Y Genedl Gymreig

BARDD YN CLORIANU El I FRODYR. Nid yn ami y bydd beirdd y Saeson yn mesur fi phwyso eu gilydd. Mae y goieh- wyl hwnw yn rhan fawr o fodolaeth beirdd Cymru. Nid yw y llinyn mesur un amser bron yn cael gorphwys ganddynt. Ond nid yw eu brodyr yn Lloegr o anianawd mor feirniadol, ac anfynych y gwelir hwynt yn clorianu eu cyd-feirdd. Fel pe bai am roddi prawf diamheuol o'i hauiad Cymreig y mae ein cydwladwr enwog, Mr Lewis Morris, yn Murray's Magazine am y mis hwn, yn traethu ei iou am gyn- yrchion awen ei frodyr. Tybid dro yn ol, meddai,fod dyddiau barddoniaeth wedi eu rhifo. Bernid y byddai i wyddoniaeth lwyr ymlid ymaith v rvfeddu a theimlo o'r fynwes ddynci, ac v <iyrchefid neu y dirywid) pob dyn i safle peiriant. Camgymeriad dybryd oedd hyny. ¡ Yr wyf yn credu," medd Mr Morris, fod yn ein gwlad yn awr gynifer o ys- grifenwyr penillion, efallai gynifer o I feirdd, ag a fu ynddi yn ystod unrhyw gyfnod yn hanes ei llenyddiaeth." Ac nid oes vr un sail i dybied y bydd i'r teimlad barddonol, na beirdd na barddon- iaeth ddarfod a bod tra y bydd dynol- iaeth yn bod. Perthyna i farddoniaeth Seisnig y dydd- iau hyn amryw nodweddion neillduol ac arbenig. Yn un peth cymerir mwy o ofal gyda'i saerniaeth. Ni feiddia yr un bardd yn awr fod mor lac a diofal gyda'i fydr a Shelley neu Byron. Ar yr un pryd dangosir mwy o duedd at ryddid yn y mater hwn nag un amser. Creda Mr Morris fod y bardd Americanaidd Whit- man wedi dysgu neu awgrymu gwers worthfawr i'r byd, gwers na anghofir mohoni yn fuan. Dangosodd Whitman nad yw odl ar ddiwedd llinellau yn un o anhebgorion barddoniaeth. Gresyn na chodai ryw Whitman yn Nghymru i ymlid ymaith am byth y mesurau caethion ydynt yn falldod ar farddoniaeth Gymreig. Dyna'r wers ddylid ddysgu i Gymru yn yr oes hon: pwy a'i dysga ? Yr hyn sydd oisiau, yn ngeiriau Mr Morris, ydyw "rhyddid oddiwrth bob rheolau allant fod yn llyffetheiriau ar ysbrydiaeth y bardd." "Cyfrea o fethiantau dyna ddes- grifiad Mr Morris o hanes barddoniaeth Seisnig er dyddiau Shakespere. Y rheswm am y methiantau ydyw fod y beirdd wedi dewis testynau anheilwng. Wele yr en^reiphtiau a rydd Mr Morris i brofi w osoSiad "CollGwynfa" Milton, 1FRArv Queene" Spenser, darnau gwleid- yddol Dryden, "Rape of the Lock" rope Excursion" Wordsworth, barddoniaeth Shelby, "Idylls of the King" Tensyson. Nid oedd y testynau yn deilwng o r beirdd, y rhai, mewn canlyniad, a waslraffasant eu galluoedd ar gynyrchion ydynt erbyn hy? i raddau mawr yn anMrilenad? Fa ddichon y byddHawero'nd?Ienwyr vn Mghytuno a'r gosodiad beiddgar hwn ?Sdo Mr Morris; ond credwn y gwel- ??diystyri.eth'ddyMwy.fodll.wcr iawn 8 wir yoddo. ?oda? Mr ?orris amryw o frychau .?t ?dd yn ?urddo barddoniaeth S nig SwidT. Gor-faithder, aneglur- der, Mach-ddysgeidiMtb, dynwared?d 0 ?u mympwyol y Ffrancod-dyna y im frvchau. ? Ac nid oes undyn feiddia  M?pethwrnbrethofarddo? ?sSnigynanobeithiol?? nis  deall y syniadau Bar gciriau; ?doiry.aiUa'rUaltgan  Ac am lawer 0 gynyrcbioD Y beirdd bSLUS;S. A oes unpeth yo f wy digalon nag ym, hrybro drwy ddarn 0 farddoniaetb maitb lacaneglur Dylai barddoniaeth fod yn glir a dealladwy 0 ran syniadau ac 0 ran j gramadeg. Dylai fod o fewn terfynau amgyffred y bobl, y darllenwyr eyffredin. Ac un 0 effeithiau niweidiol y gynghanedd Gymreig ydyw ei bod yn gyru y beirdd i ddefnyddio geiriau nad oes nel; yn deall I eu hystyr. Ymdrinia Mr Morris yn feistrolgar a dyddorol a'r cwestiynau hyn. Carasem aros yn hwy yn ei fewmni, ond gofod a warafuna i ni wneyd hyny. Nis gallwn wrtb derfynu ond cymeradwyo erthygl y "bardd 0 Benybryn i sylw y sawl deimla ddyddordeb mewn barddon- iaeth Seisnig.

r I j MR MALCOLM DOUGLAS. J Ddydd Llun, wythnos i'r diweddaf, bu farw Mr Maicolm Doftlas. Yehydi. wedi de? o'r gloch foreu y diwrnod hwnw sufai Mr Douglas ar blatfform gorsaf Heme Hill, yn Llundain. Daeth trun i fewn i'r orsaf, a syrthiodd Mr Douglas flani. Bu farw yn mben ychydig oriau. Gordoir yr amgylchiad a dirgelwch nas I-ellir ei d,littrys. Ofer ceisio ei esbonio. I R,¡eithf¡HII y trengholiad ydoedd Marw- olaeth ddamweiniol." Boed a fyno am hyny, gofidus ydyw gweled gyrfa a gycbwyrodd mor ragorol yn terfynu mor sydyn a thorcalonus. Y sty rid Mr Douglas yn un o fargyfreithwyr galluocaf cylch- daith Gag. Oymru yroedd ei wybod aeth o'r gyfraith yn eang a manwl; ac anhawdd oedd cael ei ragorach fel didleu- ydd. Yr oedd yn prysur enill enwog rwydd yn ei alwedigaeth, a am ei wasanaeth yn aml y tuallan i'w gylcli- daith ei hun. Yr oedd dyfodol dysglaer o'i flaen, ond wele dorfyn disymwth ar ei yrfa. Mawr gydymdeimlir a'i weddw, ei bl-int, a'i detilu. I

