Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
CYMANFA BEDYDDWYRI MON. -j
CYMANFA BEDYDDWYRI MON. j Cynhaliwyd y gymanfa uchod Sn Berm- m aria ar ddyddian Mawrth a Mercber, Meh. I yr 2il a'r 3ydd. Am ddeg a dan o'r &loci y dydd cyntaf cafwyd cynhadledd?u. o dan I j lywyddiaeth Mr 0. Haghee? AmI?eh. I Penderfynwyd :-1, Fad pnde[fyniadau y I cyfarfodydd chwarterol am y Swyddyc, pa rai a ddarHeowyd gan yr ysgrifenydd, yn cael eu derbya a'u cadarnbau.-2, Fod rheolau diwygiedig y gymanfa yn cael eu derbyn gydag ychydig o gyfnewidiadan ychwanegol. Eu bod i'w hargraphu mewn fftrrf y gall yr eglwysi en gosod ar y muriau yn yr yetafelloedd cysylltiedig a'r addoldai, a phob eglwys i dalu am danyut.-3, Etholwyd y brodyr T, Hughes, Llinddona; 0. Hughes, Amlwch; W. H. Jones, Brynsiencyn; E. Evans, Amlwch a W. Price, Caergybi, yn bwyllgor i drefnu cyfarfodydd cenhadol can'- mlwyddol drwy y sir.-4, Ein bod yn taer erfyn af holl eglwysi y gymanfa i brynu a darllen gwabanol gylcbgronau yr enwad yn Nghyraru.—5, Fod mwyaÙH y gynbadledd hon o'r farn y dylid uno Colegau Pontvpwl a Hwlffordd, a sefydlu y coleg unedig i Dde- bandit Cymrn yn Nghaerdydd, er sicrhau i'r myfyrwyr fanteision y brif ysgol yn y dref hono hefyd i symnd y coleg i Ogledd Cymru o Langollen i F ingor, fel ag i alluogi y myfyrwyr i ddefnyddio y cyfleus- deran cysylltiedig a'r atbrofa yn y ddinas tione.-6, Fod y Sibboth cyntaf yn Awstl w dreulio uiewn cyfarfodydd gweddiau am ddylanwad yr Yspryd Glau.—7, roa y gymanfa nesaf i'w cbynal yo Ngbaergybi, a'r cyfarfodydd chwarterol i fod yn y Belan, Llanfachraeth, a Chaergeiliog.-8, Fod yr athrofeydd i gael rhyddid i gasgln fel arfer. -9, Ein bod fel cynbadledd yn diolch i Mr W. D. Jones, Caergybi, am ei haelioni yn cymeryd arno ei,bao y draul o argraphu a gwasgaru trwy yr eglwysi adroddiad o weith rediadau pwyllgor y genhadaeth fjartrefol. -10, Fod y gynhadledd hoB, tra y mawr gymeradwyo Seren Oymru i sylw holl eglwysi y Gymanfa, yn dymnno gweled llawer r, welliant yu ei chynwysiad.—11, Fod agoriadan y safe yn cael en bymddiried i ofal y Mri W. D. Jones a W. Thomas, Caer- gybi.-12, Fod y gynhadledd hon yn y modd mwyaf gwresog yn cymeradwyo sefydliad y Congo Rouse, Colwyn Bay, i sylw haelionus holl eglwys y Gymanfa, gan ddymano i'r Parch W. Hughes lawer o Iwyddiant yn ei waith pwysig.—13, Ein bod yn taer erfyn ar i'r eglwysi hyny nad ydynt yn arfer casglu dim tuag at y genadaeth dramor i wneyd hyny y iiwyddyn hon; hefyd, yr eglwysi sydd yn arfer casglu i tod yn fwy ymdrech- g ir, ac i anfon y casgliadau i Mr O. Hughes, Amlwcb, ac nid i Lundain.-14, Ein bod yn anog yr eglwysi i fad yn fwy haeliouus yn eu cyfraniadau tuag at y gymdeithas gyfieithiadol, cymdeithas y gweddwon, a'r drysotfa ndailadu.—15, Fod y brodyr E. R. Williams, Pencameddi, ae E. Jones, Llan- gefni, yn cael eu cydnabod yn br?,gethwyr eheohidd yn cin Cymanfa.—16, Ein bod yn dymuno ar i'r eglwys fenhan yn Gw-= fod yn ffyddlon ae ymdrecfagar gyda'r achos yn y He, ac ar i eglwys oarchus y Belan barhau i roddi pob cynorthwy e chefnogaeth iddi.-17, Fod i'r cisgliadau tuag at y genadaeth ddebenol am y flwyddyn hon i gael eu hanfon i'r trysorydd o hyn i'r cyfar- fod chwarterol nesaf—18, Ein bod yn anog holl weinidogion ieuainc y Gymanf>» i ym- uno a'r Gymdeithas Ddarbodol Gymreig. -19, Ein bod yn caniatau i eglwys Llan. goed i gasgln trwy eglwysi y Gymanfa at y capel oewydd a fwriedir ei adeiladu yno.— 20, Ein bod yn galw sylw holt eglwysi y gymanfa at Gymdeithas Yswiiiol Bedydd- wyr Cymru.-21, Ein bjd mewn modd gwresog yn cymeradwyo gwriith Undeb B idyddwyr Cymru yn sefydlu Cymdeithas Lyfrau i'r cyfundeb ac yn anog yr eglwysi i wneyd yr hyn a allaat i hyrwyddo ac i wneuthur y symudiad yro un llwyddianus.— 22. Ar sail llythyr parchus o ollyngdod o Gymanfa Caerfyrddin a Cheredigion, ein bod yn rhoddi de byuiad gwresog i'r Parch T. Williams, Pencaroeddi, fel prezethwr a gweinido yn ein cymanfa, gan ddymuno Daw yu rhwydd idjo.-23, Fod y gyn- adledd hon yn cydym ieimlo yn ddwys a'r teullioedd canlynol yn eu profedigaethau Teulu y ddiwedda'" Mrs Stirrup, Mr Ed. wards, Llangefni, Mrs Williams, Gronant, Lknfaethlu.—24, That this association, while prepared to accept proposals for free (not assisted) elementary schools, is of opin- ion (a) That no scheme of education be acceptable unless all standards be fcee to scholars throughout the school course. (b), That free schools be brought within reach of all who desire them. (e) That public money be used only for national uusectarian education in schools under school board manigement.-25, Fod y gynadledd hon o weinidogion a chenadon Cymanfa Bedydd- wyr Mon yn llongyfarch yr wrthblaid Seneddol ar eu gwaith ya rhwyatro y mesur oedd o flaen y Senedd y flwyddyn ddi- weddaf yn darparu iawn neu waddoi i dafarnwyr, ac hefyd yn diolch yn wresog i'r ynadon hyny sydd wedi cymeryd mantais o ddyfarniad Ty'r Arglwyddi yn achos, Sharpe v. Wakefield, yr hwn sydd yn eglur ddaogos mai hawl yr awdurdodau trwyddedol yn unig yw rhoddi neu wrthod trwydded yn ol eu bam.- Wedi diolch i'r frawdoliaeth yn y lie am en derbyniad croesawgar i'r cenhadon a'r gweiaidogion dygwyd gweithrediadau dwy gynhadledd unol, frawdol, a dedwydd i derfyoiad.- Y Gwasanaeth Cyk.,eddus.-Am hanner awr wedi chwech nos Fawith, yn y Castell, pregethwyd gan y Parchn C. Davies, Caerdydd, a B. Thomas, Narberth. Am hanner awr wedi chwech foreu dydd Mercher, pregethwyd yn addoldy y Bedydd- wyr gan yr ysgrifenydd a'r Parch W. Price, Caergybi. Am naw o'r gloch ymgynullodd Uuaws o gensdoo a gweinidogion i'r un He i wrandaw ar y Parch E. Evans, Amlwcb, yn darllen llythyr cymanfaoedd y Gogledd ar II Grist yn gynllnn y bywyd crefyddol," a phasiwyd ein bod yn ei fabwysiadu fel anernhiad at yr eglwysi, gan hydern y ca y darlloniad a'r ystyiiaeth a deilynga. Am ddeg, dan, a haner awr wedi pump, pregeth- wyd yn y Castell gan y Parchn E. Edmunds, Abertawe; J. Williams, Aberteifi; C. Davies, Caerdydd; a B. Thomas, Narberth. Dechreuwyd y gwahanol oedfaon gan y Parchn H. Hughes, Llanaelhaiarn; J. Griffiths, Bodedeyrn; 0. J. Roberts, Penearneddi; E. Evans, Amlwcb; a J. H. Hughes, Bootle, Lerpwl. Cafwyd cymanfa ragorol, er nad oedd y cynulliadau yn llnosog, a cbroesaw mawr nid yn unig gan yr eglwys yn y lie, ond hefyd gan bob eDwad crefyddol. Yr oedd yr hoil diefniadau yn cael en harolygu yn fedrus gan y Parch T. Hughes. Llanddona. Bydded dylanwad da vn aros. Brynsiencyn. W. H. JONES, Ysg.
