwes. Teimlai ei huu y dyn dadwyddaf yn y byd. Cyfododd i gydnabod y cibli mewn araeth fer, gan gyf- eirio'n frysiog at ei fucbedd bl;tenorol- ei lwyddiant, ei gysylltiadan parclius-ac yo benaf, at ei egwyddojion politicaidd, gan mai ar adeg derfysglyd yn y wladwi iac-i b y cyfarfuasant yn vgbyd, ac i gydymgynbori pa fodd i gael rhyw gyfaill i fod yu aelod Seneddol dros y sir, yn gystal ag i ddangos en dymuniadau am lwyddiant i Mr Parri mewn anturiaeth fasnachol bwysig ag yr oedd ar fedr ei gwneyd. I Yn nerthei ddiod, galwodd Mr Parri am Llewelyn bach i'r ystifell, er mwyn daogos i'r cwmptini'r fath facbgen bywiog a chall oedd ganddo. Ac er mwyn rlioddi prawf ar ei allnoedd ymadroddol a'i ffraethineb, cytnnasant i'w osjd i gynyg un llwnc deatyn, set coff.idwriaetb yr hen Sant Cymyeig- Dewi Sant. weai dyfod c,'r b.Lgen i't ystafell, dywedodd ei dad wrtho :— "Hwda, Llewelyn, dyma i ti lasiad o win; yr ydym yn awr yr. myn'd i yfed i goffad- wriaeth yr hen Ddewi Sant. Ti gei yr an- rhydedd o gynyg y toast." Neidiodd y bacht'en chwa'mlwydd oed yn mlaen, a chydiodd afsel yn y gwydr fel llane. Daliodd o yn ei law, yn union fel y sylwodd ar ei dad yn gwneyd, a dywedodd mewo llais clir, "I goffadwiiaeth Dewi Sant—Cymro o walld coch cyfan—dyn a wnaeth gymaint o glod i Gymru—a dyn a gaiff glod am byth gan y Cymry Bravo!" llefai'r holl gwmpeini, tra y pelydrai brwdfrydedd, teilwng o oed addfet. ach, allan o lygaid dviglaer yr hogyn, yr hwn oedd fel hvn wedi dysgu gejrian ei dad. Cododd yr boll gwmpeini ar eu traed, ae yfasant y cibli mewn dystawrwydd pwyeig a chysegredig, fel y tybient y gweddai i goff- adwriaeth Sant y Cyrury. Bychan feddyliodd neb o'r cwrani llaweD mai y foment y cyfododd yr hogyn y gwydriad at ei wefus ,u, fod difryn o feildith wedi disgyn i'r ddiod o gwpan Ihd cyfiawn- der y nef: ac foci Mr Parri a'i dylwyth, o'r foment hono, wedi ei nodi a nod o anfodd- lonrwydd ac a' gbvsur ag y byddai raid iddo ef fyned i'r beddrod dau ei bwysai, ac y J>y ddai i ddegau o fly.iyddoedd fyned heibio I heb i'r feildith gael ei sytnud uddi wrth ei aeniu. voct te gentydd y darlienydd mat felly fu. Pan ciarawodd yr awrlais unarddeg o'r Bloch, fe ymadawodd yr holl gwmpeini o dy Mr Parri, wedi cael en mawr foddloni yn y croesaw a Mwa?nt, a'r dynion, 0 leiaf (cMya yr oadd yno fmywod hefyd), yo teimlo'u! hunain yn dra llawen, os nad yo tybied eu linnain yn rbyw bdtbau uweblaw bodau dynol, dan effeittiau v gwirodydd diail a gedwid yn selerydd Mr Parri, o ba ni yr yfaaant yn helaf-th. Yr oedd gan Mr a Mm Pirri yc-bwaneg i nag un dyben mewn golwg wrth roddi varier noson hon. Heblaw y rhoddai gyfleiddo ef i gydymeyoghoii ar faterion gwleidyddol a masmchu! o hwy, yr oedd | befyd.yn awydd,is ain g.,Pl m<th noswaitb lawen cyn ei fyn^-diad i Now York, i In [au: yr oedd 'i gychwyu bore rlranoeth, ar "Y" neges bwysig mrwo cysylltiad A'i fas n aph helaeth. ) In awr, yr oedd y gwr a'r wraig wedi eu gadoel iddynt en hurain, i il1r;;d am y for- daith faith, ac i arllwys geiriau canad y naill i enaid y liull. Dynes gariadua i'r pen oedd Mra Prri; a dyn tyner, hotf > nghytfreiiii ,j i.siod, oedd rntan. Owelai hif vn fwy t-Ily heno nag I erioed braidd. H blaw ei b,d ar f..dr ei golli am chwe' mis-ai tybed am fwy ?—yr oedd rhywbeth yo fwy bywiog yn ei lygaid -gwrid mwyyn ei foohan-a ffraothineb jqjwy ap3|r|«rol yq doi ailtin o'i enaa. Pa beth oedd yr acbos ? Ah d«M » Gwen Prtrri vr oedd h yn rhy ddiniwed l leaawi t d v /win ? brandi "ed.ei cymamt 0 el.th arno: nad oedd dyagkudeb-BwyMt ei Iveaid—pelydr bywiogei?-?y. anar- S ei dymher-bywiogrwydd d'gy.?'? ei Qrabtdd-nad oedd y cyfan ond effaith fflam b3ntbyg-brydferth, ond lIoegadwy-flhm 0'rt?nyn y cwpan a'r gwirod. Ni aflou- v?.dd.-wedybiaetham hrny ddim byd yo bvn ar ddedwyddwcb, ac ni th?ai yr un cysgod ar ael dyMr y wraig ddifeddwl drwg, yr hon a edrychai ar ei gwr gyda golygon angeiaiad. Pan oedd y ddau yn cofleidio u g.lydd yn ngwrts eu cariad, disgynai lief tichat ar ei ehlustiau, yn cael ei dilyn gan ys^rech oddi with UI1 o'r morwycion. Rhedod.d Mrs Parri o'r ystafell i edryeh bth oedd y mater, pan, er ei dychryn, y gwelai Llewelyn bacu ar ei hyd ar y llawr, wedi syrthio, yn ol pob yrnddangosiad, mewn llewyg. Ni fu ond ychydig fodfeddi rbyngrldo a, syrthio sr ei wyneb i'r grtt. Cyfodwyd of i fyny n rwydd gan ei fam ddychrynedig. RhoJdodd hono ysgrech dros y ty wrth edrych ar ei wYDeb wedi troi mor welw, ai lygaid fel wedi Ecfyll yn ei ben. Tybiodd yn sicr ei fod yo myned i farw. Ond yn mhen yebydig ofvnudau. fe gffwyd allan fod yr hogyn wedi ysgubo'n ddirgelaidd i'r ystafell giniaw ar ot i'r cwuapeini ymadaei o hon', ae wedi helpu ei hun o'r brandi a adawyd, nes nieddwi am y tro cyntaf erioed. Pan ddeall. odd ei dad byuy, nis gallni bpidio chwerthm, a dywedai gyda gwen foddgar■ yn yfed i'y m?'f Human bMh wadi bed yn yfed iechyd da i mi ar ei ben ei hun, welweh chwi, Gwen. Y bychan! Ond nis I gwyddai'o amgan; ac felly rhaid pasio heibio ,am y tre," | ?'