Y Genedl Gymreig

BANGOR. i Yn y llys ynadol, yr wythnos ddiweddaf, cafodd Arthur Fredway James, perchenog y tafarndy New England, ei gyhuddo o agor ei dy ar y Sul. Taflwyd yr achos allan o ddiffyg tystiolaeth foddhaol.-Am fod mewn tafarn arall ar oriau gwaharddedig, dirwy- wyd Griffith Roberts i os air costau. MARCHNAD. -Pytatws newydd Llangoed, &c! y pwys ymenyn ffres, o 9c i Is y pwys; wyao, 14 a 15 am Is; dafednad, 3s y cwplj biff, o 7c i 9c y pWYSj mutton, o 9J i 10a y pwYSj cig oen, o 100 i lie y pwys; cig Ho, o 8s l 9c y pwys; pnrc, o 7c i 8e v pWYSj moch tewion, o 31c i 3tc y pwys; perchyll, 15s y pen.

BETHESDA. HDDD "IYNOHERDD —M os Wener, ynineti- add y Farchnad, cychaliwyd y cyngerdd uchrd. Cymerwyd y gadair Iywyddol gan y Parch J. Jones, F.R.G,S.; arwsinydd, Parch J. Pierce, Siloam. Gwasana^thwyd gan y cantorion carlynol :-Mr D Gordon Williams, Tenorydd y Bryoiau, Tenorydd T-ifjai, E08 Idwal. Alaw Llejhid a'i buti, Miss Kobei-ts, (Myfanwy), a'r Holywell Glee Partv, dan arweiniad Mr W. W. Pritcbard, Trf-ga tb. Cyfeiiiwyd gan Mr R. S. Hnghes, ItAM. Eiai yr elw at gynorth- wyo yr n Gtistion Gr.ffith Griffith, Quarry Vipw, yn HI l.Hiiaint a'i fethiant. CYNQIIBRDD Y PLANT.-Nos Sadwrn, yn ngh,pet Bethesda, eynhaliodd c6r Beth- macca, Glaninfryn, y cyngerdd ucbod, pryd y perfformiwyd cantata "Y Criition. Llywydd y eyfarfod ydoedd Parch D. Adams, B A.; arwpinydd, Mr Owen Williams (Bos Infryn). Cymrwyrl rhan yn y cyfarfod gan y persons cadlynol:—Y côr, dan ar. weiniad Mr, William Roberts a William J. Will urns v Idau yn 13 oed: H. Jones, Miss Bllen Roberts, Miss S. Williams, W. B. Williainw, J. Wil'iams, William Williams, M,ss M, Wiiiiavus, W. J. Roberts, aTenorydd Infryn. Cyiwlwvd gan Mr Erasmus Giiff. ith, Pearhywar. 10afwydcyfarfod rhagorol.

PONKEY. I YR EGLWYS ANNIBYNOL.— I ibaoontn olaf yn Mirhefiu casglwyd yn yr eglwya hon y swm o 90p, yr hyn a ddilea yr ell or I ddyled, ac a edy ychydig weddill yn llaw I y trysorydd.—tldmyqwr.

PWLLGLAS, GER RHUTHYN. I (JYFARFOD TE, A L;HYFLWYZILAI) tlN BHEG.—Dydd Owener diweddaf ymgyfarfu cynulleidfa y lie uchod i fwynhau cwpanaid o d6 ar ben Craigyfarchan. Gan fod y o d6 ar ben 1, tywydd yn bafaidd, a.'[ cynhaaaf heb ddech- reu, daeth torf laosog yn nghyd. Arol trenlio oriau mewn chwareuon diniwed, cynhaliwyd cyfarfod ar ben y graig, o dan lywyddiaeth Mr E. Davies, Plas Bennet. Hysbyeodd y cadeirydd mai rtmean y cyf arfod ydoedd cyflwyno anrheg i'r gweinidog, am yr hwn y dywedodd eiriau caredig.— I Evarth. h_-

FFESTINIOG. I UYLCHWVL LXXYDDOL A UHEBDDOKOL BETHEL, TANYGKISIATJ. Nos Wener a'r Sadwrn cyubaliwyd cylchwyl lenyddol y capel uchod a'i ganghenau. Yn y cyfarfod cyntaf, a gynhaliwyd nos Wener, llywydd- wyd gan Mr A. Roberts, accountant, ac ar- weimwyd gan lir H. Roberts (Eos Barlwyd). Enillwyd g^obrwym gan y rhai canlyool:- E. Parry, Penlan; G. Parry, Castell Barlwyd; E. J. Rowlands, Gwynftyn; O. Jones, Wrys- gan Fawr; H. Edwards, Penlan; E. Williams, eto; D. J. Davies, eto; Mair Williams, eto Ethel M William, Brnnmenai; E. H. Hughes, H»nshop; Wm. Williams, Holland- terrace; D. Williarns, eto; A. L. Williams, E. M. Williams, E. Parry, D. J. Davies, W. Parry, E. Hughes, C. J. Edwards, J. R. Joiues Win. W-iliams, E. M. Williams, W. Williams, A. Humphreys, M. J. Rowlands, M. Williams, C. Roberts, T. J. Jonea, L. Williams, L. A. Williams, C. Williams, E. M. Williams, D. Williams, G. Williams. Hefyd. rhoddwyd llnaws inawt o wobrwyon a thystysantau am arholiadau y safonau. Gwasanacthwyd yn ystod y cyfarfod gan g6r o dan arweiniad Mr W. M. Williams.- Nos Sadwrn, llywyddwyd gan y Parch S. Owen, ac arweimwyd gan Mr M. Williams, Bronmenai. Enillwyd y gwobrwyon fel y canlvn :-0. Edwards, Ddol; T. J. Jones, E. Evans, Ty'nddol; C. E. Hughes. Cyflwynwyd lluaws o dystysgrifalt yn y eyf- arfod two am arholiadau yn yr Hyfforddwr, Holiedydd Bach, a Rhodd Mam :-Lizzi Ow^i, E. M. Owen, Jshn Jones, L. H. H. Jones. It R iberts, Maesgraian; John Owen, J. H. Jone Bryfdir; R. Williams, Panthwfa W. Griffith, Frongoch; W. M. Rowlands, yn nghyda chor dan ar- weiniad Mr W. M. Williams. Mr R. E. Jones, Meirion House, oedd y prif draeth- odwr, Yn y-bd y cyfarfod eaed anerchiad gan y P« li W. P. Huws, Bryubowydd. AMRYWION.—IS os Fercber diweddaf bu aelodiu t.'lwys y Tabjruacl yn pleidleisio ar,ide-is swyddogion dewiswydMr J. r. I Jones, Maiiod CnttagE'Deallwn fodsymud- iad ar droed i gxel Cntvawd o Wirfoddolwyr 1 Feiiion. Mae'n bosibl, os y ca gefnogaeth dda yn y Blaenau, y setydlir hi yma.—Nos Fercher diweddaf syrthiodd Mrs Owen, Tanygriiian terrace (diweddar o Beatty Main), ar y ffordd, a bu farw cyn i gynorth- wy meddygol gyrhaedd deallwn ei bod yn ddarcstyr.gcdig i glefyd y galon —Y mae masnachwyr yr ardl sydd wedi ymuno mewn cymdeithas yn bwriadu cael tren rnad i But'arlag ddiwedd y mis hwn.