LLYTHYR O'R SENEDD. GAN MR LLOYD GEORGE, A.S. Nos SADWRN. Cafodd y Senedd fwy na digon o son am Gyinra yr wythnos aeth heibio. Ar y ddail godwyd ary mesur addysg CLYWID CWYNION CYMRU I yn seimo o bob cyfeiriad. Nid yn unig gan aelodaa Cymreig, ond yn ogystal a hyny gan y Saeson. Y mae yr Iwerddon wedi cilio am dymhor o'r maes gwleidyddol, a chymer Cymru ei lie. Nos laa drachefn oawaom son am Gywro. Gwrthdystiodd Me Osborne Morgan yn gryf yn erbyn penodiid Sais i archwilio i ddariweioiaa a diffygioo yn 011'f'yd? Cymrn. ae arweiniodd ei wrth. dMtiad i ddadl hir a UesoL Gwnaeth MABON yn arbenig yr araeth oren a mwyaf effeithiol a glywaom ganddo ar lawr y Seaedd, ac egl ur iawn ydoedd. fod ei eiriau a'i ymres yoohd wedi cael gafael ar yr Ysgrifenydd Cartrefol. Er ein syodod, pwy gododd yn ystod y ddadl vn ceinogt ona nn o aetoaau Undebol Birmingham, gwr o'r eow Mr Powell Williams. Dywedodd ei fod o haniad Cymreig, a'i fod yn oydytndeitnlo yn gryf a mwnwyr Cymrn yn y cam hwn osodid amynt. Siaradodd yn dda iawn dros ein hiaith, ein gwlad, a'n cenedl" ni. O'r hyn lleiaf yr oedd Ellis a minan yn meddwl ei fod yn sierad yn dda iawn; yr oedd yn beth laor chwitbig clywed Undebwr yn siarad yn wiw am ein hen wlad ni 0 gwbl. Ar ol areithiau grymns Mabon a Powell Williams addawodd yr Ysgrifenydd Car- trefol roddi ystyriaeth bellach i'r mater, er mwyn edrych pa un a ellid gwnenthur y De a'r Gogledd yn no dosbarth, neu er mwyn symnd yr arolygwr presenol a phenodi Cymro yn ei le. Campns, wir. Ond cyn tewi dywedodd Mr Matthews air sydd yn dangos mor anhyshys ydyw'r swyddogion yma o'n 4Ffiwr a'n dull ni. Dywedodd ei fod ef.yn cael ar ddeall fod dwy iaith yn bodoli yn Nghymru, ac nas gallai Deheuwr ymgomio a Gogleddwr oddigerth yn Saesneg. Ba agos i mi a dyweyd wrtho pa moi ddealladwy y gwoaeth Mr Samuel Evans ei hun yn ei "dafodiaith Ddehenol yn nghyfarfod Caernarfon. Cafwyd dadl yr nn noswaith ar gysyllt- iadan arianol Lloegr a Cbymru. Taerem ni nad oedd Cymru yn ciel ei chyfran deilwng o'r trethi Ymerodrol. Yr oedd y Llywodraeth yn barod i wneyd archwiliad i gwynion cyffelyb ddygwyd ar ran Ysgotland a'r Iwerddon, ond gwrtbodasant yn bendant estyn yr un archwiliad i bawliau Cymrn. Ar gyfer hyny gosododdyr aelodaa Cymreig rwystr effeithiol ar ffordd penodiad pwyll- got yr archwiliad o gwbl. Treuliwyd rhan heJaeth o'r wythnoa mewn dadla cyfrifon arianol y Deyroas. Rhyfedd fal yr oagoir gweithrodiadau'r Ty ar achlys- nron fel hyn. Er ei bod o bwysigrwydd diamheuol i ymofya yo nghylch V gwastraff a fodola yn mhob cyfeiriad, gadewit rhyw ddyros.id fechan o ffyddloniaid i edrych ar ol y miliwnau a ofynir ar ran y Llywodr- aeth. Y mae Mr Labouchete yn ddiweddar wedi cael cymhorth sylweddol oddiar law aelod o'r enw Mr Morton. Er ei holl ddigrifwch gwna y gwr hwn waith dll yn achlysurol mewn supply." Dywedodd SYR WILFRID LAWSON wrtbyf un noewaith ei fod ef flynyddoedd yn ol wedi bod yn cymeryd cryn ddyddor- deb yn nghwestiynau arianol y Ty, ond ei fod wedi ei argyhoaddi o'r diwedd nad oedd y wlad yn gofalu yr un mymry pi faint a werid gan y Llywodraeth, na pha fodd y gwerir hwy. Ai tybed fod hyn yn wir ? Os ydyw, yn Bicr y m'1a'r wlad yn ddall i'w gwir fuddiant. Ar yr ochr Loriaidd i'r Ty ni bydd neb yn cymeryd rhan o gwbl o'r braidd yn y dadlatlou hya, oddigerth ambell i ryw hen swyddog milwrol a goda i gwyno nad oes digon o arian yn cael en gwario ar y fyddin neu y llynges.

CYMANFA. GANU AC UN- DEB YSGOLION SAB- BOTHOL ANNIBYN- W lR MON. LHYSBYSIADI* I Erbya y bydd y rbffyu b w' o'r G*ncdl yn llaw y I,r- llenydd bydd yr Mho)h<l ar Rhif 1. H. ar tM< U?!' yr ?4 !?.tfy. .'r tr.th?d.. Rhif III yu llaw v be\raiaid, A iydd i aroly..r neu ysgrif- enydd pjb Tsgol Sul ofaln i'r y.g,if. L3uerchymedd, erbyn yr 21ain eyasol YI1 ddiftosl, enwau y rhai sydd we.d ad.odd H"f Lnc, da m.. ii.n p. nifer b.d. &c. hefyd f.la anfon y Iy i?Li vn brydlon e?'ny? 'undyMi? '?'yy?. Mr Hngh Tf,Iw, T.H.,1,.nl?, Lhndedan, MM?i ??e. eaz y cyntielirVv?yl)z? yn Utu?efm ar y 3?in ft'gl 'wp?d y dibgwyhr y bydd p b mmyUon wMM<H!odi)*w. ?.?_ I THOMAS HUtfHJss .Ttena1 urage, JOHN JONES, Pi later, Llanerchvaaadd, leg.

LLADRATA ORIAWR ESGOB. Tra yr oedd Esgob Lerpwl yn ares yn I Lowestoft, torivyd i mown i'r ty, a lladrata awyd oriawr yr esgob, gwaith 60 gmi, tra yi I ydoedd yn einiawa.

