Y Genedl Gymreig

YR ARGYFWNG YN CHWAREL Y PENRHYN. SYR,-O bosibl na byddai yn dderbyniot a dyddorol gan chwarelwyr y Penrhyn wybod barn a theimlad allsoolion am eu bymgyrch presenol. Yn y cylch yr ydwyf fi yn troi ynddo oydymdeimlir ii'u hamcan edmygir ea pwyll, eu harafwch, a'a trefn ac, yn ngwyneb yr amgylchiadan presenol, oanmolir y penderfyniad y daetbaot iddo. Nid ydys am honi perffeitbrwydd ar ea shau, a ph.] ?n ddian ydynt oddiwrth hyny en hunsin. Eto, annheg i't eithaf ydyw cymeryd mantais ar eu aiffygion i'w flfon- .od;o, ye enwedig tra y maeut yn cael en knnuin mewn anhawade; au. Anhawdd iawn genyf gredu fod neb gweithwyr yn galla wmeradwyo syniadau eithafol y cyfaiU o Lanllyfni, a ymddangosasant mewn cyfoes- olyn yr wythnos ddiweddaf, yn enwedig yr ymosodiad brwnt ar Mr J. M. Jones, ysgrif- enydd y pwyllgor. Wrth edrych i'r achos yn bwyllog a didnedd, yn ngoieuoi amgylch- ladau, gwelir nad ydyw yr ysgrifenydd yn baeddianol o'rfathgondemniad. Ymddengys mai ei bechod ydoedd dyweyd mai punt a I dderbyniasai mewn mis neillduul-yr hyn oedd wirionedd, ond heb eglaro mai deaddeng niwrnod a weitbiasai-dyweyd y gwir, ond heb ddyweyd yr holl wir. Baasai ynhaeddu y "diatddeliad" bygythiedig pe buasai wedi llanio adroddiad hanerog gyda'r amcan o gamarwain a thwyllo. Ond y mae yn wybyddns mai ei dyou allan yn ddamweiniol a byrbwvll a gatodd, gan edliwiad y goruchwylwyr-edliw nn mis cyB, g da a dderbyniasai, pryd yr atebodd yntau, tel eglurhad at bethau, mai pant a ddeibyivasai fis arall. Yn awr, beth o anaturivl, dan yr amgylchiadau, oedd yn y dywediaa 1 Onid lied debyg y baasem yn gweitbr«da ein huoain Yn wir, onid y ,rynaagymeroddygoroebwylwyr oi ftlAen 1 Ai teg yn y gornchwylwyr oedd galw oylw at nn mis neilldnol o'i eDillion, ao anwybyddu rhai ereill 1 Onid tecach faasai eymeryd cyfartaledd y cyflog am haner blwyddyn neu flwyddyn ? Annheg i'r eithaf, yn ot fy main bersonol i, ydoedd dwyn i sylw gyflog nn dyn, ac yn enwedig at fis o gyflog da y dyn hwow, tra y gweithredai fel dirptwywr y gweithwyr. Teg yn y gornchwyliwr faasai oym?rd i ,ptyriaethgy(artaledd oynog y igweit gwyr ycgySfedinoI. Edrycbwneto. AitybedfodJ. M.Jones yn amcana damgaddio nendwyllol Fel y dywedwyd yn barod, pe buasai wedi tyna alltn adroddiad nnochrog, a'i roddi o flaen person faasai ar y pryd yn anhysbys o amgylchiadan y gwaith, buasai rhyw sail i'r cyhuddiad. Ond y mae dyweyd ei fod yn amcana damgaddio, yn cgwydd y gorach- wyli lwyr-per-sonan y gwyddai ei hnnan oeddynt yn hysbys yn holl banes y gwaith -y mae awgrymn hyny, meddaf, yn wrtbun o aonheg! A dyma y weithred y cynghorir yr Undeb i ddiarddel J. M. Jonea o'i erwydd Baasai ynddagenjf alln credo mai anthydedd a lies yr Uodeb fuuai mewn golwg drwy yr oru:hwyliaeth Jem hon! igon tebyg na bydd i'r Undeb roddi mantais yu yr amgylchiad hwn i'r rhai hyny a'i cyhaddant fyth a hefyd o gymeryd ei arwain gan rai o'r ta allan. Na, nid oes fawr ddewis thwng bendith a melldith Balaam. Nid ydwyf yn gwybod i mi daro fy llygaid ar ddim mwy annbeilwng na'r ymddihearad a bympiwd allan o'r oyfaill a fu mor anflfodas a dyweyd mewn hunan- amduiffyniad faint a dderbyniodd o arian mewn mis. Nis gwn a oedd y ddirprwyaeth yn foddlon iddo wneyd. Gobeithio y gwnaed y peth gorea dan yr amgylchiadan. jJiamheu fod yr awdnrdod»u gornchel yn ei hyatylied yn fnddugoliaeth ar y gweith- wyr. Cofas genyf i mi ddarllen am gad- fiidog Ftydeinig enwog, pan yn cael ei ongyfarcb ar fnddngoliaeth a enillasai, iddo 1 yntan ateb, mai ychydig yn rhagor o rai 1 cyffulyb a brofasai yn andwyol i Brydain. Gadawaf i'r rhai y pertbyn iddynt I gymhwyeo a thynn casgliadan. Hyderaf na bydi i'r sylwadau y cyfeiriwyd atynt j beri anghydfod na drwg deimlad cydrhwng 1 y gweitbwyr, 0Bd y byddant yn fwy unol nag erioed. i EiPDrt.