??' ?yo fyd na cheid ach!ysur I basio heibio oa4 hyny Pa fodd bynag y teimlai'r tad wrth weled ei blentyn hynaf wadi meddwi, yr oodd yn amlwg tod y fam wedi ei harchollio ddwysj a pbrysurodd i roddi y troRNJdwr ieuane yn ei wely. Qwyliodd uwch ei ben nes iddo Sp-gu; a daeth llawer paug i'w chalon wrth ganfod ei wyoebpryd llwyd a'i wefusau gwelwon. Cysgodd yr hogyn yn drwm hyd y b e, ac oi ddeffradd i weled ei dad yo mynod i ffwrdd. Pan agorodd ei Waid o'r diwedd yr oedd ei fam yn eistedd wrth erchwyn ei wely, yo wylo n ddystaw bach. Yr oedd y plentyn yn bur sal erbyn byn. Profodd llawenydd y ncson gynt yn ormod i'w gyfansoddiad ieuanc ei ddal heb dderbyn niwed nid bychan. Hyn, yn nghyd a'r ymwybyddiaeth fod ei hanwyl wedi myned o'i gafael am fisoedd meith- ioo, i wlad bell, ac i wyneb person a theintesiynau newyddion, a wnaeth i galon Gwen Parri fod yn drom y boreu hwow. Ond i basio amser heibio'n ddifyr a defnyddio), hi a benderfynodd gysegru rhan helaeth o hono i addysgu Llewelyn yn elfenau cyntaf gwybodaetb, fel ag i synn ei dad ar ei ddychweliad gartref; apbender- fynodd hefyd ddefnyddio peth o'i bamser at barotoi dillad man-wtladwaith a'i Haw ei hnn, i'w wisgo mown anrhydedd i ddychwel- iad y rhiint boffo Oddiwrth y myfyrion byn, rbgdai ei meddwl yn mhellach fyth i'r dyfodiant tywyll ac annbreiddiol. Tynai ddarlun tlws yn ei meddwl o Lewelyn bach wedi tyfa 'n Dane glandee, pan fyddai wedi gadael heibio ei siaced fraith hogynaidd, a'i gap pluog, a dyfod yn ddyn hardd fel ei dad, ae, fel yntau, yn enill parch pob gradd a sefyllfa. 0, mor brydferth y medr mam dynu darlun o'r math hwn Pe cai hacer ei rnag- obeithion hi am ei phlentyn en sylweddoli, efe a fyddai'n anrhydedd i Dduw a dyn. Ond, och mor fynych y mae mamau yn syrthio i'r bedd mown eiomiant! Wedi treulio blynyddoedd yn gwneyd ei gorea i ddwyn ei bachgen i fyny yn addysg ac athrawiseth yr Arglwydd," ac arllwys i'w feddwl syniadau rhinweddo), tyner, a charuaidd, dichon y bydd i'r temtiwr mewn uu noeon ddadwneyd ymdrechion blynydd- oedd, a thynu gwrthddrych serch a gofal y fam i sefyllfa ddiraddiol meddwyn. Pa fodd bynag, yr oedd yn dda i Mrs Parri gae! rhywbeth i loni ei chalon a chadw i fyuy ei hysbrydoedd yn yr amgylchiad yma, pan oedd ymadawiad ei g*r a selni ei bachgen megys yn cytuno i'w thynu i lawr. Ac wrth feddwl am ei gynydd dyfodol, hi a wenai trwy ei dagraa; ac fe ddeffr6dd Llewelyn i dderbyn eusan llawn itelusder a thvnerwch mamaidd. Gyda gofal nid bychan, a golafur cyson yn yr awyr agored, fe ddaeth Llewelyn dros iffeithiau ei sbri toe. Ail ddechreuodd chwareu o gwmpas y ty mor chwim ag eilon ieuane. Ac nid bychan y pleser a gaffaj Mra Parri wrth ei gymeryd yn y boreuau i ben y bryn o'r tu ol i'r dref, neu hyd lan yr afon i'r ochr arall, a sylwi ar ei wyneb lion, ei wefus gocb, ei lygad bywiog, a'i dymher addfwyn, bob dydd yn dyfod i fwy o berteitbrwydd. "Nid ydym hyd yn hyn wedi son gair am Gwen facb, ehwaer Llewelyn. Genethig anwyl oedd hi, iouangach na'i brawd o dair blwydd. Ni welsom erioed ddemyn per- ffeithiach nag ydoedd, yn mhob dull a modd, os nad oedd braidd yn rhy eiddil. Arferai pawb ddyweyd wrth syllu ar ddwysder ei gwadd, ceindsr ei pherson, tynerwch ei hymarweddiad, mwynder ei llais, na fyddai byw'n hir-nad oedd bOJibl i un o'i bath drigo llawer o flynyddoedd yn awyrgylch lygredig yr ben ddaear yma. Ond, fe genfydd y darlienydd, wrth fyned yn mlaen, fod bwriad y Def, gyda golwg ar Gwen facb, yn wahanol i ragddarogaoau dynion a merched yr ardal. A cbau fod rhagluniaeth wedi trefnu ar fod i fywyd Gwen feddu'r fath ddylanwad ar yr eiddo ei brawd, f-an hesgusodir am gyfeirio at y lodes brydweddot yn y fan hon. (l'w barhau).
COLOFN Y CERDDOR. I
COLOFN Y CERDDOR. I [GAN GERDDOR CYMREIG] I Bellach, dy «\ Gymrn Iftn, gwladygan, mewn trybioi iiros ei phen, a hyny ohei wydd ei chan. Rhyw ddydd yn Abertawe, mewn cYDadJedd be t.?ynot i'r Yagol SbbotboJ, cawn fod ut? ? weinidogion puchus y Meth- odistiaid CiitS?idd.wrth son am chwareuon yr oes, yo rLtSti u cauu cantatas, Be operas, io, yn gosod canu sahmnt, yn fhestf peth&'i per y g'fat a otweid)?' yr oes. Yr ydym yn ?-baro;i i gredu mai oddiM yr amcanion goreu, a gwir awydd i lesoli at geoedl, y uetaroaa y gwr parchedig. Credwn fod dyfodol ein gwlad a'n teuedl yn agos at ei galon, ac fod ein peryglon yn acbosi gofid iddo. Er hyny, rhaid credu befyd nad ydoedd wedi ystyried cyn llefarn y tro hwn, onite ni fuasai yn gwneyd y fatb ymoaodiad anoeth. A ch n- iatau y gall fodayuiadau cyfeiliornus a llyg- redig mewn cantatas ac operas, nid ydynt o anghemheidrwyod felly. Ie, rhagor, nid oes dim o'r fath i fod ynddynt, os cedwir at eu hystyr a'u hamcan. A'r cwestiwn yn awr ydyw, a oes syniadau a thuedd felly ynddynt yn cael eu dysgu a'a canu yn y cantatas sydd yn cael eu canu yn Nghymru? Os ydyw y gwr parchedig wedi clywed un neu ychwaneg o'r cyfryw, wnaiff ef fod mor garedig a gwneyd hyny yn hysbys, fel y gallo'r wlad fod ar pi gwyliadwriaeth. Uwyddom fod cynwys cantahs Cymru yo gysfg.-edig bron i gyd. Nis gwyddom am un u'r perygl lleiaf ynddynt, allan o rai dirwestol a gwladgarol. Ond maeot mor gymhwys i'w canu ag ydyw siarad am wlad- garweh a dirwest, Nid oes ynddynt ddim niweidiol. yn uniongyrchol nac yn anuniiin- gyrchol. Ac mae rbestru canu cantatas gyda phethau niweidiol a pheryglus yr oes yn gaiogyuieriad rhy bwysig i'w adel yn ddisylw, oberwydd y mae yn dwyn cyhudd- iad pwysig yn erbyn degau o filoedd o ddeil. iaid ein Hysgolion Sabbotuol, ac yn eu pfith ddegau o'r dynlon goreu a ieddwn, y tiai ydynt wedi gwneyd llawer er dyrchatu ein cenedl, ac yo pirhaa i wneyd hyny gyda'r unig amcanion teilwng, a'r rhai ydynt wedi gwneyd llawer aberth er cyrbaadd eu hamcan. Hefyd, mae dpaau o wemidogion ein gwlad yn gefnogwyrffyddlawn a selog i'r cantatas hyn. Ydyut hwy oil wedi camgym- eryd ? Neu, a ydynt hwy oil yn ewyllysio niweidio eu cenedi; a dim ond y gwr parch- edig o Abertawe wedi gweled yn glir, ac efe yn unig yn caru ein lies P Na, gwell genym gredu mai efe sydd wedi bod yn rhy frysiog, a dweyd yr hyn na fynasai er llawer ei ddweyd, pe wedi cymeryd ychydig o bwyll i yatyrMd beth a ddywedai. OPEBAS. Gadawn y mater hwn yn awr, heb wneyd sylwadaa arno gwyddom fod gwahaniaeth barn ar y rhai hyn a gwyddom, ysywaeth, fod