YMWELIAD A GWA- 'I HANOL EGLWYSI. SETI GWEIGION YR I EGLWYS WL ADOL. IIOAIf OHEBWYR NEILLDUOL Y "GaNEDL."] PENLLECH, LLEYN. EGLWYS Y GWASANAETH TEULUAIDD. Mawr y cwyno sydd i'w gtywed mewn cylchoedd Eglwysig a Thoriaidd yn erbyn y Genedl am ei gwaith yn gosod gerbron y wlad WIR SEFYLLFA I yr Eglwya Wladol yn Nghymrn. Darog- anir y peth yma a'r peth arall, ond ni cheisir gwrthbrofi y ffeithiau sydd wedi eu cyhoeddi yn y colofnau hyn, am y rheswm da ddigon nad oes modd gwneyd hyny. Yr ydym yn barod i addef fod yr Eglwys Wladol wedi enill tir mewn rhai manau yn Nghymru yn" ystod y pymtheng mlynedd diweddaf; ond y mae y cynydd hwnw i'w ganfod gan mwyaf mewn rhanbarthau lie y mae yn bosibl taflu rhwyd gormes i blith y bobl, megys yn y cymydogaethau gweithfaol, neu yn y trefydd. Y mae yn wybyddus fod yr Eglwys wedi cynyddu ychydig yn nghymydogaethau y hwarelau; ond nid yw y cynydd hwnw wedi bod yn gyn- ydd iaehus. Ffrwyth ERLEDIGAETH NEU LWGRWOBRWYAETH yw y rhan fwyaf ohono. Gwyr y wlad yn weddol gyffredinol am y "bunt y mis a delid mewn chwarel neillduol er enill Ymneillduwyr a Rhyddfrydwyr drosodd i gorlan y Fam a'r Bendafigaeth Doriaidd. Mewn lleoedd eraill He y gellid dylanwadu drwy y plant, y mae peth cynydd wedi cymeryd lie yn yr Eglwys. Nid oes ond ychydig wythnos- au er pan geisiodd pwyllgor Eglwysig au er pan geis orfodi dau neu dri o fechgyn o Gaernar fon i gymeryd eu haddysg yn yr Ysgol Genedlaethol, lie yr ychwanegir at' yr addysg fydolsw. 1 lied dda 0 "addysg' Eglwysig. Acho? jn eraill yn mha rai y mae peth cyny1 wedi ei wneyd ydyw y rhai hyny y gellir eu galw yn ddylan- wadau allanol." Yr ydym yn eu galw yn ddylanwadau allanol am nad oes a fynont ag argyhoeddiadau na chalonau y dych- weledigion. Enillir hwy diwy roddi iddynt 16 a gwlaneni yn y gauaf, ac ambell ddernyn tair ceiniog yn yr haf, Y mae gan yr Eglwys Wladol yn Nghymru ei "dylanwadau mewnol" hefyd, Nid ydym yn cyfeirio wrth gwre at effaith ei gweinidogaeth "ar galonau na dealltwr- iaeth y bobl. Yr ydym yn cyfeirio at yr adran fewnol hono sydd mewn Ilawer dyn yn gryfach nai galon ac na'i synwyr—ei ystumog. Yn y cyfeiriad yma y mae gan yr Eglwys ei dylanwadau nerthol. Nid anghywir yr hyn a ddywedodd y Dr Berber Evans yn Llundain ychydig fis- oedd yn ol, fod yr Eglwys Wladol yn Nghymru yn dibynu mwy ar ei chogydd- ion na'i chlerigwyr am ei llwyddiant. Fodd bynag, er fod yr Eglwys, fel y dy- wedwyd eisoes, wedi gwneyd peth cyn- ydd mewn rhai cymydogaethau drwy offerynoliaeth y dylanwadau a enwyd, nid yw wedi gwneyd y cynydd lleiaf mewn cymydogaethau gwledig He y digwydda fod yn trigo ynddynt ddynion annibynol ac egwyddorol. Megys yr oedd yn y dechreu y mae yr awr hon" yn y cym- ydogaethau hyn. Tlodaidd yr olwg arnynt ydyw yr eglwysi, teneu druenus yw y cynulleidfaoedd, a dilewyrch hollol yw y gwassnaeth,,ac, oddieithr i ddad- gysylltiad neu rywbeth grymusach gymeryd lie, y mae amom ofn mai felly y bydd yn oes oesoedd." Yr ydym yn y colofnau hyn wedi rhoddi engreiphtiau eglur o dlodi a thy- wyllwch moesol yr Eglwys yn y wlad, ond nid ydym wedi datguddio eto yr engreipht- iau mwyaf trueuus, fel y ceir gweled oddi wrth hanes taith ein gohebydd i eglwye Penllech. Ebe ein gohebydd:— Ymwelais ag Eglwys Penllech, Lleyn, ar y Sabboth y 14eg 0 Ragfyr diweddaf. Yr oedd yn ddiwrnod hyfryd-yr hin yn oer y mae'n wir—ond yr oedd yn sych a thawel. Cychwynais o'r Sirn oddeutu an o'r gloch, gan ddisgwyl cyrhaedd Penllech erbyc tua cbwarter i ddaa. Yr oeddwn wedi cael hysbysrwydd mai am ddau o'rgloch yr oedd y gwasanaeth i ddechreu. Erbyn cyrhaedd yr Eglwys nid oedd yno ond ANGHYFANKDDLE HOLLOL. I Saif yr Eglwys ar lan y mor, ar un o'r llech- weddan prydfertbaf y gellid meddwl am dano. Nid yw yr Eglwys, fel y gallesid disgwy), yn un fawr. I'r gwrthwyneb, adeilad bychan ydyw, digon, gallwn' feddwl, i gynwys haner cant i dri ugain. Wedi disgwyl am beth amser, daeth gwas ffermdy cyfagos heibio, a gofynais iddo pa adeg y dechreaai y gwasanaeth yn yr Eglwys. Rhywle tna'r tri yma," ebe y gwas, gan ychwanegn, "fydd neb yn myn'd i'r Eglwys ond y person a'i wraig." Yr oedd erbyn hyn tna haner awr wedi dan, a chenyf finau haner awr i'w drealio cyn adeg dechren. Yn mhen rhyw ddeng mynyd clywn sftn cann, ac erbyn edrych beth oedd yno ond dan was ffarm-un yn chwareu y concertina, at llall yn gwrando, yn y gadlas, am y clawdd i'r Eglwys. Gyda'u bed hwy wedi gorphen en gwasan- aeth prydnawnol, gwelwn hen wr yn y pellder yn cvfeirio ei gamrau tna'r Eglwys. "Efe," meddwnwrthyf fy hno, "ydyw y clochydd, mas'n debyg." Yn y man daeth i'r fynwent ac ataf, ac heb ddim seremoni cyfarchodd fi Sat yr ydach chi 1 Mab Sydna, Teefer- "in, yn té 1" Cyn i mi gael mynyd o bamdden i gywiro yr hen tvr, ycbwanegodd-- 'Roeddwn i 'n meddwl, mai mab Sydna oeddach chi. Diar mi, mi 'dwaenwn i'ch mam yn dda 'stalwm. Y dach chi 'n wedclol, deudweh I" Ydw, yn bar dda, diolch i chi," ebwn inan, a chan gredn fy mod yn fab i Sydna, Treferwin (pwy hynag ydyw nau ydoedd Sydna), aeth yr hen *r yn mlaen i ddyweyd yr oil a wyddai fel pe b'ai yn nghwmni y eyfaill agosaf a feddai. Y Clochydd ydichchi P" x vjloehydd I ebailr hen wr, gan feddwl mai ysmalio oeddwn, ond wyddoeh chi o'r gora ma William Jones, Brynyglech, ydw i. Diar mi, mi awaanwn i y'oh mam 18 dda 'stalwm." Erbyn hyn Bylwfi fod yr hen wr yn d'ed yn nea, nee, ataf, ac mewn tipyn o wyleidd- dra aywedodd-l' Rhoewch ohi, mab Sydna ydach chi, dendwch V 'Rydw i braidd yn y'ch ama chi, rwan." Na, nid wyfjyn gwybod," meddwn, "fod Sydna wedi bod erioed yn ein tenln oi." .,Sat bynag," eber hen ^r, 'rydacb chi 'ran biotiwr a mab Sydaa, Trefarwio. Fo'a I wir ddylis oeddach chi. Dyn diarth ydach ehi felly I" "le." ebwn inau. ydach chi yn dwad, mor hy' a r gofyn ?" } I "0 Bwllheli y dois i y bora yllla." Ho, fel!y, ebe'c hen wr, "mae nhw n nabod William Jones, Brynyglocb, i gyd tua Phwllheli yna." Nid y chi ydi'r clochydd, felly ? 'Does yma ddim clochydd, welwch chi. Churchwarden ydw i. Dyna. pam bydda i I yn dwad yma ambell dro. Ond f'aswn 1 ddim yn dwad chwaith oni bai fod Mr Jones, y person, yn daer iawn eisio i mi ddwad." Pe cawsech ddeng mynyd, Mr Gal., yn nghwmui William Jones, ni bnasech byth yn ei anehofio. Pan byddai arno eisien rhoddi pwyslais neilldnol at ambell ddywediad rhoddai globen 0 wine arwyddocaol. Ac am bwt o stori, buasai yn anhawdd i chwi gyf- arfod A neb allai ei dyweyd yn fwy effeithiol. Pan byddai rywbeth ddywedai eisien ei gadw yo secret, dywedai ef yn ddistaw, ddistaw-dim ond ei gisial-a wine arnaf finan i arwyddo nad oeddwn i grybwyll y mater wrth oeb-mai secret ydoedd. "Felly," ebwn wrtho, "fyddwch chi ddim yn dwad i'r Eglwys bob Sul I" Na fyddaf, yn enwedig yn y gauaf, a phan fyddai'n dwad, fydd 'ma neb ocd y fi," Yna sisialodd yn ddistaw-"Dwad yma weithia (wine) bydda i am y bydd Mr Jones yn crefu gin i, just i'w blesio fo (wino). Dwad yma am y'ch bod chi'n swyddog ? Wel, ïe, mi rydw in swyddog. Yr ydw i wedi bod lawer gwaith o'r blaen hefyd. Am wn i na fasa nhw'n leicio i mi fod yn wardan ar hyd y blynyddoedd. Ond fydda i ddim yn cymeryd y swydd bob blwyddyn. Ei thaflu hi heibio weithie (wine) rhag > bobl feddwl fod ama i ei heisio hi-dyna fel y bydda i yn gwneyd. Rhaid i chi fod yn gall, wyddoch (wine), ce fydd gin bobol ddim cimint olfeddwl o honoch chi." Faint o'r gloch fydd y gwasanaeth yn dechreu 1" "Rhwla tualr pedwar 'ma bydd on dwad yn gyffredin." Siawns," ebwn wrthyf fy hun, nad yw warden yr eglwys yn cyfeiliorni. Dywed- wy(I dau o'r gloch wrthj f i ddechreu, yna tri o'r gloch, ac erbyn hyn dyrna hi at gyffinian pedwar." Ni bum yn hir nad oedd tvstiolaeth William Jones parthed amaer dechreu wedi cael ei chadarnhau, oblegid yohydig fynydan cyn pedwar gwelwn Mr Jones a'i briod yn gwneyd el1 ffordd at yr eglwys. Wedi i Mr a Mrs Jones dd'od i'r fynwent cyfarchodd yr hen wr hwynt- Mr Jones, dyma wr diarth, 'dach i ddim yn nabod i wynab o ?" Nag vdw'n wir." "Tasa chi'n nabod mab Sydna, Treferwin, mi fuasech yn siwr o ddend ma fo ydi 0." Wedi ychydig o gyfarch gwell i'n gilydd, aeth Mr a Mrs Jones i'r eglwys, gan adaei yr hen wr—(yr hwn, gallaf ddyweyd rhwng cromfachau, sydd yn 80ain mlwydd oed, wedi bod yn briod am 60 mlynedd), a minan ar ol. Well i chi fyn'd i mewn," ebe'r hen wr gan ychwanegu mewn llais dystaw, gael i ni dd'od allan no fnan (wine)." Aethum ein dan i fewn; ac heb i neb gymaint a rhoddi tine ar y gloch cipiodd Mr Jones, y person, ei wenwisg o'r gornel ac yn mlaen a ef gyda'r gwasanaeth. Yr oll a gynwyaid yn y gynulleidfa, ydoedd I GWRAlG Y PERSON I a'r WARDEN, heblaw myfi fy hanan. Er lleied oedd y gynulleidfa ar y Sal dan sylw, yr oedd, fodd bynag, GYMAINT DDWYWAITH ag y bydd y rhan amlaf, oblegid yn gyffredin I ni bydd neb yo tfywyllu ei drws ond Mr a Mrs Jones, gan hyny priodol iawn y gellir I galw Eglwys Penllech yn EGLWYS Y OWABANARTH TEULUAJDD. I Ar yr adeg dan sylw ni wnaed un ymgais i ganu; a phe y buasid wedi gwneyd y mae arnaf ofn mai lied borphoraidd a fnasai. Cynorthwyid yn y darllen gan Mrs Jones, a gwnelai yr hen wr ymdrech bur ganmoladwy i'w ehynorthwyo. Pan ddygwyddai adnod a a wyddai efe ar dafod leferydd byddai ei lais i'w glywed yn eglur; ond pan na I wyddai am yr adnod yr oedd fel y negesydd yn hanesyn y diweddar Rarch William Nicholson-yr oedd y geirian yn colli ac nid oedd yn aros ddim ond y diwn." Tra yr oeddym yn yr eglwys elyso lais yn gwaeddi oddiallan "Hwi, hwi, hwi," ac erbyn edrych caafyddais mai defaid perthynol i'r fferm gyfagos oedd wedi toti i fewn i', fynwent. Wedi trafferth fawr ar ran y gwas all ci, fodd bynag, gallwyd argyhoeddi y praidd eu bod wedi trawsfedd- ianu corlan nad oedd yo perthyn iddynt, ac yna caed heddweh i fyned yn mlaen gyda'r fwasanaeth. Parthed y Parchedig Mr Jonea, y mae efe yn ddarllenwr hyglyw, ac yn bregethwr cystal a'r cyffredin o'r clarigwyr. Fel amryw ereill genedigol o ranbarth neilldnol o Gymru y mae gaoddo arferiad o ddefnyddio y Uythyren u" yn lie i." Er engraipht, yn lie dyweyd Yr awrhon y gollyngi dy was mewn tangaefedd, yn ol dy air," y ffordd y dywedid y geiriau gan Mr Jones ydoedd fn awr y gollyngu dy was mewn tangnefedd "YN OL DY AUR." Digon priodol, hwyrach, ydyw y eyfnewidiad, oblegid ni bydd nemawr o dangnefedd yn unman lie na byddo yr anr," ac yn ar- benig felly yn Eglwys Loegr. Fel cymydog a chymwynaswr sieryd y plwyfolion yL, uchet am Mr Jones. Y mae iddo air da yn mhlith yr Ymneilldnwyr fel yn mhlith ei ddiadell ei hUD. Y mae ganddo eglwys arall o dan ei ofal heblaw Eglwys Penllech, ac yn hona y mae ganddo gynulleidfa i bregethn iddi a phraidd i weinydda arnynt. Ca an, gadw gwasanaeth yn yr eglwys hono H7pyny flwyddyn, ac am gadw gwasanaeth teuluaidd yn Penllech ca y swm o 190p yn flynyddol, mwy, mi gredaf, nag a ga' undyn arall am gadw ei 11 wasanseth teulnaidd." Nid anfnddiol, mi gredaf, fyddai gosod y pedair Ilinell a ganlyn nwch ben drws yr eglwya Rhyddfrydig yw Cymru—haelionus bob pryd- Fu cenedl erioed fwy carualdd Rhydd ddegwm i'r person am ddarllen i'w wraig Y. hydig "wasanaeth tenlaaidd."