I LLYWODRAETHIAD YR EIS- TEDDFOD. SYi&Dian y teimla pob Eisteddfodwr yn ddiolchgar i chwi am godi y cwastiwn nchod i sylw. Mae yn hen bryd bellach i ni fel cenedl edrych yn ddigryn yn ngwyneb ffeithiaa. Os na ebymerwa ofal mewn pryd, 'does neb wyr beth ddaw o'r hen sefydliad ardderchog. Yr wyf yu hollol yr an fam a chwi, eyr, ynghylch Cymdeithas Llandain. Mae yr adeg wedi dod i ni sgwario eownt gyda'n brodyr yn y Brifddinas. Beth ydyw ein dadl yn erbyn y Gymdeithag Landeinig ? Mewn byr eiriaa dyma hi: eu bod wedi mathra dan draed draddodisdan goren yr Eisteddfod. Sefydliad hanfodol werinaidd, fel yr ydyoh wedi dyweyd, ydyw yr Ei9teddfod. Peth i'r bobl ydyw, nid i ddysgedigion ar y naill law, nae l gyfoethogion ar y llaw arall. Magu a meithrin cariad' at awen a ebin ymyss: y werin ydyw amcan mawr yr Eis- teddfod; math o ysgol i ddysgu y bobt fyffredin i ddarllen, ysgrifenn, a meddwl. dygedig Did oes nemawr ddim i'w gael mewn Eisteddfod; nid ar ei gyfer ef y bwriadwyd hi. Y mae y lienor aeddfed a'r bardd gwir fawr aweblaw:cyleh ei gweith rediad. Rbywbeth i'r werin ydyw, meddaf eto. Ai fel sefydliad gwerinaidd yr edrychir ami gan Gymdeithas Llundain ? Nage, ond yn hytrach fel rhywbeth i ddosbarthiadan uwehlaw y werin o ran dyageidiaeth ac o ran cyfoeth. Cynygia wobrwyon am destynau nas gall y werin gyfansoddi arnynt. Addefaf mai campus o beth ydyw cael banes llenyddiaeth Gymreig yn y gwa- hanol gyfnodau. Yr ydym yn dioddef llawer oherwydd prinder llyfraa ar y pwnc dyddorol hwn. Ond beth wyr gwerin Cymru am dano, a pha fodd y gallant yagrif- enn trasthodan arno ? I rai wedi cyraedd graddan acbel mewn dysgeidiaeth y perthyn ysgrifena cyfansoddiadaa o'r natar yma, nid i ymgeiawyr Eisteddfodol. Dyma pam yr wyf yn dweyd fod CymdeithM Llandain yn cario ymlaen ar linellaa anwerinaidd ac aneisteddfodoL Path araU anwerinaidd ynddi ydyw y ffarf yn mha un y cyhoedda gynyrchion yr Eisteddfod. Cyhoedda hwy yn gyfrolau mawrion, trwchas, costas, eu prisiaa yn amrywio o saith i ddeaddeg swllt, os nad wyf yn camgymeryd. Boed a fyno am y ffagyraa, sicr yw fod y cyfrolau yn rhy uchel eu pris i'r werin ea prynn. Ac os ydyw y cyfansoddiadaa o fadd i rywan, i'r werin y uiaent o fodd. I'r dysgedigion nid ydynt dda i ddim, mwy nag y mae school exercitea o ftidd i'r B.A's. a'r M.A's. Ac oe mai i'r werin y maent yn fuddiol paham na chy- =ir hwy mewn trud %'a doda yn1 nghyraedd y werin? Dadlenaf fod cwrs- ymddygiad Cymdeithas Llandain yn hyn o fater yo hollol wrthgyferbyniol i'r ysbryd ddylai lywcdraethn yr Eisteddfod. Bath eto am Saisnigeiddrwydd y cyfrolau hyn ? Mae cymaint o oaeanng ynddynt eg sydd yn bosibl, a dim ond y cyfansoddiadaa yn Gymraeg. Paham y rhaid i'r rhagym adrodd a'r nodiadau fod yn yr iaitL fain, iaith y Saeson Philistaidd, gwawdwyr yr Eisteddfod ? Dylai pob gair o glawr i glawr fod yn iaith yr Eisteddfod. Dyna ddigon o resymau, syr, gredaf i, dros basio barn condemniad ar Gymdeithas Llandain. Nid dyma'r Gymdeithas i lyw- odraetha'r Eisteddfod. Nid oes ynddi y gwir ysbryd Eisteddfodol. Ar bob eyfrif dewiser cymdeithas newydd, a hono yn cynrychioli Eisteddfodwyr Cymrn o bob dosbarth, yn feirdd, llenorion, cerddorion, gwyddonwyr, &c.-Hynyma heddyw, PEEEDOU. SYK,—Nid ydyw yr "Eryr" yn amlwg wedi talu sylw i weithrediadau yr hyn a elwir yn Orsedd Beirdd Ynya Prydain yn y gorphenol, nen ni faasai yn ysgrifena fel y gwoa. Nid yw yn gyaon ag ef ei hnn, ond pa fodd y gellir cael cysondeb, rheol, na threfo yn gysylltiedig a bardd ? Dangosa wendid yr Orsedd a aiarada am dani fel sefydliad, os yn sefydliad hefyd, na fedd an awdardod. Ymddengys fod ei galln yn cael ei herio gan y bobl, ac mai testyn gwawd a chwerthin ydyw yr oil sydd yn perthyn iddi. Maen chwyf, fel arfer, sydd yn y canol, a deuddeg careg cylch; ond ni cheir, fel yn yr hen amser, na dysgybl bawl na thrwydded- awg yn gwylio cylch yr Orsedd, Eir trwy ei holl seremonian heb nemawr neb yn tala sylw nwch namwy difrifol i'r cyfryw na phe baasai nifer o blantos wedi dyfod yn nghyd i cbwareu ty bach. Yn Abertawe, foren dydd cyntaf yr Eiateddfod, yr oedd Gotsedd wedi ei chyhoeddi i fod am oaw o'r gloch, o flaen nenadd neilldool yn y dref; ond mor anmhrydlawn oedd y beirdd yn dyfod yn mlaeo, fel yr oedd Archddiacon Griffith a fy hnnan yo llwyr gredu na ddeaent o gwbl. Yr obdd yn mhell tros yr amser pan wnaeth yr archdderwydd a'r rhai a elwir swyddogion ea hymddangosiad. Ao oni bai fod rhaff wedi ei gosod i gadw allan y cenedloedd dienwaededig, fe fuasent oil o fewn y cylch; ond mae yn anmheas pa an ai y rhai ta mewn, ai ynte y rhai ta maes ydoedd y rhai mwyaf dienwaededig, di-ddeddf, a di-awdar- dod! Esgynai y naill ar oly llall i ben y maen chwyf; ond ni oedd dim yn yr hyn a dra- ddodid nac a adroddid yn haeddu parch, ac fel y gellid disgwyl, pan y Uefarai Hwfa Mon mewn ton herliyd a beiddgar, ei eglur- draeth ar hawliaa defion, a geiriau cyawyn yr Orsedd, chwarddai y bobl yn orwawdus. Galwai yr hwn a anmhenai ei anffaeledig- rwydd i ddyfod yn mlaen a llefaru yn ei wyneb, ac nid rhoi dagr o'r tu oefn iddo, Cynyrchodd byn fanllaf o chwerthiniad o'r natnr a'r fath a glybu an ar lawergwaith pan y byddai cyfif cler o'r fathfwyaf cloraidd wedi gwneyd ei ymddangosiad. Llefa yr Arch- dderwydd, A oes beddwch ? Gofyoa y cwestiwn amryw weithiau, a chwanega ambell dro, a dylai ofyn bob tro, A oes gan zww fardd o'r orsedd hon gyrcb oyflafan yn erbyn rhyw ddisgybl am anfri, am wir, ac anfoes ? oe m, noeth i'w arf yn ei erbyn." Dadweinir y oledd i ddangos parodrwydd i fwrw ymaith y disgybl hwnw bendramwnwgl. Tra y gofyoir A oes heddweh I" gallai un dybio y bmasai caoiatad i'r hwn fydd wedi derbyn anwir, anfri, neu tufoes ar law no o'r trwyddedigioo yn ogorsedd, lofain fl Nac oes," a gwneyd ei flfordd i wyddfod yr arcbdderwydd. Ond, drnan ohono, pa mor gyfiawn bynag ydyw aeiliau ei gwyn ni wiw iddo yngan gair, na ohodi Hef, na dadl, ond ymano i'r llnaws i waeddi Heddwob." Tra yn gafael yn y cledd, ac yn ei ddadweioio, yr hyn a olyga ei fod i gael gwoey? defnydd ohono, oe bydd aehos cy&&wn yn galw,—ond "iw Isoo am y fath beth. Gwyr wrth bedd. wch" ydyw beirdd Ynys FrydMn, a gwyn fyd na fyddai pob gotodd mor heddych lawn a Gorsedd Beirdd Ynys Pryd?in. Dyma bader ddiystyr, a mynych ddywedir gan yr hwn a elwii arohdderwydd, oddiar y maen chwyf. Myn ef ddadweioio y cledd, a pharotoi i ryfel, ac eto myn mai gwyr wrth heddwch ydyw beirdd Ynys .Prydain! PdbaID, o ganlyniad, na osodir y cledd o'r naill du, a dyfod yn mlaen yn droednoeth ac yn bennoeth, yn lie yn arfog ? Mae y dull hwn o weithredn yn, ac o ddwyn yn mlaen weithrediadau yr orsedd yn ei gwneyd yn chwerthinllyd a phlentyn- aidd. Nid ydyw ddim amgen na chwareu plant. Nid oes fwy o awdurdod nac o alia yn yr Orsedd fel y mae nag sydd yn mhlitb unrhyw gynulliad o bobl lie nad oes llywod- raeth, rheol, na threfn. Ceir ei bod mor bell o feddu llywodraeth ac awdnrdod ag anrhyw geLedl anwaraidd dan haul. Ni9 gwn pwy a osododd Clwydfardd yn arob. dderwydd, nac o ba le y oafodd ei awdardod. Pa beth bynag ydyw barn y Saeson am ein Heisteddfodaa, y mae yr anrhydedd a'r parch a delir iddynt i'w briodoli i waitb CymdeiUuwi II fiisteddfod Genedlaethol yn ea codl i fn. Nid ydyw I gwaith un fel yr II Eryr" ac ereill yo gwneyd ymgais i ddylorni y gymdeithas hon, ac i'w thafla o'r neiUda, ond ymgais i ddwyn yr Eisteddfod i ddirmyg a gwartfi, fel y ba yn y dyddiau gynt. Ond gofaler l rhag gadael iddynt wybod am ein gorsedd, drnan ohoni, yr hen garpas dlawd, ddiles hefyd. Son am i'r gymdeithas, wedi iddi, ar ol llawar o dranl a thrafferth, godi yr Eis I I teddfod i sylw, ei gwneyd yn ddylanwadol, parchas, a phoblogaidd, dana yr awdnrdod i fynv i'r Orsedd eilwaith, yrthon a fethodd gadw yr awdurdod! Datfu i uyoadeitaas yr Eisteddfod chnb yr Oraedd rhag trane; onibai am dani hi fe fnasai wedi trenga. Son am i't beirdd, wir, ffurfio cymdeithas en hanain, an yr Orsedd wrth gwrs, ac ethol o blith eu gilydd ea hafrifed 8wyddogion Oni wnaed hyny yo no o gyfarfodydd y beirdd yn NgwreosamP Oni ddewiswyd yegrifeiiydd, tryborydd, a llywydd ( Uni chyfranwyd symiaa o arian 1 A glybu rhywnn pa beth a ddaeth o'r holl drefo- iadau b y_ Mae arian i minau imewn, co&a, Yr Eryr," neu fuaawn i ddim yn gofyn. Drnan o'r beirdd, ni wiw son am iddynt hwy alla cadw heddwch, er ea holl ymffrost mai gwyr wrth heddwch ydyot. Oni ddarfa i'r archdderwydd yn ei anwyb- odaeth o ystyr eang y gair bardd ddigio amryw yn nghyfarfod y beirdd yn Ngwrec- sam, trwy gynyg, er mai efe eedd y cadeir- ydd, ae felly yn ddihawl, nad oedd neb i fod yn y cyfarfod, nac i gael siarad, ond bardd, sef prydydd P Cadarnhawyd ef yn y syniad hwn, gan mai" Cyfarfod y Beirdd eedd ei enw.. Ni ddaeth i'w feddwl fod y gair bardd yn cymeryd i mewn Dderwydd, Ofydd, a Phrydydd," pob an yn ogyfawch, ac yn gydradd fel bardd, ae felly pob an o'r tri ya medda hawl i fynychu cyfarfod y beirdd, pe bai rhyw bwys yn hyny, a rhyw arlliw o anrhydedd yn nglyn ilr domen jeri" hon; ond diaorhydedd a gwarth mawr sydd i'w ddisgwyl tra y b'ont fel 1 maent. Parodd sylw yr arohdderwydd i'r llenorion call oil dramgwyddo a myned allan. Nid aetham i, cofiwch. Gwnaethan y sylw ei fod yn mynyoha cyfarfodydd y beirdd, yn dilyn yr Eisteddfodaa er's mwy na chworter oanrif, wedi rhoi ei law yn wastad yn ddwfn yn ei logell a ehyfrana yn hael, ond os oedd sylw yr archdderwydd yn gywir, a'i ddeffiniad o'r gair bardd a chyfar- fodydd y beirdd yn gywir, ei fed yn gadael yr ystafell, ac na f/ddai iddo dw'UtI an o gyfarfodydd y beirdd mwy, na gwneyd dim mwy â dosbarth nad oeddynt yn gallu ym- ddwyn yn barchas taagat en cymwynaswyr, dim amgen na brathn y llaw oedd yn ea di- wallti Mae yr awdardod a hona Gorsedd y Beirdd iddi ei ban yn chwerthinllyd; a chymeradwyaeth felly y mae gweithrediadllotl pob Gorsedd yn gael, tra y beirdd druain- y fath wirioniaid ydynt hefyd-yn cysyllta ystyr arall hollol a'r banllefau chwerthinllyd a Bigl-byrddir all800 Yn yr Eisteddfod ddiweddaf a fllyn Aber- dar yr oedd yr Orsedd i fod ar y maes, ar las- lechwedd, am naw o'r gloch, awr anterth, fel arfer. Yr oedd taa dwy fil o bobl wedi ym- gynall yn nghyd yn brydlawn, tra. yr oedd yr archdderwydd, heb fod yn unwedd k braint a defawd beirdd Y nys Prydain, yn gwledda ae yn mwynhan ei foreubryd gydag Arglwydd Aberdar. Yr oeddym oil wedi cael gwahoddiad. T/walltai y, gwlaw— pistylliai i lawr,-tra yr oedd y bobl oamgylch cylch yr Orsodd. i Tybiais, gan fy mod yn ddysgybl cyfallwy, ac yn drwyddedawg yn Ngorsedd, fod genyf hawl i fyned i ben y maen ohwyf;: ond gan fod Alltnd Eifion wrth law, aeyn hyn, yn gystal ag yn fwy cyfallwy, gofyaais iddo fyned i ben y maen. Nid oedd dim byd ( neillduol yn perthyn i'r maen, mwy na rhyw faen arall. Aeth y cyfaill Alltud Eifion i'w ben a chyhoeddodd fod yr Orsedd yu cael ei gohirio hyd dranoeth. Yn mhen amser, daeth yi archdderwydd yno; chwythai j fygythion yn anol a broant P. defawd, a tharaaai nad oedd neb yo Ngbymru yn I medda awdardod ond efe i agor na chau yr Orsedd! Bu tipyn o gynbwrf-ymrafael a rhyfela rhwng y Gwyr wrth heddwch" o I fawn terfynau yr Orsedd; ond ni ehlywais yr archdderwydd yn myned trwy ei wers wynfydedig, ae yn gofidio na f'ai pob 1 Gorsedd fel Gorsedd Beirdd Ynya Prydaio. Ni ofynodd A oes beddwuh pH Nid aeth ) chwaith i ben y maen chwyf i gyboeddi I cyrch oyflafan yn erbyn Alltud Eifion a minau am anwir, anfri, nell anloes; ac am fyned yn dreislyd i gymeryd ei ewyddog- aeth o'i law, tra yntau yn bwyta ei forea- bryd ond mor fnan ag y daeth i randir yr Orsedd fflachiai ei lygaid, rhochai ei lais a hyrddiai allan ymadroddion gerwin a chrochlyd. Deaaf ar draws eich crimogan oil cyn y diwedd; yr un fath a phan yn fachgea, rhoddaf bwniad i nyth cacwn colynog, ond gwnaf wadn arni fel na fydd i an fy mhigo. Gadiwaf y gweddill hyd lythyran dyfodol. -Ydwyf, yn gywir, ELLIS O'E NANT. SYR,-Gan eich bod yn agor eioh oolofnau i drafod y cwestiwn pwysig hwn, credaf mai oid annerbyniol gan eich darllenwyr fydd y dyfyniad a ganlyn o ysgrif a ymddengys yn y Columbia, y newyddiadar Cymraeg Americanaidd, am Medi 3ydd. Rhan ydyw o ysgrif o waith y doniol Ellis o'r Nant ar "Eisteddfodaa o bob math. Eglura Ellis y modd y dygir yn mlaen weithrediadau Cym- deithas yr Eisteddfod, yr hon a gynrychiolir ganddo, meddai,yn y gwahanol Eisteddfodau tel ilyfrwarthydd. Wedt dweyd na wnaeth neb und y Rhyl gais at y Gymdeithas am Eisteddfod 18»2, a yn miaen:- Lied wahanol oedd hi y Uynedd vn Aberhonddn. Daeth dwy dref vn mlaen yn wyllt wallgof am y frMntogMtytEisteddfodiddi yr ?891—Ponty pridd &0 Abertawe. Dadleuwyd bawl Pontypridd vn y modd mwyaf deheuig gan Mr Gwilym Wil. liams, barnwr yn Ilya y m&n<ddylediun. -Mab ydyw ef i'r diweddar Alaw Gooh; a daeth eraill i ddadleu o blaid Abertawe yr un mor ddeheaig. Pleidleisiodd y rhan fwyaf o feirdd a Hanorion y Gogledd o blaid Pontypridd, ond yr oedd yr Ab r. tawiaid wadi canfod pa fodd i fyned a'r maen i'r wal. D.,fu idnt, rai o'r dyddiau blaenorol, ,ed t Mr B. ;ineent Evans, yovifenydd an- !?yd.ddus y Ÿl8j, ac .g;:od:r: ion, a thalu 10s 6c bob un, yr hyn ydyw .Ywy.- der i fod yn aelod, ac nid oes neb ond aelod a dys- gybl trwyddedawg yn ngorsedd yn meddu yr hawl. Pe buasai cyfeillion Pontypridd wedi cael allan y Saith y buasai talu 10s 6c yn cymwyeo pob un i fod yn Neidteiaiwr fe fnasai ))&wer deg ohonynt wedi ymuno &'r gymdeithas. Parodd hyn ymraf. ael a chnh%rf na fa erioed ei debyg, a bygythiai M 1;'Wlüia8 eodibiyt hwythau yn Mhontypridd gynal eisteddfod 'yn hollol yr un adeg a'r un dyddiau a fyddai y genadlaethol YU Abeitswe. Anfonodd withdystiad i'r Orodd, a chyhuddid yr ysgrifenydd o wneyd anghyfiawnder trwy ganiatau i rai o IAberhwe ymaelodi, tra y it:dá¡!rj!tbn:Yl:;ï:Jy.oniYfudefm mai camd le&lltwrimth a fu hyny. Ni fu y fath betb a gomedd i neb gael y fraint o dahs 10s 6o ae y.-todi. Gallasai pob "I y fmint bono pe b=t yn g;i bwdrra:lï --od I::d\h ydyw talu dim Ilai na 108 6o yn mlaen Haw i'r Y8- grifenydd. Pa fodd y b. cmdde.Ut?riaoth sydd yn fwy nag a eill un eglaro. Dadleaa un fel hyn a'r llall fel MaU. Ie, doniol iawn, onide ? Ymddengys felly fod Cymdeithas arddasol yr Eisteddfod Genedlaathol yn agored i gael ei rheoli gan yr hyn a eilw y Sais yn faggot voters. Nis gwn beth syniwch chwi, syr, ar bwnc fel hyn ond o'm rhan i ni faaswn yn hoffi rboddi llawer o ymddiriedaeth mewn cym- deithas oddefai i dro fel yr uchod a groniclir gan Ellis o'r Nant gael ei gyfiani. I UymRo BACH. I

