Y Genedl Gymreig

CYFIAWN 1)E It A C 11 tRltD I COAX Mil J. H. ROBERTS.] I "FY Awvvi. GVF.ULL.—Gallat ragweiea inai gyda gradd o syndod y bydd,\ch yn darlleu y uodyn alluisgwyhadlVY a brysiog hwu oddiwrthyf. Yn fyr fy anican yw etch cael i dieulio y Nadolig gyda mi gartref. Gwyddocli lie V mae fy iluoni yn byw yu awr. Y mae Charles fy uirawd hefyd wedi I addaw bod gartref dros y gwyliau, lie nis gallaf ft.,II\ am ddiui a fyddai yn fwy o bleser gciiviii na'eh gweled ckwithuu yn ein plith. Da ehwi, deuweh 'er inwyn yr amser gynt.' Nid OtiS gPllyf amser i ymholaethu, gan fy mod yu jmeio i fyny er mWYlI, cyeh- wyn boreu vforu. Byddaf yn disgwyl elywed (.ddiwrthy. h gyda throad y post.— Yreiddoch yn frysiog, "ieh hell gyfaill, •' Toil WILLIAMS. Ar ol tynu allan enw r dref a r dyddiad, dyna yn llvthvreiiol y llythyr a dderbyni..is yn iuhlitli rhyw lianer dwsin o epistolau rraill ar foreu y pcdwcrydd dydd eyn Nhlig Is Nid uelhl genyi y drych- feddwl lleiaf eyn agov y llythyr o ba le y ienai. Arch wilillis vi- amlen yn fanwl. Coisiwn ddwyn ar got eiddo pwy ydoedd y llawysgrif o'r tuullan, ac t'dr^chwn ar fare y post ao t'nw y dref o'r hon y cyehwynodd; 01111 mor bell ag y gwyddwn lIid oedd genyf yr un evdnabod yn y dirf bono, tt'r llawysgrif nis adwaenwn. Foddbyua?. wedi agor a d?rUcn y cynwya- iad, ni mid dweyd ddarfod i mi ddyfod allan o'r anhawsiler. Diau y bvddwn yn adrodd protiad miloedd 0 bobl ictutmc pan y cyfaddefwn fod y gwyliau agoshaol wedi cael lie nchel yn fy meddwl er's dyddiau. Ae or fy ino(I yn rliydd i fYllcd irfana fynwyf, eto nis gallwn wneyd trofniadau wrth fy niodd, 11'1' elllll)'11Ïatl oedd fod hyn. fel pob symudiad arnll yn fy lianes, wedi ei adael bron hyd y funud olaf heb ei bon- derfynu. Perthynai i wahoddiad fy nghyfaill luaws e swynion nas gallwn edrych hcibio iddynt ac felly, heb ond yehydig o ystyriaoth, daethuin i'r penderfyniad i w dderbyn, ae Tggrifeuais i'r perwyl hWIIW, yn ol y cais. Feailai y dylwo YIII cgluro fod Torn a Miaau yn gvfeillion er pan y gwyddem pa fodd i ffiirtio cyfeillgarwch; eithr nid oeddym yn gwylmd dim o lielyntion y naill a'r 111111 M's llawer blwyddyn. Yr oedd ef ya UI. o dri o feibion ysgolfeistr y pentrof lie y dygwyd fi i fyuy. Mynychai ef ysgol ei dad, ac ym. yr awn inau. Digwyddem fod yr un mdrim 't'n ?i!ydd. ac M'thom M pc )H naturiol vn iifiUduol hoff y naill o'r Hall—yn wir, yr oeddym yn ffyddlonach i'n gilydd na phe y buastm frodyr yn ol y cnawd. Wedi treulio dydd- illu dedwydd liiaboed yn lighwuiui ein gilydd,—heb yr un ewmwl i ddno awyrgylch iiiu cyfeillgarwch pur it. diweniaith daetli yr adeg ehwvrw littii y gwahanwyd ni i raddau gan groe>ffordd amgylchiadau. Gosododd TOIII o'i flaen i gyrhaedd uwch safle mewn bywyd 1111 myti. Tra yr aufon- wyd ii i eniil fy nmra pan yn bedair-ar- ddpg oed, rhoddwyd i'm eyfaill y fraint o fyned yn inlaen gvda'i addysg, lie ni wnaeth lieb well defnydd o'i gyiiHnsdcrttu. Pas- iodd yn anrhy"deddiis o radd i radd, fel pan nad oedd eto ond tair ar huguin oed, yr aeth trwy ei arholiad terfyuol fel meddyg. Nid cjnit y cafodd drwydded llawn i memi i'r •ylch meddygol nag yr ymsefydlodd ar ei pvfrifuldeb ei hun yn un o dreti poblog De- hfudir l'yinru. Mewn eanlyniad i hyn symudod I ii rieni i fyw i ardal wledig Cwin- gwyn, yr hon hefyd sydd yn un o siroedd y Deiicudir. Er pan yr aeth TOIll oddicartref yn ddeunaw owl, yr oedd rhyw ddyeithrwch rkyfedd w»Kli bodoli cydrliyngom —dyeithr- web., nas gollir Y" bawdd ei esb nio yn ngwyntb y i-yfcillgarcli cltilafoll1 fodolai yn tllt'norol. Nid oeddwn wedi ei weled er's chw(" tilyiirdd na' wedi elywed gair oddi- wrtho ef yu bersimol. ILiwdd, l'elly. y gellir sylweddoli niaint fy syndod wrtli ddevbyn y llythyr a ym- ddengys ucliud. Yr otiid yn rhywbeth mwy as llythyr ) u t) ngolwg Hyd yn nod wrth weled llythyrenaii enw ei awdwr, ym- rithiai iiii-r l(I 1I,lg\lti,oll am helyntion lnab- andod o lfaen fy llygaid, ae yr oeddynt oil yn dyfod hyd ataf ar adenydil hiraeth dwys, Anmhosibl, felly, ydoedd troi clust fyddar i wahotldiad mor daer ac luor eithriadol. Olid pt. v gwybua-sai Tom ein bod wedi'r fan i dreulio ein Xlldolig o dan amgylch- iadau uior anghyffiedin y mae pi amheus genyf a fuasai yn fy ngwahodd, a pheri i mi, yn ei olwg ef o leiaf, gyiuaint o anghysur. Boreu y dydd eyn v Nadolig cychwynais 1111 tilth o ddinus lionterfon heb wybod ond yehydig "I dim am sufle ddaearyddol pell fy siiwrnai. Yr oil a wyddwn ydoedd fod g' liyf otldeutu cant a haner o tilldiroedd i'w teithio, ac n;l(l (),] y,. orslli He y dN-Iwii ddisgyn yiuhli ou l un o'r lleoedr bychain diiv>d hyny a fyddant ar adegaii yn ein harwain i r grediniaeth n id ydyw anturiaeth we I ey fan redo cwmniau v rheilffvixld. Yehydig fynudau tyll cychwyn o r ty derbyniais frysneges (xluwrth Tom yn dywvvd y byddai yn fy nghyfarfod yn yr ursaf. Ciiwalodd hyn fy holl ofuau a in syuiu l o (&Illliogelwch; a chyda chalon lawen y cvmerwii fy sedd yn lighomel un o'r eerbydau. Yn yr un cerbyd yr oedd jKidwar o deithwyr eraill—dau o honj nt ar eu ffordd adref i uieuiio tu gwyliau, ua arall yn myned oddi cirtref megys finiu, a'r Ilall-d)-ne.9 ieuanc I ddwys yr olwg a gwelw ei phryd—yn prysuro at wely marw mam anwyl. Nid oes dim yn fwy sicr nIL phresclloldcb evsoW y inelus gyda'r chwerw. Ac felly yma: y fath gymysgedd teiuiladau ag oedd mown un cerbyd! Yr oedd yr bin yn neillduol o oer ac yn gwbl nodweddiadol o'r tymhor hwnw o'r I flwyddyn. lifiew caled oeddym wodi ei gael er's amryw ddyddiau, ond y boreu hwn I yr oodd yr awyr uwchben yu llwyd-ddu a throin, a phob arwyddion y caem cyn pen yehydig uiuser guwd o eira. Y brofedig- aeth fwyaf a ragwelwn ydotdd mai nid yn y cerbyd cysurus hwn y caniateid i mi deithio yr oil o'r ffordd. Ar 01 myned yn inlaen yehydig drosugain milldir, gwyddwn y byddwn o dan orfodaeth i newid i linell arall ac i un o'r cerbydau clonciog uc ansefydlog hyny ag ydynt wedi cynhyrfu gwaelodion yspryd ami i sant o deithiwr cyn heddyw! Ond gwnaethoin y goreu o'r gwaethaf. Parhai yr eira i ddi.