uPORTHMADOG. -'_.J.>I
u PORTHMADOG. -J.> MABWOLABTH OYDXN.—RRYUOA^N uuyuu Gwener diweddaf cyffrowyd y drif yma yn fawr trwy glywed fod rhyw wraig wedi marw yn shop Mr R. G. Humphreys, llyfr- werchwr. Ymddengysei bod ar y ffordd tua gorsaf y Cambrian, pan deimlodd ei hun yn myned yn wael, a throdd yn ol i'r shop, a gofynodd i Mrs Humphreys am gadair, a phan eisteddodd, cafodd fath o lewygfa, a bu farw yn mreicbiau Mr Humphreys yn mhen tua deng munyd. Aethant a hi i'r ty a dodwyd hi ar y sofa, a ba yno yn hit iawn heb neb yn ei hadwaen, ond o'r diwedd I adnabyddodd rhywun hi, a chafwyd mai Mrs Jones, Manchester Hoase, Ponrhyn, ydoedd. Aed a hi adrof tua hanner nos nos Wener. Nid oedd mid oael trengboliad, oherwydd fod y meddyg, Dr Kvana, wedi sicrhaa mai curiad y gabm oedd anhos ei marwolaetb, gan ei bod yn dioddff nddi- wrtho er's cryn amsor. Yr oedd Dr gnos yn gorwedd yn ei wely ar y pryd, yn dioddef oddiwrth yr ainwyawat, alr oll olr gweision befyd, felly nid oedd meddyg i'w gael i ddyfod ati. Cydymdeimlir yn fawr iawn a r teala yn eu trallod a'u profedigaoth annis- gwyliadwy. BRYNTEG, GER GWRECSAM. CYFARFOD PEE9ETHTT.—Dyddiau Sul ar Llun, cynhaliwyd oyfarfod blynyddol yr eglwya nchod, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn D. Adams, B.A. Bethesda, Arfon.^c B, P. Wiuiame, Cwigybu—Maelorydd, i
Family Notices
INACASIRT, A # GENEDIGAETHAU. Roberts-Nlai 26, priod Mr William Rober. Maestyddyn Mawr, Clawddnewydd, gar Rhuthyn, ;.f fab. Tiiomaa—M;;i 22, priod Mr Lewis Thomas, 16, Abraru' lane, Dinbycb, ar ferch. Wyntie—Mai 30, priod Mr Thomas Wynne, asied. ydd. Chapel terrace, Herillan street, Diobych, ar lerch. Willifiiiis—JLii 18, yn y Newborough Arms, Caer. narfon, priod y Cadben Thomas Williams, ar fab. PKIODASAU. Edwards-Uughes-Mehefin 2, yn swyddfa'r cof- restrydd, Caernarfon, trwy drwydded, gan Mr Daniel Thomas, cofrestrydd, Mr Morris H. Edwards, Nelson Emporium, Caernarfon. 4 Miss Anue Hughes, Minafon, Rboatryfan. Flynn-Williams—Mai 28, yn Eglwys y Plwyf, Llanwnda. gan y Parch D. L. Williams, M.A., ficer, Mr Thomas Flynn, 5, March lane, Car- naiTon, A Miss Catherine Williams, Bryn» celyn, Rhostryfan. Hughe -Htigii-s-,Niehefin 4, yn cghapel y Wes. leyaid, Trinity. Crewe, gan y Parch R. C. Barrett, Frederick Hugh, mab y Cynghorwr Edward Hughes, Claremont, a Bont Bridd, Caernarfon, a 36, High street, Rhyl, â Jane (Jennie), merch ieiengaf Mr Owen Hughes, Highbury House, Rhyl. Joues-Hughes-Mai 30. trwy drwydded, yn ngbapel Moriahj Caernarfon, gan y Parch Grif- fith Kllis, M, A Bootle, a Mr Daniel Thomas, Mr Johu fi nes, Efailnewydd, Pwllheli, å )1íu Eiiz,?beth Hughes, Pantaton, Clynnog. Jones—Giiftith—Mehefin 2, ya ngh»pel y Metbo. distiaid, yn Amlwcb, trwy drwydded, gaj y Parch James Donne, Llangefni, Mr Hugh J o:Ctütli'ir,DLw1ir,nisGrt Bone Farm. Jones Janes — Mehefin oed, yn Nghapel y Metbcxii-ti.tid Calfinaidd, Gwalchmai, Mon, gan y dirprwy gofrestrydd, 'Ir D. R. Mr William Jones, bake r a Miss ti Ann \ji:. !ehs, h:rI Jones, YSiol y bwrdd-y ddau o Walchmai. William, gyda'i ddinam ddoniau-fyaodd Femii lawn thinweddau; Boed eu hoes yn ddi-groesau, o d..n yr un dyner iau.—Cyfaill. Owens-Owens-Iai 30, yn Nghapel Mawr, DiD. by eh, g<ny Parch R. Williams, Tanyfron, o ',Nf? K. Mills, cofre,?tryd(,: Mr Robert Owens, L'nddbwll, i Miss Ann Owens, Nanty- cwm-y ddau o Llansannan. Owcos-Uavies-Mai 29, yn nghapel y Bout. newydd, ger Meifcd, gau y Parch E Griffith, yn tnlnesenoldeb y cofrestrydd, Mr Owen Owens, Wig, Dolanog, a Miss Jane Davies, Shop, Dol- anog. Owen -Lloyd -Meh:,6 113, yn nghapel Cymreig yr A nnibynwyr, Grove street, Lorpwl, gan y Parch H. M. Hughes, gweinideg, yn "el ei gynorthwyo gan y Pioffeswr J. E Lloyd, M.A. (brawd T Ji\:rrv'r Jp ah W. 1n'ctV. i,bIV R. Owen, Nurth and South Wales Bank, Lei pwi, i Margaret Alice, unig fetch Mr Edward Lloyd, 16 Overton street. Lerpwl, a Bryndifyr, Penygarcedd, CeoesoswaJlt. Rngeis—Davies—Mai 29, yn nghapel y Groea, o i??n Mr E. Milla, cofrestrydd, N?, William Arthur Rogers, Dinbych, â Mrs Elizabeth Davies. G,?, ger Dinbych, Robe. ts—E iwaids—Mehefin 5, yn Carmel, Poith Amlwch, gan y Parch T, Evans, Mr John R.- bei ti, engine driver, Cerrig Man, i Miss J:me Edwards, Tai iiewy?d, Amlwch MARWOLAETHAU. Davies—Mai 28, yn 1i3 mlwydd oed, Mr Jeremiah Davies, Nant isaf, Llanfair Talhaiarn, mab i'r diweddar Mr Thomas Dav.es, B'uenyweirglodd, Llansannan. Evans—Mehefin 2, yn Heathvilie, Rhyl, yn 67 mlwydd oed. Mary, gweddw y diweddar Evan Evan Evans, Greenfield, Treflynnn, a merch hynaf y diw?ddar Watkin A nwyl, Dolgellau. Hughes—Mai 31, yn Mangor, yn 55 mlwydd oed, t,uli- S,?,ge.,?t 1).?id gh,?,. Humphreys—Mehefin 4, yn 75, HatherIey street, Pnnces road, Leipwl, Humphrey Francis 11 umphreys, yn 48 mlwydd oed, gynt o Bethesda, Adml. Claddwyd ei wcddilliou yn Smithdown Road Cemetery Mehefin 8. hymunir ar i'r papynu Atnericanaidd gofuodi yr uchod. Jones -Mai 22, yn 58 mlwydd oed, Mr David Jones, orioiydd, Llangefni. Bu yn dioddef oddiwiti y bronchithis am flynyddau lawer, ond e piwyd ef ymaith megis mewn un dydd gan yr anwy,:wst. Yr oedd yn grefyddwr "Ioew, oud h,nod 0 ddifost adi8twr. Claddwyd ef yn Llargsfni, p>yd y gwasanaethwyd gan y Par,in. James Donne a John Williams. Ei rodiad, was da, distwr,—yn y frii Fawiheir fel crefyddwr; Diangodd. ffodd yr boll wr I bur wiwnef ei Brynwr. Jones Alai 25, yn 34 mlwydd oed, yn Bryngoleu, Waenfawl,ar ol pedwar dlwrnod I) gystudd, Mrs Jane ,:onfs, anwyl briod Mr Robert R. Jones. Habryngwvd ei gweddillion marwol.i fynwent Moriah, Waenfawr. Gweinyddwydyn efleithiol ar yr achly..? gan y Parch R. P. Williams, gw, idog y Ile. Joneo—Mai 30, yn LlaDrwst, ar ol maith gystudd, Mary, awyl b? i.d y Parc h T. Tudno Jones, a chwaer y Proffeswr Rowlands (Dewi Mon), ColeR' Coffadwriaathol Aberhonddu. Mair anwyl;—gem o rinwedd ;-o'i marw Mae hiraeth diddiwedd Am ein chwaer mae ein chwerwedd Ow fwrw ym Mon Fair ym medd. Jones-Niai 30, yn 52 mlwydd oed, Ellen, anwyl briod Me John D. Jones, Chapel street, Caernar- fon. Jones-Mai 31, yn ddwy flwydd a phedwar mis ced, .Vleredydd, baban Mr R. Jones (Trebor Aled). Beacon's Hill. Dinbych. Jones Mehefin 6, yn 39 mlwydd oed, yn Drake street, R chdile, Ellen Jonef, merch Mr Robert J""es. Pen'rolchta, Clwtybont. Lewis-Mehefin 2, Mr William Lewis, Tyny- b.th, Rh.