llawer o sail i'r cyhuddiad. Ond nid yw hyny o angeurheidrwydd yn eu natur a'u cynllun. Nid yw yn rbaid fod Ilyfr yn dda am ei fod yn llyfr; nac yn ddrwg, am ei fod yn llyfr. Gall fod yu llyfr da, neu gall fod ya llyfr drwg. Raid i ni wrthod pob llyfr, am fod rhai llyfrau drwg 1 Ond hwyrach mai y chwareu, yr actio, y dyawal ediad peithynoi iddynt, sydd yn niweidiol yn ngolwg rhai. Yr ydym yn cydnabod fod hwn yu dir ag y mae llawer o ddadleu yo ei gylch. Mae rhai dynion rhagonl, y rhai nad Utjll dou yn uujubu eu creiyau au gtuiuoeuu, yn cymeradwyo, ac yn cefnogi gosod allan wahanol gymeriadau. Dywedant fod hyny yn un o'r dulliau goreu i ddysgu ac argraffa egwydiorion ar gof a chymeriad cenedi. Ac ond gofalu fod yr egwyddorion yn rhai teilwog, ac fod yr addysg yo dyrebafu chwaeth ac yu puro moesau, y gall y dyn- warediad hwn wneyd byny mewn dull mwy effeithiol oag unrhyw dduU arall. Ond gan fod y peth yma yn amheus yn ot syniad lIuaws o ddynion parchus a dysgedig, gadawn ef heb ei amddiifyn, ond yn unig drwy ddweyd, tra byddo'r hyn a ddangosir ac a chwareuir yo foeaot, ac o dnedd i ddyrehafn chwaeth a darostwDg arferion anheilwng nis gallent wueyd niwed, a dweyd ylleiaf; ac yn sicr, mae eu tuedd i wneyd lies union- gyrchol. OANU BALMAU. I Pau mae y gwr parohedig yn rhestrn oann salmau gyda phethan peryglus a niweidiol yr oes, rhaid i mi ddweyd fod ei gamgym- eriad yn un difrifol.-yn rhy ddifrifol i'w adael yn ddisylw. Hyny yw, os canu salman a olygai efe wrth chantio. Dyna'r ystyr sydd i'r gair yn gyffredin; a pha bryd bynag y defnyddir ef, dyoa'r yatyr a gymerir yn ganiataol gan bawb: ac os llochir rhyw ystyr arall iddo ganddo ef, rhaid i mi gredu mai dyna feddyliai. A ydyw Mr Thomas erioed wedi meddwl ocai chantio y mae pan yn darllen ei Feibl! Onid yw efe yn darllen mewn ton ? Ydyw. Mae yn anmbosibl iddo ddarllen yo glywadwy, heb wneyd hyny mewn too. A ydyw ei fod yo gwoeyd byny mwo ton aneglurac anghlyw- adwy, ae mown tba unffarf a diystyi o bwyslais, yn lleibau y trosedd ? Nae ydyw. Na feddyhert neb ein bod yn dweyd mai darlleawr diystyr felly ydyw Mr Thomas. Ymresymiad ar egwyddor sydd genym. Ydyw ef yn barod i ddweyd fod canu yn beth peryglus a niweidiol. Ma, gatiem dybio ei fori yn cymeradwyo canu hymnau, neu buasai wedi nodi hyny allan yn y rhestr ryfedd. M :e efe yn cymeradwyo canu y salmBeu wedi eu "troi ar gin," a'u gwneyd yn benilli'm, pa niwaid byuag fyddont wedi dderbyn yn yr orucbwyliaetb, ond yn cyfrif yn beehadutus i ganu y geiriau fel y maent I yn y fieibl. Er mor rhagorol ydyw geiriau Edmund Prys, yn ami, ceir ganddo linellau mor drwsiiw) ac anghydbwys, fel ag i'w gwneyd yn boen i'w darllen, a llawer mwy feliy i'w canu; paay byddai canu y geiriau mewn rhyddiaeth yn Jlawer iawn gwell. Hwyrach fod Mr Thomas yn meddwi fod canu salmau yn ddrwg am fodEglwys Loegr yn gwneyd, neu am fod y Pabyddion yn gwneyd byny hwyracb. Os dyna ei reswm, fel llawer eraill, yna, mae gweddio yn niweidiol, a phregethu yn beryglus, a darllen y Baibl i'w goudemnio, am yr un fheswm. r PARCH F. C. SPURR A'R' CHWAKECDY. A' uoa -al'bjth yn ddiweddar hefyd, cawn y gwr parchedig uchod yo gwneyd sylwadau coodemniol ar chwareudy Caerdydd, ac ar chwareuad dau waith Cymreig yno, sef Biodwen" ac "Arianwen," Dr Parry. Nid oedd yn dweyd dim am yr awdwr, nac am y cyfDs"rldiad,m, ond am eu chwAreuad | yn y chwareudy, ac am waith meibion a | merched yn p'offesu crefvdd yn cymeryd rban yn y chwareuad. Dymunai ef, cyn gadaei y dref, olebi ei ddwylaw oddi wrth y f ith bbtb, a thystio yn prbyji y fath atferiad. Fill yr ydym wedi sylwi uchod, mae yr arddangosiadau hyn yn fater 0 ddadl, gan hyny arlawnef yn awr, a diamheu y caiff y peth ei wyntylliri gan y ddwy blaid, ac y ceir sylw gW:lIJ"no) gymanfaoedd a chyn- ulliadau mawr y w;ad arno yn fnaD, ae y rhoddir trrtyn 'rno neu symbyliad iddo. Dyna wein'do^ion Seisnig a Cbymreig, Methodist C'lfiuaiid, a Bedyddiwr, wedi condemeio cbwateu lie arddangos eymeriadan yn gyuiysg i cbanD. Beth ddywed y cantorion a'r carddnrion ? A beth a ddywed ecaill o'r gwemidogion a'r clerigwyr ? Yr oaddym yn gwoled y mater yn dyfod i r amiwg, dyna fe yn awr wedi ei godi. Dyna'r b £ wedi ei tbsfiu. Beth ddaw ohonif
[No title]
Nid oedrJ lieidr ieuanc yn cydweled i'r cyhuddiad a dd/gid yn ei erbyn o bigo llogeilau. Dvwedai nad oedd efe bythyn eu pig. ond ei fod bob ameer yo e-a eymeryd fel y deuent. Yr (jMdd hen l. idr ceffyliu un tro yn rhoddi addysg i'w fab, ac fel hyn y dywedodd ;— Paid byth a llarirata ceffyl os na bydd yn uu eYflYmaob na ptjob an arall yn y eytnyd- ogaoth I' I
CABAN Y GHWARELWYR. j
CABAN Y GHWARELWYR. j YMDDIDDAN AR YR UNDEB. I [Golygir y golofn hon gan chwarelwr ym- arlerol, yr hwn a ddiolcha i'w gydweith- wyr am unrhyw ohebiaeth ar byngciau dyddorol i'r chwarelwyr, wedi eu cyfeirio fel y canlyn Caban y Chwarelwyr," Swyddfa'r Genedl, Caernarfon.] Y Lltwydd.—Addawsom dro yn ol roddi I mwy o sylw i Gynadledd Undeb y Chwareb wyr, a chael helaethach trafodaeth ar ei gweitbrediadau tr ol i'r adroddiad blyti- yddol ddod allan. Dyma yr adroddiai wedi rtod, a bellach cawn wrando darlleniad ohono gao Wmphra (yntan yn gwneyd). GWILYY: Y mddengys i mi fod yr Utideb yn parhau yn fyw diwy'r cwbl. Ac er nad ydyw ond gwanaidd, megis "eorsen ysig" neu lin yn mygu," eto gyda gofal a chefn- ogaeth briodol gall ddyfod yo allu cryf, gweitbgar, a defnyddiol. Bu y dyn cryfaf a mwyaf ewasanaethgar—Moses,er engraifft -tinwaitb, yn faban egwan, yn rhaid iddo wrth gynorthwy p'eill. Ac felly, er eidd- iled yr ymddengjayr Undeb, ond iddo gael y gefnogaeth a dailyuga, y mae gobaith y daw yn rymue-yo ddigon gryrnus i fod yu waredwr y gweitbiwr. Hywel.