LLYWODRAETHIAD YR EISTEDDFOD. I BARN Y GYMSO. Dyfynwn a ganlyn o Owrs y Byd yn y Cym.roTybed fod yr Eisteddfod ar fin ymfriwsioni yn fin glymbleidiau, a myned /n sectan ? Rhyw arwyddk n felly sydd. Y naill sect Eisteddfodawl yn sathra traed y llall, a chenfigeo a drwgdeimlad yn cael en magu lie ni ddylai fod ond eariad- oldeb. Gwelwyd hyn yn amlycach nag erioed yn Eisteddfod ddiweddar Abertawe. Y cerddorion yn ymliw i'r beirdd, a'r*beirdd ynherian ar Gymdeithas yr Eisteddfod, ?an edliw Llucdain' iddi fyth a hefyd. Yna dyna Gymdeithas 1r Iaith Gymraeg 1 (gweithrediadaulyr hon, gyda llaw, a ddygir I yn mlsen yo tiaeoneg, I tao o'a Saeaneg It I ry 2! hefyd'), Cymdeithas y Myfyrwy i" thrydar ddysgedig; Cymdeithas Addysg nchelryw l Perched Cymru (bendith ar ben pob an i ehonynt), Cymdeithas y Cerddorion (llawn o ddiscord, medd yr hanes), a Chymdeithas yt Orsedd a Chyfarfod y Beirdd (dan enw ar yr un an). Y mae hcniadaa yr olaf yn ddigon a pheri i bren ywen hollti ar ei draws gan chwerthin. Chwrnant yn enbyd, ac nid heb achos weithiaa, ar y cerddorion; ac fe chwrna'r cerddorion atrnynt hwythau. Ond Cymdeithas yr Eisteddfod sydd drymat dan wg yr Orsedd yn bresenol. A hyn sydd ryfedd :-AlIan o 55 aelod Cynghor yr Eisteddfod fod 22 ohonynt yn feirdd proffes- edig, ac am a wn i yo aelodan o Gymdeithas yr Orsedd. Aoffyddlondeb y 22 hyn i'w dyledswyddaa ydyw'r achos fod eraill yn gorfod gwneyd y gwaith drostynt; ac oni wnaent hwy hyny, ni woeid ef o gwbl." BETH DDYWW- Y CARDIFF nag I Dyna ddywed Dafydd Morgaawg yn y newyddiadar hwn Gresyn nad yw Cymdeitbas JI Orsedd a Chymdeithas yr Eisteddfod yn galls cyd-dyna. Mae yn amlwg fod y naill a'r llall ohonyst am gael y llywodraeth. Da fyddai i'r ddwy ddeafi en gilydd a cbydweitbredu, er mwyn budd cytfredinol ein llenyddiaeth, yn hytraoh na chroes-dyna er mwyn amcanion personol. Credwyf mai gwelliant pwysig toag at gatio allan yr Eiateddfodyn llwydd. ianns ac effeithiol fyddai penodi ysgrifen- ydd parhans, dyn o fnsnes, i fod yny swydd trwy'r flwyddyn,—a'r blynyddau o ran hyny, y mae digon o waith i an felly. Mae ga-D-Y British Association a chymdeith- asau ereillyo LIoegr awyddan ac ysgrifen- yddion parhaas, a phaham na allai yr Eis- teddfod gael y cyfryw sydd ddirgelwch.