(6t¡.I.j)I!!advar1 a %in. GENEDIGAETHAU. Baban Mr a Mis Roberts, Llw..n Derw, Pen- derw, PHDmaeomawr. Wei, oh am awen ha-1 mwyach-tytiaf Na cheir teutyn pertiach A daliafi)ad oes un d lach, Wi, Y" y byli, nag Owaiu bach. Dyma em tad a mami-a rodd 10r,- A, r ydd o Arwydd o'i forid.oni; Ac dd- P, fagu i mi Vu daa'i fuchedd to «ohwi." GWT1.FA, Wiiliams-Mebefin 23ain, prind Mr Thomas Richard Williams, Shop, Brynyrefail, ger Amlwcb, ar ferch. Parry—Mehefin 27ain, ptiod Mr John Parry (Ap Llechidon), trataeliwr, Abercgwrn, ger LUnymddyfri, ar tercli. PHIODASAU. i Edward-.R()bel ts-Gorpheuaf 2, yn Eg- lwys St. Cybi, Caerkybi, can y Parch Robert Price, B.A., curad, Mr John Ed- ward,, morwr, 59, Thomas-street, i Miss Anne Roberts, 8, Stanley row-y ddau o Gaergybi. George—Keilly—Mehefin 28, yn EglwYB St Cybi, Caergybi, gan y Porch James Joces, rurad, Mr Richard George a Miss Eliza- beth Re;lly-y ddau o 2, Back-street, London-road, Caergybi. Gee- Bugbvs-Gorpbenaf 3ydd, yo nghapel Penial, Purth Amlwcb, gan y Patch Ro- bert Hughes, Gaerwen (ew)thr i'r briodas- ferci2), yu cael ei gyuurthwyo gan Mr Thomas Gee (tad y pi indfab) a'r Parch Owen Hnghes, Howel Gee, o Ddmbycb, a Jennie, march hynaf Mr Samuel Haghes, Bodednyfed. Williams Hughes Gorpbenaf 3, trwy drwydded, yn nghapel Su n, Lianrwst, gan y Parch David Rooerts, Rhiwbrjfdir, Ffestiniog, Mr Richard Williams, o ffirm R, ac R. Williams, drapers, Ffestiniog a Abermaw, Si Jane Anne, ti erch Mr R Hug ,ea, Compton H"u:;e, Llanrl'ist, Be wyres y diweddar I D. Ffraid. Williams—McLean—Mehefin 30, trwy drwy- ddEld yo nghapel Pendref, CoIeroarton, gait y P.cb E. Uerber Evans, D.O., Mr Giif- fith Williams, 29, Pool-street, II Miss ilary McLean. 3, Priory-t--rcace-y ddau o Gaernaifon. MARWOLAETHAU. Miss Jones, metch Mr 0. Iagoed JjeB. C.S Llantwet. Yr oedd addurn grudd iddi,-a gwyneh Geneth gywir gauddi; A rbinwedd yo coroni Ei hardd foea drwy ei hoes hu—Cy/'M R .wlands—Gorphenaf 3, Mary Eliaabetb, Bnwyl bnod y PiulfeSivr K mlands, B.A., C,¡ieg Aberhonddu, ar ol hir gystudd, mewn Ihwn sicrwydd gobaith am adgy- f(id,ad gwell. Fam anwyl«f! mae'n alar-dwyn ei gwedd D-in "irys i er y ddaear,— Gado'i theulu cu, pob cAr,—a datod E: pbW;8!g amod ft'i h'.ffus gymhar, Tliornas — Mehefin 30, yn 64 mlwydd Oed. Hugh T/jnma. Glan'rafon Farm, Carneedi, B-thesda, ac a gUddwyd ya injaweot Vardlecbld dydd SarlwrD. (lllpbeDat Ó. Gwusanaethwyd wrth y ty ac ar lao y b-dd gan y Pirchn G. Roberts, Carneddi, a H JIIOtJ, Llinllecb>d. (Dy.nunir ar if Drych, Americanaidd golnodi yr uchod ) Williams—Mehefin 30, yo 25 mlwydd tea, Trevor Williams, Gundwr, Ty'o',g^-Sl Mon. Ci.diwyd ef yc mynwent Eghvys Llanlairmathaf»rneithaf, Gorpbenaf 4ydd. Dyodddfodd fyr oni tl ww gystudd yn liyuod dawel. Yr oedl yn un a tit tSJ yo f »wr gan bawb o'i gydnaojd, ac ) 11 gyhiIl ffyddlawn a cbywir.

COFGOLOFNAU. STOO PAWR. 1CYW PRVNU C( FG )L0FN BYDDED I CI-IWI A.I.W LIIDV HITGHJOVES, MARBLE WOkKS. CAERNARFON. A RGEAPHWYU tares v g),renenop;loo a'r Cy nueadwyt, y WEIBH NATIONAL IT PAPEECO., LIIUTKO gan V. W. DAVId & Co., yn eu Bwyonta, New Har-0 Oaeravfon, Gorphenaf 9, 19\)