-yb.i. Yr edd y, ymadawedig yn po;w;'h=!;J;rd;'fi disti&id yn y Gorslwyd, y lie uchod, er's llawer o flynyddoedd. Cymerodd yr angladd le ddydd 'a tWfÐ yn Amlwch. Gwasan?ethwyd wrth y t, gin y Parch John V. Williu3?. Llanrhydd- lad. ac wrth y bedd gan y Parch William Ko- beits, y Gorsl wyd. OlVen-Mehelin 5, yn 69 mlwydd oed, Elizabeth ptiod Mr Ebenezer Owen, Tithebarn street, cmeinarfon, a mam y Cynghorwr J. R. Hughes, Bronvdre, Caernarfon. Dioddefodd gystudd maith a thrwm yn hynod ddirwgnach. Yr oedd yn aelid dichlynaidd gyda'r Methodistiaid Calfiuaidd yn Engedi. Roberts -Mai 22, yn 48 mlwydd oed, Mr Evan Robeits, Belle Vue. Penygroes. Rotwits --Mai 19, yn 22 mlwydd oed, Miss Annie J "fie Roberts, merch Griffith ac Ellen Roberts, Penygroes, Llanwnda. Vt oedd yn ferch ieuanc ragorol. Claddwyd hi ar y 25ain cya- fisol. Roberts—Mai 23, yn 49 mlwydd oed Mr ThenaA Kobeits, Hafod Lom, LUngerniew. Tholllas-Mehelin 2, Mri, Hannah Thomas, priod I diweddar Mr Griffith Thomas, I, Mount Piem tnt, Upper Bangor, diweddar o Blaenycae, Br.d^h -elyn, Bet,,?esda, yn 73 ml dd oA ::ll,rod'd Btd¡:ctd!rn ler G.ITt a' i biiod o Blaenycae i'r 11e uchod i fyw yn anni- hvnol. tua saith mlynedd yn ol, ond bu Mr G. Ti uias farw tua phum mlynedd yn ol. Yr oedd Mis Thomas yn aelod parchus gyda'r Methodistiaid yn Twr Gwyn, ac yn flaenorol i hyuy yu Jerusalem, Bethesda. Gadawodd chwech o blant i alaru ar ei hoi, pedwar o barai sydd yo America er's amser maith, un o ba rai yv' *■ w y datganwr enwog Mr Gordon Thomas, Philadelphia, America. Claddwyd yr ym. adawe,IiK y dydd Gwener canlynol, In mynwent GUnngwen, Bethesda, Gwasanaethwyd wrth f ty ga y Parch Daniel Rowlands, M.A., Bangor, ac ar lan y bedd gan y Parch Griffith Roberta, Carnrddi. Heddweh i'w llwch. Dymunir ar i'r newyd iiaduron Americanaidd gofnodi yr uchod. Williams-May 11. yn 17 mlwydd oed. William, m ib vlr Robert Williams, marine engineer, 14, Teiraceioad, Poithmadoc. W'lInms-May 29, yn 86 mlwydj oed, Jane Wil- lams E ge Hill, Pwllheli. Williams 1ehelin 5, ar ol misoedd o gystudd cal d vn 16 mlwvdd oed, Mary Kate anwyl e,,etn AN Jane Williams, 28, South P.IWI C.??, f,?. Yr oedd yn eneth airiol a hoffus ao yn mddu aT lai8 rhagorol fel eantoea, a c:ï; Pa-b &'i hadwaenai oedd y byddai yn ior 0 <1'1'011 yu ddefnyddiol yn y cylch cerddorol; nid f..1 y y b i, ond daeth galwad am dani i uno a'r Co, sy id fry. Cleddir hi prydnawn dydd.
DYFODIAD MR R. K. I1 PRICE,…
DYFODIAD MR R. K. I1 PRICE, RHIWLAS, I'W OED I DATHLIAD ARDDERCHOG. 1. lOAN EIN OOHEBYDD NFILLDUOL]. I Yr oedd y dynaiau >i-rcuer, lau, a Oweoerynrhai i> laweuydd neillluol yn y Bala. a'r ben dief wedi ei gwisgu a llnmanau a Lin fanerau, yn dwyn y geirian Hir oes i aer y RhiwlaH," &(, tor datblu dvtodiad Mr B. K. Price i'w oed, yr hwn sydd unig fab ac etifedd Mr a Mra R. J. Ll. P. ice, Rhiw- laa. Y mae teuln y Rbiwlaa yn hanu o gyff henafol iawn, ac wedi bod ar hyd y blynydd- oedd yn bur gymerldwy fel tirtecidiaonwyr, ac, yn ddiamhuu, nid oes yr un tirfeddiao- nydd yn Ngbyairti yn uieddu cymamt o edmygudd a thtind id-u da ei d»nuLtiiiid a Mr Price, yswain preeuoll RhiwLs; ae nid yn anil y ceir ewr boubsddig wdi gwneyd ¡¡¡.t er gwel" sefyllfa ei deci?i)tiaid a Mr 7?lies, ac yr o'dd y ttaw?t.ydd c;Sredinul a arda .ngjswyd yu nhref y Bslasr yr achlyaur o liriyfodiad ei fab i'w cod yn br""wf amlwg o'r parch a'r edmygedd a delr i deula y Rhiwlas gan y tenantiaid a phreswylwyr y dref hono a'r cyrnydogaethau. Dydd Met- cher yr oedd y dref yu orlawn o ymwelwyr o bob cyfeiriad, g in ei bud yn ddiwrtiod sodedig o hataidd, ac hefyd yn ddiwrnod Hair y Bala. Dutblwyd vr awgylchiad y dydd hwn gan y tenantiaid, y rhai wodi ffaifio yn orymdaith, cddeuta tringain o'r rhai oeddynt yn marchogaeth ar geffylau, ac TO caal en blaen ri gan seii'dorf bres Llan 'Ffeatiniog, o dan urweioiad Mr John Morris Jones, a aaaw.saut y Victoria Hall am bIas y Rtiwl»s. 1L* y cyfar.'yddwyd hwy gan Mr a Mrs Pfiee a'r ¡.er ieuanc. Wedi ail fforfio yn orymdaith troisant yn ol am y Victoria Hall, yn cad eu dilyn gan Mr Mrs Price mewn cerbyd, u'r et'fedd icuanc ar gefn cAfyl. Wedi cyraedd y neuadd, eisteddodd oddeutu 500 i lawr i fwynhan oiniaw aidclerchog oedd yn cael ei reddi iddynt ar yr achlysur gin Mr Price. Yr oedd parwydydd y neu&dd wedi ou goi- chuddio i gyd di ostyiit a rhesi o fwslin coch, gwyn, a glas, tra yr oedd y neufwd wedi ei gorchudtlio a niu-lioi melya a gwyn. Yr oedd y byrddau a'r llwyfan wedi en kaddurno a blo,laq hirdd o bob dosgrifiad. Yn yr hwyr c'nh,liwyri cyfarfod cyhoeddus ym 1 Victoria HaU, p'yd y cvmclwyd y mdM can Mr R. J. H Price. Yr oedd yn tr=. ar y Ilw? Ian Imyvv 0 fonedd'gf.sM a boneddigion o nod, ac yo en n.yag gwel- som Milwriad Evans Lloyd, Mr Wynoe, Mr T. E. Ellis, A.S., Proffeswyr Ellis Edwards a M. D. Jo,,e;; Parch D. Edwards, Mr Thomas Eiiis, Uynlds; a Mr John Jones, Defaidty. Anrh^kwyd \r aer ieuanc ar ran y tenantiajid gan Mr Edwaid Vanghan ag soerchiad goreure.,o;g hardd, ar ffurf album ac a dressing bay ^orwych. Wedi yfed y il vncdehtynau teyrngarol, cynygiodd y parch M. V. Jvnss y llwnc- clestyn II Mr R. K. Priee," ae wrth wneyd hyny dywedodd e foJ wedi adnabod pedair cenhediseth o deul,, yRliiw'as; y cyntaf a aduabu oedd Mr Watkin Price, I r hwn oedd yn enwog fel gwtieuiburwr ffyrdd, a nododd amryw o'r ffyrdd cvhoeddua a wnaed gan y gwr hwnw. Yr oedd yr ystad pan gafodd hi yn werth tua 35('p y iiwyddyn, oLd drwy ei yni gwnaeth hi yn werth 3,200p y iiwyddyn; ac yr oedd bob amser yn unoe; ei denantiaid i ffermio yn ddt. Yr oedd hefyd yn dir- feddiannydd caredig. Ba y teulu arall farw cyn dyfod i'r etifeddiaeth- Yr oidd y perchenog presenol wedi gwneyd ilawer or gwella yr ystad a hyrwyddo gwnithfiiiu yn y gymydogaetb. Yr oedd Mrs Price hefyd yn wraig garedif, ac ni bydd i bytb yu cwyno ar neb ond y rbii tydiai yn greulawn wrth anifeiliaid di reswm, ac uwchlaw pobpeth yr oedd wedi dys.:1I iaith y bob) yr oedd yn byw yn eu mypg (ovmeradwyaeth nchel). Eiliwyd ef gun Mr Thomas Ellis, Cynlss (tad yr aelod &iied,lol dros Feirionydd), yr hwn, wedi cyfeiiio at w^hinol gyfaodau mewn bywyd, ac h«fyd %t briodas, a aDog- odd yr ecifedd