—Baban yn un-ar-bymtheg oed, dywed f Ac eto, beth arall y galwn ni ef, yn gymaint ag nad oes ganddo ddant yn ei ben, na golwg am yr un ychwaith. Nid oes mo'i arswyd ar neb. Yr ydwyf fi yn meddwl fod yr undeb wedi caal digon o amser a chyfleusdra i ddangos beth all wneyd, a dyna fe yn edlych diallo, yn yr oedran mawr a nodwyd. Yr ydwyf fi yn meddwi befyd y dyleiu gael undeb newydd, un galluog a gweithgar. A'r ffordd i'w gael ydyw anfon cylchlythyrau i bob chwarel yn Nghymru, yn gwahodd cynrychiolwyr i gynhadiedd benodedig, ac yu hono dyfod i gyd-ddeall- twriaeth ar y pethan yr ydym fel gweithwyr rnewn angen am danynt, ac yna eu curio allan yn effeithiol. Yr ydwyf yn sicr na safai dim o'u blaeo, caoys byddai dylanwad undeb felly i'w deimlo, hyd yn ncd ar greigiau Arfon a Meirion. IF&x.-Gan bwyll, Hywel, gan bwyll. Baaswn yn caru, Mr Llywydd, cael gofyn ychydig gwestiynaa i'r brawd yn nghylch yr ondeb newydd. A ydyw yn golygu cael dau undeb ar y maes, ynte un ? Os dau, beth fyddai y fantais, atolwg ? Uoid gwa- haniad a rhwygiad fyddai hyny, ac nid undeb Ao oni fyddai berygl i'r naill fyned i ymladd yn erbyn y Hall, gan anghofio fod genym ein gelynion Y Hefyd, pa eicrwydd sydd gan y cyfaill na byjd trydydd undeb yn codi, ac felly dyna rwygiad ar rwygiad; a pba beth fydd y canlyniad ? Ond os un undeb sydd yn y bwriad, atolwg, pa beth sydd i ddyfod o'r hen on ? Canys sier yw, mai nid yn rhyw rwydd iawn y rhydd i fyny I ei fodolaeth. Y maa yn demtasiwn i mi adrodd brawddeg nen ddwy ar y mater hwn o iyfr y Proffeswr Henry Jones ar "Fy ngwlad a'i rhagolygon." Dyna ftif v rlywed: Nid yw'r ateb a rydd banes Cymry yn ansicr nac aneglar. Tarddodd pob trychineb o'u Lanallu i ymuno ae i ddyfalbarhau. Pe buasai ffyddloodeb ein cyndadau i'w gilydd yo bafal i'w gwrhydri ar faes y gwaed, pe buasai ystyfnigrwydd eu hyspryd yu gyfftilyb i wre8 eu cariad at bob da, nis gadawsent i'w plant gaetbiwed yn etifeddiaeth." Peys.—Y mae undeb yn dda, canys mown undeb y mae nerth." Ond rhaid ei gael wedi ei sylfaenu ar egwyddorion tsg— egwyddorion "cyfalaf a llafur." Y mae diffygion yn yr undebau y dadleuwch cbwi drostynt. Tuedd un ydyw dinystrio llafur, I trwy ei ranu-gyrn y gweithwyr i ymrafaelio 4'u gilydd, a th £ wedi ymranu yn ei erbyn ei hUB ni saif." Tuedd y liall ydyw rhodrii cyfalaf a llafur mewn gwrthdarawiad. Y mae genym ddigon o aphawsderau a rhwystrau i'w gwynebu, a gelynion i'w gorchfygu (canys yr un a'r unrhyw yw eiddo y naill a'r llall o honom), heb i ni fyned i ymladd in gilydd. Felly, gwelwch fy mod i am gymeryd i fewn i'r undeb bawb sydd ya ddibynol ar y chwarelau, yn feistriaid a gweithwyr. Fy rheswm dros hyny ydyw, am fod ein tynged, ein llwyddiant, an haflwyddiant, yn anwahanol gysylltiedig ha gilydd. O ganlyniad, dylai y meistriaid barchu y gweithwyr, a'r gweithwyr hwythan barchu eu gilydd a'u meistriaid. Cefug genyf, pan oeddwn fachgen," i mi glywed adrodd am lyngesydd gallnog wedi eael amgylchu ei lyoges fecban gan lynges fwy y gelyn; ae ya hytrach nagantnrio ymladd dan y cyfryw amgylchiadau anffafriol, dewisodd lwybr cyfrwysach—ciliodd yn lladradaidd o'u oanol, gan ymfwynhau yn y pellder yn yr olwg ar ei elynion yn dinystrio eu gilydd. Beth dybygech chwi am feistr yn chwareu yr un pranc i'i welthwyr ag a wnaeth y llyngesydd cyfrwys i'i elynioul Ie, beth dybygech chwi befyd am weithwyr yn cymeryd eu harwain i ddinystrio eu gilydd mor wirioneddot ag ygwnaeth y mQr-filwyr, ond gyda hyn o wahaniaetb, fod y naill yn gwybpd yr hyn yr oeddynt yn ei wneyd, tra yr oedd y lleill yn eu hanwybodaeth. Wei, dyna eu banes bellach, en cwymp a fu fawr —o ben pinacl llwyddiant i ddyfnder daros- tyngiad. Meddyliweh eto am bertbynas y "istr A'r gweithwyr; nid oes llwyddiant i'w ddisgwvl tra mewn gwrthdarawiadau parhaus. Y mae Hawer o synwyr yn yr byn addywedodd un fifarmwr, na welodd ef erioed lewyrch ar waith ty lie byddai y feistres a'r forwyn ya croesdynu ynngwaethaf eu gilydd byth a hefyd. A glywsocb chwi erioed am gadfridog llwyddiannus yn creu ymblaidiau yo ei fyddin, ac yn gosod ei huuan mewn gwrthdarawiad parhaus å hwy! Na. trwy unoliaeth y mae yn llwyddo, bod o'r un galon ao o'r un yapryd, ac o'r un amcan iddynt ol), sef gorchfygu eu gelynbn, a gelynion eu gwlad a'u brenin, a dwyn mewn canlyniad yspail lawer adref i'w canlyn. Dyna mewn cyfatebiaeth ydym ninau. Y mae genym ein hanhawsderau a'n rhwystrau, mewnol ao allanol. Y mae genym eisieu gwella ein galwedige.eth-eisieu ymladd fig anfanteieioo, a syroad ya mlaen gyda chyn- ydd yr oea. Y mae genym gydymgeiswyr yn y farchnad i ymgystidlu A hwy, megys tilu, zine, baiarn, yn nghyda llechau tramor; y mae genym royalties gorlethol eisieu eu symud, a tbollau dirwasgol eisieu eu dileu. A phwy a wna y pethau hyn drosom? Neb. Rbaid i ni ei wneyd ein bunain, neu bydd heb ei wneyd. Ac ni allwn nioau ei gyflawni heb fod o'r un galon,ac o'r un ysbryd, a'r un amcan mewn golwg cenym. Ou1 gyda'r petbau byn genym, Ballwn lwyddo, a bydd gwobr i'n gwaith. Gwelwch, gan hyny, nad oes genym fodd i wastraffa ain hamser s'n nerth i ymladd &'o gilydd a difwyno ein cysuron. Ond rbag ofn i chwi feddwl fy mod am osod y pwn i gyd ar un ochr, a'm bod wedi anghufio deddf mantoliad galln, dylwn ddyweyd fy mod yn golygu fod i'l gweithwyr a'r meistriaid eu hundebau ar wahao, a bod llys nweh i'w ffurfio, I cynwysedig o gynrychiolwyr y ddau undeb, or ybtyried, barnu, a pheiadertyriu achosion ) (cymeradwyaeth). TREBOR. Yr oeddwn wedi meddwl gatw eich sllw at yr yegrifau, sydd yn y Genecll ddiweddaf, ar Chwareuon yr oes." Y Llywydd,—C&nt sylw y tro nesaf.