PORTHFA TALYFOEL. Hysbysodd Mr Edward Haghes, yn nghyfarfod cyngor trefol Caernarfon, fod | pwyllgor y borthfa wedi tala ymweliad & Thalyfoel er gweled pa welliantau a ellid eario allan yno, ac yn mypg pethau eraill yr oeddynt wedi trafod y owestiwa o adeiladn waiting rooms. Hefyd, allan o 65 o deith- ian. dywedid fod yr agerlong heb redeg 25 ohonynt, er fod hyny yn bosibl. Mewn canlyniad i hyn anfonasid llythyr at y pryd- leswr (Mr Macmillan), ac yr oedd atebiad wedi dderbyn eddiwrth ei gyfreithwyr (y Mri D. Owen a Griffith), i'r hwn y bwriedid gofyn i'r cyngor ymdrin. Anogai y pwyll- eor fod awervmiad o eiddo Mr Macmillan yn cael ei dderbyn, sef, fod cynllun er gweithio y borthfa yn cael ei dynu allan a'i gyflwyno i'w ystyriaeth ef. Wrth sylwi fod 26 < deithian yr agerlong wedi en hesgen- laso, barnai Mr G. R. Reea y dylid cymeryd cynghaws pellach yn erbyn Mr Macmillan os na ddiwygiai. Sylwodd y maer (Mr Issard Davies) fod Mr Macmillaa wedi bod yn bar wael ev's path amser ae mai dymunol, io symad yn V i oblegid hyny, fyddai gohirio symnd yn y mater am fis o leiaf. Cytonwyd ft hyn, ae ? efyd ftg awgrymiad 0 aiddo Mr B6gbird fod cyfnf yn cael ei gadw o deithiaa y? t?et- ? ?eBg oTty< hyd y oyfMfed xeatf.

I 'ly,, o ddyddordeb nedM?'t i'r Uya ?, Ly dy d ?,ly_ A Flora ef Oaw jstry and n:f.tnft" cm Mr T. P. Diamond, pris 3c. Ceir- yn-ddo restr o enwau Cymreig ar blan- 1 higion, ac i'r ysgolor Cymreig byddant o ryw werth. COCOA CADBURY. —" Dyma', r Ceooa sydd yn feddiannol ar adnoddau cnawd-gynyrchioed ac yn trosglwyddo Berth grymusder aroflol, —Batiih,