^gyn, a chwythai y gauaf-wynt noeth ef nes y gorphwysai yn haenau tewion ar fFunestri y cerbydau. O'r diwedd wele lais yn galw allan onw gorsaf Celynddwr yn tori ar fy nghlunt. Yn oer a blinodig ni eliollais foment er ysgwvd llwch y cerbyd oddiwrth fy iiliraed a disgyn ar y platform. Myfi odd yr unig deitliiwr a ddaeth i lawr yina, ac yn yr orsaf nid oedl ond dllll berson sef Ashton, y gorsaf foistr, a Dr Tom William*. Wei," dvwedai fy nghyfaill, gan gym- eryd gafael o m Hllw II fy laggClge ar unlVflith, )Ii ddoist (, ,r diwe,l I." Do," m''d Iwn inau, or yu lied amneus a oeddwn wedi cyrhaeild ai peidio. Wydd- ost ti, fuaswn i bvth yn hoHi carti mor bell a hyn, Tom oblegid y mae dyfod yma un- waith bob I)ttitik mlynedd yn gymaiufc ag a ellid ddisgwyl i'r un meidrolyn ei wneyd, a fuasai yr encth ddim yn dioddef hyny, wyddosl." Am wa i nad wyt yndwcydygwir." sylwaiToin. "Ond na hitia, ceisiat roddi ad-daliad llawn i ti am dy garedigrwydd yu dyfod. Yr oedd y tren awr a lianer bron yn hwyr." ■' Taw son am ad-dalu. Myfi a ddylai. ddioleh i ti am fy nghyfarfod. Ai oni oeddet bron a rhewi gan yr oerni Dim perygl. Yr oeddwn i lie Ashton yn eistedd wrth y tan yn itdrolltl ystvaeon ysprydiou yr holl amser, ac ar haner un o'r rhai hyn yr oedd Ashton pan glywem y tren yn dynesn. Oil(I paid a gadael i ni ddal pen rheswm yn y fan hon. Gad i ni gycli- wyn tua chartrcf neu bydd fy nhad a malll yn anesmwyth yn ein cylch." Gan ddyuiuno noswaith dda i'r gorsaf- feistr oedranus cymerodd Tom fi at lidiart a arweiniai i'r ffordd. Yn rhwym wrth y llidiart, ac yn nghysgo I gml uchel, yr oedd merlvn bychau a cherbyd o'r un des- grifiad. Bron nad oedil yr anifail druan wedi rhewi yn gorn, gan ei fod wedi sefyll yn yr unfan am yn agos i ddwy awr. Dywedais ychydig o'r drefn wrth Tom am ei ddiofal- wch; ac oglurhad y brawd hwnw ydoodd ei fod ef wedi yiugolli cyinaint yn ystraeon yr ysprydion fel ag vr oedd ai-no ofn symud oddiwrth ochr Ashton, Hawdd y gallwn goolio, oblegid eotiwu yn rhy dda mai dyma ydoedd ei wendid uiawr pan yn fachgen deuddcg ocd. Yn araf fe ystwythodd ael- odau y merlyn, a throdd Tom ei ben i gyf- eiriad eartref. Yr oedd yr eira wedi pcidio, a'r gwynt wedi gostegu, ond oddiwrth oleuni lampan y cerbyd yr oedd yn timlwg fod lluwehfeydd eira pur fawr ar ochr y ffordd. Teitliiai y cerbyd yn hynod araf, a siaradem ninau yn gyflym a chwbl an- nhrofnus. lihoddodd y naill a'r Hall fras- linelliad brysiog o'i helyntion er pan welsom ein gilydd ddiweddaf ac 0, mor gyncs yd- oedd yr yingom er gwaethaf yr hin oer. Yn fuan sylwn wrth Tom, ar draws ym- ddiddan arall, Nid oes genyf yr un ddir- nadaeth am yr ardal yma, fachgen; dyro dipyn o'i banes i. mi," 'Does 'mtl fawr i'w ddyweyd am dani," ydoedd yr atebiad. A dyweyd y gwir i ti, wn i ddim llawer fy liunan. Er mai nos ydyw, gelli welod mai yn nghanol gwlad yr ydym. Y dref agosaf yma ydyw Trefflur, ac y mae hi bellder o wyth milldir o'r orsaf, a thua phedair o'n ty ni." "A oc., geiiyeli chwi beutref poblogaidd ?" gofy^wn. "'Pentrof yn wir:" gofynlli Tom yn ol. Xid yw y boblogaeth i gyd yn gant, a gelli gyfrif yr oil o'r tai braidd ar fysedd dy ddwy- law. Y llllle yllla rhyw bump o ffermydd ac oddeutu yr un nifer o dai ereill. Y mae'n dcbyg- dy fod wedi elywed son am Hugh Jenkins, y masn ichwr coed mawr hwnw yn Treffl,ir. Rhaid ydoedd i mi gyduabod nas gwyddwn ddim am y boneddwr hwnw cr mor bwysig yr yitiddtlng siti. Yma," sylwai Tom, y mae of yn byw, ond fod ei fasnaeh yn y dref. Y lilac ganddo ddigonedd o dda y byd hwn. Cadwa dv mawr, ac y mae yn byw mewn style hefyd. Nid peth bach yw eadw wyth o wAsanaeth- yddion, ) it ddyuion a merehed. Edrychir i fyny ato ef a'r teuln gan yr holl dref." Ai dyn ieuanc ydyw Mr Jenkins r" "0 nage, y mac yn awr yn honafgwr. Ychydig, mewn gwiiionedd, y mae ef ei hunan yn ym wneyd a'r b"snes, gan fod ei fab Oswald yn wr ieuanc craff ac yu edrych ar ol y cyfan. Un mab a dwy ferch sydd ganddo. Gyda Uaw, y mae yma gryn siarad yn awr yn nghylch Mr Oswald a Miss Ashley." Pwy yw hono," gofynwn inau yn fy anwvbodaeth. Dylaswn egluro," atebai Tom, "mai mcrch Capt Ashley, Tycoch, ydyw; ac nii gym'nvn fy Hw na w, lai?t a'th lygaid eneth fwy dymunol. Math o gentleman farmtT yw ei thad yn ineddu ar yehydig bach o gyfoeth. Hi yw'r unig ferch, a choelie ti y fach yin- ryson sydd am dani yn mhlith y bechgyn yma. Ac mi elli feddwl ei bod yn rhywun pan y dywedaf wrthynt fod gwr ieuanc o sefyllfa Mr Oswald yn ymdrechu a'i holl egni am ei l" a-v eg •' 'Doc?s bosib' g?n i fod y ferch mor ffol a gwrthod y fath gynyg" gofynwn. Wei, paid a bodyn rhysici," ydoedd yr atebiad. Wrth gwrs, nis gallaf ddweyd bwriad Miss Ashley; ond y mae yn ffaith nad yw yn hidio rhyw lawer am fab Plasywaen. Xid eyfoeth a dylanwad cymdeithasol ydyw y cwbl, wyddost." Dvna sens," atebwn inau, oherwydd gwyddwn nad oedd genyf fi na ehyfoeth na dylanwad. Y mae yna y peth hwnw a eilw pobl yn gariad, a chyda golwg itrlifiss Ashley, y mae ei serch hi ar David Lloyd, iniib y Werglodd Ddu." Wel a ydyw y Lloyd yma wedi Ylll- serchu vn ldi hithau tvb.'d. "Oyd yw nid oes dadl am hyny. Mab i wraig weddw dlawd yn byw ar fferm fechan ydyw Lloyd, ond prin y ceir disgleiriach cy- meriad nag cf. Trwy lawer o hunallabcrth efe sydd wedi cadw ei fam a'r teuln er pan fit farw ei dad flynyddau yn ol, ac iiid oes neb yn uwch yn syniadau yr holl ardal nag ef. Pc buaswn i yn Miss Ashley, gweU fuasai genyf fentro byw gyda Lloyd n j chyda Jenkins, er, cofia, nad oes geny yr un gair i'w ynglln am y llaU." A ydyw Jenkins yn deall fod Llovd yn gymaint o ffafryn gyda Miss Ashley-" Ydyw, ac y mae yn poeni ei enaid o'r achos. Fy rnarn i ydyw fod ei genfigen tuag at Uoyd y fath fel ag y buasai yn dda ganddo ei gael o'r ffordd rywsut." Yr oeddym erbyn hyn wedi teithio tua dwy filldir a hauer, ac yu y fan hoa dangosodi Tom i mi, ar y Ilaw ddc, y ffordd a ar- I weiniai i'r dref. Ytia parhaodd i ym- ddyddan am y peth hwn a'r peth at all, on 1 nid ooddyui wedi myn'd ychwaneg na I haner cant o latheni a mhellach nag y clywom rhywbeth tebyg i ruddfaniad yn dyfod o ochr y ffordd. Ni t.helais fawr o I sylw i'r swn, yr hwn ni thybiwn odd yn ddim ond pesychiad o eiddo y merlyn tn- wyddog. Pa fodd bynag, prin yr oedd y I cerbyd wedi teithio pum' llath arall nag y elywn yr un swn, ond ycavdig yn gryfaoh, a'r waitli hon ellfuln fud fy ughyf aill yntau wedi ei glywed. Trodd ei wyneb ataf yn syn a gwyddwn ti fod eisoes yn nieddwl am ysbrydion. "Beth aUasai hwnyna fod • gofynai; a chyn bod y gair olaf dros ei wefusau daeth y gruddfaniad tuag atom am y drydedd waith. Argyhoeddwyd ni ar unwaith fod rhywbeth aliau o'i le. Ataliwyd y cerbyd yn ddioed, a disgynasom o hono ein dau. lihyddhaodd fy IIghyfaillun o'r lampall a safent ar flaen y cerljyd, lie yn ngoluuni hon cerddasom rhyw ddau gain i'r ochr dde i'r ffordd a daethom at lidiart a arweiniai i gae o gryn faintioli. Ar yr olwg gyntaf inethasom a gweled dim tebyg i'r liyn a* ddisg wyliem ondpandafiodd y lamp ei L • v- yrch ar y rhau isaf o'r llidiart gwe,. <ui olygfa a barodd i'r gwaed redeg yn oer vn ein gwythienau. Yn gorwedd ar ei ochi yr oedd dyu ieuanc o yuiddaugosiad boned aidd. Yr oe(ld ei ben yn noeth a'i hct yr ochr arall i'r llidiart rai troodfeddi oddiwrth ei pherchenog. Uwisgai