CAERNARFON. YSAOLION T BWBDD.—Y mae yn hysbys bellach fod Bwrdd Yagul Caernarfon wedi mabwysiadn Deddf Newydd Addysg Rydd, ac i'r dyben o ddathlu yr amgylchiad rboddwyd tea party i'r oil o blant yr ysgol- ion ochod, yn agos i fil mewn nifer, ddydd Gwenerdiweddaf. Hyderir y gwerthfawroga rhieni y fraint yohwanegol hon trwy anfon eu plant i'r ysgolion yn fwy cyson o hyn Ilan,-Rhianti YSGOLION Nos. Deallwn ddarfod i gvlchlythyr o eiddo Mr W. G. Thomas gael 81 ddarllen yn y rhan fwyaf o Ysgolion Sal y drefgydi golw, g ar sefydln yøgol nos yn ystod misoedd y gaaaf. Bwriada Mr Thomas ddwyn y mater gerbron y bwrdd ysgol neaaf, ao as gwelir fod y symndiad yn cael cefnogaeth gyffredinol, dian y bydd i'r bwrdd roddi ei ganiatad i sefydla yr ysgol- ion. Hysbysir nt fod amryw o bobi ieaainc eisoes wedi rhoddi ea henwaa. Bydd cwrs yr addysg yn cynwys amryw ganghenau bnddiol, ae y mae rhyddid i feibion a marched i ymano. Dyma gyfle ardderchog i ddal gafael ar yr addysg a gaed cyn myned i ddechrea gweithio, a siomir ni yn fawr oe na bydd i'n pebl ieaainc dyrn i'r ysgol yn hytraclt na gwastraffa eu hamser i ysmocio ar gonglau ein heolydd. CORBKSTBIAD PLEIDMISIAO.—Eisteddodd Mr Thomas Jones, barg/freithiwr, yn y dref hon ddoolodydd Llun) ercywiro etholrestrau y dref a phlwyfi Llanbeblig a Llanfaglan. Ymddangosai Mr W. J. Williams at ran y Rhyddfrydwyr a Mr George Owen ar ran y Oeidwadwyr. I'w gymhara a liysoedd blaonoroloid oedd y gweithrediadaa ond cymharolannyddorol. Llwyddodd y Rhydd- frvdwyr i wneyd wyth o bawliaa newyddion, ond methasant mewn dau nea dri o wtth- wynebiadan. Gwrthwynebodd y Toriaid i'r Cadben Williams, Uxbridge bqaare, ar y tir nad oedd y ty o werth digonol, gan tod dau denant ynddo, ac hefyd i John Kelly, Bangor street, oblegid nad oedi In trigo yao. Boddhawyd y llys gan y Rhyddfrydwyr yn y ddau achos a chaniatawyd y pleidleisian, gyda 58 o gostau yn yr olaf. Llwyddodd y Rhyddfrydwyr hefyd yn ea gwrthwynebiad i 24 o rai yn derbyn oymhoith plwyfol. LLys YR YNADON BWRDRISIOL.-Dydd Linn, ger bron y Maer (Mr Issard Davies), Mt G. R. Rees, a Mr John Davies, gorfod- wyd John Williams, ac Owen Griffith, Rhos- gadfan, i lialo y costaa am adael eu troliaa heb enw arnynt.—Taflwyd allan gyhaddiad cyffelyb yn erbyn Robert Foulkes, LlYil, Llanddeiniolen, droa yr hwn yr ymddangosai Mr Mostyn Boberts.—Dirwywyd dau faobgen ienaoc o'r enw Bobert Jones a Richard Roberts, Saron, Bethel, i 6a a'r costan am fod yn feddw ac afreolus y dydd blaenorol yn Nghaernarfon. Gofynodd Mr Davies i'r diffyoyddion yn mha le y buont yn oael diod, ae atebodd un ohonynt iddynt fod yn y Castle Hotel.-Ar y rhestr yr oedd achos ynyr hwnyr oedd Ellis Roberts, Porth- dinorwig, yn ddiffynydd, a John Hughes, Caemawr, Llangeinwen, yn erlynydd. Ar ran yr erlyuydd apeliodd Mr R. A. Griffith ar fod i'r wys gael ei thynu yn ol, gan fod y diffynydd wedi gwneyd yr ad-daliad gorea allai, ao wedi rhoddi eglarhad digonol. Cynrychiolid y diffynydd gan Mr Lloyd Carter, yr hwn, mor bell ag y gellid dealt, a eglurodd ddarfod i'r achwynydd OIIod nifar o gytranisdau i'r dififynydd i'w gwerthu ond gan nad aeth pria y cyfraaiadau i fyny mor faan ag y disgwyliai yr aohwynydd, eadwodd y diffynydd hwy am beth amser rhag cael coiled arnynt, ac ychydig oyn i'r wys gael ei thynu allan gwerthwyd y cyfraniadau gyda mant is i'r achwynydd. Cydsyniodd y faicc i'r wys gael ei thynu yn ol.—Cyhudd- wyd Hagh Roberts, Llanrug, o fod yn feddw ar y 25ain cynfisni, a W. G. Thomas, gwr y Bine Bell Inn, Caernarfon, o gyflenwi, Roberta k diod tra yr oedd yr olaf eisoes yn feddw.—Mr Mostyn Roberts, yr hwn a ymddangosodd i erlyn ar ran yr heddgeid- waid, a ddywedodd i Roberts a dyn arall ddyfod i Gaernarfon ar geffylau ar y diwrnod o dan sylw. Gofynasant am ddiod yn y Vaynol Arm, ond oblegid en eyflwr gwrth- odwyd hwy. Yna aetbant at y Blue Bell Ian, daeth Thomas i'r drws a chyflenwodd y ddau I diod. Cafwydtystiolaeth gan Mr R. O. Roberts, cyfreithiwr, i'r perwyl iddo weled dau ddyn yu galw wrth y Blue Bell, a thynasant sylw y gwr trwy daro y ffenestr gyda ffon neu cbwip, Dygodd Thomas ddau lasiad o'r hyn a ymddangosai fel gwir odydd i'r drws Yr oedd y ddau ddyn yn feddw, un ohoaynt yn neillduol felly. Nid oedd yn adnabod y diffynydd Roberts. Mewn atebiai i Mr Lloyd Carter, yr hwn a ymddangosai dros y diffynyddion, dywedodd y tyat mai efe a roedodd bysbysrwydd i'r heddgeidwaid. Yna aeth y tyst allao i ystafell arall a dygodd gydag ef y dyn ag oedd y mwyaf meddw o'r ddau. Sylwodd Mr Mostyn Roberts yn awr ei fod yn amlwg mai nid y dyn gerbron y llys oedd yr un meddw a welwyd gaa y tyst, ao yna dymnnai gael diwygio y wys trwyroi yr enw oywir imewn. Gwrthwyuebodd Mr Guitar, ao wedi llawer o ymddadlea taflwyd y ddau aehos allan a rhoddwyd i Mr Roberts ganiatad i dynu gwysebau eraill allan, y rbai a wrandbwir eto. Y OYNGHOR TizvoL.-Il Ftholwr a erfynia le i'r gair canlynol" Y mae etholiad y cyngor trefol bron ar riniog y drws. A. ydym ni fel trethdalwyr yn effro i hyn ? A ydym yn cymeryd golwg ddeaUaa ae eang ar ein buddianau ? A ydym yn edrych pwy sydd yn gwylio yn ddoeth, dealing, darbodol, ao effeithiol at ein budd- ianau yn y dref t Y mae y materinn hyn oil yu deilwng o'n hystyriaeth. Dyraa ein seneddjleol ni. Yma y gwneir pethau sydd i fod er gwell neu er gwaeth i'r dref. Deallaf fod rhai aalodaa yn dyfod allan y waith hon. Dyma i nigyfie i'w clorianu. A oes yna ymgeiswyr newydd am ddyfod i'r maes ? A ydyw dyaion gorea y dref ar y cyngor P N id wyf yn bwriadn i'r gofyniad yna fod yn glewtan llawchwith. Cwestiwn teg i'w ofyn ydyw. Fyamean yn galw sylw fel hyn ydyw deffro y trethdalwyr i wylio yagogiadau gwarcheidwaid ein budd- ianau. Cwestiwn a ofynir yn ami yn y dyddiau hyn, hofyd, yw, Pwy fydd y maer newydd ? Pwy hefyd ? Ai tybed ein bod yn fyw i faterion fel hyn I" LLYS YR USTUSIAID SmOL. Dydd Sadwrn, o flaen Syr Llewelyn Turner, Mr J. Menzies, a Mr George Forren, cyhnd lwyd Mr Garrod, Stag's Head Inn, Penygroes, o roddi diod i rai oadd ai y pryd o dan ddylanwad diodydd suddvoL Cododd J1 achos hwn o un a wrandawyd yn y Hy y Sadwrn blaenorol. Galwyd ar y diffYDYdd-; ion J. yr Mhoa hwnw i fad yn dystion 0 Maid vr erlyniad yn yr achos hwn. Erlynid "an Mr Mcstyo Roberts, ar rM yr hedd- ?eijwaid, ae amddiffynid gan Mr Lloyd Cartar,-Yr amddiffyniad ydoedd i'r dynion ddyfod at y ty y diwrnod o dan 'y'w' ond ni I roddwyd diod iddynt, gan ea bod ar y pryd yn feddw. Oherwydd fod y dystiolaeth o bob ta mot groes i'w gilydd, taflwyd yr achos allan.