CHWARELWYR 1 BETHESDA A'R CWES- I TIWN 0 UNDEB. CYFAHFOD CYHOEDDUS LLUOSOG, I Galwyd eyfarfod cyhoeddus o holl weith- wyr chwarel Bethesda, yn Nouadd y Far cbnad,Betheisd a, nos Sadwrn,tgan bwyll- gor unedig yn cynrychioli Undeb y Chwarel- wyt at un llaw a'r gronfa leol ar y lIaw arall. Daeth cvnulliad anferth yn cgbyd, ac yr oedd yn amlwg oddi wrth unoi; '.«tn y gweithrediadau fod y gweithwyr wedi clytod yn nghyd o ddifrif gyda'r amcan mewn gotwg, Llywyddwyd y cyiarfoi gan Mr H. Hnghes, Hen Durnpik (iiywydd y gronfa), yr hwn a agorodd y gweithrediadau trwy sylwi fod y chwarelwyr wedi onill hawer iawn o dir yn yr ytyr 0 Mn.byn.Mth er's ? ? vchvdie o lfynyddau, ond yr oedd perygl id jynt, oblegid eu sefyllfa ra?dig i 9011i Y tir bwn yn awr. Yr oe?d eu sefyltfa ya un ddifrifol a phwysig, a dylent fod ychydig yn wyliadwrns, meddu pwyll ac ysbryd barn, Feallai fed sefyllfa masnach yn gyfryw ar hyn o bryd nas gallai y gweithwyr hawlio llawer iawn, ond eto yr oedd gandiynt lawar iawn o waith mewn parotoi a gwn"yd eu hocaii yo gryfion gogyfer ftg amser gWHII, a hyderai mai y canlyniad hwnw a fyddai ilr eyfarfod preaenol. Cynysiwyd y penderfyniad canlyncl gin Mr Owen Owens, Glangors, aelod o'r gronfa leol :Fr)d y eyfarfod hwn yn llwyr argyhoeddedig nas gallwn ni fel gweithwyr hawlio nac amddiffyc ein hiawndeiau bob yn gyntaf 011 ddyfoi i gyd-ddealltwriaeth ttwy ymuno fel un gymdeithas." Llawsu- ychai fod y cyfarfod hwn wedi dyfod a'r gweithwyr i t eu grlyd,i, Vreei bod goll er's llawer o amser. Aivh'gai hyn eu bod wedi en cael, ond nideu car.I yn gw bI oil; ac amcan penaf y cyfatfod ydoedi dwyn oddi amgylch gyfuniad cryf a dioge). Yr oeddynt wedi cyfarfod â'u gilydd, nid mewn ysbryd cynhyrfus, ond i diafod yn bwyllog eu hamgylchiadau fel gweithwyr. Rhaid ydoedd iddynt anghofio y gorpbenol ac nmcauu at gyrhaedd un nod, sef undeb, fel ag i'w galluogi i sefyll i fyny mewn amser i ddyfod i ddatgan yo eglur yr hyn oedd arnynt ei eisieu, ac iol na byddai yr hyn a gyfUwnid yn eu plith fel gweithwyr yr unbunaethol (cymeradwyaetb). Mr H, H. Davies, wrth eilio y pondertyn. iad yn absenoldeb un arall, a sylwodd fod eyfunisid yn wir angenrheidicl yo eu plith yr adeg bresenol. Ar yr un pryd gofidiai fod yo rhaid o gwbl alw eyfarfod i benderfynu yr byo ag o.iddynt yn credu yn ei werth am gyoifer o flynydioedd. Pa beth bynag ydoedd eu hatngylchiadau, a pha beth bynag aallasai eu penaothiaid ddweyd aiD danynt, yr oedd yu ifaith fod angen ar y gweithwyr i fagu gwell asgwrn cefn, yr hyn oedd yn gwbl angenrheidiol ereu rhoddi mewnsefyllfa i hawlio ea gwir iawnderan (cyraeradwy- aeth). Rhoddwyd y pendeifyniad i fyny, a chaf wyd fod y eyfarfod yn unfrydol yo cydaynio fig ef. Yna. rhoddoid y c-,aeirydd bsnderfyniad y eyfarfod i'r perwyl fod y gweithwyr i bon. dcrfynu pa un ai yr Undeb yute y gronfa a ddewisent, trwy bleidteisio yn mhob pone o'r chwarel o fewn yr wytbnos. Ni ystyrir fod gwir deimi?d v weithwyr wedi et Ricr- hau phleidleisijdd 1200 ohonynt o )eiaf, a rhaid i'r lleiafrf o'r nifer hwn syrthio i faro y mwyafrif. Wrth egturo y penderfvniad yn rnhellaeh, dywedodd Mr W. H. Williams, Mynydd, Llandegai (Undebwr) mat ei amcan ydoedd ael gan y gweithwyr yn gytfredin01 ymuno n't gronfa leol noti Undeb Ohwarelwyr Gogledd (Jymru. Tynwyd y cynilun allan gan bwyllgor nncd\¡r, ond I'f y teimlai y pwyllgorpa fodd y dylii y bleidiais fod, eto ni farnent y cyfiawnheid hwy minvn pander- fyau y mater beb ei ddwyn j.«rbron y gweithwyr yn gyffredio^l. At gynygiad Mr OriiEth Evans, Mountain View, yo cael ei eilio gan Mr Robert Parry, Gerlan (dau Undebwi), mab'.vvsiadwyd y cynllun uehod o dderbyn barn y gweith wyr. Yna siatadndd Mr Robert Ihv¡e, Tre- gartb (Cronf Wr), o blaid y growfa leol fel y gyindeithss oreu i yiinino a hi. Gresynai fod yn rhaid iddynt gyfarfod fel dwy blaid; oDd nis gellid o gwbl ddal y pwyilgar un adeg am hyn. Dai'Ieavi mai amcan sef- ydliad y gronfa 7doedd cyfano y gwiithwyr, a hyderai os y pirbai y grnnfa y eedwid yr un amean mewn gnlwg. Dylent fod yn uo yn en hamern, eu cyd veltUrediad, !I'U eyd- ymdeimlad. Pan yn unol yr oedd ginddynt eicrwydd am eu cvflog. Ond wsdi eu myned ar wahan collasant y ic wydd hwnw ac onid oedd hono yn golled fawr Tra y meddai un dosbarth yn y chwarel sierwydd am ea cyflng, wedi gweithio mis; yr cNH, dos- barth arall, dnian, ag oeddyrit mewn pryder paihaus a ettillent djigmi i brynu lluniaeth ac angenrheidian by'.vyd iddyet hwy a'u teulu. Ni ddylai v prthan hyn fod, eitbr eu dyledswydd yn gi»tt' (dinoi fel gweithwyr ydoedd sefyll i fyuy a datgau wrth eu meistriaid y dylent gael eicrwydd am eu cydogau. Wrth gefnog hawliau y gronfa leol dywedai mai eu bamcan ydoedd cadw y gweitbwyr yn unol. Dailenii focl posibl- rwydd cael undeb nr waban i U cdeb Chwar- elwyr Gogledd Cynirn, ac hyd oni chaffent nndeb yn eu plith eu hunain byddent farw yn y diffaathweh b b byth weled Canaan (cymeradwyaetb). llydevai y byddai iddylt lynu wrth y pemleifyniadau a baiiwyd, ac y hyddai i'r naill adran or gweithwyr dalu parch i symudiadan y Hall sat byaag y troai pethan allac. Robert Jones, Cain ddi.a gyfeiriodd at yr augaurheidrwydd i t i oil fel gweithwyr i barehu ein gilydd, ac. yo arbecig. parchwn ein hunain. Mae .{wdhwyr yn awr ac yo y man yn anmharcha eu »ily.id; a pbao y mae y gweithwyr yn an'i haiohu eu gilydd y maent mewn SdyWl (ici'r fol iawu heblaw hynvaa.tnaent yn i.hcddi inantais neiilduol i eraill eu anmharchii, a dyna ydyw y canlyn- iici anncheladwy, Pyl-m fel gweithwyr fod yn un. Mae yn fin :v'y"g "Undeb," ac y mae hefyd G: pvofi y mae hycy, ein bod heb drleail eiu gilydd. Byddai yn dda p" p,,ael linleb bob dalu yr nn ddimai i'w drysorfa. neu gario yr undeb yn mlaen b- swyildogion; ond gwy?duch oU fod hyuv ? n amhos\bl. Pe y byddem yn agos i'n t ?, :r !I y dylem fod, byddai yn bleser gn.yii! dalu i'r drysorfa, a byddai y awydd'??': wrth ein bjdd. Rilaid iddi ddyf.-ri •> fan yna cyn y Uwyddwo. Yr ydyiu yn ca«l «:n dysgu yn bath«U8, yn nedlru-i'elly gan "natnr." Cymerwch ddwfr y mir ya cngraifft,- dyfeiyoau bychain n-ypd at eu gilydd, ac at eu gilydd y; ya ddlgon cryt i gario y Great F, a miloedd o ymfudwyr ar eibw/'i, wjl, at ein gdydd, weithwyr, ac at pin ¡;:j\ d i ya "Undeb Cbwarelwyr GoglerW C, iii i u." Mr Hugh Hu^-hts, v zi vydd, a sylwodd a? i ni teddwl hm y ;?m ?a a g!y?. '.o?, a pheidio chweithir. y jv-th^u pwysig a I eiywsom rhaid i'r }.l;;yd fod yn lawn, j Omai fod em hy-ii •• I d allan o'u lie. jlae genym waith ) w .) jwni.aj nid sesrura YI¡ ddifater. Ooti".u ,m !:f\ídin gadad i'r pethan bach yma 't1 Credai ei fod yn ttiarad 6 gwe'thwyr;; film, » byd.rai y rhoddai y gweithwyr I tin mewn gweith-. rediad. Credai nad oedd gwiw i ni sylwi ar beth ddywed y ge'ytiion. Mr ? H. WiitMrn? Mynydd (Undebwr), a sylwodd fod yn ctd., t'.n <d gael dyweyd j gfcir i ddangoa ei ochr mtwn ryf itfod 4 dwy oehi' iddo. Biasai y>i d«i» ganddo pe buasai fyfeillion y grouf. e 1 yo dywayd J tjryn muy o'i meddwl am dd, ei d I;g o haues i Ur.deb y C watfuyr, a :nrl\'r hyderai y rboddai pobl eo barn, ac ocd ddynt wneyd t fcyry, gwyddai o'r ,,i le c oeddynt yn sicr o roddi y fam. Beth barodd i Ohwarel y Pmhyn golli y "trefDiant 1" Mae y rheswm wrth law-yr ymraniad diftifol a gymerodd le ycbydig flyuyddoedd yn ot. Osydym am ddyfod i fyny mai rhaid oedd iddynt ddy fed i fyay i ganlyn eu gilydd, nid yn nnig yn y Penrhyn, ond yn yr oil o'r chwareli. Wrth ffurfio cronfa leol, nid ydym vngofalu am sefyllfa neb arall; a phan y bydd angen oymhorth mewn rhyw fodd neu gilydd uid oedd i'w gael. Beth oedd ein banes un mlyuedd ar bymtheg yn ol pan sefydlwyd yr Undeb, pan oedd rhybnddion yn cael eu rboddi i fyny yn y chwarel. Ie, mewn rhyw chwarel arall yr oedd hwnw. O! na, dyna hanes Chwarel y Penrhyn. Gwyddom pa fodd yr oeddym yn teimlo y trya hwnw. Yr oedd rhywbeth y pryd hwnw yn ein gyra i Undeb. Y teimlad y pryd hwnw raid ein meddianu yo awr 08 am ddyfod i fyny o'r tir tywodlyd. Cofiai yn dda pan yr oedd y chwarelwyr wrth y canoedd yn myned i awyddfa neiilduol yr ochr arall i'r heoJ, a dau o swyddogion y chwarel ar y pryd yo gwylio y symudiadau mewn ffenestr tafarndy; ond myutsd yr oedd y gweithwyr. Pa beth oedd yn eu gyru-teimiad byw yn y galon eu bod yn gweeyd yr byn oedd yn ddyledswydd arnynt, sef cyfodi mur o amddiffynfa. We!, a fu yr Undb yn amddiffynfa T Do, am flynyddoedd; a phan y daeth i lawr. daethom n nau i lawr i'w ganlyD, i lawr yn ein cyflogau, ac i lawr yn ein rbyddid. Ac 08 am adfeddiann y safle, rhaid cael y mur i fyny, set yr Undeb, at ei draed. Undeb raid gael, ac aid cronfa leol. Cyfeiriodd y siaradwr at y gwahan"! gyfnewidiadau sydd wedi cymeryd lie yn Ucdeb y Chwarelwyr, a hyny er cyfarfod â'r teimlad oedd yn uiysg y gweithwyr am gael rhagor o lywodr- aeth leol, a lteiho. n y treuliau, sef tynu i lawr gyfligiu y swyddogion a chostau y cvnrychiolwyr, a lleibau nifer y cynghorau. Methai a gweled beth yn rhagor ellid wnpyd er eyfarfod y teimladau ac os oedd rhywbath yn yehwaneg eg angen ei ddiwygio, anogai y bobl i ymuno, a dyfod a'u cwynu;ii i'r ffyn4nell briodol. Da oedd ganddo veled symudiadau yn mysg holl weithwyr y wlad yn nghyfeiriad undeb, ac uudeb taewn gwedd gyffredinol. Yr oedd hyny i'w weled yn Mon, sef undeb gweision ffermwyr. Nid cronfa oedd gan weision ffarmwrs, ond undeb cyffredinol, a hwnw yn debyg o lwyddo. Y llywydd a sylwodd am i bawb gafio I gweitbredu yn ol ei argyhseddiad. Mr W. R. Evans a gynygiodd ddioloh- garweh am feothyg y farchoad yn rhad ac am ddim i Mr H. Williams, eiliwyd gan Mr Luc M.ose@, yna ymwahaawyd wedi cael eyfarfod mawr rhagorol.