I MARWOL1ETH I AC HLADDEDIGAETH Y I PARCH EVAN OWEN, TALYSARN. Fd yr hysbyswyd yn ein colofnan yt wythnos ddiweddaf, bu farw y gweinidog anwyl uchod ddydd Sabboth, Gorphenaf 5, yn 68 mlwydd oed, ar ol hir nychdod. Yr oedd, Mr Owen ya enedigol o ardal Edeyrn Lleyn. Pan yn bur ieuanc symudodd o gymydogaeth Clynnog i wasanaethu. Ni chafodd fawr o fanteision addysg yn moren ei oes, ond pan ddaeth i awyrgylch Clynnog, daeth e; awydd am addysg yn gryf. Ac yno o dan yr enwog Eben Fardd yn 11 ysgol nos y dechreuedd gael blall ar lyfrar Wedi cynilo ychydig arian, aeth am dymh  i'r ysgol yn gyfangwbl, a gwnaeth ddefnyc J pnr dda o'r manteision yno. Yn mhen amser ymbriododd a symudoc i fyw i Lanllyfni, a ba yno am rai blynyc r. au yn cadw ychydig fusnes. Yno hefyd dechreuodd bregethn yn ngwyneb erl lawer o rwystrau ae anbawsderan. Syn. udodd oddiyno i N antile, a bu yn gefn da I i'r aebos yn Baladeulyn am flynyddoedd, hyd nes y hymudodd drachefo i Dalyaarn. Er yn dilyn ei alwedigaeth mewn machine yn chwarel Dorothea, teithiodd lawer drwy y wlad i bregethu, nes enill cryn lawer o boblogrwydd, oblegid ei danbeidrwydd yn pregethn Crist yn Geidwad i fyd o bechad- uriaid. Yr oedd yn boblogaidd iawn yn amser y diwygiad, a dywed y thai a'i clywodd y pryd hwnw, y byddai yn cael oedfaon grymns ae effeithiol iawn, ac arwyddion amlwg fod Duw yn achub trwjr ei weinidogaeth. Parhaodd i fyned i bregethu yo ngwyneb gwendid mawr hyd o fewn ychydig Sabbothau i'w farwolaeth. Cafodd lawer iawn o brofedigaethaa teuluaidd yo ystod ei yrfa. Claddodd briod a chwech o blant, ac nid oes yn aros. yn awr ond dau fab, nn o ba rai sydd yn Mhrifysgol Bangor, a chydymdeimlir yn fawr a hwy yn ea profedigaeth lem. Pryd- nawn dydd Merher- daeth tyrfafwr i dalu y gymwynas olaf iddo. Yn mhlith y lluawe ewelsom y gweinidogion canlynol:—F&rchn W. Williams, O. Morton Jones, Owen Hughes, J. Frimston (B), Talysarn; W. E. Williams (B), Fenygroes; John Hughes, D.D., Ciernarfon; Daniel Rowlands, Ban- gor; Griffith Roberts, Carneddi; T. Gwyn. edd Roberts, Rhostryfan; John Jones, Brynyrodyn; G. Ceidiog Roberts, Ll&nllpfni; DavidHnghes, Pentir; O. G. Owen (Alafon), RoSert Thomas, Llinerchymedd; Howell Roberts a W. Mathias Griffiths, Clynnog; Thomas Pierce, Abererch; G'tSit.? S. Parry, Borth; John Bob'aaoo, P?I!c'<M; William G. Jones, Talysarn; Joho O. Williams, Clynnog, ynghyda lluaws mawr o ddiacon- iaid o bell ac agos. Llywyddjd yr holl weithrediadau gan y Parch W. Williams, Talysarn. Wedi canu emyn wrth y ty, darllenwyd rhanan priodol o'r Ysgrythyr gan y Parch 0. Morton JODes" Talysarn, a.. gweddiwyd yn effeithicl gan Dr Hughes, Caernarfon. Wedi cyrhaedd Llanllyfni aethpwyd i'r cape), a chythuliwyd y gwas- anaeth yno. Ar ol canu darilauodd y Parch Owen Hughes, a chafwyd anerchiadau gan y Parchn O. G. Owen, Howell Roberts, T, Gwynedd Roberts, Daniel Bowlands, Ro- bert Thomas, L'anerctiymedd, a John Jones, Brynyrodyn. GweddlwJd ar taft J bedd gan y Parch J. J. Williams, Peuy- groes. Derbyniwyd llythyraa oddiwrth y Parchn John Jones a Ttsowas Roberts Bethesda; John Evans, LUnevch; Wil- lir.m Rowlands, yn gofidio obl«igi<^ analln i j fod yn bcesenol. T.adckdvfy^ pregetb. angladdol y nos Sabboth diljro'jl yn Nha' I Isarn gan y Patch W. Willi-Wjg, gweinidi sarn gan y Parch W. gweinidi

flTMDBITHlS ADEILADU GOGLEDDBARI SIR DDINBYCB. I PJuF SWYDDFA;—DINBYCH. SwuM/tydd Oanghenol. Ooruchwybryr. Abergele Mr Hugh Williams, Sea View. Adwy a Choedpoeth Mr Jos. Williams, Vron Colliery. Bagillt. Mr Arthur Robe r t 8, Gadlys road Betheadu Mr John Jones, Book- seller. Cerigydruidion Mr David Jones, sen., Hendreddwvfao. Clawddnewydd Mr Robert Roberts, A t C-IwYn Mr AfVIiam Hughes, Llmddulaa Oorris Mr H. Ll. Jones.Bridge street. Coiweo Mr Robert R Roberts, Temple BuiHing" I)imael Mr William Roberts, Glanllyn Dints Ma well wy A. Mr Lewis Evans Shoe Warehouse Mr Dd. Ow,n, Printer Dolwydielen Mr R;cb. Jones, Cyn- "d View Ffestiniog Mr Robt Thomas, Post Olfiue, Bethania FRint Mr Thomas Burgess, Chester street Gwrscsam Mr W. Parry, Temple row I*e-«wood Mr J. D. M?rr?.Dyff- ryn H0118 Llanoo.is. Mr K. Jones. Compt?n? House Iilanarmon Mr H. Hughe3, gros»r, Eryrys Llangollen Mr Jam^s Clarke, cyf- • rifydd, Chapel At I Llannefydd Mr Mnse* Jones, fost Office Llanrwst MrO J-.nes, Ipothecar- J ies Hall i M("itvn — ..MrV?entineWiUiama Ni v/market Mr John Newton.tailor ) ?n?. MrW.n?,P? PenrhyndeudrMth .[r John R"be.ts, 1" V?h,?f £ £ ;• I Griffin I Fortdinorwic  ?H'? e ??' | chest". House ¡ Rhosllanerchrugog Mr W. J. ?ogera.Hafod Vi?w, J o ti uston, ¡ R?.n Bh?dtan. M.J.U.v?.Gwyndy'} Rt.uthyn Mr Iv/.r* It Ai.-rts, Vale V'w Rhyl Mr J. T. Jones, A>d House,Wellington rd Trefihv xlloudeb Wyddgr'ig Li vij iH-pni'te Pob c?i. am Fenthyca Arian o'r GymdeitW, ac am unrhyw ?y,?by,,?.d p,?llch yn eichvlch, i'w wneyd at yc YwgntoayiM, M 8 M itUBLKV PAILIZV, b  h 5581) 13, tJru¡d itreet. Ddnbih,

MR KENYON, A.S. Araeth dipvlI yn wlanenaidd a dra- ddododd Mr Kenyon yn Nghastell Din-1 bycfi ddydd Iau diweddaf, araeth nad yw yn debyg o beri na boddhad na blinder i neb mwy na'll gilydd. Tlodrl deymged o barch i goffadwriaeth ei gyfaill a'i gyd efrydydd, Mr W. H. Gladstone. Hys- bysodd fod Mr Balfour wedi datgan ei I barodrwydd i dderbyn dirprwyaeth o Doiiaid Dinbych a Rhuthyn, ac i glywed pa resymau sydd ganddynt dros iddo dalu 1 ymweliad a. Diubych yn yr Hydref. ) Braidd yn fawreddog, onide 1 Bydclai Addysg Rydd, meddai Mr Kenyon, yn gynorthwy gwerthfawr i rieni tlodion, ac nid oedd lie i dybio yr effeithiai yn ddrygionus ar yr ysgolion hyny a elwir yn wirfoddol. Dywedodd eiriau mwyn- ion a hudolus parthed Dadgysylltiad, geiriau nad oeddynt debyg o ddigio y Briallwyr oedd yn ei wrandaw. Credai y byddai yr Hen Fam a'r enwadau Ym- neillduol cyn hir yn un eglwys fawr ogoneddus, ac nid oedd ef am wneyd dim allai greu cbwerwder rhwng y naill blaid o grefyddwyr a'r llall. Erfyniai ar ei gyfeillion i ddilyn yr un llwybr, ac yna pan ddeuai Dadgysylltiad gallem gysuro ein hunain a'r adgof na wnaethom ddim i gynyrchu ymgecraeth grefyddol. Ac a taoraeth o sytwadau cyfielyb i'r rhai hyn y difyrodd Mr Kenyon y Briallwyr yn Nghastell Diubych. Pa bleser gafodd na Thori na Radical wrth ei wrandaw nis gallwn ddirnad. Rhaid cael gwared o Mr Kenyon fel A.S., pe o acbos dim ond ei wlaneneiddiwch.