i I eidic bod mewn brys i briodi os nad allai tiiio ar wraig a fyddai yn debyg i'w fam. Mr T. E. Ellis, AS., mewn anerchiad longyfarchiadol, a ddywedodd ei fod yn uno yn galonog yn y llvino-destyn. Yr oedd Mr Kinrick Price y diwrnod hwnw nid yn unig yn cyrbaedd ei d lynoliaeth, and hefjd y cam oyntaf yo nhyrifo!deb ei sefvllfa. Yr oedd yn dwyn eaw Cymreig heuafol, ond yr oeda ef yn gofidio nad oedd aer y Rhiwlas, mewn unystyr, yn gallu llenwi yn drwyadl yityr ac amean ei enw Cytnrcig henafol. Nid oedd eto wedi dysgn yr iaith Gymraeg, ac yr oedd af yu dyruuno dyw,'yd wrth yr etitedd ieuanc ar rirang ei ddynoliaeth, gaa hired ag y byddm beb ddysgn y Gymraeg y bodolai mnrtr-pblyg o bres cydrhyngddo A chyfangorph y bob) y gobeithiai y byddai iddo dreulio oes bir a dedwydd. Teimlai ef yn bersonol, pe byddai iddo ddyfod yn dir- ieddiannydd yn mysg trigolion Deheudir Affrica, y byddai iddo dala y parch hwnw iddynt, sef dysgu eu hiaith a cheisio deall en gweithrediadau (clywch, clywell). Yr oedd Mr Price with ei Blwedigifith ya filwr, ac hyderai pe yn anff. due y digwyddai galwad arno i ryfel, y byddai iddo ymddwyn feldyn ae fel Cymro.ond yr oeddynt ollyn gobeithio y byddai ei weithredoedd, nid yn unig yn rhai o wrhydri, ond yn rhai o heddweh. Yn y than brydferth hono o Gymru yr oedd mawr angen am ddiwygiad. Pe byddent yn edrych i'r Blue Bvok yn Nhy y CyfEredin, canfyddent fod un o bob 25 yo dlotyn. Yr oedd yn byderu, pan fyddai Mr Prici yn ymgymeryd a'i gyfrifoldeb fel tir- feddiannydd, y byddai iddo datu sylw seilldaol i'r >saiotyn du hwuw ar eu sefyllfa gymdeitba-ol, a gwneyd ei oren i'w symud ymaith. Pan fyddai yn cymeryd y cyfrifoldeb hwnw, byddai llwyddiant bywyd a dedwyddwcK y ton»nti lid i raddauhelaeth yn ei. law. Yr oedd yn olygfa ddymunol i edrych ar wynebau llawen y rhai oedd yo breseoal.ond yr oedd o danynt olion pryder a thrisch distaw. "i r oedd yn gwybod yn eithaf da, fod bywyd tenantiaid o oohrau bryniau Cymru, tr fod y tenantiaid hyny o natur lauen ac agored, yn fywyd o ofill a phryder, acyn ddigon ami yn fywyd ealed, ac yr oedd yn gobeithio, ao yn wir It oedd yn teimlo yn byderus, as fyddai i Mr Price anghofio y ffaith yma yn nglyn & thenaot iaid ei yet id (cyiJtradwyaeth). Yr oedd yn goheithio y byddai Mr Pr.ce, pan ddelai i lawn cyfrifoideb, dalu sylw i un neu dda-mo bethau yn ngl n a'r ystad. Yr oedd et (y siaradydd) yr gofidio yn fawr nad oedd yao yr an ysgol I.ethol neu ameethyddol ar yt yste.d. Yr oedd yr sm8erau hyn ya rhai o gynydd a cbyfuewidiadau, as yr oedd yn hyd.y byddai ystad y Rhiwlas yu an o'f rhai cyntaf i <efyd!u yr ysgoiMn !)aethol ae amwthyddol b m. o natur y rhai a fwynheid gan ?yddynwyr Denmark a man genbedl. oedd eraut ar y ey?and r. Yr oedd helyd yn dymuno awgiymu !efydlu ysgolion i ddysgu wood carvinq-yr hyn oedd unwaith wedi bod ya grefft bobiogaidd yn Nghymra. Yr oedd hefyd yn gofidio fod pobl mor ddarllengar a'r OJ mry yn amddifad o Iyfr, .gelloodd oyhoe,dti, nid oedd yr un o'r cyfryw ya y Bala, nac ychwaith Iyfrgell iYhõeddus ajewn unrhyw bentref yn y rhan hono o'r lir (cywilyddj. Pan ddelai Mr Prioe i feddiannu cyfrac helaeth o dir yn Nghymru, hyderai na fyddai iddo angbofio ei gyfrifoldeb <i fywyd cenedlaethol Cymru. Yr oedd hefyd yn gobeithin y byddai i Kr Price gicrhau i'w dyddynod, nid gweision ofnus a phryderos, ond tyddynwyr a phres- wylwyr rhydd eu hymadrodd ac annibynol; ac y byddai iddo hefyd gymeryd rhan -flaenllaw ya m Su b symudiad dll yn y wlad, j a thrwy waeanai-tb anrhydeddus ac hunan- j ymwadol, i wlad herafol Cymrn; y byddai iddo gyaylltu a thy y Prysiaid y parch Srddasol dyladwy i deulu henafol (uchel gymeradwyaetts). j Wrtn gytodi i ,1tb, dywedodd yr etiiedd nas gallai gyfleu ei ddiolchgarwch iddynt mewn geiriau am y teimladau da oeddyat wedi amlyga tusg to ef y diwrnod hwnw, He am y parch oeddynt wedi dalu i'w dad a'i fam, ac yr oedd ynttayn cyduno & hwy wrth ddvweyd na fu gwell tad a mam erioed. Yr rtgM yn diolch iddy/ t o galon am yr anrheg- j rón hardd oeddyr, t wediroddi iddo y diwrnod j hwnw. Byddai adgof o'r dydd hwnw yn ) fyw, nid yn nni y,,i ei gof, ond yn 139waelod isaf ei galon, .Bydo?iddo hefyd ymgeiaio j .va 1).), I !H/lt .v.di iÍ'd nIl (};\ul Ý ¡U3wa.ith [WH. Yf 3i ll lieiyl ya gobeithio y gallai w,layl ei dlyielssy,i,i f-al milwr ac hefyd f J! inaisrr tir mown bl/oyddau _i ddyfod (jyniiradffyiotu)- Er ei fod wedi ei add I ysgu yn Lloegr, yr oedd o gilon ac enaid yn I Gyoiro, as yo gillu gworthfawrogi dyfnder, cynhesrwydd, a gwertb ei ca'onau Cymreig y diwrnod hwuw. Yr oedd am ddiolch id JyDt drwy addaw dilyn yn llwybrau ei dad-(cty-cb, clywch),-ac wrth derfynu dymunai ddyweyd tri gair Cymru am bytb." Wedi i nifar o Iwnodestynau gael eu cynyg 8,'U hyfed, darllenodd Mr John Parry feiru- iadaeti Hwfa Mon ar y cywydd "Dyfodiad R. K. Price i'w oed," am yr hon y cynygiwyd gwobr yo Eisteddfod LlanuwchllyD. Y buddugwr ydoedd Mr Griffith Roberts I (Gwitheyrn). Diweddwyd y cytarfod drwyi Mr 0. Roberts ginu "Bichgen Koreu r wtad, I ar y don Duw gadwo'r Frenhines. ".L'J_- -1 Dydd lau parhawya y aaimi»u»u, « ol ffurfio gorymdaitl) gerllaw y Victoria Hall, yn caet ei blaenod gan Seindorf Bres Llao Ffestiniog, ac yn mha unyr oead dan fustach mawr wedi eu bystwffio yn cael eu llusgo ar drol, ao wedi eu gwisgo â. blodau amryliw. Yr oedd cig yr eidionau wedi cael ei ranu, yn ngbyda swm o fara, yn wahanol symiau yn mysg trigolion y Bala a'r cylchoedd. Yna aethpwyd i'r Rhiwlas, lie y cyfarfydd- wyd yr orymdaith gan y tenia, a pbryd yr anrhegwyd yr etifedd ieaanc ar ran fcref y Bala gydag anerchiad goreuredig hardd, gan y Milwriad Evans-Lloyd. Yna aethpwyd yn ol i'r dref. Yr oadd te yn cael ei roddi yn y prydnawn i yn agos i ill o blant yn y Victoria Hall, ac ouibai fod y gwlaw yn disgyn yn drwm, bnasid wedi cynal mabol-gampan, ac hefyd rhedegfeydd cychod ar y llyn. Dydd Gwener drachefn fe waboddwyd nifer fawr o foneddigesau a boneddigion o nod i'r Rhiwlas gac Mr a Mrs Price i garden party. Gogyfer i'r amgylchiad yr oedd gwasanaeth Seindorf Atian Oakeley wedi ei sicrhau, y rhai a chwareuasant ddarnau yn swynol ac yn fedrus yn ystod y dydd. llhoddodd y ddwy seindorf o Ffestiniog foddlonrwydd cyffredinol, a chawsant dderbytiad rhagorol.