Advertising
Cifodd John Robinson, Uafurwr, ei lethu i farwolaeth yn Dallamyard, Warrington, ddydd Mawrth, drwy i haiarn bwrw mawr syfthio arno. Piarada golygydd y Medical Annual yn y modd uwchaf .1 Gooia Cadbuby fel diod- ymborth i gljMon yn herwydd ei burdeb, ei ansawdd uebel, a'i doddadwyaeth mawr; a cfaynghora yr Alwadigaeth Feddyeol i goflo, wrth gymeradwyo COCOA, fod enw Cabbbry ar j unrhvw becyn yu sii-wvdd o burdeb. Colman's Sinapism. The Improved Mustard Pififter.-Sold by all Chemists and Grocers, or Post seven penny stamps foi packet of three, to Colkajts', 18, Canoe street, London.
ORIAU GYDA'R TADAU.
ORIAU GYDA'R TADAU. II.—CHRISTM AS EVANS. I Fe addefir yn gyffredinol fod Chiistmas Evans yn cael ei ystyried yn nn o'r pregeth- wyr penaf a fagodd Cymru. Ceir ei enw yn gyffredin yn nglyn ag enwau John Eiias a Williams o'r Wern ac nid oes dim amheu- aeth nad oedd y tri, fel pregethwyr hyawdl a dylanwadol, o flaen pawb o'n cydoeawyr. Nid oedd en rhieni ond o amgylchiadau eyffrediu, ac nis cawsant addysg ond hyuy a ddysgasant eu hunain ond eto cyrhaedd asant safla uchel iawn, drwy y dylanwad a feddent ar gynulleidfaoedd. Os oedd Christmas Evans va un o'r rhai mwyaf o'r pregethwyr Cymreig, yr oedd yn ddios y pregethwr mwyaf i gyd a gododd y Bedydd- wyr yn y wlad hon: y mae ei gotfdwriaath yn cael ei anwylo heddyw yn mbob congl o I Gymru; ac erys effaith ei, waith mawr a I gogoneddus drwy yr holl oesoedd. Y mae Cymru yn falch o Christmas Evans. LIiANDYSSUL— GENEDIGFAN Y PHKOETHWR, I Ganwyd Christmas Evans ar ochr Cer- edigion i'r afoo Teifi, yn Llandyssnl, ar Ddydd Nadplig, 1766. Bu ei dad, Samuel EvaDs,yr hwn oedd grydd wyth ei gelfyddyd, farw pan Dad oedd Christmas eto ond naw mlwydd. Yr oedd y pregethwr enwog yu falch iawn o'i enw, yr hwo a awgrymwyd i'w rieni gan ddydd ei enedigaetb, Bhagfyr 2S. Y mae cymydogaeth Llandyssal wedi cael ei dysgrifio gan law fedrus fel Llandyriul- pentref Mr a chrwydredig, ya daugoa yn awyddus am gyrhaedd pwysigrwydd tref, yn sefyll yn mysg hryniau Ceredigion, ae ar lanau yr afon sydd yma yn rhanu siroedd Aberteifi a Chaerfyrddin. Nid yw swn ehwibaniad y rheilffordd ond newydd (1884) ddechreu cael ei glywed yo y lie. Y mae y boblogaeth denea a gwasgarog o hyd yn byw yn dawe), yn gweithio yn ganolig, an yn breuddwydio llawer, yn cadw at eu harfer- ion cyntefig, ac yn anwylo hen draddodiadau. Y mae yn ffaith bynod fod cynifer o ddynion mawr Cymru wedi cael eu geni yu sir dawel Ceredigion. "Ychydig ddyddiau yu ol, yr oedd yr ysgrifenydd presenol yn yrnddiddan &g Albanwr enwog sydd wedi byw yo y Dywysogaeth am lawer o flynydd- oedd. Wrth aiarad ar y pwnc bwn, dywed. odd fod Sir Aberteifi wedi rhoi i Gymru fwy o'i dynion mawr na bron yr holl eiroedd ereill hefo'n gilydd." Felly gwelodd Christmas Evans oleu dydd gyntaf mewn gwlad a godasai ugemiau o enwogion o'i fleen ef, a'r boo 3ydd yn parhau i roi i'r Dywysogaeth lawer dyn mawr. BYWYD CALED. Ba tad Christmas Evans farw pan oedd y bachgon yn naw mlwydd oed; a gada-vodd weddw hefo dan blentyn yn gwbl ddibynol ar y plwyf a'u cyfeillion: yn yr amgylchiadau hyn y bu raid i destyn y nodiadau hyn ddechreu enill ei fywioliaeth cyn iddo fod ynddeg oed. Mabwysiadwyd ef yr f adeg yma gan ei ewythr-brawd 6i am- amaethwr a'i enw James L3wis,hefo'r hwn yr arosodd chwe' mlyoedd. Par anffodus fa hyn iddo yr oedd yr esiampl a osodwyd o'i flaen o'r fath waethaf, am fod ei ewythr creulon ac ofer yn ymddwyn yn galed iawn tuag ato. Fel y dywedodd Christmas ei hunan-" Nis geliid cael gafael mewn dyn â llai o gydwybod yn yr holl fyd." Cifodd ei esgenluso mor fawr fel na fedrai air ar lyfr nes bod yn ddeunaw mlwydd oed. Ar 01 gadael ei ewythr, bu yn gweithio am heth amser ar y ffermydd cymydogaetho!—a hyny yn galed ac yn hir i gadw enaid a chorph wrth en gilydd. Darfu i'r diwygiad cre- fyddol oedd yn ymledu dros y wlad fel diluw neithol, gyrhaedd yr ardal lie yr oedd Christmas cafodd yntau brofi o'i ddylan- wad achubol, ac ymaelododd yn eglwys Llwynrhydonen. Yr oedd yn weinidog ar yr eglwys bon-yr hon ar y pryd a goleddai atbrawiiethau Arminaidd, gan yruddad- blygu yn fuan wlld'yn i'r Sosinaidd-y pre- gethwr, a'r bardd, a'r ysgolor enwog, y Parch David Davies. Fel y mae yn bod bob amser, darfu i Christmas, wedi iddo unwaith bron nerth crefydd, deimlo aogen am hyfforddiad a goleuni. Ymroddodd ati o ddifiif i ddysgu darllen ac yn mhen tua mis fe Iwyddodd, ae ymhyfrydodd gyd i'r Beibl, a Thaith y Pertrin, yr hwn yr oedd yn hynod hoff o hono i ddiwedd ei oes, a'r hwn a ddefnyddiodd ganoedd o weithiau gydag effaith annysgrifiadwyyneibregethau. Hyd yn hyn yr oedd y cwbl a ddarllenai yn gyfyngedig i iaith ei fam ond yn fuan dysgodd Saesneg, a mynai wneyd cynwysiad pob llyfr y caffai afael arno yn feddiant iddo'i hun. Wrth gyfeirio at y cyfnod hwn, dywedai ef wed'yn-" Deallai Mr Davies, fy ngweiuidog, fy mod yn aychedu am wybod- aetb, a chymerodd 6 i'w ysgcl, lie y bum am chwe' mis. Aethnm yno drwy y gramadeg Lladin, otid mor isel oedd fy amgylchiadau fel na fedrwn aros dim yn bwy." YMOSOD ABNO GAN FILEINIAID. Pan yn 19 mlwydd oed, yn fuan ar ot iddo ddechreu pregethu, bu Christmas Evans mor anffodns a choili ei lygad de. Bu am beth amser yn isel-ysbryd, a phenderfynoid ro'i i fyny bregethu a pheidio ymroi dim yn chwaneg i geisio gwybodaetb. Yn yr ysbryd pradd yma aeth i ffair yn air Henffordd, lie yr asthai i weithio i'r cynhauaf. Ryw fodd neu gilydd, pan yn y ffair, ymosodwyd arno gan bump neu chwech o fileiniaid, a tharaw- sant ef hefo ffoa ar ael ei lygad de, a choll- odd y llygad yna rhag blaen, ac nis adferwyd Ira o'i olwg iddo byth. Tarawyd ef wed'yn ar ei ben; a chan syrtbio i'r llawr, bu yn ddideimlad am gryn amser." Y noson yna," meddai, "gwelais mewn breuddwyd fod