ETHOLIAD CARLOW. Curfa dost cafodd y Parnelliaid yn Carlow. Credid yn sicr, os a-niii-ent yn rhywle, mai yn yr etholaeth hen y gwnaent hyny. Ond cafodd eu gwrth- wynebwyr fwyafrif tuhwnt i ddisgwyliad y mwyaf gobeithiol. Carai Toriaid y wlad hon weled Parnell yn enill, gan dybio y byddai hyny yn ddyryswch ar gynlluniau j gwladgarwyi Gwyddelig. Ac wrth ei ganfod yn colli y naill etholiad ar ol y lIall nis gallant yn eu dig a'u sio m- iant ond beio yr offeiriaid Pabaidd. Dyna gri y Times a'r Standard y dyddiau hyn. Proffesant bryder mawr oherwydd y dylanwad sydd gan yr offeiriaid ar y bobl, a rhybuddiant wleidydJwyr o'r perygl sydd yn hyny. Priodolant i'r offeiriaid bob math o gau amcanion, a haerant eu bod yn gwneyd defnydd o'r etholwyr i wasanaethu rhyw bwrpas drygionus o'r eiddynt eu hunain. Und rhai rhyfedd ydyw Toriaid Lloegr bob amser. Dro yn ol galwent ar yr offeiriaid Gwyddelig i gondemnio y Plan of Cam- paign, hyny yw, i arfer eu dylanwad ar y bobl mewn cyfeiriad gwleidyddol. Ond vn awr vmosodant arnynt am wneyd yn gymwys yr un peth. A dylent gofio mai nid gwleidyddiaeth sydd yn cynhyrfu yr offeiriaid i wrthwynebu Parnell, ond moesoldeb. Nid oes ganddynt yr un crwrthwvnebiad gwleidyddol i'r cynar- weinydd. Yr un ydyw Parnell heddyw I fel gwleidyddwr ag oedd cyn ei gwymp. Ymladd y mae yr offeiriaid dros burdeb moesol, dros yr egwyddor y dylai arwein- ydd cenedl fod yn ddyn difrycheulyd ei foes. Mae ganddynt achos ardderchog i ymladd drosto, ac y mae eu buddugol- iaeth yn sicr.

I CWYN Y GLOWYR. I Yn ddiweddar aeth arolygiaeth glo- feydd dosbarth Lerpwl Oillewinol yn wag, a phwy beno,dd yr Ysgrifenydd Cartrefol i'r swydd ond Sais o'r enw Stokes, gwr na fedr.;i air o Gymraeg. Cynwysir yn y dosbarth hwn holl lofeydd Gogledd Cymru, yn mha rai y gweithia deuddeng mil 0 lowyr, y rhan fwyaf ohonynt yn Gymry unieithog. Pe bai gal wad am ymyriad yr arolygydd rhwng y glowyr Cymreig a'r meistri, ni byddai neb i gyfieithu cwynion y glowyr ond y rhai y cwynid o'u plegid, sef y gor- uchwylwyr. Gwelir ar unwaith y gallai hyn arwain i anhegweh ac anghyfiawnder. Yn y Senedd nos lau, fel y gwelir oddi- wrth lvthyrau Mr Lloyd George a Gohebydd Achlysurol," galwodd Mr Osborne Morgan sylw at benodiad Mr Stokes, a dywedai y dylasai gwr yn deall Cymraeg giel ei benodi i'r swydd. Atebai yr Ysgrifenydd Cartrefol mai Mr Stokes oedd yn meddu ar y cymhwys- derau oreu i'r swydd. Yr oedd Cymry yn mylg yr ymgeiswyr, ond nid oeddynt yn d'od i fyny o ran cyrhaeddiadau a Mr Stokes. Buasai yn bleser ganddo ef benodi Cymro onibai fod y Sais yn rhagori mewn gwybodaeth a phrofiad. Y peth cyntaf mewn pwysigrwydd ydyw gwybodaeth drwyadl o fwngloddiau ac o'u dull o weithio. Gwell hyd yn nod i Gvmry gael Sais yn deall ei waith yu drwyadl na Chymro heb fod yn hyddysg yn ngwyddoniaeth glofeydd. Saif gwyddoniaeth o flaen iaith. 0 ddau ymgeisydd cyfartal o ran gwybodaeth wyddonol fe ddewisid Cymro o flaen Sais, ond yn yr achos dan sylw dewiswyd Sais oherwydd ei fod yn tra rhagori mewn gwyddoniaeth ar yr ymgeiswyr Cymreig. Dyna ddadl Mr Mathews. Rhaid cy- faadef nas gellir ei hateb. Ni chaiodd ei hateb nos Iau. Gwnaeth Mabon un r awgrymiad tra phriodol, sef fod Goeledd Cymru yn cael ei dosranu gyda'r Deheu- dir, ya hytrach na chyda swydd Lancas- ter. Pe gwneid hyny fe arolygid glo- r feydd y Gogiedd, fel rhai y De, gan Gymro, oblegid Cymro ydyw yr arolyg- ydd presenol yn y Deheudir. Addawodd yr Ysgnfeaydd Cartrefol gymeryd y mater i'w ystyriaeth. Y wers a dynwn oddiwrth yr vmdrafodaeth nos Ian ydyw hon fod bechgyn Cymru yn colli swyddi goreu eu gwlad oherwydd diffyg manteis- ion addysg. Cipir y lleoedd goreu gan Saeson, nid oblegid rhagoriaeth gallu naturiol, ond yn unig ac yo gwbl oblegid rhagorach laddysg. Un o anghenion I mwyat lJymru ydyw addysg gelfydd- ydol.

ME KELLY A'R ORGAK. Person un 0 eglwysi corphoraeth Lerpwl, ydyw y Parch J. Kelly, a synem ni ddim glywed mai un o'r eglwysi gweigion ydyw. Y trethdalwyr, boed a fyno, sydd yn ei chynal. O'r trethi y tilir cyfljg Mr Kelly, sef tua dau gant a haner o bunau yn y flwyddyn, ac y cedwir yr adeilad mewn cyflwr priodol. Dro yn ol gwnaeth Mr Kelly gais at y gorphoraeth am organ newydd. Gwrth- ododd y gorphoraeth, ac aed i gyfreithio ynghylch y mater. Dadleuai Kelly fod y gorphoraeth yn rhwym yn ol y gyf- raith i roddi yr organ, gan fod hyny yn rhan o gadwraeth yr eglwys. Ni tbyciodd y ddadl hon yn y llysoedd cyf- reithiol; yno y gorpnoraetd gariodd y dydd. Ddydd Iau diweddaf yr oedd yr achos ya Llys yr Apel o flaen y Barnwyr Esher a Kay. Colli wnaeth Kelly druan yno hefyd. Caled a chreulon ydyw y gyfraith tuagato. Gorfoda ef a'i gyn- ulleidfa i dalu am organ eu hunain, 08 oes ariaynt eisieu un, ac ni chaniateir iddynt farchogaeth yn ol eu mympwy ar gefn y trethdalwyr. Rhyfedd fod Tori- aid Lerpwl yn cymeryd rhan y trethdal- wyr. Pe buasai Mr Kelly yn byw yn N ghymm fe'i cefnogid yn ei gais gan y Toriaid, ond wele Donald Lerpwl yn oeon o blaid synwyr a chyfiawnder. Gresyn na roddent eu cynorthwy i ni yn Nghymru i gael gwar3digaeth oddiwrth yr un anghyfiawnder ag sydd yn eu blino hwy yn Lerpwl. Gorfodir trethdalwyr Lerprl i gynal amryw o eglwysi gweig- ion gorfodir amaethwyr Cymru i gynal miloedd ohonynt. Cwynant yn enbyd oherwydd eu camwri eu hunain, ond ni roddant yr un cynorthwy i ni yn Nghymru ydym yn yr un trybini. Tipyn yn aughyson ydyw hyn, onide ?

