Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
9 erthygl ar y dudalen hon
QlfELL HWYR NA HWYRACH. t
QlfELL HWYR NA HWYRACH. t MAN CHARLES READE.] I PENNOD XXXI. Nid yw carehar y fath ynawr ag ydoedd pan adawsom y m. Ewch i mewn yno, so aid oes dim ercbylll W gaofod yn y fan. Nid yw y carcharorion mwyaf yn myoed heibio y swyddogion gydag ofn, na'r awyddogion yo edrych ar y carcharorion fel cwn. Agorwch y gll yoa. Dyna ddynes yn codi gyda gwen ? Paham gyda gwêa 1 Er's Bisoedd y mae y drws wedi arier agor i greadur dyool gyda gair moesgar. Ba adeg pas na agorai end i adyn creulon yn mathra ar deimlaaaf tynerat trueiniaid digysur. Beth a wna r greadares yma sydd yn gwouu P Fel 'rwy byw, mae yn gwneyd ariadaron. Weithiact bydd y gwydr ar ei Mygad. A hynod mor fedrua ydyw ei bysedd! lh natar yn garedig wrthi ya y mater o amynedd. Un o bedair ydyw y ddynes hon, y pedair yn brysui gyda U horiadnron. Rhowd pedau Irall ar yr an gorchwyl, ond can- fyddwyd nad oeddynt hwy wedi eu donio A'r an dalent, ac oblegid hyny newidiwyd en gorehwyl. Ni adewir i neb yo ngharehar- ymboeni gyda gwaith nas gallant ei gyflawni, Yr•gwyddor ydyw y gall pawb wneyd rhyw waith gyda rhwydd-deb. Ambell dro bydd yn anhawdd gwybod beth i wneyd gyda charcharor, ond trwy ddiwydrwydd a dyfal- fcarhad ceir allan ei dalent cyn bo hir. Fel yn y byd yn gyffredinol ycbydig ydyw niter y rhai allant wneyd gwaith anhawdd. Nis 8 y mwyafrif wneyd ond pethan syml a lalwdd. T mae yma 25 o gryddion, 12 a deilwriaid, 24 o wehyddion, 4 yn gwneyd oriadnron (yr •U yn ferched), 4 yn cerfio ar goed. Vm- tthlith y 4 olaf y mae ein nen gyfaill Thomas Robinson, y cerfiwr goreu yn Mbrydain. Afreidiol enwi yr oll o'r areffun. Yr awydd am gynyrehn-dyna'r elfen yn Bghyraeriad y carcharorion y chwarenir ami. Creda Mr Eden mai yr elfen hon a wrthweithia yr elfen yspeilgar. Gadawsom Thomas Robinson yn ylgrifenn kanes ei fywyd. Y mae wedi ei argraphn t'i ledaenn ymysg y carcharorion. Yr oedd Robinson yn gyfaill calon i'r caplan. Ua diwrnod aeth y caplan i mewn i'w gell. Ruowch i mi eich llaw, Robinson," maddai y mae fel yr oeddwn wedi ofni, oich nerves yn dechreu myn'd." II Ty bed 1" Ai onid ydych yn sylwi eich bod yn erynn ?" Wo), pun agorir y drws yn sydyn fe fyddaf yn eryna yohydig." "Nia puwb all ddal carchariad nnigol am ideaddeag mis nis gellwch ebwi." "Ond fe fydd raid i mi ei dda), eyr." Ymhen tri diwrnod aeth Mr Eden i'r gell wedyn. Y mae genyf newydd da i chwi, Robin- son,—yr ydyeh yn myn'd i'm gadael." Ai newydd da ydyw hyna, syr V Y mae y sawl sydd mewn awdardod yn 4echrea eanfod mai amcan pob cosp, oddi- ferth crogi, ydyw gwella y c?eharor. Aeth Strutt oddiyma am fy nhy i bythefDoø yn tl, ac yr ydych chwithau i groesi'r dwfc yr wythnos nesaf." Y nefoedd a faddaao i mi am deimlo yn falcb." Madden am fod yn ddyn, aid ?" Yn nghwrs yr ymddiddan dywedodd Mr Eden fed yn ddrwg gaoddo fod Robinson yn myn'd ymaitn mor faan. Baasai pedwar mis etc o garchar yn eich gwneyd, fwy diberygl, ac fe fuaswn i yn eich cadw yma byd y funyd ddiweddaf o'ch penyd at mwyn dyogelweh eicb enaid-ond fe ddiohon y bnasai eich nerves yn dioddef." A ydych yn fy ofni V gofynai Robinson; a ydyeh yn tybied y bydd i mi dr ji yn rug eto ar ol gadael y carehar 3" Yr ydych yn myn'd i ganol 11a o iemtasiynan." "Ac yr ydych yo meddwl yr aiff eich holl iiriondeb aeh caredigrwydd tuagataf yn tfer. Rhaid eich bod yn fy ystyried fel adyn hynod aniolchgar." Na, nid ydych yn aniolchgar, ond yr ydych yn wan, yo hawdd eich denu, ac yn fwl." Chwerw iawn oedd y geiriau hyn i Robin- son ni ddywedodd air mewn &tebiad yr tedd fod Mr Eden yn gwrthod ymddified ynddo yn achosi iddo ofid dirfawr. Gwel- odd y caplan hyn, ac ofoai ei fod wedi gwneyd mwy o ddrwg nag o ddaioni. Y diwrnod hwnw anfonodd lythyr at ^asan Merton. Yn y llythyr dywedai: Y mae Robinson yn myned i Awstralia yr wythnos nesaf. Fe gaiflF ticket of-leave yn union wedi glanio. Yr wyf yn bryderuii yn ei gylch; mae yn ilawn o benderfyn tadan da, ond yn wan ac ansefydlog, ae yn ormod o dan ddylanwad ei gymdeithion. Nid ofnwn yn ei gylch pe cawn ddewia ei ffiiodian. Yn y cyfwng hwn yr wyf wedi neddwl am George Fielding. Gwyddoch y Sallaf ddarllen cymeriadaa, ac er na dywedisoch ryw lawer wrthyf am George, eto gjtllaf gael syniad gweddol dda am dano oddi wrth yc hyn wyf wedi glywed. Y was gonestrwydd yn than hanfodol o'i gyneriad. Gydag ef, fe faasai Robinson mor onest a'r dydd. Fy anwyl Sasan, a wnewch chwi ein cynorthwyo ? Carwn i shwi ysgrifenn nodyn i Fielding, a'i ym- ddiried i Robinson i'w gymeryd iddo. Gyda'r nodyn ni fyddai yn yswil i fyned ato," Glda throad y post wele atebiad oddi with Susan, yn llawn o gydymaeimlad ft Robinson, a brwdfrydedd i gydweithio i t taptan. Yn amganedig yn y llythyr yr Dedd aodyn i Fielding, yr amleo heb ei ohan. Bhoddodd Mr Eden bank note yn y nodyn, » chauodd ef i fyoy. O'r diwedd dieth y dydd i Robinson pchwyn am AwBtrdlia, Aeth Evans ag ef i yetafell Mr Eden i ffarwelio. Cawsant y caplau rn cerdded ol a blaen yn yr yatafell mwn dwys (yfydod. Robinson," meddai, pan fyddwch filoedd o filldiroedd oddi wrtbyf cofi weh hyn os bydd i chwi gwympo eto fe dorwch fy nghalon." Gwr hyny, syr, gwn hyny yn dda." "A fuasecn chi ddim yo leicio tori fy Dghalon, ac oeri fy fêl yn y gwaith dl, y gwaith anhawdd." Buasai'n well genyf farw na hyny; os ydyw i dd'od i by .Y, baasai'n well genyf i'r Hollalluog fy nharo i lawr yn farw yn yr ystafell hon." Peidiwch dweyd petnan fel yna; byddweh fyw i wneyd iawn am eich Mehodan, ac i fy ngwneyd i yn falohaoh o honoch na mam o'i chyntafanedig. Yr ydych wedi dweyd fwy nag anwaith eieh "od yn fy nyIed o ryw beth." Fy mywyd ac iichawdwriaeth fy enaid," oedd yr atebiad pared. Mewr. ffordd o ad-daliad y mae arnaf eitien i chwi wneyd dan beth. Un ydyw gweddi) yn ami ac yn daer, nid yn onig yn y botea a'r bwyr, ond ar fachlndiad yr hanl, pas fydd temtasiynaa yn dechren ymgasgla t'ch cwmpas; yr adeg pan fydd pubi onest yn ymneilldno, a'r rhai drwg yn gwneyd eu bymddangosiad. Gweddiwch bob amser pan io'eh mewn cyfyt gder. Feidiwch aroi i ,welej a yw y demtasiwn yn gref, ac a fediwch cbwi ei gorohfyga yn eich nerth eich han. Pan welwch y gelyn yn d'od, gwiagwch am danooh eich arfwisg nefol- gweddiweh. 