BANGOR. Dydd Sal pregethai y Parch W. Harris (cadeirydd Undeb Bedyddwyr Cymru) yn oghapel Penuel. ii Y Maer (Dr J. Richards), Mr T.O. Lewis, a Mr Henry Lewis sydd wedi ea dewis fel cynrychiolwyr y cynghor dineeig ar fwrdd llywodraethwyr Ysgol Ramadegol y Friars. Ar gais pwyllgor trethiannol Undeb Bangor a Beaumaris, y mae y cynghor dinesig wedi penderfynn cyfrana tnagat y gost o ail. brisio y rheilffyrdd o fewn y fwr- deisdref. PLANT DR BARIfARDO.-Er budd y gwaith daionus a wneir gan y dyngarwr enwog, Dr Barnardo, cynhaliwyd cyfarfod dyddorol yn y Penrhyn Hall nos Iau, pryd y rhoddodd ddeuddeg o fechgyn o'r cartrefi yn Llandain berfformiadau at law-glychau a'r offeryn cenedlaethol Ysgotaidd. Traddodwyd anerehiad hefyd gan Mr James B. Wookey. Cktr LLWYBR CYHOBDDUS.—Ysgrifenodd y Cadben Stewart, gorarhwyliwr etifedd- iaeth y Faenol, i gyfarfod diweddaf y cynger dinesig i ddweyd mai nid efe oedd yn gyf- rifo am gan llwybr cvhoeddns yo Nant- porth. Ponadwyd pwyllgor i edrych y He ac i ateb i'r llytbyr. Hysbysai y Gadben Stewart mai diweddar berchenog y tir a os. ,ododd i fyny y rhybodd yn erbyn i'r cyhoedd ddefnyddio y llwybr; ond erbyn hyn ymddengys fod y rhybodd wedi ei dynu ymaith. GWBITHBKB DDEWR. Hynododd Mr Owen Smith, Garth-terrace, ei hunan mewn modd neillduol ddydd Mawrth. Yr oedd bid o eiddo yr hyfforddlong Clii allan ar y Menai, ao an o'r beobgyn pertbynol iddo yu yradrochi; drwy ryw anhwyldeb suddodd y bachgen, ac wrth weled ei berygl gwaedd- odd y lleill am gynorthwy. Digwyddai Mr Smith eistedd ar y lan heb fod yn nebpell o'i dy ae heb lawer o betrusder tynodd ymaith ei gob a'i esgidiau a noflodd allan i estyn y oynortbwya allai. Er fod y bach gen anffodus wedi myned i lawr am y dryd- edd waith cafodd Mr Smith afael ynddo a chyfododd ef i fid gerllaw. Trwy gynor- thwy cyfeillion caredig eraill ar y lan adfer- wyd y bachgen gyda llawer 6 anhawsder. Da genym ddeall f ad y gymdeithas ag sydd yn gwabrwyo am weithredodd o'r natur lwfr yn debyg o gydnabod yr ymddygiad dewr hwn. GWELLJANIATT.—Yn en cyfarfod ddydd Mercher penderfynodd y cyngor dipeaig yn derfynol bwrcasn darn helaeth o dir yn y Garth, yr hwn a gynygiwyd iddynt beth amser ya ol am 1200p a'r hwn sydd yn rhwym o fod yn gaffaeliad gwerthfawr i'r dref. Daeth y cwestiwn o roddi y swm o 12op fel blaendal yo mlaen, a gwrthwynebai Mr Charles-Pierce hyn ar y tir nad oedd awdurdod wedi ei dderbyn oddiwrth Fwrdd y Llywodraeth Leol i fenthyca yr arian angenrheidiul i wneyd y pwrcas. Fodd bynag, sylwyd fod pryniant y tir yn ddarostyngedig i awdardod y Bwrdd.- Yn yr an cyfarfod yr oedd y cyngor yn cael en hanog i fyned yn mlaen gyda'r cwestiwn o agor ffordd eydrhwng Caellepa a Loopobty, ac i'r amcan hwnw fod 400p yn cael ei dalu am dri odai a safent ar y tir a'r rhai y byddai yn rhaid en prynn. Ar y tir na byddai y ffordd-hon- ond o fodd i yehydig o'r tref- wyr ae y buasai yn costio i'r trethdalwyr 1141p mewn 30 mlynedd, cynygiodd Mr Charles Pierce nad oedd y cyngor i agor y ffordd. Eiliwyd hya gan Mr Hagh Hughes, a chefnogwyd ef gan Mr J. E. Roberts, dadl yr hwn ydoedd mai dyledswydd perchenog y tir ydoedd gwneyd y ffordd. Cymerwyd golygwedd araU ar y cwestiwn gan y Mri William Jones, Richard Williams, a Richard Davies, y rhai a ddangosasant y budd a ddeilliai i'r dref oddiwrth y ffordd. Ni phleidleisodd ond pedwar dros gyoygiad Mr Pierce, ac felly penderfynwyd prynn y tai mewn dadl ac apelio at Fwrdd y Llywodraeth Leol am ganiatad i fenthyca y swm angenrheidiol er agor y ffordd. LLYS YB YNADON.—Dydd Mawrth, ger- bron Mr Charles Pierce ae ynadon eraill, cyhaddwyd John Ellis, Kyffin square, o dr-smasu am helwriaeth ar dir perthynol i Mr E. A. Yoang, Tanybryn, ac o roddi enw camarweiniol. Ar ran y diffynydd, yr hwn sydd yn hen dsoseddwr yn y cyfeiriad hwn, dadleuai Mr Thornton Jones fod y gweith- rediadau, yn afreolaidd, gan na ddygwyd Ellis gerbron yr ynadon yn mhen pedair awr ar hugain ar ol cyflawniad y trosedd henedig. Ymddangosodd Mr S. R. Dew i erlyn, a dy- wedodd y gallesid myned yn erbyn y diffyn- ydd etotrwywys. Ynngwynebyrhynaddad- lenwyd gaa Mr Thornton Jones nid oedd gan y fainc ond gollwng y diffynydd yn fbydd., Yna cyhuddwyd Ellis a dyn arall o'r enw William Thomas o drosedd oyfielyb ar dir perthynol i Mr Richardson, Gor- phwysfa. Dirwywyd Thomas i 10a a'r coetau a dewisodd Ellis fyned garchar am fie yn hjkrach na thalu dirwy o 40s a'r costau^—^Taflwyd allan achos a ddygwyd ya erbyn Robert Evans, perohenog y town bust o atal trafnidiaeth, a gorchymynwyd iddo dyna allan drwydded dros y cerbyd. Gwrandawyd llnaws o acbosion eraill yn yr un llys.—Mewn llys arbenig ddydd Gwenar, dirwywyd nn William Davies i 40s a'r I' costau nea i ddyoddef pedwar diwrnod ar ddeg o garchariad am ddianc oddiwrth Gartrefla Mon. Cyflawnodd Davies orcbest gyffelyb yn 1888