DIGON 0 FFRWYTHAU. Dywedir fod cnwd toreithiog o fefns yn swydd Kent y tymor yma, y fath, yn wir, nas gwelwyd ei debyg. Anfonir tnnelli bob dydd o'r gwahanol orsafoedd yn y sir. Anfonwyd o orsaf Sandwich ddydd Morcher gynifer a deg tunell ar hugain o fefus i wahanol ranan. Dywedir fod an- sawdd y ffrwytbau, hefyd, yn rhagorol. Rhydd hyn waith i nifer mawr o ddynion.

NODION CARTREFOL. J I I [GAN AHDRONICUsl. I Mae pawb sydd yn arfer teithio ar reil- ffordd Uaer a Uhaergybi yn gwybod yn dda am yr yspotyn lie y gellir cael trexn ar GASTELL PRNABLAG. Nid ydyw y castell i'w ganfod yn eglur iawn ond yn y gsuaf, pan y bydd y coed wedi colli ea gwisgoedd, pryd y gwelir y mariaa yn lied amlwg; ond y mae y flagstaff ar un o dyrau yr hen gastell i'w weled bob amsc, j a chanoedd o weithian y ba eich gohebydd yn ei ddaagos i deithwyr dieithr ar eu taith o'r Brifddinas i'r Ynys Werdd. Boreu Sadwrn diweddaf pan welwyd Y FLAG HALFMAST llanwyd preswylwyr y fro a'r teithwyr yn y tr6aa a braw a phryder, gan lwvr gredu mai "Yr Hen Wr Ardderchog" oedd wedi gorphen ei yrfa ddaearol, ond at ol ymholi I cafwyd allan mai mab byaaf yr hen wron, sef Mr W. H. Gladstone, oedd wedi marw. Trodd y dychryn yn gydymdeimlad dwfn a'r I hen batriarch a'i hynaws wraig,ac a'r weddw a'r amddifaid. Y mae yr arwyddion o gyd- ymdeimlad a ddangosir A'r tenia, o'r hon sydd yn gwisgo y goron i'r tlotaf yn y tir, yn arwydd o'r parch mawr sydd gan bawb o bob enwad a phlaid i brif wleidyddwr yr oes bresenol. Nid oedd y diweddar MR W. H. GLADSTONE wedi ei gynysgaeddu i thalentau ei dad enwog, ae, yn wir, pwy sydd, onitg ? Oad yr oedd yn ddyn call, synwyrol, yn wleid. yddwr da, ac wedi dal swyddi o dan y Llywodraeth am amryw flynyddau. Clywsom ef yn siarad ami droion, ond y tro mwyaf neillduol oedd yn y Palas :Grisial, yn Mehefin, 1880, pryd y cynhaliwyd y wledd fawr er dathlu llwyddiant etholiadol Cymru, pan na ethol- wyd ond dau Dori dros' holl Gymrn, sef Syr Watkin ac Arglwydd Emlyn. Dieta Mr W. H. Gladstone i'r cyfarfod i gynrych- ioli ei dad, y Piif Weinidog, a daeth gydag ef ei fam. Cafodd y fam a'r mab dderbyn- iad gwir Gymreig, a gwnaethant ill dan ryw ychydig sylwadau pwrpasol i'r amgylchiad. Darllenais gyda dyddordeb yn y Genedl yr wythnos hon APET, CYMRY AMERICA. Yr hyn yr ydwyf yn synu fwyaf ato ydyw gwyleidd-dra ein brodyr o'r ochr draw i'r Werydd yn gyru i Gymru i ofyn a gftnt hwy gynal Eisteddfod Genedlaethol yn Chicago yn 1893. Yn enw dyn, pwy sydd i'w rhwystro ? Gwir mai i'r, Deheudir y y perthyn Eisteddfod 1893 yn ol y cytun- deb, end y mae Deheudir Cymru yn mhell iawn o Chicago. Nis gall brodorion Bco Morganwg fyn'd i Chicago ac yn ol mewn day's trip fel y gallant i Gaernarfon neu Lerpwl. Ond wedi'r cwbl doniol o beth fyddai i holl brif feirdd a cherddorioo Cymru dalu ymweliad a Chicago yn Awst, 1893, i gynorthwyo eu brodyr yn y Gor- llewin i gynhal Eisteddfod yn ol defawd a brsiint Beirdd Ynys Prydain." Hawdd fyddai myned a meini oddiar ocbran y Wyddfa i wneyd yr orsedd, a hawdd fyddai cyrchn Maen o un o gromlechau "Mon Mam Cymru." A beth a fyddai yn fwy doniol na gweled yr Archdderwydd Clwydfardd (hir oes iddo) yn sefyll ar y maen lldg ar Ian y Llyn Michigan, yn cael ei amgylchynu gan In o feirdd cadeiriol Cymru, a'n hanwyl gyfaill James Sauvage yn canu "Hen Wlad fy Nhadau," nes gwefreiddio yr Yankees, a miloedd eraill o bob gwlad dan yr hanl fydd wedi ymgynull yn nghyd i "FfairFawry Byd." Cofied "Yswain yr Orsedd" fyn'd a'r cleddyf gyda? ef a pba un y torodd Dafydd ben y cawr (medde nhw), a chofied yr hwn sydd yn perthyn iddo yn ol ei swydd fyn'd a'r "haleD sanctaidd a'r rhaw gyda pha un y palws Adda gyda hi yn Ngardd Eden," yn ol yr "urdd gocosaidd" a sefydlwyd gan Alfardd a'i gyfeillion yn Llanerchymedd, yr hon a sonia Alafon am dani yn Ngheninen GlEyl Dewi. Y mae balancs sheet I EISTEDDFOD BANGOR I wedi dyfod allan, ac y mae y gweddill yn cyrhaedd yn agos i bam cant o bunnau, a hwnw wedi ei ranu rhwng tri sefydliad gwir deilwng. Y mae hyn yn well nag a woawd yr Eisteddfod cynt, pa flwyddyn hefyd-'rwyf finau fel Alafon, yn methu cofio dates" pan "ranwyd yr ysbait rhwng aelodaay pwyllgor mewn tlysaa aur." Ymddengys fod y babell wedi costio o fewn ychydig sylltau i naw cant o bannan. Gresyn mawr ydyw gwario cymaint o arian am adeilad i gynal cyfarfodydd am bedwar diwrnod. Pedr Mostyn, onitê, a ddaeth a chynllun allan an tro, flynyddoedd ya ol, o gael pabell symudol end i'r gwellt yr aeth o ddiffyg brwdfrydedd. Beth fyddai i'r gwr da geisio eario ei gynllun allan yn Rhyl y flwyddyn nesaf, ac i eisteddfodwyr Cymru roddi ei fenthyg i eisteddfodwyr America y flwyddyn wed'yn ? Fe a City of New York ag ef yn ei grynswth i'r ddinas o'r un enw.