CAERNARFON.".1
CAERNARFON. .1 .IKRHEGU ATHRAW--Y n yggoi Annibynol Salem ddydd Sul, darfu i aelodau dosbarth Mr Richard Francis, Stryd Llyn, ei anrhegu ag yspectol aur, fel cydoabyddiaeth o'i lafur fel athraw am flynyddau lawer. COFGOLOFN SYR HUGH OWEN—Y mae Mri Hugh Jones a'i Gyf. yn rhoddi rheiliau haiarn o amgylch cofgolofn Syr Hugh Owen. Dylasai byn fod wedi ei wneyd yo gynt, ond mae yn deilwng i'w goffbau fod yr hyn ddylasai fod wedi ei wneyd gan y gorph- oraetl1 yn caeloi gwblbau ar dranl tenlu y diweddar wladgarwr. Y mae for y dref, o dan arweiniad Mr John Williams, organydd Eglwys Crist, yn ymbarotoi ar gyfer y brif gystadleuaeth gorawl yn Eisteddfod Genedlaethol Aber- tawe. Dyma antariaeth nid bechan, a hyderwn y rhoddir cefnogaeth wresog iddynt. Y mae i Gaernarfon enw cerddorol uehel, ond gobeithiwn yr 61 yn uwch ar ol yr Eisteddfod. MR GWILYM EVANS, QUININE BITTERS. —Talodd y fferyllydd byd-adrabyddus achod ymweliad ft.'r dref hon yr wythnos ddiwedd- af, a mynodd brawfion iddo ei bun o rin- weddau ei feddyglyn fel amddiffyniad rhag yr anwydwst. Bydd yn dda gan y rhai sydd wedi cymeryd cyfranau yn y Owmni ddeall yn ol y Western Mail, fod y pris wedi codi swllt y gyfran yn y farohnad arian yo Nghaerdydd. LLYS YR YNADON SIROL.-Dvdd Sadwrn, ger bron y Cadbea Wynn Griffith ac ereill, dirwywyd John Hughes, morwr, Porth- madog, i 12s 6e a'r costau am feddwdod ac afreoleild-dra a gwrthwyneba yr heddgeid- waid pan yn cyflawni en dyladswyddau.— Am gamymddwyo ei hunan mewn dull cyffelyb dirwywyd Thomas Williams, morwr, Llanddaniel, i 2s 6c a'r costau.-Am deithio ar y rhetlffjrdd o Gaernarfoa i Bontrhydd- allt ar y l5fed o Fai gyda thocyn am y 25ain o'r mis blaenorol, dirwywyd Evan Griffith, Cwmyglo, i 5s a'r costau.—Gorchymynwyd John Williams, Brynfedw, Llanberis, i dalu 2s 6c yr wythnos tuag at gynal plentyn anghyfreithlawn Jane Jones, Ty'nygadlas Cottage, Llanberis. ANMHAKCHU Y SABBOTH.—Gwnaeth yr Henadur John Jones waith da yn galw sylw y cynghor trefol, ddydd Mawrth, at y modd yr oedd y Sabboth yn cael ei an- mharchu yn y Pare. Dywedodd fod eynifer a dau nen dri chant o blant yn difyra eu hunain y Sul blaenorol gyda'r mings a osodwyd i fyny ychydig amser yn ol gan y gorphoraeth. Eglurhad yr arolygydd bwr- deisiol (Mr K. O. W. Roberts) ydoedd nad oedd y swings eto wedi ea gorphen, ae o ganlyniad fed mwy o fantais yn cael ei roddi i'r plant i ymyryd a hwy. Ar ol en gosod yn eu lie yn briodol cymerid gofal na ddygwyddai y !ryn hon yn y dyfodol. Penderfynwyd gwneyd cais at y Prif-gwn- stabl i osod uo neu ddau o heddgeidwaid yn y Pare ar y Sul. Y mae yn resyn meddwl fod y Sabboth yn cael ei anmharchu mewn tref lie y mae ei manteision crefyddol mor uchel ac atdyniadol. Deallwn fod peth diwygiad wedi cymeryd lie erbyn y Sul diweddaf. BWBDD Y GWARCHEIDWAIB,—Cynhal- iwyd cyfarfod arferol y bwrdd uchod ddydd Sadwrn o dan lywyddiaeth y cadeirydd (Mr E. H. Owen), pryd yr hysbyswyd derbyniad precept oddiwrth Gyngor Sirol Caernarfon am 558p ac an arall oddiwrth GyngM Sirol Mon am 131p 13s. Dangoaai y blaenaf leibad o 220p ar eiddo yr amser cyferbyniol y iiwyddyn ddiweddaf.—Hysbyswyd gan y meistr (Mr T. R. Jones) mai y nifer yn y ty ydoedd 90, ac fod 37 o grwydriaid wedi en cynorthwyo yn ystod y pymthegnos; tra oddiwrth lyfrau y clerc (Mr J. H. Thomas) yr ymddangosai fod gweddill o 1366p yn ffafr yr undeb wedi talu 414p 10s mewn cynorthwy allanol yn ystod y pymthegnos. DYFODOL PORTBFA T FOKL—Daeth y cwestiwn bwo ger bron y cyngor trefol ddydd Mawrth. Hysbysodd Mr Edward Bugbes, oadeirydd pwyllgor y borthfa, nad oedd cyfarfod o'r pwyllgor wedi ei gynal y mis diweddaf, a sylwodd yn mhellach mai oferedd ydoedd i'r pwyllgor gyfarfod y naill dro ar ol y Hall pan nad oedd gan y Gor- ,phoraeth arian i gario allan awgrymiadan ag y gallai y pwyllgor en gwneyd er gwella y borthfa. Gofynai iddynt ganiatan i'r pwyllgor 25p er cario rhai o'r gwelliantau ajwyaf angenrheidiol Jtllan ar hyn o bryd. —Datganodd Mr Richard Thomas y farn a wnaethyn bysbys mewn cyfarfod blaenorol, tof nae gellid byth sefydla trafnidiaeth reolaidd cydrhwng y dref a Mon os na chyfodid glanfa o dan y lie a elwid Barras ar ochr Mon. Awgrymai :ef ar fod i'r «yn#or ac ymddiriedolwyr y porthladd ym- gynghori gyda golwg ar y mood y gellid dwyn hyn oddiamgylch. Gwyddai ef am an boneddwr ag oedd yn barod i gyfranu lOOp tnaeat hyn.-Dywedodd MrEdward Haghes y boaeai y pwyllgor yn cymeryd hyn i y tyr- I laetn yn y cytartod nellat.tiysbytradd Mr M. T. Morris fod trigolion Mon yn teimlo yn ddwfn na buasai y dref yn symud yn Lmater hwn, yn newdaol gan ea bod yn barod i waeyd rhywbeth eu hODain. Ca na wneid rhywbeth sicrhai y byddai i aelodau y pwy?gor roddi ea seddau i fyny.— Hys- byswyd gaR Mr J. R. Hnghes i foneddwr ei hysbysu pe y gwneid ef yn faer y dref y buasai yn gwario 1000p ar y borthfa nee j mewn cario ailan rhyw welliant arall.—Yr Henadur Bees a sylwmd fod y cyngor wedi gwneyd mwy dros y borthfa Nag oedd gofyn arcynt, gan aa bod wadi gwario yr oil a ddæbyniwyd yn ystod un mlynedd ar buK??, yn Ho ei gadw. Yr oedd yn hollo? angtiyfreithlawn gwario y trethi, tra mai dyledswydd pobl Mon ydoedd cynorthwyo y cyngor.Cynygiodd Mr Morris ac eiliodd I Mr E. Hughes fod 40p yn cael ei roddi i'r pwyllgor er gwella y borthfa.-Fel gwelliant, I cynygiodd Mr J, R. Hughes, ac eiliwyd gan Mr E. H. Owen, fod eyfarfod or trathdalwyr yn cael ei gymal. Pasiwyd y eynygiad gwreiddiol, ac yn ddilynol mabwysiadwyd I cynygiad o eiddo Mr R. Thomas fod i'r mater gaell.ei dfOSgJwyddo i bwyUgor y II borthfa. fR YlOSODIAD GER BETTWSYCOED. j -c; I I Cymerwyd y darlun uchod o'r man y mafai Mr Evan Evans pan welodd y cyhuddedig a'i briod. Dengys y groes y llecyn y gorweddai Mrs Duncan.