'Does dim eisieu penlinio na myned ar eich pen eich hno-dim ond aibrwd y geirian, Arglwydd, cynorthwya A I wnoweb chwi addawgweddio I" Gwnaf." Rbowch i mi eich lIaw; dyma i chwi fodrwy aur i'ch badgofio o'ch addewid; dodweh hi am eich bys, gwisgnch hi bob amatr, a pbeidiweb ei cholli." Ni chaitf neb moboni beb dori fy llaw." Yr ail bath ydyw, pan fyddwch yn whyd, yn Awstralia, yr ewch i fyw at ddyn gonest." Af, syr, 01 cewch chwi ddyn gODeet am cymero." Georga Fieldifig-niae ganddo fferm yn Agos i Bathorst." George Fielding, sy, I Fe drodd arnaf pto gtddwa mewn trwbl. Yr oeddwn yn ei haedd, fe,liai, ac yr wyfI yn madden iddO.\ Ond nid ydych yn ei adoabod, Mr Eden. Ni baasai yn siarad & mi pe awn ato; ni I edrychai arcaf. Fe droai ef gefn pe cyfarfyddem ein dan yn nghanol anialwch." Ood dyma i cbwi agoriad i'w galon— I llythyr oddi wrth y wraig a gara. Yn awr, gadeweh i mi gael eich atebiad —' is,' nen j 'nage.' Un o'r ddau." 11 Mi a af ato, syr, er eich mwyn chwi. Rhoddwch i mi ryw dug galetach na'r petbau hyn." Na, ni roddaf i chwi faich rhy drwm— dim ond y ddau beth yet. Ac yn awr yr ydlm yn ymadael A'a gilydd. Ystyriweh beth ydyw pechn yn erbyn cymdeithas. Nid oes genyf fi., y fi, fa mor boff genyf eich ymddiddanion a'ch cymdeithas, y fi a'ch oarodd gymain4 nid oes genyf 6, meddaf, air mwy caredig i'w ddweyd wrthyoh na hyc— peidiwch gadael i mi weled eich gwyoeb, na chlywed eich enw, byth mwy.' Crynai ei lais wrth ddweyd hyn ysgydwodd law a Robinson, yr hwn a drodd ymaith dan raddfan. "Nis gallaf woeyd rhagor l cnwi, meddai'r cap'in, "rbaid i mi adael rhyngoch chwi i Duw, bellach." A chyda'r geiriau hyn, am yr ail waith yn ystod ea cydnabyddiaeth, penliniodd y caplan a gweddiodd yn nchel ar ran Robin- son. Yr oedd ei weddi yn dyner ac effeith- iol. Gweddiai fel dros frawd ar y dibyn. Ymegciodd a'r Nefoedd, megis. Cyn iddo orphen, clywai awn yn ei ymyl—yr oedd Robinson wedi ymgrymn wrth ei ochr, ac yn cymeryd than haner-hyglyw yn y weddi; yr oedd wedi ei syfrdanu wrth glywed y caplan yn bwrw ei enaid allan o flaen gorseddfainc y eras. Pan gododd Mr Eden oddi ar ei linian, enrodd Evans wrth y drws; yr oedd yno er's rhai munydau, ond wrth glywed y caplan yn gweddio, yr oedd wedi aros nas iddo orphen. Wrth glywed y curn, synu wnaeth y caplan a'r carcharor. Daliodd y caplan ei ddwy law allan; ymostyegodd y carcharor, gan gusanu y dwylaw lawer gwaith; ac yna ymadawsant â'u gilydd—eu caloaaa yn rhy lawn i ddweyd yr an gair yo ychwaneg. Dyna'r tro olaf iddynt weled eu gilydd. (I barhau).
Advertising
Gelwir ar gogyddion yn ami i ddarparo"dya leldiaa melafioo o custard a blanc-manges ar ybudd byr, ac ar adegau na fydd hi ddim yn gyfleus i gael wyau. Pel arweinydd hwylus i ddarpariaeth o amryw ddyagleidian chwaethus a costards dymnnol heb wyau, am haner y diaul a haner y drafferth, dylai ein darllenwyr yvrifena at ALFRED BIRD & SONS, BIR- MINGHAM, am gopi yn ddi-dal c'a llyfryn a enwir Pastry and Sweets. Nid oes dim i'w daltl, dim ond aufo. post card, ac loll ooir gyda throad v Poet
IY BWYTAWR I iOPIWM. J
Y BWYTAWR I OPIWM. J Un o athrawon yr yagol ramadegol yn II Llao- oedd Ffrancwr or enw—wel, hwyrach mai doethach i mi beidio rhoi ei enw yu liawn; galwaf ef Yn U. Dyn rhyfedd iawn oedd M. Weithiau ni ddywedgi air ond yr hyn fyddai yn bngen. rheidiol gyda'n gwersi; weithiau byddai yn eiarad yn ddibaid. Yr oedd craith fawr ar draws ei dalcsn, offaith gornest a ymladdodd yn Paris; pan fyddai ei dyoher wedi ei gythrnddo byddai'r graith yn myned yn welwlas; a gwae y bacbgen a'i digiai yr adeg hono. Yr oedd gan M. dymher hollol aflywodraethol. Mewn ffit o ddigllonrwydd ni byddai ganddo yr atalfa leiaf arno ei ban. Prin y geHid ei ystyried yn gyfrifol am ei weithredoedd yr adegan hyny. Bob boreu Sul, gwlaw nen hindda, byddai M. yn cychwyn am daith ar hyd y wlad, ac ni adychwelai hyd y nos. Pabydd ydoedd o ran daliadau crefyddol, a chan nad oedd oapel Pabyddbl yn ein cymydogaeth ni byddai nn amser yn mynvchu moddion gras. Yr oedd yn edmygydd mawr o Ym. neillduwyr Cymru ar lawer ystyr, ond nia gallai oddef eu ffnrf o wasanaeth crefyddol. Ar adeRau deuai drosto hiraeth cryf am Paris. Yr oedd Han——, meddai, yn rhy gyfyog iddo; prin y gallai anadlu ynddi; yr oedd yn rhy fychan; 'doedd ynddi ddim digon o elbow room i ddyn wedi byw deng ) mlynedd ar hngain yn Paris. Yr oedd bychander y lie yn cyfyngu ar rydid dyn. Gan belled ag y gallem farnn, yr (¡edd M. yn ddyn o foesoldeb diamheuol. Ni byddai byth yn yfed diodydd meddwol, ag eithrio ambell laaied o win gyda'i ginio. Yr oedd hefyd yn ddyn goneat a geirwir, ac yn athraw o'r fath oreu, Arferem ni'r becbgyn feddwl ei fod yn ddyn gwybodns anghyff. redin ac yn ysgolhaig o'r radd flaenaf. Tyb- iem ei fod yn medrn pob iaith ar wyneb y ddaear. Siaradai Ffraocaeg, wrth gwrs, yn rhigil a thlws, ac yr oedd ei Germanaeg a'i Italaeg, dybygem ni, yn berffaith. Braidd yn garbwl yr oadd yn siarad Saesneg, er ei fod yn ei hysgrifenn yn ddi-wall. Yr oedd rhyw ddirgelwch yn nglyn ag M. wedi'r cwbl. Cloai ei hun i fyny weithiau yn ei ystafell, ac ni chai neb fyned ato. Beth wnai yno, nis gwyddai undyn. Pan ddeuai oddi yno nid oedd dim eyfnewidiad i'w weled arno, oddigerth fodeilygaid dipyn yn ddwl, a golwg difywyd, frenddwydiol araynt. Meddwl y byddem mai iselder ysbryd oedd achos yr ymddygiad rhyfedd hwn o'i eiddo—dyna'r nnig esboniad allem ei ddyfeisio. Un boreu yr oedd M. wedi mynedymait), Chwiliwyd am dano, holwyd yn ei gylch, rhoddwydyr heddgeidwaid ar ei warthaf. Nid oedd wedi gwneyd dim drwg, hyd y gwyddys. Ond ni chlywyd gair o'i hanes o hyny allan. Aeth yr holl chwilio yn ofer. Yn mhen yohydig ddyddiau cafwyd hyd i gorph swyddog milwrol wedi ei guddio mewn Ilwyn o goed. Ni wyddai neb pa fodd y cyfarfyddodd å'i ddiwedd. Daeth y drychfeddwl rywfodd i'm penglog i mai M. oedd wedi ei lofrnddio. Ohwarddodd y becbgyn am fy mhen pan ddywedais fy syniad wrtbynt. Ac nis gallwn atagn fy nychymyg ag nnrhyw ffaith; eto deliais i'w gredn. Yn mhen thai blynyddoedd gadewais yr ysgol, ac aethum i Lundain i ddysgu myn'd yn feddyg. Lletywn mewn heol yn nghymydogaeth dawel, ddify wyd Lambeth, heb fod yn mhell o balas Arcbesgob Caergaint. 