C i MDEITHAS RYDD- FRYDOL MON. MABWYSIADU PENDERFYN- IAD BHYL. Y FAM YNYS YN ARWAIN. Dydd Ian diweddaf, yn Llangefni, cyn- haliwyd eyfarfod o bwyllgor cyffredinol Cymdeithas Ryddfrydol MOD, i'r amcan o yatyied Peuderfyniad y Rhyl, yr hwn sydd i'r paiwyl y dylid cael gan boo ymgeisydd Rhyddfrydol Cymreig yn yr etholiad cyff- redinol nesaf i ymrwymo i wrthod cefnogi unrbyw Weinyddiaeth ond ar yramad fou mesur Dadgysylltiad a Dadwaddoliad l Gymruyncael ei ddwyn ymiaecyc gyfochrog â, neu ) it uaiongyrchol ar ol, Ymreolaeth i'c Iwerddon, a hyny yn yr un Senedd dy.nhor, Llywyddid gan Mr Lewis Hughes, C.S., ae yr oedd nifer dda o'r aelodau yu bresenol. Darlleawyd amryw Jythyrau gan yr ys grifenydd (Mr J. O. Jenkins) yn mysg pa rai yr oedd nn maith oddiwrth Mr W. H. Tilston, Wrexham, yo cynwys y penderfyn- iadau a baaiwyd gan bwyllgor gweithiol y Cynghrair Rhyddfrydol, a dyiuunai gael barn y pymdeithas ar amryw bethau. Isgrife-nai Mr R. T. Ellis, ysgrifenydd Pwyllgor Lleol Caergybi, yn hysbysu fod cyfaifod o'r pwyllgor lleol wedi ei gynhal y nos Lun bleenorol, a'n bod yo unfrydol o'r farn tod Penderfyniad y Rhyl yn aoymar- ferol, yn annoetb, ac yn gam peryglus i Ryddfrydwyr Cymrn i'w gymeryd, ac uiai gwell fyddai cydweitbredu i'r blaid fawr Ryddfrydig, a cbymeryd pob cyfleusdra i argyhoeddi Rhyddfiydwyr Lloegr o anghen- ion Oymrn, ac yn neiilduol felly Dad- gysylltiad a Dadwaddoliad yr Egl N} s. Yr Henadur T. Williams Jones, Manai Bndge,a ysgrifenai fodyn ddtwg ganddo nas gaH3i fod yu bresenol, ond ei fcd yn hollol o blaH PenderfyniadRbyl,ac yr oedd yn credu yn ddiyagog fod yn rhaid i ai sefyll dros ein hiawnJerau yn gadarn cyn y cawn ddim gan Mr Gladstone nac Argtwydd Salisbury. Oad i ni fod yn unol, byddem yn gryf, a chaem ein parchu gan y ddwy blaid wleid- yddol, ond pan ydym yn ymbloidie) y maent yn cymeryd mantais ar ein gwendid i wrthod rboddi i ni y mesurau y gwyddaot ydym yu hawlio, ac yu sefyll mewn angen am danynt; ond roddir hwy byth i ni hfb i ni sefyll yn wrol, ac nis gallwn woeyd hyn ond pan yn unol, Pe byddai y blaid ei hunao yn unol byddai raid i'r aelodau Cymreig bleidlsisio dros y mesurau hyny y mae arnom eu hangen, ar wahan i bob plaid wleidyddol, a hyderai y byddai llais y blaid Hyddfrydol yu unfrydol o blaid Penderfyniad Rhyl, a theimlai yn sici y byddai i'r aelodau weith- rodu yo unol 4'n hewyllys. Mr 0. Roberts, ffcryllydd, Amlwch, a ofidai nas gallai fod yn bresenol, ond yr oedd yn gryf o blaid Penderfyniad y Rbyl. Un o'r hunaduriaid a yegrifenai ei fod yn teimlo mai gwell fyddai gohirio y mater, os na byddai y cyfarfod yn unfrydol o blaid Peiiderfyniad y Rhyl, ga-j y byddai pasio penderfyniad yn ei erbyu yu niweidiol, a gallai beri i'r National Liberal Federation wrthod rhoddi Dadgysylltiad ar eu lhaglen fel y cri nesaf at Ymreolaetb. Caed y llythyrau a ganlyn hefyd :— Oddiwrth Mr John Thomas, Utica House, Caergybi;—Y mae yn ddrwg Renyf nas gailaf fod yn biesenol yn y pwyllgor yn L'angefni ddydd Iau. Teg ydyw i mi eich hysbvsu fy mod yn hollol gydsynio A phenderfyuiad Rliyi, ac yn dymuno ei gefnogi i'r gtaddau eithaf. Mr John W l'siams, Llanfair P.G., a ys- grifeaa i ddyweyd ei fod ef yn credu mai y peth doethaf a wneid bellach ydyw mabwys- iudu penderfyniad y Rhyl. Nid oedd yo credu y collid dim trwy hjuy. Yr oeadynt yn goiyn yr hyn sydd gyfiawn, a'r hyn a adyhsntit fod wedi ei gat l ugain mlyeedd yn r!. B;llach dylent ddyweyd yu ddigarn- syniol y mynent eu hawliau. Pe condemnid penderfyniad Rhyl oni fy-idai perygl y dy- wedid nad redd Cymru yn f, wdfryâig (1 blaid dadgysylltiad. Ofnai y byddai i Mr Glad stone, yr hwn sydd yn dangos mor lleied o ORwydd at Ddadgysylltiad yr Eglwys yn N ghymru, feddwl byny, ac yn sier fe ddy- wedid hyny gan y Toriaid. Pe rhwymid yr aelodau Cymreig nid oedd yn gweled y byddai nemawr wahaniaeth rhwng hyny a'r rhwymiad a wnaent eu hunain yn eu proffes gyhoeddua yo yr etholiadan. AI tybed y syniai y rhai oeddynt yu dychryn rhag eu I rbwyroo mai > bleidlnsio nrosynt en hunain yr anfonid hwy i St Stepher. ? Rhyfpdd os oedd rhoddi eu cefnogaeth i Home Rule yn ainodol yn fwy o drosedd mces >1 ang oedd iddvnt hwy (y Rhyddfrydwy) arfer pob moddion teg i hawlio en hiaw derau eu hunain ag oeddynt wedi ac yo debygol et.) o gael en h^sgenluso, serch i'r ear.lyuiadau fod yn niweidiol i ereill. Ys^rifenai Mr Samuel Hushes, Boded- Y iiae yn ddrw;g nyfed, fel y canlyn Y mae yn ddrwj; gnnyf nas gallaf fod yn bresenol yfory, ac nid oes bauidden heddyw i draethu fy marn yn fauwl a helaeth ar benderfyniad y Rhyl, oad yo fyr yt wyf yn llwyr ac yn hollol gvtueradwyo y than a gymerwyd gyda golwg ar Ddadgysylltiad a Dadwaddoliad. Yr ydym fel cenedl wedi bod ddigon o hyd yn ufudd a thawel ddisgwyl. Bellach, gwy- bydded Ysgotiaid, Gwyddelod, a Saeson fod Cymru benbwygilydd yn barod i weitbredu er cael ei hiawnderan. Anfonai Mr Hugh Williams, Glanygors, i ddyweyd ei fod d yo credu fodpenderfyniad y Rhyl yn diloeth ac amserol, ac