iY CYHUDDEDIG 0 FLAEN YR I…
Y CYHUDDEDIG 0 FLAEN YR YNADON. Ddydd Gwener dygwyd Richard Coolidge 1 Duncan o flaen ynadon Bettwsycoed ar y cyhuddiad o ymosod yn llofruddiog ar ei wraig, Kate Duncan. Y cadeirydd ydoedd .1 Mr Blackwall, a cbydag af yr oedd Cadben Ashley, Mr Elias Jones, a Dr Evans. Ym- ddaogosai Mr James Porter, Conwy, i erlyn, a Mr Douglas, bargyfreithiwr, i am- ddiffya. Yr Arolygydd Williams a ofynodd a gai y carcharor eistedd Mr Blackwall: Caiff. (Wrth y earoharor): Gellwch eistedd i lawr, ond rbaid i ni gael rhyw swyddog i'ch gwylio. A ydych yn bwriadn myned yn mlaen gyda'r achos hoddyw, Mr Porter ? Mr Porter: Ydwyf; bwriadwn gymeryd yr holl dyttiolaeth, a gofyn i chwi dros- glwyddn y carcharor i'r brawdlys. Evan Evans, chwareiwr a ffarmwr, oedd y tyst cyntaf. Khoddodd ei dystiolaeth yn Gvmraeg, a chyfieithwyd gan yr Arolygydd Williams. Yr oedd yn byw yn Cwm Colyn. Yr oedd yn cofio y 12fed o Fai. Oddeutu 6 45 o'r gloch yr oedd yn myned adref o'r chwarel. Gwelodd ddyn a dynes yn myned ar y ffordd yn nghyfeiriad y goedwig. Aeth y tyst adref, a chafodd damaid i fwyta. Yn mhen oddeutu deng mynyd aeth alL n o'r ty a cherddodd at y goedwig er cael tanwydd. Cyfeiriodd tua'r llidiart, a throdd tua'r wal, gan fyned heibio y gorlan defaid. Wedi casglu y tanwydd, daeth yn ol yr un ffordd. Pan oedd o fewn ychydig bellder i'r gorlan, canfu ddyn yn ymostwng ar lawr. Wrth agoshau gwelodd ddynes yn gorwedd ar lawr. Yr oedd y ddynes yn graddfan, a llifai gwaed o'i genau ac o'i chlust chwith. Y dyn a welodd ydoedd y carcharor, ac yr oedd yn gwneyd rhywbeth tna'. gwyneb gyda chadach poced. Dechrea; odd y carcharor siarad, a dywedodd mai ei wraig oedd y ddynes. Mr Blackwell: Beth a ddywedodd ? Y Tyst: Fy nyweddi, fy ngwraig. Dy- wedodd rywbeth yn Saesneg nad oeddwn yn ei ddeall, ac yna soniodd rhywbeth am y meddyg. Dywedais innau fod yna feddyg yn Nolwyddelen. Cododd y carcharor gareg i fyny a dangosodd hi i mi. Y gareg a ddangoair yn y llys yn awr ydyw yr un a welais i. Yr oedd gwaed a gwallt ar y gareg. Aethum at y wraig a chodais hi i fyny. Sychais y gwaed oddiar ei genau. Y rheswrn paham y rhoddais hi i eistedd oedd fod arnaf of a iddi fyga. Yna cymecais hi yn fy mreiclaiau fel baban, a chludais hi at y ty. Wedi cyrhaedd y ty rhoddais hi yn y gwely. Cynortbwywyd fi i'w chario gan Richard Roberts, saermaen. Ynadanfooais i Dolwyddelen am Dr Jones. Aethum i'r lie y digwyddodd yr helynt i'w archwilio. Gwelais fod y gareg wedi ei chymeryd o'r mur. Archwiliais y lie rhwng y ddwy gareg y gorweddai y ddynes ynddo, a gwelais of gwaed. Boreu dranoeth aethum yno drachefn gyda Dr Roberts, Ffestiniog. Dangosais iddo y fan y gorweddai y ddynes, y gareg, a'r olion ar y graig. Yna cuddiais y gareg yn ngwydd Dr Roberts. Ar ol hyn eymeraia y gareg adref, a rhoddais hi i'r Rhiogrll Owen. Mr toaglas Nid wyf yn awr yn bwriadn crossholi y tyst. Mr Blackwall: Onid ydych yn bwriadn croesholi yr un o'r tystion ? Mr Douglas Nid yn awr. Robert Roberts, saermaen, mewn atebiad i'r cadeirydd pa un ai Saesneg Ben Gymraeg yr hoffai roddi ei dystiolaeth a atebodd, Hen Gymraeg, syr (chwerthin). Dy- wedodd iddo weied Evan Evans at y noson dan sylw yn dwyn Mrs Duncan i Gwm Celyn. Rhoddodd Evans y ddynes ar lawr, a gwaeddodd ar y tyst. Yr oedd. Mrs Duncan yn llwyd, yn dra llonydd, ac ni ddy- wedodd air. Rhoddodd help i'w ohlndo i'r ty, ac aeth y tyst ar ol hyn i'r lie y gwelwyd y foneddiges gan Evans. Canfu yno lyn o waed rhwngy gareg fawr a'r wal isaf. Yr oedd yno hefyd gadacb poced. Gwelodd siaced (a ddangosid yn y llys) gyda colar fawr. Dygodd y siaced a'r cadach i Cwm Celyn. Dangosodd y tyst diweddaf iddo y fan y gorweddai y foneddiges, yn nghyda'r gareg. Ni ddygodd y tyst diweddaf y gareg gydag ef gartref y noson hono, ond credai iddo wneyd y dyddiau dilynol. Dr Richard Robert Jones, Dolwyddelen,a dystiodd iddo gael ei alw noson y 12fed i Gwm Celyn. Dangoawyd y grisiau iddo: aeth i fyny, a chanfu y carcharor yno, a Mrs Duncan yn gorwedd ar y gwely. Aeth i archwilio y clwyfau, a gofynodd i Mr Duncan pa sut y dygwyddodd yr helynt. Mr Porter; Rhaid i chwi beidio ei alw yn Mr Duncan yma; rbaid i chwi ei alw y car- charor. Y Tyst: Dywedodd y carcharor iddi syrthio dros y graig. Yna rhoddodd ddes- grifiid o'r archollion. Pan ofynodd pa sut y digwyddodd hyn, atebodd y carcharor iddi syrthio dros y graig. Gofynodd y tyst i'r carcharor lie yr oedd ar y pryd, ac atebodd yntan, "Nid oeddwn yn agos ati. Yr oeddwn bed war neu bum' troedfedd oddiwrthi." Dr Robert Roberts, Ffestiniog, a ddywed- odd iddo cyrhaflddii Gwm Celyn ar noson y 12fed. Canfu Mrs Duncan a'r carcharor yno. Yr oedd tri o glwyfan ar ochr chwith pen Mrs Duncan, rhwng y glust a'r gwegil. Yr oedd y alwyf nchaf yn debyg i'r lytbyren Y." Mr Blackwall: Ai dyna y ffnrf (gan roddi p apyr iddo)f Y Tyst: Noge, W ydyw hwna (chwer- thin). Desgrifiodd y tyst y clwyifan yn fanwl. Gofynodd i'r carcharor pa fodd y bu byn, pryd yr atebodd, "Syrthio ddarfu iddi." Sylwodd y tyat fed yn rhaid ddarfod iddi syrthio o le uchel iawn. Ebai yntau, Ni welais hi yn syrthio, gan fy mod yn eistedd a'm cefn tuagati. Clywais yn gyn- taf dwrw, ac yna rhywbeth yn disgyn. Troais i edrych beth oedd yna, a gwelais fod fy ngwraig wedi syrthio. Toa syrthiodd yn mhellach,rhyw bedwar neu bam' troedfedd." Gofynodd y tyst pa moruehel yr oedd, ac atebodd y carcharor, Yr wyf yn meddwl nas gallai fod yn fwy na phymtheng neu again troedfedd." Mr Porter: A allai y niweidiau hyn rgael aa hachosi gas gwymp. Y Tyst: Yr argraff ar fy meddwl i yw nas gallasent gael eu hachosi gan gwymp. Mr Blackwall: Pan welsoch chwi y fon- eddiges, yr oedd y clwyfau yo ddifrifol. A faocb chwi yn y lie?—Do. A oedd yna graig uchel y gallaaai hi syrthio drosti ?—Oedd. Mr Pcrter: Pa beth yw sefyllfa y fonedd. iges yn awr ? Y Tyst: Y mae y clwyf yn ymddangos yn gwella. Y mae ei sefyllfa feddyliol yn wan. Yr wyf yn bur amheos a adferir iddi ei rheswm. Nid yw ya allaog i roddi tyst. iolaeth, Ie., mae felly o'r dechreaad. Ni buaawnyucar,iatauiddiroddiun. Abarna oddi wrth yr arwyddion, yr wyf yn casgla fod yna doriad ar y penglog. Mr Blackwall: A oedd y graig uchel yn hollol awcb y fan y caed y foneddiges ? Y Tyst Nag oedd. Dr Richard Jones, Ffestiniog, a gydolygai yn hollol gyda Dr Roberts am y clwyfau. Wadi deagrifio ei ymweliad ef a'r carcharor a'r meddygon fall, a phan ofynodd y tyst gwestiwn i'r carcharor parthed y lie yr honid y syrthiodd y foneddiges a'r fan yr oedd gwaed arno, pellder o taa pedair Hath, ebai'r carcharor yn gynhyrfus, Y fi fy hun a wnaeth hyn, gyda'r gareg a welsoch. Maddeued Duw i mi. Ni wyddwn beth oeddwn yn ei wneyd. Dri mis yn ol, pan briodais, yr oeddwn yn werth hannar can mil o ddoleri, ond yn awr yr wyf wedi colli y cwbl, ao oi welwn ddim ond tlutty o fy mlaen i a'm gwraig. Yn wir, aethum i lawr i Landndno am gweh, gyda'r bwnad o foddi ni ein dau. Ond methais a gwneyd hyn. Rhoddwyd tystiolaetb gan bersonau ereill, yr hyn a gyhoeddwyd eisoes. Mr Malcolm Douglas a ddywedod nad oedd am alw tystion o blaid y carcharor, ac y cadwai ei amddtSyniad hyd ddydd y prawf. Yna cybuddwyl y carcharor o giwyfo ac ymgaia i iotruddio ei wraig. Mewn Hais dystaw dywedodd y carcharor ei fod am gadw ei amddiffyniad byd ddydd y prawf. Y cideirydd a dywedodd mai bam unol y llys oadd traddodi y carcharor i sefyll ei brawf yn y brawdlys nesaf yn Nghaernar- fon.