BETHESDA. I CYPAMOD Y CKWARELWYB. Nos Sadwra yn Nouacid y Farchnad, cynbaJiodd y chwarelwyr gyfarfod cyffredinol. Cvmer- wyd y gadair gan y llywydd, Mr Bobert Davies, Penygroes. Yr oedd y nenadd yn orlawn. Agorodd y llywydd y cyfarfod gyda sylwadau pwrpasol, gan yohwanegll trwy adrodd -rhanau helaeth o'r ymdrafod- aeth fu rhwng y gweithwyr ao Atglwydd Penrhyn. Yn ddilynol galwyd ar yr ysgrifenydd, Mr J. M. Jones, i ddarllen cyfrifon am yr haner blwyddyn diweddat. Gwoaeth yr yogrifenydd gyfeiriad effeithiol at yr amgylchiadau o borthynas iddo ef a'r awdurdodan. Dangys taflen yr ysgrifenydd fod yr undeb yn enill tir a'r drysorfa yn chwyddo. Daxllenwyd y penderfyniad canlynol gan Mr W. Tbemas, Bryndymchwel, "Fod y cyfarfod hwn, tra yn cydnabod yn ddiolcbgar y derbyniad cyfeillgar a roddodd Arglwydd Penrhyn i's ddirprwyaeth, eto yn teimlo yn dra aiomeaig fod ein ceisiadau i raddan mor helaeth wedi eu gwrthod." Eiliwyd gan Mr Lewis Jones, Middle street, a chefnogwyd mewn araeth synwyrlawa, gan Mr W. Williams, Gerlan, Pasiwyd y penderfyniad yn nnfrydol. Yn nesaf eynygiwydypenderfyoiad canlynol gan Mr John G. Williams, HeobirCv "Bin bod yn teimlo Bad ydyw etc sefyllfa yn foddhaol, &In bodlyn gwblhyderns nad yw yr am?eB jn mheM pryd y g^lvrn wnauthur ail ymgais, hyny dan migykbiadaa mwy ffaniol, tuagat sicrbau yr hyn a ystyiiwn ni ein hiawnderaa." Eiliwyd gan Mr H. H. Davies, Gerlan; a chefaogwyd gan Mr W. H. Williams, Mynydd, a nyny mewn araeth feistrolgar. Pasiwyd y Denderfymiad yn unfrydol a brwdfrydig. Tystiai pawb eu bod wedi cael eyfarfod rhagoiol, ac yn awyddus am gael ei debyg yn foan eto. Y" oedd y lie yn anioddefol o boeth. BWltDD LLBOL,—Cynhaliwyd yr nehod yn ystafell y bwrdd, y Cynghorydd G. Brymer yn y gadair. Darllenwyd llythyr oddiwrth glerc y Cyngor Sirol yn cynyg 40p y filldir i'r bwrdd er adgyweirio y btif ffordd. Pen- derfynwyd ar i'r ysgrifenydd i ohebn yn ml)e:lach ag ysgrifenydd y Cyoghor Sirol o bertbynaB i'r mater.—Darllenwyd yn y cyfarfod o'r blaen adroddiad Dr Rees ar ei ymweliad a'r Uadd-dai, a rhoddwyd cyfleus- dra i'r cigyddion ddyfod i ddweyd yr hyn oedd ganddynt mewn atebiad felly yr oedd | y cigyddion yn bresenol. Ar ol eu gwrandaw penderfynodd y bwrdd ar i'r oigyddioa I gotreetra y gadd-doi, ac addawyd gWsijd hyny; hefyd penderfyDwyd fod raid taflu I ysgarthioa y cyfryw dai i un man penodol. a gofaln na theflir dim i'r afou.-Deillir fod I symudiad ar droed er cael ckddfagyhoeddns l a hyny yn unol a chyfarwyddid yr arolysrydd I dros y Llywodraeth fu yn edrych y lie yn ddiweddar, Gan nad yw y dam newydd a roddwyd at fynweat Glanogwonyn ddigonol ond am ryw ddwy flynedd, felly rhaid yn y cyfamser, yn nnol ag awgrym y swyddog meddygol, bantoi claddfa newydd gyhoedd- ns.—Anfonwyd cais at y Postfeistr Cyffredinol ar iddo sefydlu swyddfa pellebyryn nglyn a'r Hythyrdy yn Bachub. Cafwyd atebiad yn datgan parodrwydd i wneyd, end ar y dealltwriaetb fod sicrwydd ar ran y bwrdd yn cael ei roddi am 20p y flwyddyn am y saith mlynedd cyntaf. Gohiriwyd penderfynu dim hyd y cyfarfod nesaf.

I PORTHMADOG. Dydd Sal diweddaf deuwyd o hyd i gorph Robert Roberts, adoabyddns wrth yr enw "Robyn Cariwr," yn y traetb, wedi bodd i fe dybir, yn y Uifogydd mawrion ar 01 y gwlaw yr wythnos ddiweddaf. Yr oeddys l wedi ei golli er tua pymthegnos o amser cyn cael ei gorph. BEOC Y MoR.-Dydd Sul fe olchwyd i Ian y morglawdd gorph tarw, yr hwn mae'n debyg oedd wedi ei olchi drot fwrdd nn o'r agerlongaa Americanaidd yn y Werydd yn ystod yr ystorm yr wythnos ddiweddaf. DAMWAIN.—Dvdd Mercher diweddaf yr oedd Mr William Owen, tad Mr R. T. Owen, Tea Mart, yn myned i Harlech gyda cherbyd, a phan (ar y cob torodd yr echel yn y fath fodd i wabano yr olwynion blaenaf oddiwrth y rhai el, diangodd y ceffyi gyda'r ,hafts" dwy olwyn Ran adael y ceroy -I'i ddw) olwyn arall a Mr Owen ar ganory ffordd. Fodd bynag, ni anafwyd neb, a dsiiwyd y ceffyi yn ymyl y Turnpike. CYFAEFOD PEBOETHtJ.—NOS- Fawrth a dydd Mercher diweddaf, cynhaliwyd cyf- arfod pregethu blynyddol yr Annibynwyr So Safem, pryd y prethwyd gan y Parchn D. Jones, Porth; Ffoulkes, Aberafon; Nicholson, Abertawe; a Thomas, Gland wr. Yr oedd yr addoldy yn llawn bob cyfarfod a'r pregethu yn neillduol o adeiladol a da.

AMGYLCH OGYLCH I FFESTINIOG. PtBSBRDArrB YSGOL SUL Y BOWYDD.— Dydd Llun diweddaf bu aelodau yr ysgol uohod yn nghyda llnaws eraill o ardal Ffestiniog am wibdaith i Criccieth, lie y bnont yn mwynhou eu hunain yn rhagorol, dan wenau tywydd nodedig o hafaidd. Yr oedd digonedd o luniaeth wedi ei barotoi yn y Nenadd Drefol, o'r hwn y eyfranogwyd yn helaeth gydag archwaeth wedi ei minio gan wynt y mor. Y mae diolchgarweh yn ddyledns i Mr J. M. Roberta, am y Ilsfar a'r gofal yr aeth iddo gyda'r plant. CYFABFODYDD Y FEIBL GYMD]CITNkg.- Yr wythnos ddiweddaf cynhaliwyd cyfres o gyfarfodydd y Feibl Gymdeithas yn ngwa- hanol leoedd yn yr ardal, pryd y cafwyd anerchiadau dyddorol gan y Parch W. Dickens Lewis, D.D., &c. Y CYNHAUAP. Mwynhawyd tywydd hafaidd yn y rhanbarth yma yr wytbnos ddiweddaf, ac y mae mwyafrif y ffermwyr yn y cwmpasoedd wedi llwyddo i gael eu ewair, ac y mae yr yd ar hyd a lied y wlad i'w weled yn barod i'w gario i'r ydlanau, Yr oedd y gwres rai dyddiau bron yo annyodd- efol.

Y GWEINIDOG ANNI- BYNOL HYNAF YN Y BYD. Dydd Sadwrn, yn South Norwood, LInn- dain, bu farw y Parch George Rogers, yr hwn a ystyrid y gweinidog Annibynol hynaf yn y byd, yn 93 mlwodd oedd. Aath yn efrydydd i Goleg Rotherham; oddiyno bu ya gweinidogaetbn yn tManceinion, ac yn gyd-fagail yn nghapel King's Weigh House, Llandain; ao am 36 mlynedd bu yn weinidog Oapel Albany. Yn y flwyddyn 1856, ym- gymerodd a'r swydd o brif athraw dawin- yddol Coleg y Bageiliaid, sefydliad ag y mae Mr Spurpeon yn dwyn cysylltiad mor agos ag ef. Gadawodd y coleg pan yn 80 mlwydd oed, ond parhai i bregethn yn achlysarol hyd oes yr oedd yn 90 mlwydd.

SEryDLWYD 1849. COFGOLOFSAU !COFGOLOFNAUt: OTOC HELABTE o Lech faen. Msrbla, QTOC HELAETEo Lechiaen M?bla. I. n a SCJtch ?'?' yy<EMETERY n?.-DtNORWIC-STR?T (ynymyty D?r.H ?«?&)) ne?dd), CAERNARFON. R. WIL- 'lUM, P?reheno?.