yn sicr o tod yn datgan barn a tbeimlad y wlad. Yr oedd yr aelodau Cymreig, ag eitbrio dau non dri o hooynt, wedi bod yn rhy araf i ddatgan barn a thtimiad y wlad gyda't pwoc o Ddadgysylltiad (ftl amryw bynciau ereill) yo y Senedd. Yn sicr, nis gallent ddisgwyl raal vr un diwygiad Seneddol i Gymru byd nes y byddent wedi cael eu baelodau I deitulo mwy o interest yn yr etholwyr. Cyn y caffont hyny rhaid fyddai iddynt ddlod yn debycach i'r aelodau Gwyddelig. Gubeithiai y byddai i'r eyfarfod ddydd Iau gadarobau yn y modd mwyaf unfrydol benderfyniad y Rbyl. Sylwai y cadeirydd nad oedd angen iddo efddatgan ei farn bersonol, gan ei bod eisoes wedi ymddangos yn y newyddiaduron; ond yr oedd braidd yn SYOIl fod oyuihiut o am. rywiaeth barn ar y cwestiwn yn Mon, a bod pwyllgor Caergybi wedi condemnio y pen erlyniad, Ystyriai mai gwell oedd iddo ef roddi cyfleusdra i'r aelodau i draetbu eu barn, ond iddynt gyfyngu eu hareithiau i bum munyd, np-u rywbeth felly. Y Parch J. Roberts, Ta'hen, a sylwai eu bed wedi bod yn ddilynwyr ffyddlon i Mr Gladstone am lawar o flynyddoedd, ac yr oedd yn ddiamheu ganddo na buasai Cymru wedi rhoddi eu cefnogaeth iddo basio dad- gysylltiad i'r Iwerddon oni-bae eu bod yn credu ei fodyn agor y drws i Ddadgysylltiad i Gymru. Yr oedd ef (Mr Roberts) yn awyddus iawn i gefnogi y blaid fawr Rydd- frydig, oud yr oedd achos Cymru yo llawer rhy bwysig i golli golwg arno yn bresenol, ac os methent a chymeryd mantais ar y cyfle presenol i wyntyllio eu cwynion, gallant golli y cytleusdra i wneyd hyo am oes. Pa fodd y gwyddent ua hyddai i'r Coercion Act gael ei bestyn i Gymru yn nglyn & chasglu y degwm ? Yr oedd Mr Gladstone wedi gwrandaw ar gwynion yr Iwerddon oberwydd ymgais barhaus a phen derfynol ei chynrychiolwyr, a phaham na byddai i Gymru gyrhaedd e hamcanion yn yr un modd ? Nid oedd ef yn gweled y byddai iddynt trwy fabwysiadu y cynllun hwn fod yn llai ffyddlaWD i'r blaid Rydd. frydig nac ychwaith i Mr Gladstone, ond o'r ochr arall yr oedd yn rhaid iddynt orfodi Mr Gladstone a'r blaid Ryddfrydig i estyn i Gymru ei hawliau, a dangos iddynt fod Ym- neillduwy<r Cymru yn gruddfan o dan iau anghydraddoldeb crefyddol, ac anghyfiawn- der. O'i ran et ei hun buasai ef yn ych- wanega at y pandesfyniad, os na chaent Ddadgysylltiad yn gyfoebrog gg Y mreol. aeth i'r Iwerddon, eu bod i fyned i fewn am ymreolaeth i'r tair gwlad (cymeradwyaeth). Os oedd y Gwyddelod yn baeddu Ymreol aeth, paham y dylid amddifadu y (Symry o'r un fanlais1 Cynyg:ai ef eu bod yn mab- wysiadu penderfyniad y Rbyl. Eiliwyd gan yr Henadur John Williams. Ar ol distawrwydd am ysbaid, eyfodadd y Parch D. Rees, Capel Mawr, a sylwodd y byddai yn dda bod yn dra gofalus. Credai ef yu hollol yn yspryd y penderfyoiad, ond gofynai ai oni ellid gofyn i arweinwyr y blaid a geid dadgysylltiad yn gyfochrog A, neu yn uniongyrchol ar 61 Ymreolaeth, ao oa byddai yr atebiad yn nacaoi y byddai iddyot btnderfynn wedi hyny beth i'w wneyd (cymeradwyaetb). Teimlai fod Mr Gladstone wedi cael digon o gyfleusderau i wueyd datganiad ar y cwestiwn, ond nad oedd wedi gwneyd. Yr oedd yn ddrwg ganddo ef am hyn. Yr oedd y Cymry yn ddilynwyr ffyddlawn i Mr Gladstone, ond eto nid ceddynt yn ddilynwyr dall, Yr oedd amryw fesarau wedi eu pasio, ac yr oedd yn amheus iawn a allesid eu pasio heb gefnogieth Cymru, ac yn neiilduol felly Masur y Tugel. Gofynai ai oni ellid cael yr aelodau Cymreig i ffurfio dirprwyaeth i fyoed at Mr Gladstone i geisio rbyw ddat- ganiad pendant (cymeradwyaetb). Mr Edward Ashworth, Bryn Menai, Glyp- gartb, a ddywedai ei fod ef yn gryf o blaid Penderfyniad Rhyl, a theimlai y dylid gwneyd rbywbeth. Ofnai Mr W. Edwards, Llanfair P.G., mai cam i'r tywyllwrh fyddai mabwysiadu y penderfyniad. Wrth gwrs, dylent bwyso yn mlaen gwestiynau Cymreig, ond ar yr un pryd rhaid cofio mai nid Mr Gladstone yw y blaid Ryddfrydig. Y Parch D. Evans, Llangefni, a gefnogai yspryd y penderfyniad, ond a gondemniai i'r aelodau Cytmeig bleidiesio gyda'r Toriaid. Credai y dylid pwyso ar fod i bwngc y dadgysylltiad ddyfod yn mlaen, a buasai yn dda ganddo ef i Mr Rees gynwys yn ei aw, grymiad rywbsth i'r perwyl eu bod yn go- hirio pasio barn ar Benderfyniad y Rhyl hyd nes y coid datganiad gan Mr Gladstone neu y blaid Ryddfrydig ar y cwestiwa. Mr John Hughes, Cae Mawr, a ystyriai y byddai yn niweidiol iddynt beidio mabwys- iadu y pendprfyniad. Os na byddai iddynt gefnogi y Federation byddai i hyny ddi- galoni y rhai oedd yn dyfod a'r cweBtiwn yn mlaen. Y Parch 0. M. Jenkins a gydymdeimlai tog yspryd y penderfyniad, ond teimlai nas gillai bleidleisio drosto os byddai i hyny arwain i ymraniad yn y blaid. Pe gwyddai fod Rbyddfrydwyr Cymreig yn unfrydel ar y cwestiwn buasai yn ei gefnogi o galon, ond ofnai nad oeddynt, ac niB gallai weled y collent ddim wrth fabwysiadu awgrymiadau Mr Reea a Mr Evans. Wedi peth siarad pellach rhoddwyd y cynygiad i'r cyfarfod heb i welliant ffurfiol gael ei gynyg, a phasiwyd ef yn unfrydol.