0 ffcneetr fy llofft gwelwn ardd fechan na fuasai yr un garddwr ynddi er's llawer blwyddyn-pob- peth wedi t,fu'o wyllt ynddi, a chwyn wedi ei gordoi. Yn ei phen draw yr oedd ty gan ryfedded a hithaa-ty lied fawr, gorchndd leni ar y ffenestri ddydd a nos, a neb i'w weled o gwmpas y He yn unman. Oes," meddai fy landlady wrthyf un diwrnod. oes y mae yna bobl yn byw yn y ty yna; o'r hyn lleiaf, y mae yna un dyn yn byw." Snt ddyn ydi o, Mrs Wise 1" "0, dyn rhyfedd iawn. Mi gwelais i J nnwaith yn yr ardd ryw foreu y dygwydd- wn godi yn gynt nag arfer. Fe fydd yn ei wely trwy'r dydd, ac ar ei draed y nos." Penderfynais y treiwn gael golwg ar fy ngbymydog. Yr oedd fy chwilfrydedd wedi ei gynhyrfn rywfodd; nis gwyddwn paham .fwai,h. Codais yn bar foren dranoeth, a bum yn edrych i gyfeiriad yr ardd am orian; ond ni welais neb na dim. Codais y diwrnod canlynol yr un modd, ond ni welais neb. Codais felly bob dydd am ddeng niwrnod. O', diwodd, fe wobrwywyd fy nyfalbarbad. Ai tbp-d-io, yn sior ddigen-ond pa out graith ar y talcen yn union yr nn fath-yn ddiddadl fy hen athraw M. ydyw y dyn acw. Synais yn arnthr wrth ei weled yn y fath le. Bum am hir amser yn dadlen I mi fy hun, acyn pwy so y rhesyman dros ac yn erbyn y syniad mai M a welwn yn cerdded yn synfyfyriol yn yr ardd. Ymestynais allan er gweled yn fwy clir, ac wrth wneyd hyny fe ddisgynodd y ffeneatr i lawr yn SydYD, gan wneyd cryn lawer o dwrw. Tynodd hyny sylw M., ac edrychodd arnaf yn graff am beth amser. Holo, ai chwi sydd yna, David f" meddai. Edrychai fel pe yn ceisio meistroli y cyahwrf oedd wedi ei feddianu. Ie, syr," meddwn mown atebiad. ?waboddodd fi i ddyfod atJ i'r ty. Nid heb gryn lawer o bryder y derbyniais y gwa- hoddiad. Of own y buasai yn gwneyd rhyw niwed i mi. Modd bynal, myn'd wnaethnm. Nid oedd ddim neillduol yn y ty i dynu fy sylw. Pan ddywedaf na fuasai yr un ddynes o'i fewn er's blynyddoedd yn ei daeluso fe fyddaf wedi dweyd y ewbl. Nid oedd yn fndr iawn, ond yr oedd yn fler tubwnt i reswm. raddol daethum yn gryn ffrindia a'm hen athraw. Trealiwn orian gydag ef yn lied amI. Ni byddai yr un wythnos yn pasio na fyddwn yn ei gwmni. Ni byddwn byth yn myned yno heb fy ngwahodd. Rywfodd yr oedd M. wedi rboddi hyny ar ddeall i mi yn y dechren. Nid oadd wedi dweyd hyny mewn cynifer o eirian, ond yr oeddwn wedi deall ei ddymuniad yn drwyadlr Us eedd dirgelwch yn amgyichu ei fywyd yn yr ysgol yn Llan- yr oedd llawer mwy o ddirgelwch ynglyn ag ef yo awr. Arweiniai fywyd hollol feudwyol. Nid ai allan o'r ty ond i brynu angenrheidiau bywyd. Llabystiais lawer ar fy ymenydd traan i geisio ei ddeaU, ond yn ofer. Un noswaitb, pan ar fedr ymneillduo i'm gorweddfa, derbyniais nodyn drwy y poat oddiwrth M. yn gofyn i mi dd'od yno. Yr oedd golwg ryfedd arno pan gyr. haeddais. Lledorweddai ar soffa fawr, a photel ar fwrdd wrth ei ymyl. Deallais ar unwaith mai opiwm oedd yn y bo tel. A dyna'r holl ddirgelwch wedi ei asbonio. Bwytawr opiwm oedd M. Esponiai y ffaith yna bobpeth yn ei hanes. "Gwrandewch," meddai, mewn Uajg tyner ond cryl "A wyddoch ohwi ryw- beth am ddirgelwch Mythras I" Na wn, yn sicr." Wel, deallwch, yate, fod y byd yn cael ei reoli gan ysbryd mawr. Bydd yr yebryd hwn yn nn haner o'r byd ar nnwaith, ae yn 01 ei breaenoldeb ef y rheolir cwag dynolryw. Pan fydd yn ein haner ni o'r byd yr ydym yn effro, a'r haner arall o'r byd yn cysgu. Ac y mae gan bob dan o honom yr un ysbryd; yr ydym yn gyplan, nn yn y naill haner, a r Hall yn yr haner arall. Pan fydd un yn offro bydd y llall yn cysgu. Y mae genych chwi, a ohan bob dyn, ei gydmar yn banar arall y byd. Py nghydmar i ydyw un o ganlynwyr Maha-Devi, ac y mae yn byw wrth droed mynydd Abriji, yn rhanbarth Sirohi, ar derfynau dehenol Joundpour." Owelais fod fy nghyfaill eisoes o dan ddylanwad yr opiwm. Nid oedd genyf ond gadael iddo fyned yn mlaen gydaTi ddych- ymyg. fydd A¡aor cyafe fyddaf fi yn lymYI' fydd Agaor ya eyegu f e !yddaf 6 yn e&o. Oid y Me MM? euiea myned ato heho, i'w ogof yn myoydl Abriji. Dyn da ydyw Agaor, ac y mae genyf amryw gwestiynau i'w gofyn iddo, I "A wnewoh chwi gadw gwyliadwriaeth ar fy nghorph yn yr ystafell hyd y boreu ?" Gwnaf." "Dioloh. Dyma fi yn cychwyn yrwan ynte." Cymerodd ddogn arall o'r botel, a syrth- iodd i drwmgwsg. Arosais yno hyd y borea fel yr oeddwn wedi addaw. Tua deg o'r gloch boreu dranoeth gwelwn fod M. yn deffro. "Ffowch oddiyma," meddai yn wyllt, fifowoh oddiyma am eich hoedl. Bum gydag Agaor neitbiwr yn ei ogof wrth droed mynydd Abriji, ac fe anfonodd y colera glas gyda mi adref. Yr wyf yn dioddef dano y munyd yma, ac fe fyddaf wedi marw ymhen ycbydig orian. Dermis a'r colera glas eyda mi o fynydd Abriji, hyd lanau yr afon Ganges; eistedd- ais i orphwys o dan balmwydden ar lan yr afon, a gwelwn y colera yn dawnsio ar gorph marw a gladid i lawr yn lli'r afon." Er fy syndod mi a welwn M. yn edrych Y8 hollol fel dioddefydd o dan y colera. Rhedaia allan i'r ysbytty, a dychwelais gyda dau o'r meddygon mwyaf profiadol, yn nghyda heddgeidwad. A ddaethoch chwi yma," meddai M. wrth y swyddog, i'm cymeryd i'r ddalfa am lofruddio y milwr hwnw yn Nghymru ? Pa le y buoah chwi m,)r hir, fy nghyfaill ?" meddai dan wenu- Yr wyf yn ofni eich bod yo rhy ddiwedd ar." Ac yr oedd yn rby ddiweddar. Ymhen yr haner awr, er holl ymdrechion y medd- ygon, yr oedd M., y bwytawr opiwm, wedi myned i'r wlad hono lie yr eaboair dirgel- woh Mythras" a phob dirgelwch arall.