RHYFELYDEGWM. LLANFBCHELL. I Flynyddoedd yn ol bu yn yr ardaloedd hyn amryw gyfarfodydd yn achos y degwm. Ba Mr J. Parry, Llanarmon, yma fwy nag unwaith yn ein deffro a'n dysgo, a chafwyd amryw gyfarfodydd bewd a ehyffrous. Darfu i rai o'r gwyr Eglwysig droi deaswllt y bunt yn ol am rai taliadau, ond mae hyny wedi peidio am fod y degwm yo is. Rhan o blwyf Llanfechell yw Llanddygfael, sydd j yn cynwys chwech nen saith o ffermvdd heb fod yn fawr at derfyn gorliewinol y plwyf. Swm y degwm ar y rhan hon o'r plwyf yw rhwng pedair a deg pllnt ar hngain yn y taliad. Telir yr holl drethi yn Llanfechell, ond telir y degwm bob yn ail flwyddyn i Berson Llanrhyddlad a Llanfechell. Tri o Eglwyswyr a dennaw o YmneiUdawyr sydd yn y rhan hon o'r plwyf. Mae yr Eglwys- j wvr YO myoed i eglwys y plwyf, ?ef Dan- fechell; ond nid yw Petson Llanrhyddlad yn gwneyd nn math o wasanaeth am yr arian a dderbynia o'r rhan yna a elwir Llanddygfael. I Berson Llanrhyddlad y telir degwm Llanfflewyn, am 00 gwasanaeth ar y Sabboth am un o'r gloch, a'r holl addol- wyr yn dri neu bedwar ar y goren. Gwnaed cais at y. person o blwyfi Llanrhyddlad, Llanfflewyn, a Llanddygfael am droi yn ol ddau swllt ya y bunt, and gocoeddodd gyd synio a'r cais. Mae yn y plwyfi uchod amryw heb daln er's troion. Yn Ebrill di- weddaf, anfonodd y Parch O. LI. Williams, y person, lythyr yn cynwys rhybndd i'r oil oedd yn gwrthod talu, os na wnaent cyn adeg benodol, y byddai y canlynisdau yn ddifrifol. Ond nid oedd neb yn tain. Yu mis Mai anfonodd Mr Thornton Jones, eyfreithiwr, Baogor, lythyr iddynt yn gofyn y degwm, ae yn bygwth 08 na thalent, cyn y dvdd a'r dvdd o'r mis, y caent en herlyn. Qanol mis Mehefio, dyma Mr Thornton Junes ei hun at yr oil o'r gwrtbryfelwyr, &,a gwasanaethm a rhybudd deng niwrnod. Hyd y gwyddom nid oes yr nn a gafodd y rhybudd deng niwrnod wedi taln, ond dydd Linn, Mehefin 30ain, dyma Mr Thornton Jones, y twrnai o Fangor, a rhyw fachgenyn gydag ef, yn sydyn yn gwneyd ei ymddaog- osiad, ac yn atafaelu ar eiddo yr amaetawyr yn y plwyfi uchod, a bellach disgwylir yr arwerthiad bob dydd. Disgwyliwn luoedd i'r arwerthiad, ond ni allwo ddyweyd pa adeg y bydd, ond mae y cym a'r pisari, a'r cregyn yn barod. Caiff Thornton a'i forth- wyl fwy ogwmpeini pan ddaw y tro nesaf; ni chaiff werthu mor dawel ac yr atafaelodd M vr eiddo Yr ydvm vn cwyno na buasam wedi ymuno a'r Cyngrair Gwrthddegymol, er cael cymorth cyfreithiwr mewn achos fel hyn.—Ffarvwr Bach.

1 HENRY GEORGE A LA.N JJ- LORDIAETH. „ I Y. Y-t-d '.?th a drad'iododd I Oeo?e yn ddiweddar ar g"eat!wn y tiaY' y h "i .g ,pbt ddi-- ?-. Y b "d a yn 1,"dig y. b.. 'wy' Ysgot?idd yn gwybod am yr ymran- ud a fn yo yr Eg?yq. yr ydych c?wr aydd ?ed' darllen gwarth Hagh Miller ar he Cruise of the B?y ya wybod rhywbeth am daDo: y ..A y. w,lrd rhywb.th danarweiniadd,??,?,f. gi',P' oaw". 0 Eglwys Sefydkdig ? SorSo Eglwys Rydd. Y- yr :Kgl wys SefYdldlg ma a^ryw 0 dufedd- "'wy' Yr -,?dd .yw ohorydt WS' Due Buc?eagh, yn medda mjHjiroedd a filtdiroedd odMn?d cejd gan yr an Ysgotyn hiwl i roddi ei droed ftrnn nntf Hrwv ganiatad Due B?uxb. Nid ya nnig gwrtboda¡ y MeddiMnwyr i'r Eglwyswyr Rbydd gMt tir i .odi ?g, yal ond ni 0Ilefent iddynt sef 11 ar ea w ac addob Duw. Y mae y rhai a ddarllenodd y llyfr y cyfeiriais ato yn cofio y, h-nes am y clerigwr a orfodwyd i wneyd ei gartref mewn eweh ar y mor, gan na roddid digon o dir- tddo t iyw arno. Mewn llawer o fanau vr oedd y bobl yn cymuno paD oedd y Hanw yn cyffwrdd a'a ghnla, a chollodd llawer dya ei fywyd wrth addoli ar y ffyrdd yn y gwlaw a'r eira. N chamateld Iddynt addoli Dow ar dir Mr Tirfeddiannydd, a bn raid iddynt gymeryd y ffyrdd. Safodd Due Buccleugh yo gyndyo am flynyddeedd, gan orfodi y bobl i addoli ary ffyrdd, hyd nes o'r diwedd y lliniarodd, ae yrhoddes lfc iddynt mewn chwarel graian, a pbasioddyboblbleidlais o ddiolchgarwch i'w Raslonrwydd Ond nid bya sydd arnaf eisien ei ddyweyd wrthych. Dyma'r hyn a'm tarawodd: pan gymerodd yr ymraniad le, aeth nifer o wyr galivog yr Eglwys Rydd yn ddirprwyMth at y tir- feddianwyr i ofyo caD1&bd i'r Ysgotiaid ?-addoli Dnw yn Ysgotland ac yn eu dull en hun. Aeth y ddirprwyaeth yma i Lundain -yr oedd yn rbaid iddynt fyned i Lnndain i gael caniatad i Ysgotiaid i addoli Duw yn Ysgotland ac yn en gwlad en hun- ain! Ond nid hyn yw'r oil. Mewn un man y gwrthodwyd sefyll i addoli Daw, yr oedd y tirfeddianycfd wedi marw, a'r ystad ya nwylaw ymddiriedolwyr, ac atebiad y rhai b) n oodd y buasent yn boffi rhoddi lie, ond gwyddent fad iiyny ya erbyn medawl y diweddar dirfeJdiannydd. Y mae y dya yma wedi marw, a gobeithio ei fad yn y nefoedd; beth bynag, aeth o'r byd yma, ond rhag gwneyd dim yn groes i'w deimlad, nid oadd dynion oeddynt yn byw i addoli Dow, A oes fodd bod yo fwy gwrthtlaw ? Geilcrch chwi ddyweyd fnd yr Yagotiaid yn bobl rhyfedd, ond nid ydynt ya fwy felly na ninau. Darllenais yn ddiweddar am bysgodwyr Ynys Hir yn talu am bysgola yno. Talent yr arian am fad lago yr Ail, dyn sydd wedi marw er's canrifoedd, dyn na roddodd ei droed erioed ar America, dyn a giciwyd oddiar yr orsedd Seisnig, wedi dy- weyd fod yn rhaid iddynt dalu. Penodwyd pwyllgor, a gwnaed ymchwiliad. Wediym- chwilio llawer, ni chawsant ddim yn dangos fad Iago yr Ail wedi gorchymyn eu bod i roddi ea pyegoj, a gwrthodasant daln. Ond pe buasent wedi cael allan fod lago yr. Ail wedi gorchymyn, buasent yn sicr o dala. A fn y fath wrthuni erioed! Y mae ya Efrog Newydd betryal a gloir i fyny bob nos am chwech o'r gloch. Paham y mae yo cael ei chloi 1 Paham na chaiff y plant chwareu yno ? Am fod yr hen ddyn a i pia wedi ewyllyaio hyny. Nis gellir cael dim ya fwy gwrthunus 1 Eto, nid yw yn fwy gwrthuDus na theitlaa ein tir ninau. 0 b'le y maent yn dyfod ? Dyn marw ar ol dyn marw. Tybiwch eich bod yn myned ar an o'r cerbydau i Chicago. Mi welwch deithydd a'i barseli ar hyd y sedd. Ebe chwithan, "Os gwelwch yn dda, syr, a gaf fi leK" Yntan a etyb, "Na chewch; mi brynais i I lIe," "Prynu y lie gan bwy 1" "Mi ai pryuais can y dyn a aeth allan yn yr orsaf olaf." Dyma'rjmodd yr ydym yn llywodr- aethuy byd hwn o'n heiddom.

= CROESAU AR FFYRD. CARLAD. ?WriwCiTnV-jd t?ghoM gorphEthahneElk?H, J 25 mlwydd oed, arlunydde, yr hov. a gatwyd yn ?' T111w" LitLudair' Ymddengys fod y d!lce_dign i" ?i meddwl ?r Mn fa fMW el tnad. Yro^^ wedi ymrwymo ibriodi, ond addawodd i'w thad ar ei wely angan pa adawai & k chwaer. Credai., rheithwyt I hyn 'edi anihara ar ei meddwl, a I dlchwW.øant ddadfryd i'r perwyl.