dydd y farn wedi dyfod. Ymddangosodd Crist ya y eymylau, ae yr oedd I r boll fyd yo fflamio. Yr oedd ofn annescrifiadwy ya fy llanw, ond eto llefais gyda pbeth byder a difrifoldeb am heddweb. Tybiwn y clywswn lais Crist yn ateb, ac yn dweyd—'Yr oeddit yn bwriada myn'd yn bregethwr, ond beth a wnei yn awr ? Y mae y byd ar dan; y mae yn rhy hwyr.' Dygodd hyn fi yn ol o'm crwydriadau. Yr oeddwn yo ddiolchgar iawn pan y deff.oais mai breuddwyd oedd, ond fe adawodd argraff ddofn arnaf." Gan ei fod yn edr yeh ar y breuddwyd hwn a choili ei lygad fel Haw Duw yu ei gadw thagruyn'd i wrtbgiliad pellach,fe ymroddodd i barotoi ei hunuti dr gyfer gwaith Luaw, y weinidogaeth. YN YMAELODI QYDA'R BEDYDDWYR. I Ya faan wed'vo newiiiodd ei farn an fedydd; ae yn 1788, pan yn 22 mlwydi oed, ymunodd a'r Bedyddwyr yn Aberduar. Yn 1789 cafodd alwad i fod yn weinidog eglwys yn Lleyo, hir Gaernarfon ordeiniwyd ef y Ilwyddyn wed'yn a'r flwyddyn hon priod- odd ferch ieuanc o'r enw Catherine Jones, aelod o'i eglwys, a'r Lon a fu yn ymgeledd gymhwys iddo. Yn fuan ar 01 iddo ymsef. ydlu yn LIeyn cafodd gyfle i wraodo un o brif bregethwyr oi oes, Robert Roberts, Clynnog, a chafodd ei bregeth effaith rymus a phirhaol ar Christmas Evans. Dywed y Dr Owen Thomas mai wrth wrando ar Robert Roberts y gwelo id Christmas Evans j beth oedd ei dalentau neillduol ef, ae o hyn allan cymerodd Robert Roberts fel patrwm o bregethwr. Ar ol aros yo Lleyn a. ddwy Bynedd symudodd i Sir Fon, lie yr oedd y Bedyddwyr yo bur weiniaid. Ba yno yn gweioidogaethu i'r boll Oil am M miynaaa, gan lafurio hefo llwyddiant mawr. Am yr ugain mlynedd cyntaf o'i oes nid oedd ei gyflog am ei holl waith yn Sir Fon ond 17p ( y flwyddyn ae am y gweddill- i lawr i 1826—yr oedd ar gyfartaledd yn 21p y a?yddyn. Drwy gyhoeddi Hyfrau a myn'd oddicartref ar ei deithiau pregethwrol i'w gwerthu,yr oedd,yn medrujyn awr ac eil- waith godi ei gyflog lOp neu 15P. Fel byn gorfodwyd ef i fyw yn y modd mwyaf cyffredin; yr oedd ei dy yo fychaL a diolwg, ei ddodrefn yn wael a phrin; ac onibai am gynildeb a diwydrwydd ei wraig, rhaid fuasai iddynt fod yn ami wown eisieu o Migetttheidiaa bywyd. MARWOLAETH EI WRAIO. I Yr oedd marwolaeth ei wraig yn 1823 yn golled anrhaethol i C'iristmas Evans mewn mwy nag un ystyr. Fe adwaenai hi y natur ddynol yn dda, ac yr oedd yn hynod am ei doethineb a'i chraffder. Yr oedd pobpeth yn ymddangos yn Ilwyddo tra yr oedd hi yn iyw ood pan fu farw torodd aoghydweled- lad allan yn Sir Fon; a pheoderfynodd Christmas Evans-ag efe yn awr yn dri- ugain mlwydd oed-syroad i Gaerpbiti, Ile y derbyniwyd ef gyda llawenydd mawr iawn. Yr oedd ei gyfeillion yno yn sylwi fod y pregethwr enwog yn edrych ynanghy- surus ac unig, a rhoisant awgrym ar fod' iddo briodi eilwaith. Enwyd boneddiges o gymeriad uchet a moddion lawer; ond ni fynai y diwygiwr mawr wrando, oberwydd meddyliasai am wraig arall, ae, y mae yn debyg, un well iddo. Na, na," meddai, "fymarn i yw nad wyf byth i gael dim eiddo yn naear y byd yma nes y caf y bedd. Fe gaf wedlyn fy rhan dda ohono. Na os wyf i gael gwraig arall, rbaid i chwi fyn'd yr holl ffordd i Fon bell a dwyn yn ol fy hen forwyn ffydiloti Mary Evans, yr b"n fydd y cydymaith goreu i mi." Aeth eyfaill yr holl ffordd i'w cheisio, ac yn fuan yr oedd Mary Evans yn ail wraig iddo; a gwraig dda l! ragorol oedd hi hefyd. Gofalodd am dano mor dyner a serchus ag oedd modd i'r diwedd. Yr oedd ei weinidogaeth yo N gbaerpbili (ynhynod o lwyddianne. Ychwanegwyd atyr eglwys yn y lie, yn ystod y ddwy flynedd y hu yoo, 140 o aelodau. Maes ei weinidog- aeth nesaf oedd Caerdydd; ond, fel yn Nghaerphili, daeth y cysylltiadau rbyngddo ef Ii swyddogion ei egIwys mor ar.gbysurus fel nad arosodd yno am fwy ra tbair blyn- add; felly, yn 1832, dychwelodd i Ogledd Cymru, i gymeryd gofal yr eglwys yo Nghaernarfon. Er ei fod yn awr yo 65 mlwydd oed, a'i iechyd yn ddigon bregas, ymroddodd i rasglu digon o arian i symud y ddyled ar y japel; ae i'r perwyl yna ey- merodd daith drwy siroedd Cymru. "DYMA FY MHBEGETH OLA' Ddydd Sul, Gorphenaf IS, 1839, pregeth- odd ddwywaith yn Abertawy, er ei fod yn amlwg mewn poen mawr. Ddydd LluD, fodd bynag, pregethodd eilwaith yo yr hwyr yn nghapel Mount pleasant. yn Saes- neg, gyda gallu ae effaitl1 nodedig. Pan y daeth o'r pwlpud dywedodd, "Dyma 'mbregeth olaf i." Ac felly yr oedd. Y noson yma torodd ei iechyd ) lawr yn IIwyr. ac arosodd yn y sefyllfa beryglus yma byd ddydd Iau, pryd yr oedd yn edrych gryo dipyn yn well. Cododd yn y boreu, a rbod- iodd yn ngaidd ty y Parch Daniel Davies, lie yr oedd yn aros, a bu i lawr drwy'r dydd. Fel yr oedd cysgodau'r hwyr yn syrthio, felly yr oedd ei nerth yntau yo pallu; athua dau o'r gloch y borea wed'yn antonodd am y Parch Daniel Davies, a Mr John Hughes, cyfaill a deithiai gydag ef. Ar ol diYloh i Mr Davies am ei garedigrwydd, dywedodd— Yr wyf am eich gadael; yr wyf wedi llafurio yn y cysegr am 53 o flynyddoedd, a'm cysur a'm dyddanwch yn y bwlch hwn yw Dad wyi wedi llafurio heb waed yn y llestri. Pregetbwch Grist i'r bobl, frodyr anwyl. Os edrychwch ariaof yn fy mhre- getbau, Did wyf fi ddim ond os edrycbwch arnaf yn N ghrist, yr wyf yn nefoedd ac iach- awdwriaeth." Vos. gyda llais clir a gwêu hapus ar ei wyneb, ad roddodd y pregethwr hybarch y llinellau hyny o waith Pant-y- celyn Dyma.'r wisg ddysgleirwen oleu Gaddia'm noethni hyd y Ilawr Fel nad ofnwyf byth ymdiangos Mwy o flaen dy orsedd fawr." Yna, ar ol ychydig eiliadau, chwyfiodd ei law, a llefodd, yn Saesneg, Good bye; drive on." Dyna oedd ei eiriau olaf. Sudd- odd fel i gwsg dymunol a tbawel; ac yn y cwsgyna, yn nghanol dystawrwydd perffaitb, ehedodd ei enaid mawr i'r nefoedd, am bedwar o'r gloch, foreu ddydd Gwener, Gcrphenaf 19, 1839, pan oedd yn 72 mlwydd oed.