ef grys main mor wyn a'r eira o'i mllgylch, ond och! Yroedd brest y crys erbyn hyn fel pe wedi ei mwydo mewn gwaed. Y Nefoedd fawr," UefaiTom, gan neidio yn (II yu ei flaw. "Dyiua Nir Jenkinj, y dyn ieuanc yr oeddym yn ymddyddan am daita yehydig fynudau yn ol, yn marw yn ei waed O fiieinwaith, pwy a'i eyfiawnodd Hyd yma yr oeddym y naili fel y llall wedi ein meddianu a gorinod dychryn i wneyd ymchwiliad i gytiwr y truan. Yn wir, onibai am un gruddfaniad arall a ddaeth oddiwrtho buasem wedi ei roddi i fplY f(?l marw. Galwodd Tom oi euw ond ni chafwyd yr un atebiad. Gorwe ai pn4 fraich ddeheu odditano yn yr eira, tra'r llaw chwith a orpliwysai yn drwm ar ei ben. Symudasom y llaw hon, ac yna daeth i'r amlwg urcholl dwfn yn union o dan y glust, lie o hwn gweleiu fod y gwaed wedi Hifo i lawr y ddwy ochr. Ar y cyntaf arweiniodd rhywbeth ni i'r farn fod yma ymgais at hunanladdiad; ond profai y modd y gor- weddai Mr Jenkins, a'r ffaith na chafwyd yr un arf dinystriol yn ei feddiant, nad oodd y dybiaeth hon yn gywir. Ac eto, os mai auican at lofruddio a in yma, yr oedd yr un mor amlwg mai nid lleidr oedd wrth wtaidd y weithred ysgeler, oblegid wrth draed Mr Jenkins, yn rhauol orchuddiedig gan eira, daetlioiu o hyd i bay lledr bychan heb olion fod neb wedi cyffwrdd ag ef. Arferiad mynych o eiddo Mr Jenkins ydoedd eerdded yr holl ffordd o'r dref, a dyna, y mae yn ymddangos, oedd wedi wneyd y noswaith hon, er oered yr hin. Gwnaeth Tom yr hyn a allai er lleddfu poen y boneddwr ieuiiuc. Ond parhau yn gwbl anymwybodol a wlllá, a chydag anhawsder mawr y llwydd isom i'w godi i'r cerbyd a'i ddwyn gartref i'w deulu. Anfuddiol-ao vn wir anmho ;ibl—fvddai i mi ddesgrifio y cyffro a'r galar a fodolai yn Mhlas-y-waen pan ddygwyd y mab gartref yn y fath gyflwr adfydus. Anfonwyd un o'r gweision i Treffluri gyrchu Dr Prytliereh, moddyg y teulu, a daeth hwnw mor fuit:i ag y gallai nlfii-ch eyflyni- droed ei glud >. Wedi archwiliad manwl gwelodd y dii 1\1 feddyg mai canlyniad ergyd 0 chwyl- Idryll ydoodd yr arclioll, ac fod oi drin h 'j niweidio yr ymonydd yn gofyn y golal mwyaf. Yiudaenodd y new- ydd am y gyflii i an i bob un o'r tai cylchynol gydu. chyflymdu rhyfeddol, ac ni dderbyn- iwyd ef yn unl(j gyda mwy o ofid gwirion- eddol na chan Mrs Lloyd,Weirglodd Ddu, a'i nihab. Rhyfe td meddwl, yr unig berson a ddangosodd ei inwybodaeth o'r digwyddiad ydoedd Hugh Morgan, un o weision Plas- ywaen. Dyn ydoedd Morgan a fu unwaith mewn amgylchiadau da'; ond oherwydd ei afradlonedd di- ?ynodd i dlodi, ac fel trugar- dd ag of a'i di\ilu cymerodd Mr Jenkins ef i'w wasanaeth. Ond gwaith anhawdd yd- oedd diddyfnu .Morgan oddiwrth y ddiod a'i dygodd i gymaint o anmharch. Mynychai y dref yn bllrhaus, ac aeth pethau mor bell fel ag y cymerodd mwy nag un oweryl le rhyngddo ef a Mr Jenkins ieuanc. Yn fyr, yr oedd Morgan i ymadael o Plasywaen ddechreu y flwyddyn. Y noswaith o dan sylw dychwelodd o'r dref yn feddw fawr, ond yr adeg hono yr oedd gan aelodau y teulu a'r gwasmaethyddion ereill rywbeth pwysicach ar eu meddwl na symudiadau Hugh Morgac. I Am rai dyddiau ar ol y Nadolig bu hedd- geidwaid Trefflur yn fwy prysur nag y buont er's blynyddau lawer yn ceisio dadrys y dirgolwch wyf newydd roddi ei hanes i chwi. Rhoddasant brawf ar luaws o ddam- caniaethau; eithr methent a chael dim syl- faen i adeiladu arni. O'r diwedd, pan yr oedd Jenkins wedi gwella digon i adael ei wely, cyffrowyd yr holl wlad od liaingylch gan y newydd prudd ac annisgwyiiadwy fod yr Arolygydd Herbert wedi galw yn y Weir- glodd Ddu, ac wedi cymeryd y mab, i'e, David Lloyd, i'r ddalfa Yn marn pawb adwaouai Lloyd yr oedd y ddamcaniaetn hon y wylltaf y gellid meddwl am dani. Ar yr un pryd, adnabyddid Herbert fel swyddog craff a doeth; ao yr oedd yn eglur fod ganddo reswm digonol dros ymweled a'r Weirglodd Ddu. Rhoddwyd ef ar ben y ffordd gan neb amgen na Jenkins ei hunan! Yr unig adgof oedd ganddo am noswaith yr ymosod- iad ydoedd ddarfod i ddyn neidio ato o'r tu ol i'r gwrych, ac iddo yntau yn ddioed gwympo yn ddiymadferth ar ganol y ffordd. Ni ladratawyd dim oddiarno ond modrwy a gafodd yn rhodd flynyddau yn ol gan ei fam. A ydych yn credu, mewn difrif, y gallaf anturio cymeryd dyn ieuanc mor barchus a thawel a Lloyd i'r ddalfil I" gofynai yr arolygydd. "Nis gallaf feddwl am neb arall," atcbai Jenkins, eiddigedd a rhagfarnyrhwntuagat Lloyd oedd mor eithafol fel ag i gau allan bob synia l o degweh. "A.rwcinir fi i'r gred- iniaeth hon gan yr amheuaeth gryfaf, er, wrth gwrs, nad yw yr oU ond tystiolaethau aragylchiadol; ac yna aeth yn mlaen i drin am y drwgdeimlad a goleddai at Lloyd oblegid Miss Ashley, a rhoddodd y Uiw duaf a alhii ar bobpeth. Adroddodd hefyd chwedl addywedwvd wrtho gan y cclwyddogHugh Morgan, fod Lloyd wedi gwneyd llw na chaffai ei wrthwynebydd gerdded oddiam- gylch yn ei rwysg am lawer mwy o amser. Dwywaith y bu David Lloyd o flaen ynadon Trcfllur ar y cyhuddiad o geisio llofruddio Mr Jenkins, Plasywaen. Y tro cyntaf nid oedd Jenkins yn ddigon cryf i roddi ei bresenol^eb fel erlynydd. Ond yr ail dro daeth yno, a ehydag ef yr oedd Mor- gan, yr hwn, yn unol a chareiligrwydd ar- ferol ei feistr, oedd wedi cael inaddeuant, ac aros yn ei wasanaeth unwaith yn rhagor. Rhaid cydnabod mai ar dystiolaethau tra anorphonol ae anfoddliaol y traddodwyd y cyhudaedig isefj-ll ei brawf yn mrawdlys y I sir. Yr unig dystiolaeth amgylehiadol o bwys a gafwyd ydoedd eiddo Morgan. Dy- wedodd ef—gyda pha faint o wir ceir gwy- bod eto—fod Lloyd wedi tynghedu er's llawer dydd i symud o'r ffordd ei gydym- geisydd am law Miss Ashley, ac iddo ei weled y now!ith eyn y Nadolig yn cede(ll adref o g feiria(l y d,.f. Er mor dJifn!ol y cyhuddiad, caniatawyd i Lloyd gael y fraint o gael ei ryddhau o dan feichiafon. hyd y prawf wrfynul. Diwrnod a liir-ddisgwyliwyd gan drigol- ion Trefflur ydoedd y J 8fed o fis Mawrth, pan yr agorwyd y brawdlys yn ncuadd y air. Diwrnod du hefyd ydoedd i rai. Fel un o'r tyation yu achos Lloyd bu i minau, rolli fy mhresenoldeb, ac nid wyf hyd heddyw wedi anghofi3 pa mor drwmlwythog yr oedd calon dwy fenyw o leiaf yn y llw -un yn wraig weddw a'r Hall yn ferch ieuanc brydferth a edrychai yn mlaen at y prawf gydapliryderaiinirnad \vy. Oherwydd eu eysylltiaditu maanachol adnabyddid teulu Jenkins—fel ag yr eglurais o'r blaen —yn mholl ac agos, a phan gofir hyn nid rhyfodd oodd gweled y Ilya yn orlawn cyn mewn gwirioneddi'r barnwrgyineryd ei SJ I I Ymddangosai dadleuwyr adnabyddus o'r ddwy ochr. Yn mhen yr awrwedi agoriad y llys gellid gweled dyn ieuanc prydweddol yn cordded yn dalgryf a digryn i'r doc mewn ufudd-dod i archiad y clorc. Profai ei ymddangosiad diofn un ai ei fed wedi cal01u fel troseddwjT yn gyffredin, neu ei fod yn gwbl ddiniwed o'r cyhuddiad erchyll a ddygid yn ei erbyn. Mewn atebiad i'r gofvniad arferol, "euog ynte dieuog," dywedodd yn ddifloesgni, Dieitog," ac yna tyngwyd i mewn ddeuddeg o reithwyr i benderfynu pa un ai gwir ynte celwydd a draethid gan y caroharor. Gwnaeth y dad- leuydd a erlynai anerchiad maith a meistrol- gar wrth agor yr achos. Yr oedd ei hir brofi,td wedi ei ddysgu fod pethau bychain o'r pwys mwyaf mewn achosion o natur yr un hwn, lie yr oedd y tystiolaethau oil mor anuniongyrchol. 