Advertising
GWAED DRWG. GW)CNWYN Y CORFF, I I GWBNWYN YR AFD, GWENWYN Y CYLLA, GWENWYN Y NERVE&, I GWENWYN YR ARENAP HEB WAED—HEB FYWYD HEB WAED PUR—HEB IECHYD HUGHES'S BLOOJJ FILLS MEDDYGI IAETH FYDK^ Wl G. AT BURO GWAfiD A DILEU El ROLL DDRWG lachanti yn unlongyrohol Waed Drwg Scurvy, Cornwydon, Tarddnatau y Oroo^ Cylla Gwan, Diffyg Traal, BiJiousneas L)y: Pepsia, Gwynt, foan Pen, Afa Ddrwg, Neri Egwan, Iselder Ysbryd, Oortlrwfm ed Gwynegon, Poen Cefh, Fits, Nervousness. MEDDYG Y TAD, MEDDYG ? FAM, MEDDYG Y MAB, MEDDyq Y FERCH, MEDDYG Y TEULU. HUGHES S BLOOD PILLS HUGHES'S BLOOD PILLS. HUGHES'S BLOOD PILLS Miloedd yn tystio i'w werth anrhaethol mu at yn ddi ML. BYWY1 NEWYDD I'R GWABD BYWYD NEWYDD I'R CYLLA, BYWYD NEWYDD I'R AFU. BYWYD NEWYDD I'R ARENAL, BYWYD NEWYDD I'R HOLL UoftFF y mae ea clod wedi cyrhaedd i'r Gogledd, Deheu, Dwyrain a'r Goilowin. Gelwir am danyot o'r America, Canada India, Chili, Awstralia, New Zealand Madagascar, China, Japan, ac Affrica. Lla mawr yn cael eu hiachau ya feu- cyddol. MODDION Y GWANWYN, MODDION YR HAF, MODDION YR HYDREF. MODDION Y GAUAF. HUGHES'S BLOOD PILLS Y maent ar werth gan bob Chemist a Patent Medicine Dealer drwy y wlad, am Is lie, 2s 9c; 48 6c; trwy y Post am Is 3c 2s lis, a 4s 9o oddiwrth y Perchenog,- JACOB HUGHES (G MANUFACTURING  CHEMIST ?ta? PENARTH, f CARDIFF gg"Dim yn bar heb lun oalon ar bob Box ar Label Oooh. CYMDIHITRA. S ADEILADU GOGLEDDBARTH SIR DDINBYCH. PBIF SwYDDFA:-DINBYCH. I 9-ydd?? !dd Canghenol. O?rwhnlwyr. Abergele lb Hngh WiiU&ms, Sea View. Adwy a Choedpoeth Mr Jos. Williams, Vron Colliery. Bagillt Mr Arthur Roberta Gadlys road Bethesda n. Mr John Jones, Book. seller. Cerigydruidion Mr David Jones, ieu., Hendreddwyfan. Clawddnewydd. Mr Robert Roberts, Agent Colwyn Mr William Hughes, Llanddulas Corris Mr H. LL Jones,Bridge street. Corwell. Mr Robert R Roberts, Temple Buildings Dimael Mr William Roberts, Glanllyn Dinas Mawddwy Mr Lewis Evans, Shot Warehouse Dolgellau Mr DcL Owen, Printer Dolwyddelen Mr Rich. Jones, Cyn. udView Ffestiniog M Mr Robt Thomas, Post Office, Bethania Fflint Mr Thomas Burgess Chester street Gwrecsam Mr Wm Parry, Temple row Leeswood Mr J, LI. Morris, Dyfl- Llanberis Mr JB. Jones, Compton House Llanarmon >. Mr H. Hughes, grooor, Bryrys Llangollen Mr James Clarke, eyf r?fydd, Chapel st Llannefydd Mr"a i:: sost Office Llanrwet Mr 0. Jon Apotheoar- ies Hall Mostyn Mr Valentine Williams Newmarket .n n. Mr John Newton,tailor Penmachno .n Mr O. Williams, Plai Uchaf Penrhyndeudraeth Mr John Roberts, 1, Griffin terrace Portdinorwio Mr R. Jones, Man- chester House Rhosllanerchrugog Mr W. J.Rogera.Hafod View, Johnston, Ruabon Rhnddlan Mr J. Davies, Gwyndy Rhuthyn Mr Ezra Roberts, Vale View Rhyl Mr J. T. Jones, !ll"d House,Wellington rd Trefriw MrDEvans,Bodloudeb, Wyddgrug Mr .L1 Morris, printer Pob cais am Fenthyca Arian o'r Gymdeithas, ac am unrhyw hysbysiad pellach yn eichylch, i'w wney & yr titenydd, p?R? wneyd at yr Ysgrifenydd, PARRY, 5589 13, Chapel street, Denbigh. BURYM FFRENGIG.-Dyma y Barym sicraf a'r oryfiaf o snrbyw Furym a gynygir yn y farohnad. Cyuyroha fara gwynacb, melnsach, a mwy dyraunol i'r arrhwaeth nag unrhyw furym arall. Gwerthir ef yn Mangor Ran J. H. Williams, Garden Square, W. JonM, 32, WeU-atreet. YD Nghaergybi an John Williams, 4 Thomas, I street. Yn Llanerohymedd gan Hugh Robert* Penygraig. YnMhwmMU gan David Le?h Penlan Street. Ymofyner a J. Watson and Co., 61, Union street, Brough, Londoc-B CBLANIJINE.-Bleddygmiseth mor xl Gyrn. Gwarentir y bydd iddi symud Cyrn o'r gwraidd pan y metha pob meddygin i teth arall. Gellir ei gymhwyso yn rhwydd a'i wisgo gyda'r esgidian tynaf, a rhydd wellhad slor mewn wythuOI6 Nid oes eisien tori. Miloedd o ganmoliaethan yn rhad, Dell anfonir patel 1s am Is 2c, gan Chave and Jacason Chemists, Hereford. Goruchwyliwr Mr fffervllvdd To<-f-«quare Caernarfon 41 MOORE'S MUSIC WAREHOUSE Pianos,Hai  PiaD.,Ha.l AmeriCMIOr. anjos, ui ?'*?9!    tN?f?\, tan, F?tef. nh?N?M t'B??'??' Har- moniume yo I 01 yr Hire- O?rchase System. Harmoniums honol newydd M? 4 gini Arian Parod, neu 5s y mis am ddwy iiedd 26 mis, yr hyn fydd yn 6p 10s. Accor- ? t&na thgorol !aw? o !< 6c. Gellir eml Cata l logne Darluniadd, gyda'r prisiau &'r telerau, gan yr Agent fydd yn galw yn mhob rain bob mis, ond ymofyn a THOMAS MOORE i,N«tth-road, Ca«rnarfon GWALIA HOUSE (PRIVATE HOTEL), UPPER WO BURN PLACE, TAVISTOCK SQUARE. LONDON, W.C. Oab Pares to Paddington, London Bridge. Victoria and Waterloo Stations, 18 6d. Cab Fares to Euston, Midland, Kings lrm, Strand. St. James, Hall, and Principal Places of Amusements, It. Five Minutes' Walk from Euston Station, Midland, Kings Crosn, and Gower-street Sta- tion. PROPRIETOR:—R. G. PRICHARD LATE PORTMADOO. TELEGRAPHIC ADDICESS G W V NF k. "MORO GIN YW CYMRU 1 uVlV THE NOI-TH WALES MUSIC CO., LIMITED. HIGH STREET, BANGOR & BRIDGE .STREET, CARNARVON. A P. 1 AS. Harmonium, 5 Octaves, Walnu —' case, hoUol newydd am ?? 10 neu 58 y miij am 2 flynedd. KP. "I AS. Anglo Awerican Organ, 5 Octa/es, gyda ine* swell, Walnut case prydterth, dim ond 95 108 neu 68 y mis am 2 flynedd. 