LLYTHYR RHYFEDD 0 EIDDO Y…
LLYTHYR RHYFEDD 0 EIDDO Y I CARCHAROR. Wele y llytnyr a gatwyd yn mnocea y ) carcharor ar ol ei gymeryd i fyny DR LOUIS DUNCAN, JOHN HOPKINS' UNI- VERSITY, BALTIMORE, MARYLAND., Dolwyddelen, Mai 13,1891. Anwyl Louis,-Er mwyn y nefoedd, anfon. wch gan' punt i mi ar an waith. Nis gellwch ddychymygu y fath brofiad ofn- adwy a gefais ae a gaf, a'r fath un waet'i sydd o fy mlaen. Doe cychwynais o Lerpwl gyda chyfaill ietiane, ac ar ol amryw gewyddadau (drwy fy nylni i fy bun), daethom i orsaf yn ymyl yma i fyned i'r orsaf nesaf. Ar y ffordd troisom i lwybr, a syrthiodd o graig i graig arall, a thorodd ei ben, a clilwyf- wyd ef yn doat mewn rhanau ereill o'i ben. Gyda help rhyw ffermwr Cymreig, a ddaeth atom yr adeg hone, eludasom ef rhyw 300 neu 400 Uath idy fferm, Yr oedd yn olygfa ddvchrynllyd, a rhoisom ef ar wely mewn ystafell feehan, ac anfonasom ar unwaith am y meddyc. Yr oedd hyn tua saith yn yr hvryr. Ni ddaeth y meddyg hyd naw o'r gloch, lie yr oedd yn rhaid i mi fod gydag ef, tra y gruddfanai yr holl amser. Pan ddaeth y meddyg, dywedodd fod yn rhaid iddo gael un arall trhyw bymtheg mill- dir) am ymgyughoriad-nid oes dim gobaith. Yna aeth mewn cerbyd ar 01 y meddyg arall, a chyrhaeddasant tna haner awr wedi un, Yn y cyfamsei, yr oedd fy ngyfaill yn haner gwall- gof a phobpeth. Hen feddyg craffi ywV au feddyg, ac ar un- waith rhoddodd y pen mewn trofn,a gadawsant fi am dri o'r gloch y boreu, gan ddyweyd fod yna beth gobaitb, ond dim ond ycbydig. i mae y gwaethaf i ddyfod eto. Gofynodd gwestiynau i mi gyda golwg ar y ddamwain, a chan nad oeddwn yn edrych ar y pryd, rhodd- ais atebion lied gymyaglyd iddo, ac hefyd gan ei fod ef, y meddyg, yn ymddangos fel pe byddai yn anmhosibl i'r clwyfau hyn gipel eu hachosi gan y cwymp, gwelais ar unwaith yr hyn a ddywedodd os byddai farw y byddwn mewn helbul. Duw a'm helpo os nad yw hyn yn ddigon. Pe na buasai ond angan, ond angau adianrhydedd, y mae hyn ya fwy nag y gall neb ei ddyoddef. Nid yw fy nghyfaill yn dda allan, ond fy unig obaith yw gallu ei iachau er pobpeth, fel y gallo fy nghlirio i. Dychymygwch fy nheimladan a'm dioddefaint. Dywed un meddyg nad oes dim gobaith. Y llall, ychydig -ond aim ond siawns; a dyna lie yr oeddwn gydag ef drwy'r nos, yn cerdded yn ol ac yn mlaen wrth ochr ei wely, a boreu heddyw ou raid i ni ei gymeryd oddeutu milltir dros lwybr mynyddig erchyll, yna bedair milldir mewn cerbyd, gan fod yn rhaid iddo gael lie dystaw er mwyn myned o dan y driniaeth. Taith ddychrynllyd ydoedd, oblegid edrych- ai fel dyn mawr yr holl ffordd, a phan ddaethom i westy Benar View am 8 o'r gloch, rhoddais i fyny bob gobaitbi Y mae yn awr (un ar ddeg o'r gloch yn y borou) yn hollol fel vr oedd y boreu o'r blaen, ac y y dd.. feddyg, gyda'r trydydd, o 15 :n1dk lfo:t :;feY;i::r:r:îi:ygf yn mhen dwy awr i benderfynu ar pa un a wnant drin pen ty nghyfaill ai peidio. Yr wyf yn sicr y bydd iddo farw; ond os na bydd, y ma3 salwch maith a phoenus, a bydd yn ddychrynllyd o gostus-f unig obaith, fodd bynag, ae yn y dygwyddiad arall bydd arnaf eisieu yr arian i gael cyfreithiwr. Daw a'm cynorthwyo. Os yw yn bwysig i gael yr arian, bydd i mi anfon gwefrhysbysiad i chwi wafr-hysbyea- un ai i J. H. Morgan a'i Gyf., neu yn union- gyrchol i mi. Anfonaf wefrhysbysiad gynted I' ag y caf gyfeixiad am faethes brofiadol. jjyma'r diwrnod pwysicaf ar fy mhen, Rhoddaf O. Y. Noswaith anesmwyth a gafodd Mrs Duncan nos Wener, ond bernir mai y rheawm am hyny oedd fod y meddygon yn peidio rhoddi iddi ddim i gyega. Mr Murray Duncan a ddywed nad oes gwir yn yr adroddiad fod y carcharor wedi bod yn werth haner can' dolar, ac wedi en colli. f newyddion diweddaraf yw fod Mrs Duncan yn parhau i wella. Erys ei mam gyda hi o hyd. Dywed un o'r newyddiadaron mai yr Arglwydd Brif Farnwr Coleridge fydd yn llywyddo y frawdlys yn Nghaernarfon. Hysbysir hefyd fod Syr Charles Russell yn I debygol o amddiffyn y carcharor, gyda Mr I Malcolm Douglas.
SEFYLLFA __MEDDWL MR DUNCAN.…
SEFYLLFA MEDDWL MR DUNCAN. I Dywed gohebydd iddo gael ei hysbysu ddydd Sadwm, gnu berion o bWYI, iddo glywed ddydd (bener fod y Meddygon Roberts a Jones, Ffestiniog, yn barod i roddi y cyfryw dystiolaeth o berthynas i sefyllfa feddyliol Mr Duncan ag a brofai yn derfynol ei fod yn wallgof; ao y maent ya barod, a gelwir hwy yn y frawdlys, i roddi y cyfryw dystiolaeth.
-- RHIWLAS. !
RHIWLAS. BUDD UYNGHKRDD. Cynhaliwyd cyng-I bardd yn Peniel(A) nos Sadwrn. L1yw- yddwyd gan Mr John Williams, ac arweín- I iwyd gan Mr Benno Jones. Gwasanaetbwyd gan Tenorydd y Bryniau, Asaph y Rbiw, t Rhiwlas Glee Party, Owen a George Roberts, W. Whiteside Jones, R. W. Roberts, Ap Asaph, John D Davies, John O. Morris, Tenorydd y Rhiw, a Myfanwy y Rhiw. Cafwyd cyngherdd da, ac elw sylweddol er 1j cynorthwyo J aim Griffith, Chapel street, yr hwn •add wadi cyfarfod & damwain.