0 ganlyniad, nid rhyfedd ydoedd ei weled yn pigo i fyny bob ffaith a daflai y cysgod lleiaf o amheuaeth ar Lloyd. Teyrnasai y tawelwch mwyaf yn mysg y gwyddfodolion tra yr elai y boneddwr hwn yn mlaen. Tu ol iddo eisteddai Mr Jenkins gyda'i gyfreithiwr. Cadwai ei olygon yn sefydlog i gyfeiriad y rheithwyr, tie yr oedd yn amlwg, oddiwrth welwder ei wedd, nad oedd eto wedi adnewyddu ei nerth arferol. o fewn tair llath i'r carcharor eisteddai ei fam oedianiis a Miss Ashley, y ddwy yn orlawn o bryder ac eto yn cael eu dal i fyny gan ffydd gref yn niniweidrwydd y dyn ieuanc am yr hwn yr vtnglymai serch y ddwy mor angerddol. Weithittii taflai ef gipdrem arnynt fel pe i'w calonogi, ac ar fwy nag uu achlysur daeth ei olygon i wrthdarawiad ag eiddo Hugh Morgan. Yr oedd hwn wedi cymeryd ei eisteddle gyda dau croill o weis- ion Plasywaen ar fainc yn agos i'r drws. Onibae am yr aflonyddweh dibaid a'i nod- weddai prin y gwybuasai neb am y rhan bwysig y disgwylid iddo ef gymeryd yn nglyn a'r cynghaws hwn. Gwibiai ei Iygaitl yn ansofydlog oddiwrth y barnwr at y rheithwyr ae oddiwrth ei feistr at y car- charor, a phan yr edrychai ar yr olaf hawdd ydoedd i'r craff ganfod fod ei feddwl yn myned trwy lawer pangfa. Yn wir, gwel- wyd ef fwy nag unwaith yn codi fel ar fedr myned allan, ac yna yn eistedd drachefn. Dywedir fod digwyddiadau yn taflu eu eys- godau o'u blaen. Ai tybed y gollir eymeryd symudiadau dieithr Hugh Morgan ar y boren hwn fel prawf o'rdywediad r I Pan eisteddodd y dadleuydd i lawr, gwnaeth ymddiheurad i'w arglwyddiaeth ar y fainc oblogid meithder ei anerchiad, ac amiygodd ei fwriad i alw pedwar o dystion. Awgrymodd hefyd, gan fod yr amser wedi cerdded yn mhell, mai gwell fyddai ganddo gymeryd y tystion ar ol yr awr giniaw. Cydsyniodd y barnwr i'r owrs hwn, ac felly gohiriwyd y llys. "Pwyyw eich tyst cyntaf, Mr Banks," gofynai y bamwr mor fuan ag yrymgynull- odd y llys ar ol ciniaw. "CreQwyf mai Hugh Morgan, fy ar- glwyddiaeth," atebai y dadleuydd. Un o weision yr erlynydd ydyw ef, ac y mae mewn sefyUfa i siarad am amgylchiadau pwysig a gymerasant le cyn noswaith yr ymosodiad. Yna, yr wyf yn meddwl, rhwyddheir y ffordd yn fawr i chwi vn ogystal a'r rheithwyr." O'r goreu," ebai y barnwr, galwer ar Hugh Morgan yn mlaen." Trodd pawb ei lygaid i gyfeiriad y sedd a feddianid gan Morgan cyn cin- iaw, ond nid oedd hanes ohono ae nid atebodd neb i'r enw; ond pan yr oedd y clorc ar fedr galw yr ail waith, wele ddau heddgeidwad yn rhuthro yn wylIt i'r llys. Pa beth yw eich neges chwi, pan y deuech yma mor afreolaidd r" gofynodd y Barnwr vn Uvm. "Maddeued eich arglwyddiaeth," ateb- odd un o'r swyddogion. Y mae trychineb ofnadwv newydd ddigwydd. Y mae y tyst Hugh Morgan wedi cymeryd ei fywyd ymaith. Pan glywyd hyn aeth ton o gyffro trwy y cynulliad mawr, a chyrhaeddodd hyd yn red at y gwr dewr ag oedd hyd yn hyn wedi sefyll yn ddigryn yn y doe. Sylwyd ar un o'r heddgeidwaid yn gosod papyr yn llaw y Bamwr, ac wedi ei ddarllen y mae ei ar- glwyddiaeth yn gorchyiu stopio yr achos, Amlwg ydyw," ined i y Barnwr, fod yma gam dybryd w" ei wneyd. Wele gyf- yadmdae i:r,, awn o'r trosedd y cyhuddir y gwr ieuanc hwn o'i gyflawni, Boddlonir fi tu- hwnt i bob amheuaeth fod yma fradwriaeth gwarthus i niweidio y diniwed. Gall v ey- huddedig'adael y llya, ac fel un, y x?ae yn =d? nyt iddo erioed gael yr anghyfl&wn- d« hwn." Ac felly yr oedd. Deuwyd o hyd i Hugh Morgan mewn tafarndy gerllaw wedi cymeryd ymaith ei fywyd gyda chwyl- ddryll. Yn ei law, pan yn marw, yr oedd darn bychan o bapyr ag arno gyfaddefiad llawn o'i ymgais ddieflig i lofruddio ei feistr. Yn mhoced ei wasgod hefyd cafwyd y fodrwy golledig. Yn hanes Hugh Mor- gan, gwiriwyd yr hen air, Nid yn hir y ceidw y diafol ei was." Yr oedd gwynebu y gonest David Lloyd a thyngu celwydd yn ei wyneb yn fwy nag y gallai hyd yn nod y dyn annuwiol hwn ei wneyd, ac felly bu farw yn adyn truenus. Bu i'r tro annis- gwyliadwy hwn a gymerwyd gan y prawf enyn y eydymdeimlad mwyaf tuag y carcharor dieuog; a waeth dweyd na pheidio, ni bu mab Plasywaen byth ar ol hyn mor uchel yn syniad ei gydaabod. Y Nadolig dilynol derbyniais lythyr arall oddiwrth fy nghyfaill Tom, ac nid oedd dim yuddo a ddaillenais gyda mwy 0 ddyddordeb ua'r ffaith fod Miss Ashley o'r Tycoch wedi myned yn Mrs Lloyd o'r Weirglodd Ddu er y boreu blaenorol. Derbyuiwydyr ystori hon gydag arwydd- ion amlwg o gymeradwyaeth, ae yna trodd pawb eu llygaid at y gwr dieithr oedd wedi dechreu hanes Cartref y MOOdwyu yn y ey- farfod o'r blaen. Ysgydwodd hwnw ei ben yn ddifrifol cyn dechreu, a gosododd ei gadach poced yn barod wrth law, ac ar ol pesychu yehydig aeth yn mlaen a'i stori;

DIRttELWCH Y GADWEX, a I B. (GAN liKKIAIl (iWV.VFK EVANS.] I Fcl v ?!'ir tyhi<d. vr oeddwn yn I t,n].'Y.??-yddns i w,d .!y? Nadoligyn dyfod, nid yn uui- or mwyn, c?! ?wyddufy?.yf..ill?..theu<i I Mr Duyd, owl am f<? fy nghywr<?nrwydd wc.U c?.1 d ?y'r'u yn "K''yich UtKUNL?Ttt Y MA?WEX AUK, at yr hwa y 'yft'iri()dd I Mrs Uoydyn'.s?ncynt. Y,- fy IIY- ddonhbvntjwht?n? U-.y?.?c yu ei elmr- ltyw,-l D,tfv,1,1, VC?li ychw?ucs"y" ddir?-r ar ol y .dp..]wx S?- 'y"? Y" nhycwythrGwt..h.s. frwy siarad g><a h<tt'rl?U y (1,,titiyi iti l?tw,-r o hanes y dd<m,wy"<w'?'r''?"Myw?- a'i yudrcrhiun i onill dys?. i o]puo ei gy?- weitllw)?r, it, i w(?llit (?i ef a I hwyth?.. M? rhyfc!d folly fy "?-? yn edrych yu mlaen y" awy'M"s y ""?" 1 pan addawodd Mrs Lloyd roddi goleuui i mi ar haues y crair gan Gwlalus bryd- ar hitue-.t v (, i tt i r w i s, i ( I fert Olld cyn i'r Xll,l,,]ig ddyfoJ, gwysiwyd ti drachefn i dy Mr Lloyd i gael elywed ychwaneg o'r straoon gun rai o r cwmni arferent ymgynull ar adegau ar aelwyd glyd a hapus Mr Llovd. Erbyn cyrhaedd ynt) yr oedd y Than fwyaf o'r frawd.diaeth ooddent yn nghyd y tro o'r blaen eisiocs yn disgwyl i Mr Lloyd gymeryd y gadair. Nid eynt yr eisteddodd nag y dechrouodd ar y gwaith Cawn 1111 til-ill o feehgvn y papur newydd yma," ebe fe, 1 adrodd ystori ini i d,]t>chreu." Ac ar hyn wele'r un a ganlyn yn cael oi hadro Id gyda eliryn Ittwt-r o liwyl.