15ip Walnut Pianette, 7 Octave hollol newydd, am;615, nea 108 6c y mis am 3 blyneda. l P. Piano, 7 Octaves, Walnut cam, -L < UI £ 17, neu 12s 60 y mia am 3 Ivnedd OHP. Piano, aD Collard and C*Uard Ol 1V (yP?nomakeragorenynybyd), full compos, iron frame, check action, ac yn cynwys patents diw- eddaraf y firm enwog hon £37 188, neu 258 y mis am 3 blynedd. Mae y North Wales Music Company Limited, yn barod i werthu Harmoniums ac Organs at wasanaeth Eglwysi, Oapeli, ac Ysgoldai am y prisiau isaf. Stock fawr o'i rhai hyn ar law yn was tad, Y Stock fwyaf yn Ngogledd Cymru o boo math o offerynaa cerddorol. TUNERS A REPAIRERS BOB AMSER, WRTH LAW. Pyrnir a newidir hen offerynaa cerddorol THE NORTH WALES MUSIC CO., LIMITED., BANGOR AND CARNARVON, D E. WILLIAMS (PENCERDD- KRYRI), MANAGER. BANGOR AND NORTH WALES D BENEFIT BUILDING SOCIETY. Establi shed 1872. Incorporated 187 J. President and Chairmi-i of Direetors: Dr. RICHARDS, Bangor. SHARES, 410 EACH. SUBSCRIPTION, 2s 6)) PER SHARB PER MONTH. ADV ANOES. Money advanced on Freehold or Leasehold Property for 10, 15 and 20 years, to be repaid by Monthly instalments. For further particulars apply to John Lloyd by I l fartherj nic Ha 1, 4agor, Managing Accountant, Masonic Hall, Bangor, Managing Director. KYFFIN RLAUIQ .ABINET WORKS. HIGH STREET, BAN'HJR. EDWIN JONES A ddymuna bysbysu boll drigolion Mon Ie Atfou fod ganddo Stoc helaeth o BOB MATH 0 DDOL RE FN TY, O'R GEUTaUlD GOREU, AM PRISIAU MWYAJ1 RHESYMOL. Clndir y odrefn am bymcheng milldir yn ddidraul. 4SW, SAFETIES. SAFETIES. SAFETIES. t::a;i A 0 E-4 o E-4 g pq P. .I =E-4 fer: 0 9, E KSTG AT E-STREET CARNARVON, Holds the largest stock, ani is Sole Agent tor North Valef, for the celebrate i Raleigh pfetie8 (as ridden by the Champion Road Riders), the" Star," "Sa Mstch- less," clipse," and other w?ll-knowu makes, M Whole a o Prices for Caah, or on the Monthly Payment System. OH! MY CORNS.  4 ?? ? "I I YN £ 1 DDBFNTDDIO. m WEDI It DDBPNYDDXO PAENT CHICAGO. I ff GAEL MEWN POTELI Is YR UN. ANFONER Is MEWN STAMPS I GRIFFITH OWEN, CHEMIST TO THE ROYAL FAMILY 25, HIGH STREET. CAERNARFON. Paham y rhaid i neb foil yn ddrwg ei dym- her, ac yn annymnnol iddynt eu hnnaia t'o eyfeillioD, ohetwydd dieddef oddiwrth Gym, pan y gellir eu symud ymaith yn hollol ac am byth trwy oflerynoliaeth Paent Chicago, yr hwn sydd fwy ei werth na'i bwysau mewn aor i'r diod.tefydd. ydd,?d -¡'r cvhoedd fod ar en gwyliadwriaeth wrth ymofyn am dano rh iddynt dderbyn efelychiad gwael a diwer'h yn Ue yzwMen- :dd p B T C"C, ?GO Pa sawl nn sydd ,edi cael ei &Dafu am 8M trwy gyme¡yd ei berswadioi ddefnyddio modd- ion voenuj ajpheryglus er symnd Cyrn ymaith? Ond yn awr, pan Y MAE PAENT CHICAGO YN QYR- HAEDDADWY I BAWB, nid oee eisien mabwysiadu moddion ereilL Uymuna y Perchenog wn«yd yn hysbys fod Paen Chicago yn llawn mor effeithiol at symnd Defaid (Want) ag ydyw at symnd Cyrn ICtmt and Bunions). Y mae'r personau canlynol yn barod i dystlo Sergeant Thomas Williams, Porthmadog; Mr John Robena, manager, Penyrorsedd Qaarry, Nantlle. Iacbswyd (Jyrn oedd wedi bodoU am dden- gain mlynedd gydag un botel swllt. OIX CABINET PORTRAITS, 8s: three KJ for 2s. Twelve Carte Portraits, is 2d lis for 11". Ei?ht-mch EuUrgoment, &); three to as StMM t.% M tor 1. 6d.. IW for 35 U. 8m rteb::d tp, e?' = .I1,B th 'ttM yea witi FeceiYe Hi?My.Pia?hed Copiee, wt original.—F&uraiJt Co !9. Lld.-W Hill, L..dm, UURE YEAST. Fist and round bags best brands. AU guaranteed absolutely pure. Dealers supplied wholesale Free arrivals daily. Write for prices,—Ma Fentem, Yeast Importer, Stalybridge,- Agents wanted. 5658 VITA CH CLUBS, giving Agents bes v f probts, and members most satisfaction Foremen and others wanted as Agents. Terms free.-Hastings, Limited, 40, Victoria street Loode-t S.W. ON
INODION CARTREFOL.I
NODION CARTREFOL. I rGAN ANDRONICUSI. Y mae ami roddion y gwr da sydd yn byw ar Ian y Fnai, sef Y TYWYSOG O'R BODLOWDEB, (Mr Robert Davies) yn ei wneyd yn drug arog mewn gwir ystyr y gair. Wythnos ar ol wythnos y mae amlygiadau sylweddol o'i haeliooi at achosion daionus yn oael eu hys byau. Dyma yr wythnos hon, er engrailft, 4750p wedi cael eu rhanu rhwng capelau Seisnig Ffliut, Caergybi, Abermaw, Pen- maenmawr, Rhyl a Llandudno, i glirio en dyledion, ac nid yw hyn mo'r degwm o'r gweithredoedd da y mae wedi eu oytiawoi o fewn y flwyddyn hon. Yr ydym yn gobeithio nad ydyw ond dechreu, ac y caiff hir oes i fyn'd ymlaen yn yr un cyfeiriad. Dymunol o beth fyddai i ryw gerub nen seraph ddis- gyn o'r drydedd net rhyw noson gyda min yr hwyr, a aisial yn nghlustiau y tywysog fod LLYFBGELL OWBN THOMAS ar werth, a bod y Llyfrbryf a llawer eraill yn meddwl mai I Goleg Duwinyddol y Bala y dylai fyned, ac nid i'r Old Book Stalls," yn Llundain. Pwy na wyr na wrandawai y boneddwr haelionus ar genadwri felly ? A byddai yn warth i'r cyfundeb i gasgliad mor ardderchog fyn'd i ddwylaw estronol; byddai yn insult i golfadwriaeth an o'r dynion a wnaeth fwyaf i godi safon y pulpud Meth- odistaidd yr oes hon. Y mae wattife8to y Llyfrbryf yn teilyngu sylw difrifol yr Hen Gorph. Yn mhlith pethau ereill addarllenais gyda dyddoTdeb neilldnol yn y Traethodydd am Medi, obdd hanes teithiau y Parch JOHN HUGHES, PONTROBERT. Nid ydwyf yn hen lano, Mr Gol; ac felly nid oes arnaf ofn bradychn fy oedran a gan hyny gallaf ddweyd fy mod yn cofio yr hen Bontrobert" yn dda, ao wedi gwrandaw arno yn pregethn lawer o weithiau-ond y peth sydd yn taro Jun a syndod ydyw, y frawddeg a ganlyn allan o'i Nodlyfr am j y flwyddyn 1816 (dwy flynedd ar ol mar- wolaeth Charles o'r Bala, a blwyddvn ar ol brwydr Waterloo)-" Dymll lfi am teulu, chwech ohonom, a dim yn dyfod i mewn at ein eynhaliaeth ond oddiwrth y weioidog- aeth deithiol, a hyny heb ddim cyflog pen- adol." Yn yatod y flwyddyn grybwylledig fe bregethodd y gwr da hwn 451 o weithiau, ac fe gadwodd 114 o seindau. Bu hefyd yn cysfu mewn PEDWAR GWELY LLAlXH yn sir Drefaldwyn, a dan yn sir Gaernarfon -(tIei ohonynt). Aofadwaith o'r mwyaf oedd hyny. Owely damp, bobl anwyl! (.Vhwi wyddoch am un, Mr Gol., sydd wedi dioddef am saith mlynedd trwy gael gwely damp, ond waeth heb