CEIDWADWYR MON. Mewn cyfarfod o bwyllgor arianol Cym- deithas Geidwadol MOD, a gynbaliwyd yn Llangefni ddydd Gwener, Mr C. F, Priestley, U.H., yn y gadair, hysbysid fod sefyllfa ar- ianol y gymdeitbas yn dra boddbaol. Nid yw Mr J. Rice Roberts, M.A., wedi rhoddi atebiad eto gyda golwg ar pa un a ddaw allan fal ymgeisydd yn yr etholiad gyffredinol ai peidio ond bysbysir ni fod Undabwr poblogaidd yn barod i ymladd brwydr yn ffiifry Toriaid a'r Undebwyr ca bydd ateb- iad Mr Roberts yn nacaoi.

Cyflvuynwyd tybtlab i'r Pat(-,h B. H. Party, Bsttws, Abergele, ar yr achlysur o'i ym. adawiad i gymeryd gofal eglwys yo Mal- dWVD. Yr oedd y Parch R. E. Morris, y gweinidog adnabyddus o Luudaio, ymhlith y thai a gymerfisent eu gradd o M.A., yn Mimfysgol Rhvdychain. yr wythnos ddiweddaf. Y mae o 20 i 3) o adeila iaa mawrion yn nbref Seittle, Talaeth Washington, wedi cael eu dinystrio gan din, Dyma'r ail d&n mawr a dorodd allan yn y dref o fewn ychydig amser. Caforld James Gallagher ac Edward Jones, yn Prescot, ddydd Mawrtb, eu dedfiydu bob un i chwe' tuis o lafur caled am ymosod- iad crenlon ar yr heddgeidwad Taylor, Gataucre. Cafodd yr heddgeidwaid hys- bysrwydd oddi wrth foneddwr ei fod wedi cael ei atal a'i ysbeilio gan y carcharorion, ae wrth geisio ei gymeryd i fyny, taflasant et i lawr a chiciasant ef yn ddidrugaredd. Dydd Sbboth. hysbysir fod rhuthrwynt- oedd dinystriol wedi tori dros Kentucky a Tennessee, America, ac fod difrod ofnadwy wedi ei wneyd ar fywydau ac eiddo. COCOA CABBUKY.—" Dyma Gocoa syd- yn ftdi annol ar adnoddau onawd-gynyroh iol, ac yn trosglwyddo nerth agrymasder arhosol."—Health. £ 100,(V?!),000 UNCLAIMED.-A Ee«ist«r 312 pages cloth giii, containing the MIDes d 7\1,tIOfI persons I a'v,riisd to claim property and money since 1700. prico Is 61 post free. Every mon and womau in the world eh -uld bny this book, as instructions are givea how to reoever property fram Chancery free of all charge* or Dougal & Ca., 52» Strani, Loadox A fortune may atrait you, Willi teajoidd.

EISTEDDFOD GENEDL- AETHOL A BRENHINOL, I BANGOR, 1890, I A CYNHELIB AR YR 2, 3, 4, A'R 5 0 FEDI. I RHESTR OR CYFAN'SODDIADAU. I BARDDONIAETH. I Awdl: Y Llafurwr,Awdwr y Gwaith ydyw'r Gwr, Bardd Solomon, Blinedig,Dyfal, Gwasgedig, Hen Lafurwr, Ifor, Labor ] Omnia Ymcit, Lemuel, Meredydd, Peirio, Pythagoras, Rbys Wyn, Un o't Winilau.- M. I. Cywydd Yr Aofl'yddiwr.AbeJ, Abra- hamiad, Awstin, Cad ben, Camlan, Caswall- OD, Credadyn, Efryd, Glan Geirionydd, Gobeithgar, Lutber, L'ygtd Ffydd, Ofnus, Paul, Senex, Thom (gwas y.Brenia All)ba).- 16. Toddaid: tagob Morgan." Amiens, Asaphen, Carnhuanwc, Buno, Coiiadur, Cradoc, Cyfiaithydd, Cymro, Cymro (2), Cymro (3), Dafyad ap Edmwnt, Deiniol Meirion, Dyledwr, Edmyfydd, Edmygydd (2), Edmygydd (3), Edmygydd galarus, Elddil, Ewybrnant, Glan yr afon, Gomor, Goronwy, Qulielruus, Gwyddno, Hector, Hiraeth, Idwal Ddu, John Penry, LIef, Lief n'r llan, Maenan, Min Aled, Moel Siabod, Nefydd Hirdd, Niinrod, Parchas goffa, Taliesyn, Un gar ei lwcb. Un hoff o't Beibl, Tin alar troes fy nhelyn, Ysoryd Goronwy— 41. Englyniou Beddargraph William Nicholson.Addaon ap Taliesin, Adfydas, Adgof, Adlais, Adlais Cymru, Adsain Gwalia, Adsain Gwlsrl, Adwedd, Anadl Adgof, Almonydd, Ap loan, Awel o'r Gor- Ilewin, Barziliai, Brawd, Brython, Caleb, Coetmawr, Cuffawr, Cofos, Conovaan, Oyb;, Cybi ° Wjn, Owyn Cof, Cwyn Coll, Cwyn Coll (2), Cydymaitb, Cyfaill, Cyfallwy, Oymro, Cystaddiol, Deigryn, Deigryn Galar, jjfcilen, Dolof Adgof, Dwys, Dwys (2), Dwythwcb, Edmygwr, Edmygwr (2), Edmygydd, Edmygydi (2), Ei Edisgybl Anwyl, Elcanab, Emrys, Galar Gwlad, Galarus, Galarwr, Gray, Gwel Eiriau y Galarwr, Gwalltl\r, GWlf Oaide.Gwladgarwr, Gwlithye, Gwlithyn (2), Gwlithyn Cof, Gwr wyf fi gitr ei Fddd, Gwyddon Hen, Gwywediff, Hen gyfaill sydd yu ei Gofio, Herder, Hiraeth Pur, Ido, Idwal, Ieoan ap Tudur, Ifor ap Ifor, Jeremiah, Lah, Long- fellow, Llwynhelyg, Llyn Dagrau, Mara, Martin Luther,McGregor,Melbourne, Menai, Mewo Cof Anwyl, Min y GlYD, Nodyn Lleddf, Ochenaid, Odl Cariad, Oswald, Philos, Prnddaidd, Pruddaidd o'i 01, Prudd- der, Svnedig, Taliesin, Tant Adgof, Trebor Meirion, Trist, Tyst, Un hoflf o W. N., Un o'i Edmygwyr Uriel, Wrth y Bedd, Wylofus, Wylofus (2), Wylofus (3), Y Cenhad Hedd, Ystyriol Ywen—100. Ehglyn Y f,lu-ern,A B C, Af yn mlaen, Anghysbell, Anadl braw, Ap Glowr, Ap Siencyn, Ap Tewdwr, Avondale, Awgrym, Bangorfab, Bartim-us, Bethcar, Bleddyn Wyn, Bragas, Cadell, Cantre- gwaelod, Canwyllwr, Carwr goleuni, Cymro, Cynwal, Demetrius, Detective, Dewin, Digger, Dyma hi, Dyn gura dan y gareg, Eder, Eidiol, Edmwnt, Gallofydd, Glan