UNDEB CHWARELWYR I GOGLEDD…
UNDEB CHWARELWYR I GOGLEDD CYMRU. CYFARFOD CYHOEDDUS 0 I GANGHEN FFESTINIOG. I Nos Wener cynhaliwydcyfarfod cyhoeddas I, o ganghen Ffestiniog o Undeb Cawarelwyr | Gogledd Cymrn, yn Ysgoldy Jttusatem, pryd y cymerwyd y gadair gan Mr D. G. Wil. liams, llywydd yr Undeb. Dywedodd Mr Williams mai amcan y cyfarfod hwnw ydoedd pelderfyuu pa beth a ddylid ddwyn o flaen y ddirprwyaetb oedd yn ymchwilio i fewn i gysydtiadan cyfalat a llafur. Yr oedd yn ayndod tod dynion mawr yn Llundain yn cymeryd mwy o sylw a dyddocdeb yn eu hachos nai; oeddynt hwy eu hnnain yn wir, yr oeddynt wedi dyfod yn wrthddrychau fel yr oedd y wlad yn dyfod i ddechreu tosturio wrthynt. Yr o.idd arno eisien iddynt nodi ar ryw brif bethau i ddyfod gerbron y ddirptwyaeth, gan eu Ood yn gwybod ddarfod i'r gynhadledd flyuytidol basio i anfon cynrychiolwyr i ymddangos o flaen y ddirprwyaeth, a byddai cael gwybod eu teimladau hwy y noswaith hono yn fantais i'r cynrychiolwyr hyny. Mr Richard Griffith a ddywedodd fod tri o bethau yn taro i'w feddwl ef y dylent dalu sylw iddynt y noswaith heno. Y ey,itaf ydoedd bwrdd cyflafareddol, neu gyfundi-efu drwy ba un y gellid edrych i fewn i fuad- iannau meistr a gweithiwr, a chario pobpeth allan yn deg cyd-r.wrg meistr a gweithiwr. Yr oedd taetd yn y meistr i edrych yn fwy ar ei fudduuau ei hanan nag at eiddo y gweithiwr; a'r gweithiwr o'r ochr arall yr un fatb; ond byddai i sefydliad y cyfryw fwrdd fautoii yr anghydwelediad cydrhwug dau allu yn deg. Yr oedd yn syniad cyffredin mai cyfalaf oedd sylfaen a bywyd masoacb, ond nid oedd yn beth i fod; nid dyn er mwyn cyfoetb, oud cyfoeth er mwyn dyn. Yr oedd yn rhaid iddynt wrth lafur, ac yr oedd yn rbaid idd- ynt with gyfalaf, a gwell ydoedd i'r ddau aliu yna ymgynghori â'll gilydd a rhoidi eu penau yn nghyd i edrych both fyddai oreu iddynt. Yn Ffrainc a Belgium yr oedd byrddau cyflafareddal yn cael edrych araynt fel sefydiiadau cyfreithitil, pryd nad oeddynt ond pethau cymdeithasol yn Lloegr, a beth bynag a banderfynid yn y byrddau hyny, yr oedd yn cael edrych arno yr un wor gyfreith iol a phe buasai wedi ei bendorfynu mewn nnrhyw lys cyfreithiol yn y wlad, ac yr oeddynt wedi profi ya fendith o'r fath fwyaf yn y gwledydd hyny. Gyda golwg ar oriau llafur, dywedai i byny gael sylw cyotaf y Llywodraeth oddeutu y flwyddyn 1802. Yn 1819 deddfwyd ar oriau llalur. Yn mhen ychydig flynyddoedd wed'yn, daeth y mater o flaen Ty y Cyffiedin diachefn, pryd y lldhawyd oriau gweithio o 14 i 12 awr, ac wedi byny i 10 awr y dydd. Effaith hyny ydoedd ychwauegu at gysur y gweithiwr, codi gwerth ei lafur yn yfarch- nad a rhoddi iddo weU anedd-dy. Yr oedd y mater hwn yn awr yn cael sylw holl wicd ydd Ewrop. Gyda golwg i-raynt bwy yr oedd llawer ohunynt yn gweithio mawn lIe- oedd afiach odditan y ddaear, ac mewn ellgine shedi, ae yr oedd byay yn rheswlli cryf pabam y dylent hwy gael llaibau yn eu I oiiau gweithio. Yr oedd liafur cald am oriiiu maith yn llesteirio y enrpb, ac felly dylid g-iel gorphwys, ac hefyd dylai y meddwl gael ei ddiwyllio. Mr Griffith Davits, Llaubad, a ddywedodd nad oeddynt yn talu dig,¡n o sylw nag yn mantoli dmoo yn eu meddylian ar yi huulle o freiateb (royalty) oedd yn catl eu dalu ar lech chwarelau. Yr oedd y cyfiyw yn lirthu man chwarelaa o'u cwmpas, ac yr osdd digyn yu drom ar y rhai mawrion ac ar y cwmniau. At chwarel fechan yn yrnyl Cappl Curig yr oedd y royalty yn 7s 6J y dunell; ac yr oedd path telly yn liacid ysbryd anturiaeth mewn dynion. Yr oedd eu chwarelau yn myned yn hen, ac yu gostus i'w gweithio, ac yr oedd yu hen bi yd iddynt edrych allan am rai newyddion. I Gofynai pwy oedd yn talu y royalty yn y ) pen draw, ond y nhw eu hunain. Nid o^dd ynt yn ddigon byw i hyny ac yr oedd y I royalty yno yu waeth nag nnrhyw wi .d yn y byd, a dylent bwy fel Undeb Chwarelwyr dalu sylw iddo ac erfyn ar eu mi istr: i gyd- weithio a hwy er ei symud i ffordd. Dywedodd y cadeirydd fod y cyfatfid yn rhydd i'r neb fyno ddyfod ag unryw gwes tiwn y teimlai y dylid dyfod ag al i sylw. Pasiwyd yn unîrydol i gaia gael ei wrwy t ar fod i'r Llywodraeth ddeddfu ar fwidd cyf jafareddol i ymdrin ar faterion cydrbwug meistri a gweithwyr. AROLYGIAETH LLECH CHWARELAU. C;nygiwyd gan aelod o'r Gyfrinfa eu bod yn gofyn am arolygydd ar chwareiqu Arfon a Meirion, fyddo yn deall eu hiaith ac yn gyfarwydd a'u gwaith. Mr John Hughes a ddywedodd y buasai byny yn ddymunol, gan y buasai llawer o ddamweiniau yn cael eu gocheiyd pe byd.lai yr arolygwyr yn rbai ymarferol, oud cred-i y dylent gydn.bod fodyr ar lygyd l f.rea-n l yn ddyn galluog ac yn gyfaill i'r gweithwyr, ac nad oedd y Cymro fa o'i flaen yn gwneyd y gwaith mor effeithiol. y Mr Wm. Williams a ddywedodd ei fod ef yn credu mai cyfaill y gweithiwr ydoedd yr arolygydd presenol, ond eu bod b b ddyfod i'w adoabod yn iawn, ac yr oejd befyd yn ddyn dysgedig, yn gwybod am nwyddau ffrwydrol, ac felly yn y blaen, ac fe alliii nad oedd yn ail i neb yn y wlad. Mr Richard Griffith a ddywedodd nad oedd yn.dyweyd dim am allu yr arolygydd prcseBol, ond yr oedd o dan ddwy an- fantais-nid oedd yn deall ein hiaith, ac nid oedd yn gwybod dim am chwareljddiaetb. Fel un yn deall mwnau uid oedd yn credu fod gwell dyn yn Lloegr; nid oedd yn aDgbymeradwyo y dyn fel dyn. Pasiwyd yn gyffredinol eu bod yn gofyn am fod i arolygydd yn deall eu hiaith lie hefyd chwarelyddiaeth yn cael ei bauodi. Y ROYALTIES. I Yn oglyn fi'r royalties, Mr Griihth Davies a ddywedai fod un wagen o bob un-ar-bymtbeg yn myned i'r Llywodraeth fel royalty ar y Graig,dda. Mr Morris Thomas a deimlai y dylid ychwanegu at y penderfyniad hwn adran yn gofyn am orfodi tirfeddianwyr i weithic chwarelau fyddai ar ea tir, neu roddi y tir i ereill fyddent yn barod i wneyd byny. Yr oedd lluaws o chwarehu da yn Atfon nad oedd modd eu gweithio drwy fod gormod o royalty yn myned i'r tirfeddiaoyddac i'r goron.—Ategwyd gan Mr Richard Gdfitb, a phasiwyd penderfyniad i'r perwyl hwnw yn nnfrydol. ORIAU LLAFUR. Y cadeirydd a sylwodd mai y penderfyn- iad nesaf i'w basio ydoedd un yn ffafr lleihad orian llafur. Yr oeddynt yn bresenol yn gweithio oddeutu 54! o oriau yn WythDOijol am tua naw mis o'r flwyddyn. Pasiwyd yn nnfrydol eu bod yn gofyn am hyny. CODI,U CYFWG. Mr John Parry a deimlai fod y;,a ychydig o anhawsder yn nglyn a chael eodiad yn y cyflogau, drwy nad oeduynt yn gwybrid sefyllfa y fasnach i raddau digon helaetb, ao yr oedd yn dymuno cynyg peuderfyniad i'r perwyl eu bod yn gofyn i'r m-iter ga< oi ddwyn o flaen y bdirprwy-eth Frenb a'n bod yn gwasgu am gael goty perchenogion i ddwYI1 allan adrod<in" ,u 0 werth y oynyrch a gwerth yr elw. Mr John Owen a ddywedodd ei to. ef yn amheu a oedd yu des; iddynt gael gwyboi beth oedd gwerth yr elw. Nil oedd ef yn credu y dylai y perchenogion mwy na masnachwyr roddi a An i'r byd gyfrinion 2U masnach. Mr W. P. Owen, a sylwodd nad oe id y cais yn un anheg, pe ei geirid ) chyd-g yn wahanol. Yr oedd adroddiadau yn catl eu gwneyd mewn thai eisoes, oad rhoddid hwy yn un cyfanswm fel yr oeddynt yu myncd yn annealladwy. Yr byn oeld arnyiiteis eu j wybod oedd maint y cynyrch yu inh.b chwarel a'i werth ya y farchnad, ic yr oe 'd ef yn oynyg fod cais yn cael ei wneyd am adroddiad o ^ynyroh pob chwarel ar w&han. Pasiwyd hyny yn unfrydol. Y CYFARFOD CYHOEDDUS. Mr Richard Griffith a gynygiai nad ct:dd y eyfarfod cyhoeddus i'w gynal ttob mis o s na byddai rhywbeth neillduol yn galw am hyny. Gwrthwynebai Mr John Hughes, a sylwodd mai wrth fod yn anaml yr oedd y pet;, yn rayned yn wan. Yt oedd y teimlad yn aySn dinol ya ffafr cynhal y cyfarted cybciddm unwsith bo lOis-B pb..siwyd fod iddynt gael eu cynhal.
Advertising
COF-GOLOFNAU. STOC FAWR. Ov A IriYNU C )Ft>OLOFN BYDDKD i i Cil W[ ^LW GYDA UUGH JONES, iV^.vBLE WORKb CAERNARFON. Ar,.r r/'iwyd (dros v Perchenogion a'r Cy- L >«■■ ..r, v WELSH NATIONAL Nzws PAPKR C •. LIMITED) gan D. w. DAVUS )i, eu swyddfa. New Barbour IJ I Mehefin 10,1891.