ANGEL Y MEDDWYN. j [GAN LLEW LLWYFO]. PENOD II. DWY OLYGFA WRTltQYFEIUiYNIOL. Wele yr ydwyf ar fedr eich gwahodd i gymeryd cipolwg ar ein Cenhadwr Cartrefol ieuanc mewn dwy olygfa dra gwahanol i'w gilydd. Yr olygfa gyntaf ydyw ystafell y marw. Yma y cawn loan Rhydderch yn sefyll yn syfrdanedig uwchben corph ac yn syllu ar wyneb gwelw ei fam dranccdig. Hi a ym- ddangosai fel cori holiad o brydferthweh yn ei holaf hun. Yindaenai gwen ddigyffro, orphwysol, dros ei gwynebpryd hawddgar, heb ritliyn o 61 y pryder, na'r cystudd, iia" dioddefitint yr oedd hi wodi mynod trwy- ddynt yn yspaid y gyfran ddiweddar o'i hoes. Teimlai y bachgen fol pe buasai yn myned trwy ryw chwyldroad nerthol, mewn syn- iad, yspryd, ac hyd yn nod iaith; ac fel hyn yr ymsoniai du dttet.1h y "0, fy mam, fy mllm! A ddaeth y diwedd ? Do; fo ddaeth diwcdd eich hel- bulon chwi, tra mai dechreu, mewn gwirion- edd, y mae gwrhyd fy mywyd i mi. Yrwyf wedi dcchrcu fy Nghenadaeth eisoes, yn yr yspryd. Y mae fy ngwaith wedi dechreu. Duw a drugarhao wrthyf, ac a roddo i mi north i'w ddllyn byd y diwedd Y gwaith hwnw ydyw achub fy nhad a gofalu am Gaynor fy chwaer." Goddefweh chwi sydd o n dur dda ac o yspryd ysgafn, i mi eich sicrhau nad oes unrhyw ormodiaeth annaturiol nac annheb- ygol yn y cofnodiad fod loan Rhydderch, y foment hono, wedi penlinio gor erchwyn y gwely lie y gorweddai y corph hawddgar ond difywyd hwnw, a'i fod wedi offryinu gweddi daer, angerddol, am gyfarwyddyd, arweiniad, a nerth. Dynit un o'r ddwy olygfa y crybwyllwyd I am danynt. Yr un wrthgyferbyuiol yw y taproom yn Nhafam y Gath," lie y mae ewinni lled drystiog, os nad afreolus, yn I cael ei darfu a'i syfrdanu gan lais croew, clochaidd, ond indoJaidd, yn Ilefcru- "Dowch allan oddiyna, 'nhlù.doweh allan hefo mi: mae arnaf eisieu siarad 4 chwi Yr ymwelydd a'r lleferydd annisgwyi- iadwy ydoedd loan Rhydderch, yn cych- wyn ar ei genii; idaeth gartrefol, gan ddechreu yn Nhafaru y Gath. Aeth yehydig amser heibio cyn i Ithel Rhydderch Iwydtlo i gael digon o feistrol- aeth arno ei hun i allu gofyn Wei! a phy beth sydd arnat ti cisio hefo ini, 's gwn i ? Dyma beth newydd dan haul o'r diwedd" ac efe a arllwysodd ryw beth fel ymgais at ehwerthiniai ynfyd, neu fath o gymysgedd o ehwerthin a reigian y meddwyn. Ond, gan deiiulo ei hun mewn sefyllfa fwy anyniunol nag arfer, gyda.'i unig-fmodig fab yn sefyll ger ei fro II fel rhywun ag awdurdod ganddo, a'i gyindeithiifi bloesg-wirog a chegrwth yn dechreu ymadferu o'r syfrdandod oedd wedi eu dal, ae yn dechreu edrych arno ef, yr hwn oedd yehydig funydau yn cael ei j vstyried yn arglwydd y cwmni, yn awr yn j wrthrych eu cellwalr a'u gwawd, efe a an- [ wchodd ei fachgen drachefn: le, dyma beth newydd dan haul o'r j liwedd-tydi mewn ty tafarn! Ond, hwda. -gymeri di ddrinc?" ac efe ? estynodd ei i-eint at loan, yr hwn a daflodd ar oi dad dremiad digon ofnadwy i wywo a pharlysu dyn cyffredin, ac a atebodd gyda'r fath ddi- frifwch dyfarnol Na nid dyna fy neges, nhad. RIVLid i chwi dd'od hefo mi adref y foment iyma, a pharotoi 'ch hun ar gyfer clywed newydd nad oes genych ddim dychymyg am dano. Dowch 1" Dechreuodd y ewmni gellwair gyda hwyl deilwng o'u eyfryw, ac ebai un a adwaenid fel Morgan Bach un a ystyrid fel cymrawd pendifaddeu Ithel Rhydderch Wei, wir! dyma ben ar lywodraeth y byd !cyw gwas y gog yn rhoi darlith i'r gwalch, neu'r oen yn dysgu i'r ddafad bori. Wyddost ti beth, Ithel Rhyddereh, pe basM r hogyn yna yn fab i mi, rhoiswn daw lied chwyrn ar ei glep, a dysgwn iddo well l1Ul IIlIas Ond, y mae tcrfyn hyd y nod i amynedd meddwyn, ac nid oedd Ithel Rhydderch wedi disgyn tuhwnt i allu teimlo oddiwrth haer- 11 ugiwydd Morgan Bach; ac efe a ddy wed- odd: "Dyma i ti, Morgan !-Pan fydd ama' fi eisio dy help neu dy gynghor di, mi ofynaf am dano! Hyd hyny cau dy geg Synwn i ddim na fasai'n llawer gwell i mi heiddiw taswn i yrioed heb wrando ar dy druth na rhoi i fewn i dy ffordd!" Dechreuodd Ithel ddangos arwyddion o wresogrwydd difrifol. Neidiodd arei draed a chyda golwgfygythiolefea ychwanegodd "Tiwyddost, Morgan Bach, mai i ti yn fwy nag i bawb arall y mae i mi ddioleh am beth ydwyf heiddiw. Ac yrwan, tydi yn myn' d i bregethu uuutuers i mi!" a dynes- odd at ei gydymaith gydag agwedd nad oes sicrwydd beth fuasai. ei daill pe na lwyddasai y bachgen-genhadwr, loan Rhydderch, i gael ei dad allan o cisteddfa'r gwatwar- wyr," a dyna oedd ei ymgais a'i lwyddian cvotnf vn ei Gcnhadaeth Gartrefol! I-J PENNOD III. TAFARX Y GATU" A DECHREUAD Y GENIlADAETII. Llwyddodd y llanc,-fel yr ydym yn teimlo = hawl i'w tyli-(t erbyn hyn, —neu y Cenhadwr Cartrefol,i gael ei dad adrof yn ddiangol o Dafarn y Gath; as er mai nad heb lawer o anhawsder, cafodd ef i'w wely ei hun, lie y gadawodd ef i gysgu i ffwrdd rhyw gymaint o effeithiau ei yspleddach ddiweddar. Yn mhlith cymydogion ereill ag oeddynt wedi cael achos, ac wedi arfer gweithredu, parch, ca'edigrwydd, serch a "chymydog- aeth dda" at Mrs Rhydderch a'i mab loan, a'i merch Gaynor, a hitbau yn ddall," fel yr awgrymasom fwy nag unwaith. o'r blacn, a hyny yn fwriadoI,-yr oedd Mrs Lowri Llwyd, yr hon a frysiodd i dy Ithel Rhydderch i gynyg ei gwasanaeth a'i chymhorth gan gynted ag y clywodd am farwolaeth yr addfwyn Fair. Yr oedd calon y garedig Lown Llwyd yn gloesi wrth ganfod helbul anaele y bachgen, gyda'i fam yn gorph marw ar un gwely, ei dad yn chwymu cyfrinach ei feddwdod ar wely arall, a'i chwaer fach ddall, mewn per- ffaitli anwybod o'i cholled bresenol, yn aros dan gronglwyd ddyngarol mewn cwr arall o'r dyffryn. "Mrs Llwyd," ebai loan, ar ol gwneud rhai trefniadau anhebgor gyda'r gymydoges garedig, "yr wyf yn meddwl y dylwn fyn'd i wel'd Mr Bowen. Fyddaf fl ddim yn hir. Ond, rhag y digwydd i nhad ddeffro cyn i mi ddod yn ol, a gaf fi ofyn i chwi wneud dysglaid o de yn barod iddo fo erbyn y deffry ?" "Pobpcth yn iawn, machgen i," ebai Mrs Llwyd. "Nid pob mab f'asai'n cym'ryd cymaint o ofal o'r fath dad. Mae gen i barch calon i chi, loan bach A iedra i ddim peidio rhyfoddu a dyfalu beth ddywedith o pan y daw ato'i hun, a dyall ei bod hi wedi myn'd! Mi dreiais i lawer i ddangos sut yr oedd o'n peryglu bywyd gwraig mor dda; ond y cwbwl yn ofer. 0 ran hyny, fuo fo crioed yn fEt i gad y fath wraig, ae y mae'n fwy frier i mi bob dydd mai'r merched y goreu sydd yn cael y gwyr mwyaf diwerth a mwyaf—" i Arhowch, Mrs Lloyd," ebai loan, yn ostyngedig, ac mcwn ing ainlwg. 