Rheidiol, Goi?leddwr, Gwawl, Gwilym a'i gwelodd, Gwion b ch, Gwladwr.Gwyliedydd, Gwyliedydd goleuadau, Gwyliwr, Gwyliwr (2), H.E., Hen doitbiwr, Homo, Haweo Gethin, Ifor, Ieuan, loaa Trichrng, J. R, Kapler, Lilla, Lux, Luxus, Llais enaid am y llusern, Llais o'r pwll glo, Llais o'r glyn, Llesg, Lliw'r dydd, Llusernydd, Marlow, Meirionwyson, Nos deithiwr, Nos wyliwr, Nos ymdeithydd, Odlnos, Oes o gur is y gareg, Otnns, Olewydd, Oswal, Patrick, Pengocb, Pererin, Pilot, Profiadol, Pwy 'ma, Pwy wyr orau, Pererin, Rufus, Rufus (2), Sallwg, Sflifad, Serog, Syr Humphrey Davy, Tacitus, Teithiwr, Teithiwt blin, Teithydd, Teithydd (2), Tom. Tom Hubes, Trem, Trydanol, Trydanydd, Trydaio Wyn, Un a'i gwelodd a'r golwg, Un o honocb, Vox, Wedi diffodd, Wilfred, Y Gwcw, Ymdeithydd, Ymdeithydd (2), Ymdeithydd (3), Yn y niwl-102. Pryddestau Ardderchog y Mer- thyri."—D<Tmnt, !ago brawd t.r: Stephan-3. Myfyrdraith A Daw a ddywedodd, Bydded."—Derlwyn, Ffydd, Gruffydd ap Cynan, Haman-4. Rhiangerdd Bronwen ferch Llyr. Caradawg ab Bran, Heilyn ab Gwyn, Llynon-3. Cerdd-goffa: Y diweddar ifideon Edwards."—Alfred, Clare, Deigryn, Edmyg- ydd, Eilian, Er Sarohus Gof, Heisiud, 83tch Hudol, Un a'i cafodd yn Gyfaill-9 Cerdd-duciian "Y Cymro Ffugwladgar." —f.'arwr CymrD, Ffieiddiwr Ffugwladgar- wyr, Ffust, Hen Ddyrnwr, Meirion Wladgar, Penarth, Richard John Davies, Snon Gymro, Y Dryeb, Ysbryd Caswallon—10. Drama Gymreig "Rhys Goch Eryri. I Gwiadgarwr-1. English Poem: The Castles of North Wales."—Deva, loan Ap Tudur, Llandir —3. L&tiu Ode: "Mona.Agricola, Geraiot —2. CYFIEITHIADAT7. Cyfieithiadan ."Ar ddiwrnod cynbebrwng fy mam."—Ab Llugwy, Abwydyo, Am- ddifad, AristarcbuE, Caerhinfryn, Oowper, Cymro pur, »)ynwydfab, Cypress, Doloroso, Elsie, Funus, Glanyglyn, Gwlvb ei rudd, John Dryden, Mab amddifad, Mab y Melin- ydd, Mehefin, Mentor, Rhychwyn, Stercu- tor, Sympathy, Weeping Willow-23. Cyfieithiadan: "Boadicèa." Atfonwr, Brython, Cadwaladr, Caractacus, Dewi Pair, Fylcbi, Geraint, Ithet Hiraethog, Lladmerydd, Nid Brasidog, Old Harry, Owain, Syr Launcelot, Taliesyn, Tau-15. Cyfieithiad o'r Gymraeg i'r Llidin "ym ddiddan rhwng y Bardd a'i Avcen" (Goronwy Owen).—Aulus, Gellins, Ptarmos -2. Trauslation ti English Prose "Cywydd y Farn "a "Cbywydd yr Ebedydd."—Ap Ivan o'r Nant, Ben AbEnoch, Gutyn Llwyd, Meudwy'r Geat, Newo yw Norog, Pw, Rbys W yoo-6. TRAKTHODAU. -1 Traethawd: "Priod ddull ac Ieithwedd y Gvmraeg.I(,Jr. Cach-I. Traethawd Cyhoaoddiad gwreiddiol," &e.—Brodor o Wlad y Bryaiau, Cymro, Elaetb, Garner Jones, Gwl?dwr Gwynedd, Luerece-6. Traetbawd: B ingor a'r gymydogaeth." -Cofnndydd y Cvfnodau-1. Traethawd "Rhagotiaethan a diffygion y Wasg Gym reig.Brothen, Elaig, Gomer ab Gwyap, Gwiadgarwr, Hoffwr Llenydd- iaetb-5. Traethawd "Llengwerin 8C OfergoeJion sir Fon."—Meirig Wyn—1. Traethawd: "Merched gwiw-gof (Jjmru." I —B"nhadlen, Gwladys, Monacilla-3, "Y casgliad gofeu o ddefnyddian mewn cysylitiad 4 thafodiaith leol Gymreig wedi ei ha'rotoi 'yn ol rheolau Cymdeithas Llafar Gwlad."—Cymro'r Grug-I. Tiaethodttu "Am y gwaith goreu (angyhoeddedip) yo arddangos ymchwiliad gwreiddiol mewn nnrhyw angen olenydd. iaeth Gymreig."—Ben Trovato Gomer, Llewyrch o'r Prif Oesoudd, Llywarch Hen, Telynwr, Tavasor, VIrblk AMans-7. Traetbawd ar Y Mndiad Gweithiol. Aelod Cydweithiol, Edmygydd y Mudiad, Godin, Gwiadgarwr, Leclaire, Signor Co operant, Undeb, Cydweithiediad, a Llwydd -7. Essays on "The mutnal influence of character and environment."—Aneurin ap Gwilym, Methodist, Morvydd, Somebody, Stanley—5. CrFANSODDIADAU CEBDDOROi,, Rhangauau ileisiaa dynion Amphion, Ap I Iolo, Arfonwr, Bistholdy, Dietia et Dolce, Caradawg, Cerddor o Walia, Chopin, Cor- ineus, Cnwerthiniad Anian" (heb ffug- enw), Don, Felix, Gwladgarwr, Gwlithyn, Owain Glyndwr, Tudor-HI. Unawd ar eiriau Cymreig.-Ludwig, Mab y Bugail, Moel Fadian.Neigwl, beiriol, So is, Try Again-7. Cantawd i leisiati plant.- Gwilym, Presto, Un o'r WI..d-3. Am y cyfansoddiad llewiol goreu gyda chyfeiliant gerddorfaol,-B3ch Iln o Eihon, Caradog, Caradog(2), Conservatjrinm, Deo Duce, Lyric, Student of Orchestration, Yr Heu Ddyrnwr-8 Andante for Piano andViolm.—Aul,d Lang Syne, Clementi, Dante, uuaaaiqu.vcr, Krautzer, Laborum, Dulce Leuimeu, Mal. dwyn, Merlin, Mori, Rossini, Copi anor- phenol heb ffugenw-ll. Design for Eisteddfod Medal.-AbCym- ro, Brython, Ethel, Gweco, Gwladwr, loan, forwerth, Ltid, ksoog ddu, Meur"g, Paul- l!, I Barawyd IIMeurigh yn oren ar yr "His teddfod Medal" gan y beirniaid, yr Hybpych I Archddiacon Evans a Mr D. G. Davies, B.A. A fydd Meurig ogystal ag ymohebu a'r vsatifenydd, 1 -0' J. RICHARDS (Isalaw).