ei enwi). Oad rhaid peidio bod yn rhy galed; ac efallai mai mistaken kindnen oedd cadw gwely y siambar yn gysegredig i'r pregethwr. Wel, ar ol yr holl bregethu ni cbafodd John Hughes ddigon i gadw teulu o chweoh heb ddioddef eisieu. Darllened pregethwyr ieuainc yr oes hon yr ysgrif yn y Traethod- ydd, ac os bydd y degwm cil-dwru yn dygwydd bod yn lied "wyn" ambell nos Sabboth yo rhai o'r lleoedd gweiniaid, eofiwch ei fod wedi bod lawer tro yn "ddagwm coch "J yn amser yr hen dadan. Clywais un o brif bregethwyr Cymru yn dweyd ei fod ef wedi caet DXOWH PRE8 I fwy nag nnwaith yn ardal y Bala, ond id wnaeth ef fely darfn i'r diweddar Barch John Hnghes, Lerpwl, pan oedd yn pregethn nn tro yn ymyl Gwrecsam. Daeth y pen blaenor ato yn y ty capel a rhoddodd naw ceiniog a dimai yn nghil ei ddwrn; agorodd awdwr "MethodMiaeth Cymru ei law nes yr oedd y pres ar hyd a Bed y llawr; y pedwar blaenor, y codwr eann, a gwraig yjty capel ar en gliniau--nid i Weddio -ond i edrycb am y "dryll agollasid." Safai Mr Hughes i fyn, a d'wedai dan wenu- Hidiwch befo y pres, mi wneiff yr arian gwynion y tro," ond 'doedd yno ddim "arian gwynion." Gallaf eich sicrhau, Mr Got., nad oes neb a garai yn fwy wel'd pob pregethwr yn cael cydnabyddiaeth deilwng o'r Efengyl na rai ond rhaid peidio anghofio fod dyddian y "Degwm pres" wedi bod, ac mi awn yn ol eto i'r un peth 08 na chedwir i fyny safon y pulpad. Rhaid i bobt yr oes fasnachol hon gael OWKRTH RU IUJaAN I hyd yn oed o Efengyl, ae nid mewn quantity ond quality, a defnyddio un o ddywediadan Dr Edwards or Bala er's talw n. "Beth feddylieeh chwi ddylai fod hyd pregeth," meidai gwr eawog wrthyf y dydd o'r blaen wel, wn i ddim ao ni wyr neb arall chwaitb, ond y pregethwyr en hunain pymtheg monyd medd sand flats Brenhines Prydain Fawr; awr gron meddai y Scotch Presbyterians. Ond y bregeth ei huuan ydyw y beirniad goren. Pan fydd y bobl yn decbrea edrych ar y cloe, mae'n amaer tyan at yr "Amen." "Oedfa flat gel i heddyw borea ac mi tores i hi yn fyr," meddai yr hen Esgob anwyl o'r Yagoldy withyf un tro yr oedd yn lletya gyda mi. Felly dywedaf fix, u 08 bydd hi yo flat torweh hI yn fyr. Ond 08 daw y "tipyn peth me!ua hwnw," fel y diwed d yr hen naenor o'r GM& wrth John Jones, TatyaMn, gellwcb banderfyna na wnaiff y bobl edryoh ar y oloc.
ORGRAPH Y GYMRAEG.
ORGRAPH Y GYMRAEG. PWY DDYLAI BENDERFYNUIR I OWESriWN ? Prin y gellid diogwyl i waith Cymdeithas yr Iaith Qymraeg yn penodi pwyllgor i dynu allan adroddiad ar orgraph y Gymraeg basio yn ddisylw. Mae golygydd y Cymro wedi ymgymeryd a'r gorchwyi o feirniada cyfan- Boddiad y pwyllgor ae i g ondemnio'r adrodd- iad cyn iddo ymddangos. Er fod y pwyllgor yn cvnwys y fath ysgolheigion Cymreig a'r Proffeswr Rhys, Rbydychain; Proffeswr Rowlands (Dewi Mon), y proffeswyr Cym- raeg yn Ngholegau Caerdydd,Aberystwyth, Bangor, a Llanbedr, y Prifathraw Roberts, o Aberystwyth; Mr Owen M. Edwards, ac ereill, dywed y Oymro fod "canoedd o Gymry a feddant ragorach cymhwysderau at y gwaith na'r un o'r dysgedigion." Dywed yn mhellach mai "y preinters ddylai ben- derfyna'r orgraph am mai eu busnes hwy ydyw," gan nodi fel prawf mai yr argraph- wyr Seisnig benderfynodd orgraph yr iaith hono. Ystyria yr amryw dduliiau yn y rhai y sillsbir Cymraeg yn awr fel un o bryd- fertbion a swynion yr iaith, a noda fel engraipht waith Iolo Morganwg yn def- nyddio pedair m" lie gwnelai un y tro. Mae Mr Beriah Gwynfe' Evans, ysgrifen- ydd y gymdeithas, wedi anfon yr atebiad canlynol i'r Oymro am yr wythnos hon :— SYR,—Tra yn diolcb i chwi am eich cared- igrwydd yn cydnabcd gweithredroedd da Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, rhaid i mi geisio genych fod fwyned a chaniatau cyfle i mi gywiro y camgymeriadau gynwysir yn eich nodiadau yn y Oymro yr wythnos ddi- weddaf. Yr wyf yn gwneyd y cais hwn rhag t'ch sylwadau gamarwain yr anwy- bodns. Beiwch y gyndeithas am ymyryd o gwbl, y phwnc yr orgraph. Ond atolwg, onid oedd raid iddi ? Pe baech chwi, syr, ar fedr cyhoeddi cyfrea o lyfraa, mi dybiaf y byddech yn ddigon call I geisio cael cyson- deb ac nnffurfiaeth yn yr orgraph drwyddynt oil. Er oymaint eich parch at Iolo Mor- ganwg, a'r pleser ddywedwch eich bod yn gael mewn amrywiaeth sillebiaeth, prin yr hoffech sillebn'r gair welsoch yn llyfr lulo i phedair m ynddo pan wnelai un y tro, mewn pedwar o dduliiau gwabanol yn eich llyfr chwi. Felly am y gymdeithas. Mae ar fin cyhoeddi cyfresi o lyfrau ysgol yn Gymraeg a Saesneg, a themlai mai rhaid oedd cael orgraph gysos ac unffurf yn yr hell lyfrau. Angenrhaid felly a osodwyd arni i ymgymeryd yn nghyntaf oil &'r gwaith o wneyd yr orgraph yn nnffarf. Y. pwnc nesaf i'w benderfynu oedd i bwy i ymddiried y gwaith. Ai y "preintars," fel y dywedwch chwi, neu bwyllgor o bobl ddysgedig fel y dywed y gymdeithari Os y "preintars," pwy breintars?" Wrth gwrs y rhai fyddai'n argraphu llyfrau'r gym- deithas. Ond beth pe b'ai mwy nag un preintar" yn cael ei gyfiogi, a fydd rhaid cael mwy nag un orgraph? Felly yr wyf fi yn ei gweled hi y dyddian hyn. Nis gwn am nnrhyw ddwyswyddfa argraphn sydd a'r un orgraph i'r Gymraeg. Seiliwch hawi yr argrapbwyr i benderfynu'r orgraph ar y ffaith mai hwy benderfynodd orgraphan ieithoedd eraill," a nodweh yr iaith Saesneg fel engraipht. A fedrweh nodi nn engraipht arall P Ai'r argraphwyr benderfynodd yr orgtaph yu Ffrainc ? Os felly, beth am y French Academy? Ai', argraphwyr a ben- derfynodd yr orgraph newydd a fabwysiad- wyd yn ddiweddar gan lywodraeth pob talaeth yr yr Almaen 1 Ond, fel y dywed- wch, fe gafodd yr argraphwyr ran helaeth yn mhenderfynu'r pwno yn Jjloegr a zwaith da o wnaethant, onide ? A ydych chwi, fel argraphwr, yn falch o symlrwydd a (hysondeb orgraph y Saesneg. Gall yr iaith Saesneg frolio fod ganddi'r orgraph fwyaf afresyinol a mympwyol dan baul- ond un efallai. The inadequacy of English spelling is exceeded only by that of Gaelic, and in the comparative condition of the Irish and Scotch Gaels on the one hand and the Welsh Cymry on the other, we may read a lemon ef the practical effects of disregarding the warnings of science," medd y Proffeswr Sayee; a dyry enraipbt neu ddwy o waith y preintars:" As for etymology," medd efe, "our present spelling the invention of printers and pre-scientific pedants, is as often false as right. Gould, for instance, the past tense of can, has an I inserted in it because should, the past tense of shall has one; rime is spelt rhyme as though derived from the Greek rhuthumoi; and it is not long since lantern was written lanthorn, as twetard is still written sweetheart." I'm tyb i mae y ffaith mai y "preintars" benderfynodd orgraph ddigyffelyb y Sais yn ddigon o reswm dros iddynt beidio peuderfynu orgraph y Cymro. Dadleuwcc chwi mai "busnes 'preintars' ydyw." Nid y pen-saer, yr architect, sydd wedi astudio adeiladaeth, sydd i benderfynu cynllua ein ty, meddweh chwi, ond y crefft- wyr, y seiri coed a'r seiri meini, am y rheswm mai en boones hwy ydyw Yr wyf yn sicr fod genyf gymaint parch i'r ar- graphwyr ag sydd genych chwi, ond nid wyf yn tybied mai eu gwaith hwy yw penderfynu pa fodd y dylid silloba y geiriau roddir iddynt i'w hargraphu, ac nid wyf yn tybied y dymonant gael y gorchwyi. Gwn na cheir unffurfiaeth sillebiaeth byth heb i'r argraph- wyr foddloni i hyny. Ond tybiaf fod ar- graphwyr Cymru erbyn heddyw yn ddigon call i ddyheu am safon gydnabyddedig a shyam y gaU pawb ei derbyn, fel pan syiundo cysodydd o nn awyddfa i swyddfa arall na fydd raid iddo anghofio yr hyn a wyddai o'r blaen a dysgn trefn newydd o sillebu, ac na fydd raid i'r goruchwyliwr, pan yn cyflogi cysodydd newydd, ofni y ca ddysgeidiaeth orgraphyddol amryw a dyeithr yn y prawfieni. Fel y dywedais, yr-oedd y gymdeithas ar fedr cyhoeddi oyfres o lyfrau, a thybiodd mai y personau mwyaf cymwys i benderfynu orgraph y Uyfrau hyny oedd y gwyr sy'n parotoi'r llyfrau, yn ngbyda nifer o fonedd- wyr sydd wedi gwneyd y Gymraeg air ieith- oedd Celtaidd yn astudiaeth aibenig, ao mewn ystyr yn nunes en bywyd. Yn hyn o beth yr oedd Cymdeithas yt Iaith Gymraeg yn ffodus tuhwnt, feallai, i nnrhyw gym- deithas arall, am fod ganddi yn mhlith ei haelodau nifer o wyr gydnabyddir gap bawb fel yr aWÀltrdociauloItaf ary Gymraeg a'r ieithoedd perthynwol. Dywedwch fod cannoedd o eymry feddant ragorach cym- I wrldelall Wr an III dysgedigion of In ael- odau o'r pwyllgor at ffurfio sillebiaeth yr iaith Gymraeg." 0 bosibl eiob bod chwi yn adwaen y "cannoedd" hyny. Rhaid i mi gyd- nabod, nid yn nnig nad adwaen i mohonynt, ond cad adwaen i nab ond chwi sydd yn en hadwaen. Nid yw eich dywediad, felly, ond haeriad noeth, Be y mae yr nn mor ba7 dd ei wadn a'i wneyd. Tardda oddiar y syniad fod un sy'n gwybod mwy am ei bwoc na neb arall o anghenrheidrwydd yn meddu llai o svowyr cyffredin, ac mai pa fwyaf y g*yr mwyaf anghymwys yw at ei drin. Os gwir hyny, paham y rhaid trafferthu i ddysgu dim? Os nad y gwyr sy'n deall cyfansoddiad yr iaith oreu yw'r goreu i benderf. nu'r pwnc hwn, pwy sydd orea ? Yr wyf yn siarad yn fwy tiyf am allu a chymhwysderau'r pwyllgor am na thybia neb fy mod yn eyfrif fy hun yn ddim yn eu plith ar y pwnc hwn, er fy mod fel lienor distadl wedi gwneyd a allwn dros lenyddiaeth fy ngwlad. Fe allai fod gan aelodan'r pwyllgor, fel y dywedwch, bron bob un fympwy ar y pwnc." Gwn fod genyf fi rai, a dichon fod genych chwithau rai. Ond nid yw y ffaith ddarfod i mi fethu cael gan y pfryllgor i gydweled mi yn fy mymp.vy yo fy rhwystro i dderbyn dyfarniad y mwyafrif, a chredaf, syr, eich bod chwithau yn ddigon o Gymro i beidio coodemnio y cynltnn am nad yw yn cymeradwyo mympwy Iolo Morganwg o osod pedair m mewn gair lie gwnelai un y tro, neu ei fod yn anghym- eradwyo rbyw fympwy all fod genyeh chwi. Ac yn sicr anhawdd iawn wyf i gredo eich bod am gondemnio yr adroddiad cyn ei weled. Am yr hen lychod na wyadant ddim am orgraff," gwell fyddai aros nes gweliryr adroddiad cyn lladd arnynt, er gweled pa ddefaydd a wneir o'u gweithiau. Gallaf eich sicrhau fod pob aelod o'r pwyllgor wedi boddloni abertha ei fympwy ei hun er mwyn cael tir cyffredin ar yr hwn y gallent oil sefyll. Pan ddaw yr adrodd- iad allan gwelwoh fod y pwyllgor wedi am- cana at sefydlu orgraph drwyadl Gymreig a hanesyddol, yr hon, yn ei nodwedd arbenig, ei symlrwydd, a'i chysondeb, yn ogystal ag yn ei chywirdeb hanesyddol a thraddodiadol sydd yn tra ragori ar uarhyw gynilan sydd byd yma wedi ei osod gerbron y genedl, ao yn sicr oyfuwch ag yw'r nefoedd nwchlaw'r ddaear yn rhagori ar y tryblith elwir yn orgraph y Saesneg, er ddarfod i hon gael ei phenderfynu gan y "preintars." Nid wyf yn disgwyl y boddlona pawb. Nis gallech chwi, syr, na neb arall, ddyfeisio cynllun a wnai hyny. Ond credaf fod yr orgraph yn un & dderbyair gan y mwyafrif o'r bobl yatyriant bardeb a symlrwydd a chysondeb ac nnffuifiaeth orgraph yn ganwaith pwysicach na mympwy personol. Credaf hefyd am argraphwyr Cymra, a chwithau yn en plith, er na dderbyniant ar nnwaith yr orgraph gymeradwyir gan y pwyllgor, y gwnant hyny hwyr neu hwyrach ac nid a y genhedlaeth bon heibio hyd oni wneler hyn oil, ac y bydd yr anfri orphwysa ar hyn o bryd ar orgraph y Gymraeg fel un ddireol a digynllun ac ya graig rhwyutr ar ffordd pob myfyriwr a lienor wedi cael ei symnd ymaitb am byth.