11 Mrs Lloyd anwyl! peidiweh anghofio ei fod yn dad i mi, ac yn briod, boreu heddyw, i an sydd erbyn hyn yn un o saint y nef!" Heb anturio ymddiriod iddo ei hunitu ym- drafodaeth bellacii ar bwne mor lednais, efe a brysurodd ttia thy yr hybarch weinidog, Mr Bowen. Fel yr ocdd YII cyflY11 tllll. yno, medd- ienil ei holl feddwl gan bryder yn nghylch sefvlla helbulus ei chwaer fach ddall-ei angyles fach, Gaynor, -gydil'i hafrifed ffyrdd a nodweddion cyfareddola dilwgr; ao efe a ymsoniai wrth frysio yn mlaen Gan nad pa beth neu ba nifer yw fy ym- rwymiadau ereill, rhaid i mi beidio aii-hoflt) fy mam wrth farw yn nghylch fod i mi ofalu am Giyni filch Er na ehefais i eto y mwynhad o wybod tynerweh ei chalon na disgleirdeb ei meddwl hi trwy gyfrwng ei llygaid, yr wyf yn gwybod beth yw dy- lanwad cyffyrddiad ei bysedd tirf a'u cyfrin iaith! Ac y mae Gayni fach i gael dod adref eto yn ol! A fi gaf inlu fod yn dad ac yn fmwd i fy chwaer fach ddall. Ond, 0! pa fodd y gallaf wneyd cyfiawnder a hi a chyflawni fy addewid arall yr un pryd? Mae pwysall y groes bron, bron, :I'm suddo i'r llawr Pa fodd y gallaf wynebll ar hyn oil? Hi Paham y rhttid i mi anghofio yr Hwn a geryddodd ac a dawelodd for cythruddedig Galilea, ac a addawodd fod gyda'i ddisgybl- ion bob ainser hyd ddiwedd y byd ? Nis amheuaf mwy, ond ymdreehaf gyflawni fy rhan Ac crhyn hyn, yr oed(I loan Rhydderch wedi cyrhaedd ty y gweinidog, ac wodi hys- bysu iddo sefyllfa bresenol ei holl helbul. Ac ebai Mr Bowen wrth y llanc, yn ei dduU tyner, dynol, synhwy.ol, yn gystal a'i ddull cfeugylaidd oi hun: Ac y mae eich mam allwyl a bendigaid wedi cael ei chymeryd oddiarnoch chwi, loan, ac oddiar bawb yr oedil hi yn garu mor ddwfn, gan.adael i chwi y genhadacth gartrefol hon ? Ydyw, syr," atebai loan, a'i lygaid yn llenwi gan ddagrau tra yn ychwanegu Nid oes genyf ddim ond gadaol i'r hyn a wyddcch chwi yn bersonol am fy mafti i lenwi i fyny bob diffvg yn fy null gwael i o gsisio adrodd tangnefedd a dedwyddyd di- loes ei heinioes hi Ar derfyn yr adroddiad, a'r ystlys-ym- gomion a ddigwyddent wrth fyned ymlaen, yn berffaith gyson a'i arfer, a nodweddiadol ohono ei hun, cyflwynodd Mr Bowen ei ym- welydd ieuanc i oial y Cyfaill" y gwyddai ei fod yn glynu yn well na brawd." Ni chaniata gofod i ni ddilyn trefniadau na manyliou yr angladd, na'r amgylchiadau eydfynedol, mc ychwaith onid yehydig ialVn 0 flLnylion "Cenhadaeth Gartiefol" y eymeriad ieuanc a ddewiswyd yn fath o arwr hyn o chwedl, yn enwedig ei ymdreeh- ion celyd. ond ffyddlawn a phenderfynol, gyda'i anffodus dad. Ar ei ddychweliafl o dy Mr Bowen, y gweinidog, yr hwn oedd wedi ysgafnhau meddwl loan oddiwrth bob pryder gyda golwg ar holl drefniadau yr angladd, eafodd y llanc ei dad o dan ofal y gymydoges, Lowri Llwyd, yn methu dirnad ei sefyllfa, ac yn ymdreehu cyfodi oddiar y gwely bychan He yr oedd wedi bod am oriau mown rhyw fath o gwsg annaturiol. Yr oedd cyflwr Ithel Rhydderch yn druenus, o ran corph a meddwl. tymher a chydwybod, er nas gwyddai eto eithaffon y trueni a ddygasai arno ef ei hun a'r eiddo. Wrth ei ganfod yn ysgwyd fel pe wedi ei daro gan lewig o'r "ragsys," yn ol lliifar Ynys M»n, ac yn gwneyd cymaint o ymdrech i gyfodi, anerchodd loan ef yn dosturiol ac athrist: Peidiweh codi, nhad; beth bynag, cym'rwch y cwpanaid te yma mae Mrs Llwyd wedi wneud i chwi, a gorweddwch am beth amser eto, hyd nes y teimlwch yn well," Diolchodd Ithel Rhydderch, ac ufudd- haodd, oherwydd nid oedd efe, o ran natur- iaeth, yn ddyn atgas ac anhywaeth iawn. Ac wedi cael gan ei dad i ail orwedd, ym- soniai loan drachefn, gan. ddywedyd Nid oes genyf ond hyderu mai y gyfran gyntaf o'r Gcnhadaeth a ymddiriedwyd i mi gan fy mam ydyw'r gyfran galetaf-bod yn foddion i achub fy nhad diymadferth, ac i ofalu am fy chwacr fach ddall! Trwy gafedigrwydd ein gweinidog, Mr Bowen, a'n cymydoges, Mrs Lowri Llwyd, yr wyf wedi cael fy rhyddhau oddiwrth bob prj der ynghyleh manylion trefniadau a chyfrifol- deb yr angladd; ond er hyny, nis gallaf ymddiried i neb amgen fy hunan y gorchwyl o dori i fy nhad a fy chwaer y newydd am angau fy mam, yr hyn sydd iddynt hwy yn gyfrinach hyd yn hyn! Tarfuwyd ar ymson y llanc trwy sylwiar anesinwythder dirboenus ei dad, megis rhwng cwsg ac effro, ac fel pe yn siarad rhyngddo a'i hun: "Both yw'r mater arnaf ? Both sydd allan o le ? loan, ai ti ym unig sydd ynaf P'le mae Gaynor bachl A phle mae dy fam?" "O, nhad!" gruddfanailoan o eigion ei enaid, mac'n rhaid dyweyd y gwir bellach —mae mam wedi "Taw, fachgen! Paid meddwl dyweyd wrtho i fod dy fam wedi marw!" Ithel Rhydderch, gan neidio yn ei eistedd. On'd oedd hi yn well ddoe; a hi ddeydodd wrtho i fod Ond gorohfygwyd ef gan ei ing yn y fan hon, ac efe "a wylodd yn chwerw dost," gan ymsuddo yn ol yn y gwely, ac ymson yn aneglur, fel dyn heb obaith ganddo A raid i mi o'r diwedd wynebu 'r ffaith mod i wedi bod yn achos marwolaeth cyn ei hamser y ferch, y ddynes, y wraig, a'r Gristion oreu yn y wlad ?" A gruddfanodd drachefn. "Fy nhad!" ebai loan, gan deimlo yn ymsyniol o bwysigrwydd ei Genhadaeth," a gobeithio fod yr arddangosiad hwn o ing meddwl yn arwydd o ddvlanwad daiomis yr amgylchiad ar enaid ei dad. Mae'n dda genyf eich elywed yn dwyn y dystiol- aeth hon i gymeriad rhinweddol a choffad- wriaeth bcndigedig fy mam Er bod ei chorph yn gorwedd yn farw yn yr ystafell fach nesaf, yr wyf yn credu bod ei hyspryd yn eich gwylied ehwi, a Gaynor, a minau! Ceisiwch ymdawelu am ychydig amser, er mwyn elywed ei chenadwri olaf atoch chwi trwof fi A rhoddodd loan Rhydderch adroddiad ffyddlawn o'r hyn a gredai yn ddoeth o fanylion golygfa gwely angau ei fam. Ond pa le y mae Gaynor?" torai ei dad ar ci draws, yn ddyryslyd. Onid ydych yn cofio," atebai loan, fod Modryb Megan wedi ei chymcryd ati, i ofalu am dani, pan ofnodd fod fymam yn gwaelu? Ond yr wyf am fyn'd, bore yfory, i'r Bryn i barotoi ei moddwl cystal ag y gallaf ar gyfer yr angladd. Yr wyf yn teimlo yn sicr y bydd yn dda genych ei gwel'd, ac y bydd- wch yn dyner tuag ati.