AQORIAD OOLEQ Y BALA. I ST*,—Byddwch cystal, ar ddymnniad | «yhillion y ooleg yn y Bala, a rhoi lie yn tick rhifyn Desaf 1 ychydig linellsu ynglyn agoriad uchod. Mae'n Ued hysbys bell- aeh j cymer yr agonad le, pryd y bydd Dr QhatIN Edwards, er llawenydd mawr i gy. fandeb y Methodistiaid a chyda'r dymun- iadau goreu, yn dechreu ei waith fel Prif- atbro,w y Coleg, ar ddyddiau Llun a Jfawrtb, 28 a'r 29 o r mis hwn Bvmwlir byd y gellir, i drefnu y cyfar- fodydd fel y oanlyn: am 6 o'r gloch nos Lun, pyei,,ethir gau cipal Fairbnim, Ooleg Mansi} :ld, Rhydychain. Bore Mawrth am 9, gweinyddir y Cynumdob. Am 10.30 bldcl cyfarfod ffurfiol yr agoriad. Wedi'r omiaw, am 2.30 cynhalir cyfarfod cyhoeddua yn nghapel y Methodistiaid. Yn yr hwyr am 6, cynhelir oedfa, pryd y pregethir gan ddau o wemidogion y oyfundeb. Fe fydd Mrs Davies, Treborth, yn earedig i&wD, Yu eroe?wn 200, mwy neu lai, o gyn rckiolwyr ac eraill i ?w, ?' ?r %%ZYI y VIctoria Hall, Dyagwylir y bydd CMed:gion yr athrofa ar :yd gwatianol linellau y rheiMFordd-Aber. 7stwyth, Rbyl, CaemMfon, Ffeatinicg,  eraill-yn trefnu gyda'r owmnian i gMl?rMM? i'r B? y dydd Mawrth hwnw. "? ? gyfle i hen efrydwyr, ewydd<won yr eglwysi, ac erMtl Bydd &'u dyddordeb yn fawr ? y Bala, ei phoM.i ?M*hM i ddyfod yno, a gwneir trefniadan ar en eyfer. he pobl y Bala, yn frodyr a onwiorydd, yn barod yn dechreu twymno at y fwaith. Er bod ei goelbren yn ein mysg, prin y eyfrifir yr ysgrifenydd yn un ohonynt, a digon drwg ganddo hyny; ond mae felly yn rhydd i ddatgan cred, a'r fath fyddin o wegethwyr Cymru, gyda'u Uaw o'i phlaid hi, mai yn y Bala y ceir y cyfe llion cared ioaf din hanl-" 0 bawb 0 bobl y byd." Pe ieoai'r Oymry oil yma, caent groesaw calon; eithr dymunol fyddai hwyrach, iddynt beidio dyfod i gyd ar unwaith. Fodd bynag, gwna'r cyfeillion eu heithaf fel byddo r cyfarfod agor yn deilwng o ran orddat y dref, ac hefyd yn gychwyn teil- wng o ddyfodol dysglaer a phwysig Athrofa Dduwioyddol y Buda. -Yr eiddoch, ALUN JOKIS. I

MANION. Deobrenodd y Parch T. Eynon Davies ar ei weinidogaeth yn yr Eglwys Gynalleidfaol yn Heol Elgiu, Glasgow, ddydd Sal, Y mae "Darlaniau Gweinidogion" British Weekly yn rhoddi lie yn yr oriel i'yr Parch T. Johns, Llanelli. Y mae dros filo lofeydd yn Mhrydain Fawr. Y mae nifer y merched yn Llandain sydd yn ysgrifena i'r newyddiadaron mor fawr fel y maent yn pendertyna sefydlll clwb o'r eiddynt en hanain. Penderfyna Methodistiaid Calfinaidd Dehendir Cymra gasglu y swm o l0,000p tnagat Goleg Trefecca. Dywedir fed un o seiri meini Dyfftyn Rhondda wedi rhoddi can'pant, allan o'i gynildeb am flynyddan, tuagat Genadaeth Cassia. Wyr goludeg, clustymwrandewch. Ysgrifena gweinidog Ymneillduol adna- byddus, y Parch G. H. Lock, i ddyweyd fod ganddo yn ei feddiant fanylion, desgrifiadol m.dd y Ilofraddiwyd merch, i amaethwr o'r enw Preston, gee Hull. Dywed Mr Lock iddo gael yr hysbysrwydd drwy gyfrwng yt hyn a etwir clairvoyance (ueu fel y oyfieitbir y gair yn un o'n geiriaduron, --y bummed aefylifs mewn cwsg Mesmer- aidd.") Dywedir fod cwmni Guinness, y darllawyr yn Nublin, yn troi heibio bob blwyddyn 750,OOOp o enill ion, a chwmni Coates, gwneutbnrwyr eden, 475,000p. Bwyty y Lascariaid eu hymborth yn yj awyr agored, B'B gwyneban tua'r gorliewid,, a'r iiarhad mwyaf all dyn gwyn daflu arnynt ydyw sefyll rhyngddynt.ar haul; ystyriaat fod y cysgod yn gwneyd y bwyd yn aflan. Y dydd o'r blaen gwerthwyd 11 cofftl rasus" o'r eow Common i Mr Blundell Maple, A.S., am bymtheng mil o bun nan. Ai tybed nad oes tylodion yn ei gymydog- aeth y gallai eu helpil Adroddit am ddarganfyddiad newydd o fwnfeydd am yn Awstralia Orllewinol. Y mae yo mwrMd Mr a Mrs H. M. Stanly dala ymweliad a? Awstralia tua diwedd y flwyddyn. Ymddengya y gwneir cais gan JfW aelodau i geisio can allan foneddigeean Cyff- redin o hyn all&n. Dywadir fod Mr De Cobain* A.S. yn bwr- iada dycbwelyd i Belfast, i wyneba y cyhaddiadaa a wnaed ya ei orbyn. Y mae nifer o newyddiadnrwyr Ffrengig yn Rwsia yn ceisio enyn a chryfhaa teimlad da rhwng y wlad hono a Fftainc. ">3!'J, \— Ar 01 talu holl dreuliau y Gynhadl&dd Llafnr fe drosglwyddir dros fil o bunau i drysorfa y flwyddyn nesaf. Yr oedd dydi Sadwrn diweddai yn ddiwrnod ag a ddygai i got gyfansoddiad un o'r dunau cerddorol mwyaf godidog. Ar y 12fed o Fedi, 1741, y gorphenodd Handel ysgrifena y Messiah." Tair wv^hnos y bu yn ei chyfansoddi, a dywedodd, tra yn ei hysgrifenn, "Tybiais fod I nefoedd yn agored i mi." Deallwn fod yn mwriad Syr Charles Dilke dala ymweliad 1 Ffestini.og yn bur fnan, ac y bydd iddo draddodi aneccbiad yno yn yetod ei ymweliftd. i