I ATHROFA LLANGOLLEN.
ATHROFA LLANGOLLEN. Cyfarfu pwyllgor Athrofa Hedyddwyr Gogledd Cymru yo Mangor ddydd lau er mwyn penderfynu rr y He i adeiladu y coleg newydd ar ei symadiad i Fangor. Yr oedd y Prifathraw Gethin Davies yn bresenol, yn nghyda'r Parchn Owen Davies (Csernarfon), a John Griffith (Llanfairfechao). Mri T. T. Marks f Llandudno), W. Mathews, R Gray, W. Beck, Evan Williams (Bangor), a H. Ellis (Tai'rmeibion). Penderfynwyd galw cyfarfod arall, o natar fwy cynrychioliadol, yn mhen pymthegnos.
I CYMDEITHAS GRISTIONOGOL…
CYMDEITHAS GRISTION- OGOL Y GWYR IEUAINC. Cymdeithas yw hon a sefydlwyd yn agos i haner oan1 mlynedd yn ol. Cymro oedd ei sylfaenydd, sef Mr George Williams, o ffirm Hicbcock, Williams, and Co., LIundain. Erbyn hyn y mae wedi tyfu yp bren mawr a'i ganghenau yn ymeatyn dros holl wledydd y byd. Ei phrif amean yw eniil dynion ieuainc at Grist trwy eu cadw o atael tem- tasiynau, a gosod yn eu gafiel waith a pbieser o natur ddyrchafedig er gwrth- weithio at-dyniadau pechod. Yn Lloegr a gwledydd eraill y mae wedi bed o Iwyddiant anarferol, ond yn Nghymru nid yw y wyb. odaeth am dani mor eang. Yn bresenol, fodd bynag, gwneir ymdrclchion nailldnol er rboddi dyfnder daear iddi trwy sefydlu canghenau mewn gwahanol drefi nad ydynt hyd yn hyn yo brofiadol o effeithioirwydd y CtnHon rbagorol hwn i wneyd dynion ieuainc yn allu mawr er daioni. Nid oes ond yeh- ydig fisoedd er pan sefydlwyd cangen Bangor, ac erbyn hyn y mae yn mwynhau poblog- rwydd mawr, heblaw fod yn allu yn y dref. Yr wythoos ddiweddaf talwyd teymged nchel i'r gangen trwy waitb dosbartb Lerpwl a Gogleid Cymru yn cynbal cynhadledd chwarterol y gymdeithns yn y dref. 0 Lerpwl a manau cylchynol, yn nghydag o lnaws o dreii Cymreig, ymgasglodd niter da o gynrychiolwyr. Rhoddwyd derbyniad caredig iddynt mewn cyfarfod dros yr hwn y llywyddai Mr David Williams (llywydd y gangen), yr hwn a sylwodd fod liawer o oerfelgarwch yn cael ei arddangos yn Nghymrn gan hyd yn nod ddynion ieuainc ag oeddynt wedi eu magu gyda chrefydd. Mewn cyfarfod dilynol, o dan lywyddiaeth Mr Hiud Smith (ysgrifenydd y cyngor cen- edlaethol), darllenodd Mr Armstrong (ys- grifenydd teithiol y gymdeitbas) bapyr ar Gymdeithas Gristionogol y Gwyr Ienainc yn y trefi bychain." Y Proffeswr Snape, o Brifysgol Aberystwyth, a ddylasai fod wedi darllen y papyr, end lluddiwyd ef i fod yn bresenol gan afieohyd. Yn mhlith y siarad- wyr lleol a gymerasant ran yn yr ymdrafod- aeth yr oedd y Parch J. Puleston Jones, B.A., Mr W. Hug,hes. Caelleppa, Bangor, Ac. Wedi gwledda yn y Queen's Head Caffe, ym- gasglodd y cynrycbiolwyr drochefn i gyn- badledd arall o dan lywyddiaeth Mr J. Wickens (is-lywydd y gaogeo), ac yn yr hwyr cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus llnosog a llwyddianus, pryd, yn absenoldeb Mr Henry Lewis, y cymerwyd y gadair gan Mr John Price (prif athraw y oolegNormalaidd). Darllenodd yr ysgrifenydd gweithgar (Mr R. D. Thomas) adroddiad calonogol o sefyllfa y gangen. Arwydd dda o Iwyddiant y gangen yn Mangor yw fod ystafell newydd eang a chyflens wedi ei sicrhau at wasanaeth yr aelodau.
DARPA JIADAU LLYSIEUOL Y avr…
DARPA JIADAU LLYSIEUOL Y avr ADDASAF I INCHYD. Nid oes yr un amheuaeth mewn uorby" feddwl dirairfarn mai darpariadau itysisnot yw y rhai mwyaf rhinweddol, a chydweddol i'r corph Mewn gair y mae ein hymbortn beunyddiol yn gymaint i gynal iechyd y oyfan«oddi»d ag yw i gynal nertn, ac i feithrin ei wahanol ranau. re gofalem f try am awm M &M&wdd yr hyn a fwytawn, bhod M yn fwy anaml 6?" "'hwy!derto eorphoro? a fallem fyw yn WeU wrth I" physigwiaeui. Mae ffe?U?r yn t?redm yn y blynyddoedd H "e ff %7wzi t?a mwy o aylw 1 lyann nag wsfted am mo amser yn flaenorol* fel y mae yn bresenol amryw ddarpariadau Uyaienol meddygol yn oael eu cynyg ilr oyhoedd y dyddiau hyn at wahanel glsfydau. Mae rhai obonynt yn ddiameu wedi en trefim yn y modd mwyaf gafalus, ac yn ddarpariadau gwarthfawr ar iryfer amryw anbwvl- derail. Ond y maeut er hyi y yn gwahauiaethu llawer mewn rhinwedd a gwerth. Yr amcan mawr wrth ddarparu meddyginiaeth yw oael allan brif rinwedd y llyaieoyn, i'r graddan mwyaf oyflawn. ao mewn oyn lleied o sylwedd ag y mM yn boaibl. Wedi blynyddan o ymchwiliad .yf& ao arbrawfiadau manwl, Hwyddodd y BeryUydd enwog Mr Gwilym Evans, F.C.S., i dyna allan o amryw o'r llysiaa a'r plaohigion Korea a mwyaf rhinweddol, eu prif rinweddau- Y llvtian hyn ydynt Quinine, SartapanUa, aallrwn, lafant, dantvllew, crwynUys {gentum)&r cynghaw (burdock). TUwyddodd i ddarganfod y moddt gyfartaln elfenau gweithgar y llymau hyo i wneyd cymysrndd celfydaydgar yn y medd mwyaf hapus er stornau oydweithrediad llwyddianus yr elfenau meddyginiaethol a gynwysent, achyraedd yr amcan daionna oedd mewn golwg wrth ei gyfan- Mddi. Y mae y meddyetynrh?orot hwn erbyn hyn yn fyd-tdMbyddna -th yr .nw Quimne Bittere Gwilym EvM:. Nid OM un meddygmeth all gystadln ag ef mewn .a'e.th.o!rwydd i symnd cylle, yr afu, a'r isn' y?h hoU Mhwytde.M y cy la. yr afu, ar:iall: MM ar werth gan bob fferyllydd mewn poteU 2& 9o a 49 6c yr nn. Neu gellir ea CMtyn ddioga trwy y "'t am y prittM ncbod oddiwrth y per.henogion :-Qninine Bitters Manufacturer Uo. Limited, Llaneliy.