—Ond, dnew Mr Bowen yn d'od, i orphen trefnu yr angladd. Af i'w gyfarfod." Cyn arwain y gweinidog i'r ty, adrodd- odd loan iddo yr holl ymddiddan a fu rhyngddo a'i dad, yn nghyda'i fwriad o fyned dranoeth i'r Bryn" i geisio ei chwaer fach ddall, a derbyniodd gymerad- wyaeth lliiwn a charedig Mr Bowen, yr hwn, ar ol myned i'r ty, ac ymddiddan yn ei ddull doeth a hawddgar ei hun ag Ithel Rhydderch, a gymerth y llanc i'r ystafell nesaf, ac wedi dodi ei ddeheulaw ar ei ben, efe a'i bendithiodd, gan ddywedyd: -1 Yr ydych yn dechreu yn ardderehog ar I eieh CCllhadllCth Gllrtrcfol. Ymwrolwch ati, a thangnefedd Duw. yr hwn sydd I uwchlaw pob deall, a geidw eich calon a'ch meddwl yn Nghrist Iesu. Amen. Teimlai loan Rhyddcreh, yn yr adgof am I ciriau olaf ei fam, a than ddytanwad y ben- dithiad Apostolaidd a gofnodwyd, fel pe buasai Angel y Cyfamod yn ei awdurdodi aM nerthu i gyflawni ei Genhadaeth Gartrefol.: Fedra'i ddim myned yn mlacn ddim pell- ach hcno ebe'r gwr dicithr, gan godi ei draed, ac edrych yn wyUt o'i gwmpas, Mae meddwl am deimladau y truan hwnw yn or- mod i fy natnr (Hal. Maddeuwch imi, gyfeill- ion; pa mcdrwch weled yr hyn wyf fi wedi weled, a'r hyn wyf yn weled yn yr adgof ohono, chwi faddeuweh imi am fyn'd allan ar hyn heno. Ond addawaf yn sicr gorphen yr ystori i ehwi y tro nesaf." Gyda hvn aeth allan, a'i ben tua'r llawr, a'r rhan fwyaf o'r cwmni yn ceisio yn Uech • wraidd i sychu cu clagrau. Dowch, dowch ebe Mr Lloyd o'r di- wedd. "Wna hyn byth Ulo'r tro. Doed rhyw un a phwt o gan, neu englyn, neu rhywbeth ini gael newid yinadrodd." Ar hyn dyma un o'r glowyr ar ei draed Fel hyn," ebe fe, "y eanodd Mynyddog amyr Hen Flwyddyn yn my'nd." Mae'r flwyddyn ar drengu, a'i baich yn ei chol, A'i phen ar ci hysgwytld yn edrych yn ol, Gan geisio dweyd Ffarwel" yn wanllyd a blin, Ond ffera ei geiriau Y11 rliew ar ei min. Rhodd Gwanwyn ei goron friallu i hon, A'r Haf ei flodeuglwm i harddu ei bron Bu Hydref yn llenwi ei llogell ag aur, Ond llhagfyr ro'dd iddi ei hamdo gwyn, claer. Bu'n rhodio ffyrdd harddweh [yn Ebrill a Mai, Bu'n dawnsio Fehetin mewn gwynfyd didrai, Bu'n sathru yn Medi y gwinwryf mewn gwledd, Ond O erbyn heddyw, mae'i throed yn y bedd. Wrth roddi ei ffarwel a'i llygaid yn can. Mae gan yr hen flwyddyn ofyniad neu ddau; A'i llaw M ar glieied y bythol fyd mawr, Hi garai ddwcyd gair wrth drigolion y llawr, Ferch ieuanc; sy'n nghanol mis Ebrill dy I oes, Yn noflo mown pleser neu lawnder di-loes, Bydd engyl yn holi am oneth mor gain, Pa beth yw'r atebiad gaf roddi i r rliain ? Ti wyddost fod hanes dy fcddwl dwfn di, deudleg iais olaf, i gyi genyf fi; A gaf fi ddweyd gair fod dy gartref a'th nod A'th serch yn y nefoedd, a thithan yn d'od. I Wr ieuanc sy'n llawn anystyriaeth gwag ffol, Efallai mai'r flwyddyn sy'n d'od ar fy ol A ddaw a chwa farwol i wywo dy wedd, Ac arndo ac arch i dy roi yn dy fedd. "Os hyn fydd dy dynged ddisYlllwth a blin, A garet ti syrthio yn awr ar dy lin I ofyn am weled gweniadau yr lor, Cyn gwel'd tragwyddoldeb yn agor ei ddor ? I" Ti feddwyn annuwiol, sy'n yfed o hyd— I Y1 yfed dy aur a'th gymeriad 'run pryd, Beih wnci os y flwyddyn ddyfodol a fydd Yn yfed dy fywyd sy'n darfod ei ddydd i Yr lien wr met,hialltus sy'n crymu ei ben, 'Rwyt tithau, fel finau, yn gwisgo barf wen: Mae Rhagfyr dy flwyddyn bron cyrhaedd ei nod, P'le treuli di'r Calan mewn byd sydd 1 dd'od? i "Ddynolioeth un gair, a chei lonydd gen i, 'Rwyn cofio it' wneyd addewidion diri'; A dalwyd y rhai'n, neu a aethant ar goll Cei glywed, pan gwrddwn, eu cyfrif hwynt 011 Mi wela' nhad Amser yn d'od a fy chwaer, Fel baban mewn amwisg o eira gwyn, claer; Caf fi fyn'd i'm bedd, a cha hithau ei chryd- Mae' awrlais ar ddou.ddeg,-ffarwel, yr hen fyd! Yna ebe Eifionydd Wele englyn pwr- pasol i'r tymhor gan Pedrog 'ry'm— Ddyn, gwel! o wydi ein gilydd-ymdaith Ddy Daeth yr awr "m derfydd: Fe'th adawaf i'th dywydd: Cofia'r Farn a'r cyfrif fydd. Eto eiddo Bangorfab; Ar un floedd dyna'r hen flvyddyn-heibio,- Ond gohebiaeth enfyn: Wrth fyned, d'wed wrth bob dyn :— Dy yrfa ddaw i derfyn. Blwyddyn newydd drydd ar draeth-braa Byr ymson ei haraeth; Ag anrheg, wyryf deg, daeth Gwir golouig Rhagluniaeth. Eto o eiddo Myfyron Gwywo'r wyf,-ie gwawr waeth—sy' arnaf O'm siwrne, ysywaeth; Teithio yr wyf tua thracth Y mor heli-iuarwolaeth. Ar fi'n bedd byw'nddiweddi--y mae llu'n MheU-heb Dduw i'w hon!: O'i elynion yleni, Y duaf oil ydwyf fi Da iawn," ebe'r Cadeirydd. Gwelaf yma. yn ein plith un sydd weili astudio cryn Lawer ar banesiaeth yn ogystal a ehyfreith- iau Cymru. Efallai y cawn ptori gllnddo yntau." j Edrychodd y barlreithiwr dipyn yn swil-fel y bydd bargyfreithwyr yn arfer gwneyd-ond cododd ar ei dried, a dech- reuodd yr ystori hanesyddol a ganlyn