! LLANERCHYMEDD._I
LLANERCHYMEDD. I Symudiad Y Parch H. Rbes— Fel y mae yn wybyddus mae y Parch Henry Rees, gweinidog cymeradwy y Bedyddwyr yn y lie hwn, wadi derbyn galwad oddi wrth eglwys Seisnig Rhosllanerchrugog, er siomiant a gilar i'w eglwys yma a'i wranaawyr, yn ogystal a'r gwahanol enwadau, oblegid yr oedd wedi enill iddo ei hun serch dwfn pawb a'i hadnabu. Nos Lan diweddaf, ar yr achlysur o'i ymadawiad, cyuhaliwyd cyfar- fod yn addoldy y Bedyddwyr, dan lywydd- iaeth y Parch R. Thomas (M. C.). Anerch- wyd y eyfarfod gan Mri H, Williams, O. Hughes, D. Williams (A), R. Williams (E.), R. Jones (M. C.), H. C. Parry (B.). Dad- ganwyd syniadau uchel am dano fel gwein- idog yr efengyl o alluoedd a chymeriad dysglaei, arweioydd dyogel i bob symudiad, yn wleidyddol a moesol. Gwnaeth enw iddo ei hnn yn ystod y ddwy flynedd o'i weinidogaeth yma a erys yn anwyl ar ael- wydydd y lie a'r amgylchoedd. Fel arwydd o ddilysrwydd eu parch tuag ate, cyflwyn- odd ei eglwys iddo ddarlun o hono ef a'i briod hawddgar mewn otl painting ysblen- ydd, pa rai sydd yn glod i alluoedd celf- yddydol y tirodyr Hughes, Llangefni. Gwnaeth y Gymdeithas Ddirwcstol, i ba un yr oedd efe yo llywydd, aorheg iddo o Es- boniad Doctor Thomas, Lerpwl, ar yr" Epis- tolau. Cyflwynwydefjpn y llywydd. Cyd- j nabyddodd Mr Rees j^csredigrwydd mewn araeth lawn o deimlad.—Gohcbydd.
PROFIAD AC ADDYSG. I
PROFIAD AC ADDYSG. Mae pob dyn synwyrol yn eymeryd addyeg oddiwrth broliad eraill Mae profiid y lluaws mewn amrywioI wledydd yn tystio mai, meddyginiaeth anffaeledig st ddoluriiu y cylla yr afu, a'r giau yw QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Mae dyegeidiaeth med iygon yn tystio ei fod yn feddyginiaeth sicr, a gwybodaetb wyddonol yn sicrhau ei fod ya feddyginiaeth ddyogel. Gan hyny dylai pawb sydd yn dyoddef oddiwrth afiechyd neu wendid yn tarddu o ryw anhwylder yn yr organau hyn wrieud prawt teg ar Quinine Bitters Gwilym Evans. Nid yw byth yn siomi. Dyma Feddyg niae.h Lysieuol heb ddim niw- eidiol ynddi, dim defnyddiau mwnawl; digon Ctyf i'r gAr,<t digoa gwan i'r wraig a'r pleutyni cryf i'r g,r, a d' nn gyfeiria yn Uuiongyrchol at sy "nd aellov a gwraidd y drwg un syml, rhwydd i'w chael, all f d bob ameer at law, un y geHir ymddiried ynddi, ac un wedi ei phrofi yn dda at fy nolur i a'ch uolur chwithau. On', chwi ofynwcb, pa foctit y gwn i b'th yw eich dolur, chwi ? Wet, gwn fod y rhan fnyaf o lawer o ddolnriau yn codi oddiwrth rhyw ddrwg yn y gwaed, y frest, y cylla, yr arenau. yr afu neu y ghu, a; y bydd meddyirniaeth wna lea i r pethau hyn yn sicr 0 wneyd lies i chwi. Mae meddygon a chlefion, cyfoethog a thlawd, yn mron yn mhob gwllld lan baul, yn cyduno i ganmol y feddyginiaeth berffaich hon, sef Quinine Bitters Gwi)m Evans, fel yr oreu sydd yn adnabyddus at anhwylderau y rhanau hyn o'r corff. ar werth gan bo.) Fferyllydd mewn poteli 2d 9c a 48 6c yr un, neu ge'lir ei gael am y prisiau hyn yn d lyoga! trwy y post, oddi- with y perchenogion: Quinine Bitters Manufactaring Company Limited, Llanelly, outh Wales. Y mae y Ttafaoddwr Sarviaidd yn Prim- tina wedi cael ei lofruddio gan garoladron Albanaidd,
IDIM OND. I
I DIM OND. Dim ond ychydig anwyd a pb'swch, a dim ond ei e geutuao, efe a arwain i'f bf"nhiti8, y Darfodedigaeth, a'r bedd. Dim on i -¥yaieryd CWIS rheolaidd o QUININE BITTERS GWILYM EVANS gellir diino rhag y p. ry I n hygythiedig. Dim ond ychydig bumi yn y cyba, ychydig lai o archwaeth at fwyd, yehydig wyiit yn y frest, yw rhai o arwyddion cyntaf l'iffyg Treuliad. Dim ond cymeryd 'uiiiina Bitters Gwilym Evaus mewn p yd, ni iyddii dim ond mwynhad wrth bob pryd o fwyd. Dim ond ychydig boen rhwng yr ysg»yd dau neu y cymalau, neu ychydig flino, sydd ya dangos peryglyn yr Afu. Dim ond Quinine Bitters Gwilym Evans sydd yn sicr o wella holl ddoturiau yr Afu. Quinine Bitters Gwilym j Evans yw y Feddyginiaeth oreu i bawb all fod yn dyoddef eddiwtth un neu ychwaneg o'r doluriau hyn a'u eyffelyb. Dim ond teimlo ychydig yn fst-l, yehydig yn drymaidd, oedd y dyn ar y cyntaf, ond yn raddol aeth yn warth, lies syrthio i ganol y pruddglwyf, ao i iselder yspryd parhaol, nes gwneyd bywyd yn faieh iddo, »'i holl gyfeillion i flino yn ei gylch. Pe byddai dim ond eymeryd cwrs da o Quinine Bitters Gwilym Evans a glynu wrtho, gyrid y pruildglwyf a'r meddyliau isel oil i ffwrdd. Dim ond ychydig welwder yn wyneb y inub neu y ferch ieuanc oedd yr arwydd cyntaf o'r gweudid derfynodd yn angeuol. Dim ond cymeryd Quinine Bitters Gwilym Enos mewn pry l, byddai adferiad yo sler. Dim ond erio ac edrych yn ddihwyl, a pheidio doi ya mlaon wna y baban ar y fron os na fydd Ilaeth y fam yu bur. Dim ond i'r fam gym. etyd Quinine Bittern Gwilym Evans daw y plentyn yn gryfath arall. Mynweh ef heddyw. i Ar werth gan yr ho 1 FferylVyr, mewn potcli, 2" 9c a 4s 6o yr un. i
[No title]
r Yr oedd llofrudd i gael ei grogi yn America ,yn iidiweddar, yr hwn a ddywedodd:— Ba5swn yn hoffi elywed y seindorf biea unwaith yn rhagor cyn i mi farw Cinia- j tawyd ei ddymuuiad, a bu yntau iarw yn jj ewyllysgar. I Yr anrhtfg a roddodd tad yn Lancaster, Pa., i'w fab ar achlysur ei briodua, y dydd o'r blaen, oedd teitl i le beddrod yn mynwent y dref. Rhodd wreiddiol iawa i btiod?b.  Bydd ai heiaiea ryw dro.