?tl?t?t? ?.-?MS.x $arroO'het:u!. GENFDIGAETHAU. Cable-Medi 3, yn Marlow road, Horaerton Llundain, 1),iod Mr Arthur Cable, diweddar o Fusilier Cottage, Hafod terrace, Carnarvon, ar fab-cyntafaoedlg. Davies-Medi 2, priod yr Heddgeidwad Bobert Henry Davies, Abergele, ar fab. D.wies-Medi .1. priod Mr William Davies. Tafarn Prio, Clawddponcen, ar ferch. Davies-Awst 31, priod Mr Williair Daviea, shoe- maker, London road, Corwen, ar ferch. Evans-Medi 3, yn 7, Market str", Osergybi, priod Capt Evans, o'r Cainbrian Princess," ar fab. Evans-Medi 2, priod Mr Henry Evani? Twyeog, ger Hnllan, ar ferch. Evgeer? itt-Medi 1, priod Mr George Everitt, Glad. atone Villas, Ruthin road, o'r dref hen, ar ferch. Hope-Medi 6, priod Mr J. Henry Hope, Chapel street, Tretfynon (diweddar o Gaernarfon), ar fab. Hughoe-Medi 6, yn 51. Madelaine street, Lerpwl, priod Mr P. Lloyd Hngbss, ar ferch. Jones-Medi 1, priod Mr Robert Daniel Jones, Tower Hill, Dinbych, ar fab. Jones-Medi 8, priod Mr Robert Prys Jones, prif athraw Ysgol y Bwrdd, Love Lane Dinbych, ar ferch. Lloyd—Medi 3, priod Mr Henry Lloyd, Llety, (Jwyddelwern, ar ferch. Roberts-Medi 2, priod Mr William Roberts, Ty'n-yr-eithin, Dinbych, ar ferch. PRIODASAU. Broombill-Evana-Medi 2, yn Eglwys St. George, Sheffield, gan y Parch E- Hat ion Hall, Charles William Knowles, Broomhill, Sheffield, ft. Jennie Ellen Evans, diweddar o Beoybryn Mawr, Bala. Carstairs—Royle—Medi 3, yn Eglwye loan CF;ddi!y, gan :npalš:sC:: Scott, ficer, yn cael ei gyaorthwyo gan y Parch we ,I Evans, :r:br Ib W. B stow Carstairs, M. D.. RhyL&g Emma Charlotte, merch hen ? Mr T. R. P. Royle, Hough Green House, a Belle Vue, Rhyl. Davies-Jone?Medi 1, trwy drwydded, yi nghapel yr Annibynwyr, Llanerchymedd, Ran y Parch T, Evans, Amlwch, Mr Edward Davies, Penybonc, Lianfairmathafarneithaf, & HiB& Elizabeth Jones, Rhosyad, Llaneugrad. EdwardH-Dnies-Medi 9, yn swyddfa'r cof- restrydd, Caernarfon, Mr Richard Edwards, morwr, Hule-in.the.wall street, Caernarfon, S Maggie, merch Mr Pierce Davies, Hendre street —y ddau o C-ernarfon. Hughes—Edisbnry—Medi 2, yn Eglwys y Plwyf, Gwrecsam. gan yr Hybirch Archddiacon Llan, elwy, yn cael ei gynorthwyo gan y Parch J. P. Lewis, Mr Thomas John Hughes, cyfreithiwr, Bridgend, â Phillys Mary, ail ferch Mr James Fisher Edisbury, U.H., Gwrecsam. Jonrid-Jones-Medi 4, yn nghapel y Methodist- iaid, Rbewl, Khydycilgwyn, gan y Parch Jaceb <- Jones, Prion, yn cael ei gynorthwyo gan y" Parch Edward Jones, Cilcen (brawd y briodas- ferch), Mr John Jones, Tii Isaf, & Miss Jane Jones, Ty Mawr-y ddu o blwyf Llanrhaiadr, DySryn Clwyd. J,?n. edi 1, yn swyddfa'r cofrestrydd, J °ë:f:dkb!r s'Hfa: cb1i::tgh Jones y ddau o'r Capel Bach, Waenfawr. Jones—Powell—Medi 1, yn nghapel Zion, Gwrec- sam, gan y Parch R. Wqliami? gweinidog Presbytgraidd, Rhos, Mr Robert Jones, Pentre- bychan, Gwrecsam, A Miss M. J. Powell, Rhos. Mitchell-Owens-Medi 1, yn nghapel y Bedydd- wyr, Chester street, Gw, g, y P.rchn I ÕWe:etÀ.Gre&, a G. i Jones, Cefn, va rahmenoldeb y cofreatcydd, Me J. Denbigh JoIW:rcr; Ë::ádtihe gweinidog eglwys y Bedyddwyr yn y Ponkey, i mi Sara h wens, Ma'k- t street, Rhos. R,fte-J..?!R-Aw?t 26, trwy drwydded, yn nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, Llanys- tumdwy, Criccieth, Ran y Parchn Thou,as Ellis a Moses Jonei. Mr Griffith Rees, D*uid House, Bala, k Miss Susannah Jones, Mount Cottage, Bala) Roberts-Jone-Medi 4, yn eglwys bonsfol Caer- hue, Dyffryn Couwy, trwy arwydded, gan 7 I hD6r\V. Jonea? y periglor, Mr Robert Roberts, Penbont, Roewen, ger Cenwy, 4 Miss Jane Jones, f?Ilt, unig ferch y diweddar Mr Richard Jones, Isailt. Roewen, A cbwaer i Mr W. Jones, Talybont Farm. Rowlands-Jo.es-Medi 9, yn nghapsl Presbyter- aidd Cymreig New'h.m P.rk, pn y Parch Abraham R.6ert?, Mr John William Rowlands, mab hynaf Mr R?w)aod W. Rowtands, Edge? laDe, Lerpw l &g Elizabeth (Lizzie), merch ieu- engaf Mr Wmim Jones, Prescot road, Lerpwl Thomm-Evan?Medi 10, yn ngh&pel y Pres- byl,ri,id Cymreig, Prince's roaa, gan y Parch William i T,, h ..b b,.f y diweddar Mr Wm. !ra., Aberaeron, a Janie, merch henaf Mr John Evans, 10, Fesa Grove, Ler- pwl. MARWOLAETHAU. Bathgate—M^di 11, yn 27, Pool street, Caernarfon, yn 66 mlwydd oed, Mrs Margaret Bathgate, yr hon a fu am flynyddoedd lawer yn cadw mas- nachdy ffrwythau, Ao yn Stryd Llyn. Dyodd- efodd gystudd trwm am amser maith yn dawel ac ymostysgar. Yr oedd yn fam i Mr John Bastain, yr hwn a breswyliai yn Colorado, Gog- ledd America, pan glybuwyd oddi witho ddi- weddaf. (Dymunir; ar i'r newyddiadnron Americanaidd gofnodi yr uchod.) Curry-Medi 6, yn Wesley Mount, Bagillt, yn ei 68 mlwydd oed, Mrs Jane Caciry, Corwen, mam y Paroti R. Curry, Bagillt, a'r Parch Hugh. Curry, Corwen. D-vies-Madi 6, Mr Thomas Darxes, crydd, yn ei- breswylfod, 14, Queen street, Ton, Pentre, Rhoudda, yn 52 mlwydd oed. Brodor ydoedd Mr Davies o Henllan, ger Dinbych, ond wedi ymsefydluyn y Pentre pan oedd y lie ynei fabandod. Gadawodd bnod a dau. fab i alaru ar ei ol. Dorkins—Medi 10, yn South Porarailk Caernarfon, Mr William Dorkins, yn 17 mlwydd oed. Yr oedd yr ymadawedig yn fr iwd i Mr Richard Dorkins, Bangor, ac i Ml Samuel, Dorkins, Caernarfon. Evsns-gedi 3, yn 65 oed., William Evans, Ty Ucha, Abergele- Rughea-Medi 2, yn IC-, St,. Paul's square, Lerpwl, yn 64Jmlwydd oed, "acok i Hughes; diweddar o Ty Tywyrch, Rhuddlan. Jones-edi 6, yn 18C,, Lor Ige lane, r-orpwl, yn 47 mlwydd oed, Elizabeth, anwyl briod Mr John Jones- Jone-Medi 2. yn mlwydd oed, ar ol saith wythnos o gystudd !¡rW'<l\, Mr Ellis Jones, stone- cutter, Glynllifon ^stDace, Groeslon, ger Caer. narfon. Jones-Medi 4, yn Maen Coch, Llanwnda, ger Caernarfon, vn 72. aalv vydd oed, Mrs Jane Jenes, gweddw Mr William Jones, platelayer. Lloyd Medi 12, yn.30 mlwydd oed, ar enedigaeth un bychan, Mrs Cat'tierine Lloyd, anwyl Briod Mr E. Hleddyn Lloy d, Bodafon, Dolyddelen. Moms—Medi 6, yu di a djpvmwth, yn 42 mlwydd oed, Amelia, priod Mrdward Morris, AUen square, Trefifynon. Pickup—Medi 1, ya 7 mis oed, Miriam, snwyl blsntyn James, Pic kup, Kinmel terrace, Aber- gele. Richards-Medi 4. yn Bwlcbynharob, Margaret Richards, rnoroh"Ar Edwavd Richards, y Foel, Llanycil, yn 28 mlwydd oed. Rolildt 1. yn 42, Sackville.,street., Lerpwl, Mary Riley, .erch i'r diweddar Mr Richard Roberts, y talynor Cymteig enwog o Gaer- narfon. Roberts-MOOi 8, yn 58, Green lane, Tranmere, Mr Thomas Powell Rcberts, trydydd mab i'r diweddar Mr William Rubei be, Lerpwl, amab- yn- nghyirsith i Mr Phillip Hyres, Tranmere. Roberts-Medt 3, Mo Ellis Roberts, Saraau, ReJa. yn 87 mlwydd oed. Samuel-Medi 3. yn Glasfryn, Lion Ffestiniog, yn 13,mlwydd oed. Willie, mabo ienengaf Mr Edward Samuel, gynt o Station saad. Thornoky-Medi 3, yo Leipwl, Hiss Blanche Thorsiely, mereh fabwysiedig 7 diweddar Dr Gee. Williams—Medi 2, yn Caeclydi, Blaenan J'fee- tinicg, yn 69 mlwydd oed, bLv Owen Williams, mwnwr. WiUiamo-M?i 5, ynM mlwydd o?, &20 anwyl b? M? Hugh WiUiMM,Uo.K-*dyS. Poithmadcg.

RHIWLVS.—Yr wythnos ddiweddaf eyn- ha iwyd cyngheidd yn nghapely Methodist- laid Galfinaidd, dan lywyddiaeth y Parch D. Jones (W.). Cymerwyd rbaa gan Rbiwlas Glee Party, dan arweiDiad Mr 0. Jones. (Asaff y Rhiwj, Ap Glaslyn, Llinos y Coed, Mri J. O. Morris, George-Roberts, B. H. Williams, Mynydd; Bee Ehoir, Mies M. A. Jones, Mynydd, Miss Tbow", 'to. CyfeiJ- iwyd gan Mr R. G. Joncl (Ap Aaapb y Rhiw).

COF-GOLOFNAU. STOO FAWR. CYN PRYNU UOFGOLOFN BYDD Kl> I caWI ALWGYDA HUGH JONEfc, MARBLE WORKS, CAERNARFON I Argraphwyd karoii y Perchenogion a'r Cy hoeddwyr, 7 WBLSH NATION AX. Nrvvn PAPER Co. DaTic; gan D. W. Davies & Co., yn ea awyddfa, New Harboar. j I Caeroation.