CAERGYBI. I CYFARFOD YSGOLION.—Cynhuiwyd cy- farfnd yHgolion "iiw-irterol Methodistiaid Ci'6i,f. fid y doshorth yn y Town Hall (sef I YHKOI Sal -Armfln-f), y Stibb)th diwe 'daf, pryd yr fi ilwyd g m y Parch J. Hughes | Parry. Yn n/hyturfod y prydnawn I cyflwynwyd ty,ty«>rifau i'r rhai fu yn llwyddianra yn yr arholiad sirol o Armenia, Be hefjd i'r thai a ddysgasant i'r cof y rbantu gofvnol n Air Duw yn ystod y flwyddyn. Yn y djfodol bydd Rhoscolyn yu y dosbarth hwn.

LLANGEFNI. Y FARCHNAD — Ceircb, 103 ES y peg; pvtiWs. ),• y pwys—newyddion; ymenyu ff. K)4- y P,"ys wyau, tri-ar-ddeg am la hwy id, 4, 2e y ewpl; dofednod, 3s 61: y ey, pl biff, 7'- 9 v pwys muttm, ge i 10^; cig oen, 9ie i 11c cig Ho, 7c i 9c moch tewion, 8c y pwya; perchyll, 15a i 183.

I GAREGLEFN, MOJN • I I GWYL FLYNYDDOL YII YSGOL SABBOTHOL I —Cynhaliwyd gwyl flynyddol Yagol Sab bothol Bethlehem (M.C), ddydd Iau, o dan amgylchiadau tra dymunol. Yn y pryd nhawn cafwyd gwledd o dS a bsra briih yn yr ysgoldy, pryd y cyfranogodd dros ddau gant a banor, rhwng plant a rhai mewn oed, o'r danteithion rhagorol oedd wedi eu parotoi. Am bump o'r glocb, cafwyd cystadleuaeth dra ddyddorol mewn gwneyd rhafiau a llyffetheiiiau gwair, y buddugwyi ar ba rai oeddynt Mn Hugh Owen, ren- rhos; John Williams, Caemawr; William Jones, Caban (dwy wobr); John Hughes, Penllainwen; ac Owen Griffith, Cae Mawr. In yr bwyr cafwyd cyfarfod cystadleuol rhagorol yu y cap.-), o dan arweiniad medrus Mr Samuel Hughes, C.S., Bodednyfed, Amlwch. Y beirniaid oeddynt y Parch W. Roberts, Gors'wyd; Mri Samuel Hughes, CS; W. W. Owen, Rhosbeirio; J. R. Hughes, C.S., Coeden; Hugh Roberts, U.H..H S.. Penbol; H. Williams, Llwynyr- artb; Thomis Jones, Creigiau Mawr; Mrs Jones, Cto, giazt Mawr Mrs Hughes, Alma Lodge; ysurifenydd y cyfarfod ydoedd Mr J. Davies, Alma Lodge. Gwobrwywyd y rhai canlynolTraethawd, "Dyledswydd rhieni i gydweitbio at Yagol 8ul gydag addysgiaetb plant," Mr Robert Jones, Pen- bol; Yegrif, "Cadwraeth ty gweithiwr (cyfyngedig i ferched), Miss Jones, Bstlile- hem; Ateb cwestiynau ar Heb., Mr Ro- bert Jonea, Penbol; Ateb cwestiynau ar Genesis i.-vi.i, (1) Mri R. R. Hughes, Deck; (2) W. Jones, Penbol Uchaf; (3) Miss Ellen Hughes, Deck; (4) Mr Robert Thomas, Glanygors; (5) Mr Richard Williams, Rbyd Dafydd; (13) MihS Mary Williams, Tany- br n; (7) Miss Jane Williams, Efail; Cryn- kodeb o'r chwe' penod cyntaf o Genesis, Mri R. R. Hughes, Deck; 160 R. Williams, Rhyd Dafydd; Barddoniaetb, Gwledd flynyddol Ysgol Sul Bethlehem," Mr Hugh Williams, Rbyd Dafydd; Datganl1 Yr Hen 50 o lyfr Tonau Ieuan GwyHt, parti o Lanfechell, o dan arweiniad Mr Llewelyn Jones; Unrhyw nnawd, Mr G. Pierce, Glanalaw; Darllen (rhan o Heb. i.—vi ), i rai dros 21ain oed, Miss Hughes, Gorsedd Goch; Darllen rhan o Gen. i.-vi., i rai dan 18 oed, Miss M. J. Thomas, Glanygors, a Mr R Williams, Rhyd Dafydd; Araeth, Dyledswydd plant at eu rbieni," Mr Wil- liam Williams, Pantygist; Dictation (i rai dan 13eg oed), Miss Elizi Jones, Gatebonse; (eto dros 18 oed) Mr Robert Jones, Penbol; Llawysgrif, Mr Robert Jones, Penbol; Ad- roddiad, Mr R. R. Hughes, Deck; Ateb cwestiynau ar Hyff. iv, a v. (i rai dan 14eg oed), Miss E, Jones, Gatehouse; Cystadleu- aeth raewn gwnio (i wragedd), Mrs Mary Williams, Yoguhor Ddi>gwm; eto (i ferched mewn gwasaoaet'n), Misa Susannah Owen, Shop, a M'lls Jane Williams, Talcen Eiddaw; eto (i rai dan 16eg oed), Misses Ellen Jones, Gatehouse, M. Williams, Tan- y bryn, a G. E. Jones, Caban; Llwy p bren gam law-nhwith, Mr Robert Roberts, Panty- coii; Llwy bren gam law.dde, Mr John Owen (iau), Gareglefn.

I Health Huts; Health Hats; Health Hats; ddim i'w cael yn unman yo Nghaernarfou ond ya yr Afr Aur. Y mae rhai yn cymeryd benthyg yr euw, a dyna't cwbl.—Pierce a Williams, Caeinarfon. Eoillwyr y prif wobrwyon yn-nghyfarfod llenyddol Na>, Ijlanllyfni, oeddynt Mr Morris Tones lE 's Llyfnwv), Mr J. B. WIl. liams Na-t!le; Mr Richaid Lloyd, Talysarn, a Ctd" Talysarn. Yn Mrawllys Chwartarol air Ddinbych un achf-s oedd i'w drin, sef cyhuddiad yn erbyn Jos sph Matthews o ladrata ceffyl a char od uitf Edward Clarke, Rhiwaboa. Dedfrvdwyd ef i chwe' mis o lafur caled. HysoYiPr y bydd i Mr Samuel Smith, A S., enciiio o gynrychoiiaeth sir Fdint am gyn rychiolaeth Ysgntaidd, ac mai Mr J. Herbert Lewis fydd yn debyg o fod yn olynydd idd I. Bu Mr Lliyd George, A.S., yn anerch cyfarfo i yu Hop-j Hall, Lerpwl, yr wythnos driiweddif. Ar ddiwedd ei araeth cafodd Mr G.iorge ucbel gymeradwyaeth, a chododd y gynulleivifa fawr ar ei thtaed i dystio i rt!goru!deb "i araeth. Mae Mr Oweu M Edwards, M.A., meddir, wedi gwrthod He fel proflfeswr mewn coleg vn A» st'ah < gyda chyflog o fil a haoer o bunau yn y tl.wyddyn. Y m. e Mr John Lewis, 0 Goleg Hwl- ffordd, wedi dechreu at ei weinidogaeth yn (Tyldesl^y.

UN DAFARN YNLLAlYv SIR drefaldwyk Ychydig flai edd yn o! dieth ua 0'r p(; ir tafarc sydo yo mhent?et Lia? g, .> -» vn trwy fethiant y t?h, nwr. C?.J,? ? ?. t?ary .yfleustia K ,n ra" o p?wyf i god> gw?tbw, n b?d i ?c??J? y drwy,,di-dgw'tbw'n y drwyeded i beravu .? vr '?wmfodnotmca o d?rcda. 0 )" 1 ateb i brE. r-.(,l v  Mewn?tibI?f.?J,  }. Stephen ylw y treD d..?r .t J;? r?\ iiwyddo?d i ?.j ?, ,„ ?.& ??y"?y'? '.?? tn/ w?'   '?'?- iad y dll'lyddtd. 014 A..tüP\\yd 0 gwmpas gyd¡¡ chAéJb (petition). :;¡ C't:>twyd aHan fod y p:wyf;n k"T¡ ,r, ¡¡; :L,  y dafarn. Rbyw fl,? Yr, oj daeth 3 r acbr 0  p yd  J ■ P"o "Hi vr b' d' i v daeth a« c Vy n Vh" V Tr hSe,di^5 Ie yr, 1" by., tiosglwyddo y dtv sddt .rl i dahr?r ??yd< am y L  ? J t?r.au?,hy;u..s.??..J  b f ?' ??M yg??d.?tb. O?.wy?I?d we).d.ad yn m;? ? yr.ad? gobir?yd?- "lfcell",b' Dydd r:' diweddaf daeth y mattr v. mUea eilwaith pT?.yryn.QdM?aodo ?. Bolt, cyfreith' ivr o .61?tt, (,yfreith'. l/da5 f irn, a Nir Wo(?rOs i)erl,enog d,(,, y "I. dre,) y l»-wyf..licc, yegbyda Mfojor Godfrey yn «ynryobioli heddlu y sir. Cymychinlid y PU vf li„n Le'yri g-rbron yr ynadou gan y P,.rcb E Stephen a Mr T L. Evans, P»nybo,nfawr y(lutly,la dau neu dri eraill o ddynion mwyaf hla«, ||aw y evavA ogaeth. Ar olI gwrsndawiad lied faith daeth y fiice i'r pon(ierfvnihd i -,rthod y cais am dtosgtwyddtad y drwydled.

EISTEDDFOD NKOOLIG CAERNAR- FON 1890 (At Olygydd y 'Genedl Gymreig). MR OOLYGYDD-A. gaf fi eich caniatad trwy gyt, w,.g y llytbyr bwn i gywiro gwall sydd weai ymdd^ngns yn ein hyshysiad yr wythnos dd weddf Hm yr Eisteddfod uchod. Yo lie" "wdi," darllpner prydd-it, ar y testyn "Ond yr Iesu a dawodd," yr hwo yw testyn y gadair. Hefyd te;mlwn y dylasem fod wedi nodi fud y testyn hwn yn gyfyngfdig i rai na eoittafant gadair a'r blat?n, a g»beithiwn nad oes neb n'n beirdd cadeiriol wedi ryfansoddi ejaines, gan eu bod allan o'r gystadieuaeth (gwe' y rhestt testynau swyddogol). 08 oea, catwn iddynt dde'byn ein hymdd'heu'ad. Y mae pob lie i gredu y bydd yr Eisteddfod yn Ilwydd- iant gan fod g)fyn mawr am rastr y testynau, yr oil o'r rhai sjdd jn agorel i'r byd Yr eiddoch, D. JOES I V 8- R. JoxM 6.

Yn heddlva Llantrisaut, ddydd Gwener diweddaf, cafodd Dr Price, yr Archdder- wydd (1) a'r corphlosgwr adnabyddus, ei ddirwyo i 38 65 am wrthod anfon ei facbgen i'r ysgtl. Enw y bacbgenyn oedd Iesn Grist. Ychydig flynyddan yn ol, cofir ddarfod i Dr Price gren cyff-i anarferol trwy Gvmru benbztladi-, ttwy lo-gi corph ei bler,tyn marw ar ochr un o fryniau y gym- ydogieth.