- - - COEDPOETH. u - - I
COEDPOETH. u I Dyddiau Sabboth a Llun cynbaliwyd cyf- arfod pregethu blynyddol y Methodistiaid Calfioaidd yn y Nant. Gwasanaetbwyd gan y Parchn E. J. Williams, Llandrillo; J. Williams, Llanarmon; a J. Williams, Bryn- siencyn. Cafwyd oedfaoa rhagorol ar hyd yr wyl.
BIRMINGHAM.-I
BIRMINGHAM. I GWIRIOHEDD A L'ARDDA O S UDAKAR. -Nos Lun traddodwyd darlith ddyddorol ar y testyn uchod gan y Parch Hywel Edwards, gweinidog Wheeler-street. Y cadeiiydd ydoedd Mr Jarret, Trafnoddwr yr Unol Dalaethau yn y ddinas hon.
Advertising
ORIADURON Y goreu am wir werth, a n bat/lad, :Ie am g'ldw'r am,ei'. 8 wru,ød Ol'iOfl t T«KOVBCCC.VFF OJOtWMH FILJEDD p:.thoT/4dyo,iw yu uj yn mbob p ,th Y. Y. h?1) 0 •UA.DJRC) [i (ayDA PUOJ GWELL.l.lJ:). NM?Ua?tfetau. w C,yt dros bs'i. -I wy '?daivrt6 ddanl. a'r g wt o'u g# > i V J H:i. "KEYLP,?S L?V?n W?TCn.? ° ARBElU r Mewn • loer Auan \r„ n, 6r "Three evd, in H tictiun?i nwo.ith ryf ¡awn, DiaJlwedd, pob rhan yo Pns lOp m«wn Clcmau 1'rwchus 0 A.ur la carat gyda Gwydr Hunting. Halt-huntine neq Cly-t-I ag rn" Gerfwa!th dllyu OeU Ynte wedi ?ry????-?'????'? Mythyrenau e!ch En IV ?Ai eu Cerfio yu Rh,4. Mwn Clo rau A,.ian, !)p, GVVKRTHWVU .\H .OEDO 0 if ON T "l'm"C hi,,y arei" ^frifolde. n" itob p^th by!i OR [A W i 'B?NK' DDI AU.WEOD YH "H.s'j "\V .i'Jd;' VH "t;.<J?.jil u.-?E? \V.i'jc[;' ?t'tauAr?t Ci?mAtim Gwneuthariad L\u.d 1 i r; i drwydli, "Three-qn u-ter Piato B Tj iVcr," "In ge Uhroll'l'l1tel' 8ali;im," II Jewelled in R bii, Extra Strong K 'yle,' Action," Pob rhm yn g^fasividiol. Oeidw yr BI1Bdr yn gf -vir, so y mae va we-th mwÿ l1a'r 1111 O,'i.VI' ,11 ya y Farohuadl. GWERTHWYD MIUYEiJD. Pcis 51). Client! Acini diftuaat o gryfdar arbenig, gyda Gwydr Grii;ala.id.i. Gwarantir y (jweithrediad. Anfonir hwy, ar ein cyfrifolieb ni, i bob parth o'r byd. BVDD I c■fy/AnAm Anfon yr Oriaduron uchnd, yn nghyila Gwarant iad o'u gweithredia d cywir, i unrhyw barth o' byd, yo diidraal, ar oi gyfcifuldeb ei hun, » daerbyniad P.O.O. (taladwy yo y General Post Office), Nodyn Ariaady, nea Arian Syohion. CLOCIAU i anaedii-dn o bjb math, mewa amrywiaeth mawr, o lp i uflOp. CLOCIAU I EliLWifSI A TtiYRkU. Rhoddir amcan-brisiau a chyu^hu- yn rhydd. Newydd orpen Clociau Mawrioa at Neuadd Drefol Portsmouth, Eglwys Blwyfol Ashtoa- under-Lyne, a llawer ereill 1,LESTR[, at Mrhe?iun a dybenion t3uluol. Arian d,gp. Ysg ac ?i ,?t,o Patrymnu tra phrydtei to, o'r annwdd oren, am brisoadd cyra edrol. GEMAETH, gemau dillyn, neu aur plian o'r gwneuthuriad 1.1 mdeinig gOleu. Miloedd 9 nwyddau newyddion am brisoedd y gwueuthur- wyr. MODRWYAU DYWEODIO, mewn amryw- iaeth aneirif, addurne i'g a'r Gemau trcif, ae o'r gwneuthuriad L!'jod«iuig goreu. "Speciality Brilliant Rings" am Ip lOp, a 20p. Detholedig yn rhydd ar dderbyniad prawf o ddilysrwydd. "BE.VSON'S PAMPHLET," y mwyaf a'r goreu o'i fath, yn cynwys ag os 200 o dndalenao10 brisoedd a darluniau obob IIath ot)R[ADUR0X, CLOCIAU, CAUWYNAU, GEM WAITH, LLESTRI, AWRLEIrflAU i DYRiU, yn ddidraul gyda'r post. GWEITHFA AGERAWL. rm Yw yr uriig un o'i bath yn Jjlundai». Gvahoddir ymweiwr/r i'r brii- ldinaa i woled y We tlifa a'r M Show Rooms,M y rh a a gynwysant y Stoc fwyaf a g-mni yn Landtia, aui y pen* oedd Iselaf am Arian t'arud SlJAmMnM m. G ;vneuthurwr i'w Ma^rh/di y Fcenhiaes a'r Teulu BrenbiiiOl, y M.ily,, Swy ldfa Rhyfel, Swyddfa'r Ii dia, Ac., xc .r Ag.-r-wneuthurfa, 62 a 6t, Ludgaca Hal, Norto:i House, La Belle Sauvage Y u-d. a 1, B y 'loart, S.C. 2i, Riyal Exch »ncp, a est End tiou^e, 25, Old Bjnd Street, VV., Lluu iain. CLYBIAU ORlADUriOX, vc.-C(chwya- wydycWbiau hyn yn w^iddiol gan J. «. Benson droa 4i) mlyurild yn 1. Gwahoduir cdsiadau I to I yn I ici*v/l.vyr. Manyliw llawn vn rha' d'Wf r U. t iy,-dy. CUFGULJi'' AU. 0 Ç;¡:1 ø g < z,) &°S ;:S(fl M Z a; Z ;,¿: Z Q ::á ct:! O 0 l21'r:t.I 0 z ROBt-hT I L LIAMS (niWKCDAB WILLIAM- A CB FIIIHS), DIisORWIO STR M. CAE fiN Au:eON,