MARC HOG GLYNDYFIN DWY. GAX J. ARTHUR PRICE. y (BAUaYFRKITlUWU;. | ;y Yn mis Medi y flwyddyn lti421 yr adeg ar yr hou yr egyr eiu hystori, yr oedd v rhyfel cartrefol hefv'd cydrhwng Siarl y Cyntaf a'i Senedd newydd ddechreu. Yii yi- ymdrechfa hon yr oedd Cymru yn taflu ft hunan gyda brwdfrydedd o blaid y Brenin, yr hwn oedd wedi ymweled â Gwreesam ae weili sicrhau jTnlyniad teyrngarol siroedd Dinbych a Fflint. Mewn eanlyniad i argymhelUa 1 cryf Mr Piiee, Rhiwlas; Mr Nanney, a boneddig- ion eraill yn Meirion, rhyngodd bodd i'w Fawrhydi i favchogaeth gvdag aelo tau ei lys dros fynyddoedd aur Meirionydd, ae yn neuaddau Cors-v -ge lol, i dderbyn gwarog- aetli dewrder a phrydferthweh Cymry Gyiu- reig. Y noswaith flaenorol i hyu eynhal- icsid yn y cartref iwlna- byddus hwn ar y mynydd, ac iddi cvrchasai mwy o foneddigion Arfon a Meirion nag a welwyd crioed o'r blaeu yn nghof neb oedd yn fyw ar y pryd. Yr oedd tanau telyn y bardd milwrol, Hllw Morus, wedi datgan yn uchel deyrngarweh Cymru at y Brenin pi nghyda'i chasineb a'i gelyniaeth yn erbyn y gwrthryf<"lwyr a'r bradwyr; tra yr oedil yswe niaid ieuainc Cymru yn fynvch we.li yfed yn lielaeth o'r gwin mewn rhagolwg am eu buddugoliaeth JTI y dyfodol. Ond dlLW y tmi ar ol y llanw, itc yr oedd feyrn- gàrweh yn ]hwc: Iliti ei (Iwrf yn ysttfell y eyngor y Itornu hwn nag oedd yn y wledd y noswaith o'r blaen. Prin yr hidia y gwleid- yddwyr mwyaf brwd dalu oil harian hyd yn nod i'w plaid eu hunain, a r un inodd nid ymddangosai boneddigion Meirion mor bitrod i groesawu y rhyfel cartrefol pan ddaethpwyd i ystyried y draul. Ond nid dyma yr unig reswm paham yr opdd brwd- frydedd noswaith y wledd wedi oeri cymaint. Gwyd.lis yn eithaf da fod rhanu swyddi yn rhwym bob amser, o dan bob math olyw- o o greu anesmwythyd a chenfigen, ae felly teimlai ychwaneg nag un yswain ieuanc, pan yn y cvngliordy, yn llawer parotach i ddarUen "Mach ado about nllthing" nag i ollwng ei wainl dros Frenin eneiniedig ae Eglwys Apostolaidil. Gweithredai y coed a gylchynent y palas y cyfeiriwyd ato, yn nghyda'r awel ailnew- yddol a chwythai rhwng eu cangenau. ft 1 balm i deimladau clwyfcdig; a dyma yr effaitli a gztwsant ar ddau foneddwr ieuanc ag oeddynt wedi gadael yr ystafell frenhiii il yn yr ysliryd mwyaf milain, ac yn cychwyn dringo y bryn gwyrdd a ymgyfyd gyda rhyw fawredd llwui o'r tu 01 i'r ty. Dyn ieuanc tai prydweddol ydoedd yr hynaf o r ddau liyn, gvda gwallt goleu a llygaid gleision. Oddiwrth ei ymddangosiad gall- esid tybied ei fod yn ehwech-ar-hugain oed. Ei gydymaith ydoedd ddyn oddeutu dwy neu dair blwydtl ieuengaeh nag ef, o'r taldra cyffredin, ae yn meddu ar wallt du llaes a modrwyog, itc ar ymddangosiad cyffredinol a brofai YllllmllVg fod helfeirch a helgwn yn cael lie liiawr yn ei fywyd. G wisgai y ddau lifrai y llys, ac wrth eu hochr yr hongiai eu cleddyfau. Felly, Owen," dywedai yr ieuengaf, pan yr oeddynt yn croesi- clawdd a ddynodai fliniau y coed, mi gawn fyued i Lyu Cors- ygedol y boreu yma." Prin," ydoedd yr atebiad. Credaf y bydd y gosgordd yn ymadael yn fuan gyda i Rees, a bydd raid i Farchog Glyndyfrdwy ffurfio rhan oholli lL chymeryd ei orehymyn, ion gan y Syr Philip Galton hwn, mab i un o ddadJeuwyr y Star Chamber. Ond," ych- wanegai, mewn llais isel, nid wyf yn dy- muno bod yn chwerw. Teimlaf yn fwy tawel nag oeddwn o'r blaen, ond (ilL fuasai gellyf pe yr aethai tylwyth Owain Glyndwr i'r bedd heb y sa.rha.d olaf hwn." Rhaid i mi gyfaddef," ydoedd atebiad y llall, nad yw ei Fawrhydi wcdi cael ei gynghori ),n -.d,clceth. Gyda golwg arnaf fy hun, Owen, buasai yn dda genyf pc y cawsitlllc i'm hellw i, nid y lIeiai nodeclig yn y sir ac ofnaf y bydd gosod boneddigion Mcirion o dan awdurdod Syr Philip yn sicr o gadw dynion rhag ymrestru o dan faner freninol. Ond eto, Owen, rhaitl i ni fcl deiliaid teyrngarol ufuddhau i orchymyn- ion ei Fawrhydi. Deiliaid teyrngarol!" gofynti Syr Owen gyda thon o chwerwedd yn ei eiriau, Paham. y rhaid i ni fod yn deyrngarol ? Pa beth ydyw Brenin Lloegr na Senedd LIocgr i ni- Cof gcnyt am y noswaith hono y tlwyddyn ddiweddaf pan gyda Jifrifwch llym y siaradai ein eyfitill-neti, credwyf y dylwn ddweyd, ein gclyn-John Jones, y Piwritan o Maesygamedd, am drueni pobl yr Yspaen. Wel, yr wyf wedi teithio trwy yr Yspaen, a gellir ddweyd hyn o leiaf am y wlall hono, sef fod ei hesgob- ion yn preswylio yn eu hesgobaethau ae fod crefydd y wlad yn rhan o fywyd y bobl. Ond yn y wlad hon, tra yr ydym ni yn myned yn fwy teyrngarol, ni ddysga ein hesgobion i ni un math o athrawiaeth, gwir na gau. Hefyd, fe lywodraetliir ein llysoedd barn gan ddynion ag ydynt yn anwybodus o'n hiaith a'n harferion. "Owen," gwaeddai Roland ar draws y shradwr, ofnwyf nad yw hyn ond bradwr- iaeth noeth. Bydd '.di hefyd yn ofalus, oblegid y mae y palas yna yn Uys ar hyn o bryd, a gwyddost fod pob coeden a mur oddiamgylch llys yn feddianol ar glustiau. Yn wir, tybiais i mi glywed rhyw dwrf yu y coed y funyd yma. gallwn iiiau dybio Da fua\\i genyf pe y gallwn nmu dybio hyny," atcbai Syr Owen; gwnai fy nghteddyfiun tafOO ysgwyd lIai," ond- ac yma disgynodd ci !ai8 paid a fy nghy- mcryd i yn Thy ddifrifol, Roland. Drych- fcddyli:m fy nhad ocdd y rhai hyn. Fel y gwyddost vr oedd cf yn aclod o Dy y Cyff- redin am lawer o nvnyddau, a dywedodd ef wrthyf lawer gwaith y buasai yr un mor bosibl gwahanu Lloegr oddiwrth Gymru ag ydoedd i urddasolion a marsiandwyr yr Let Diroedd i yru vr Yspaen allan oddivno A ehawsem gyfleusdra gogoneddus trwy y Rhyfel Cartrefol agoshaol, yr hwn nas gaU ond dwyn dioddefaint i Gymru pwy bynag a all fod y gorthrechwr. Ond y mae ein pen- aethiaid ni yn bendefigion Lloegr, er feailai na phertliyn iddynt lawer o anrhydedd: fe gymer ein pobl ni eu harwain gan eu pen- a-ithiaid, a gall Marchog Glyndyfrdwy farw dros Frenin yr Ysgotland. Ond cwyd dy galon, Roland. Myn Dewi Sant, wele yn dynesu foneddigesau teg-testyn llawer mwy arwrol i siarad arno na breuddwydion gwag gwleidyddwr anfoddgar." Ar hyn edrychodd Roland i fyny. ac yn dynesu dros y bryn i gyfeiiiail y man y safai ef a'i gydym: ith M-no gwelodd ddwy fonedd- iges ieuanc,gwisgiad gwych y rhai a brofent eu bod o waedoliacth uehel. Yr oedd y ddwy yn dal a phrydferth, ac yu gwisgo gorchudd ar eu gwynebau. Yn dilyn yeh- ydig ar eu hol yr oedd person arall a ym- ddangosai fel gwasanaethydd iddynt. Yr oedd yn amlwg eu bod oil wedi dyfod o daith bell. Pwy tybed, a all y rhai hyn fod ?" ebe Roland. "Nis gallaf ddweyd," ydot'dd yr o.tebiad. Nis gallaf ddwej-d, j A elli di eu hadnabod fel cymydogion i ti ? lWeI, i yswain ag sydd yn gymaint o ffafr- ddyn gyda'r merched a thydi, disgwyliaf fod vna anturiaeth deilwng yn dy aros. Y mae

Huw Morns wedi hlino ar wlni.lyddiaeih, ao L,3 yti 3*11"1,1"t g,lll:ld gael canu am ganadtmw.uthyttrh?or." Fe! Y 8i"m,lri nesai y d irty i'r f:m y s;IÜi rnj." ki y 'I I.Yi, t. I':IIIy d?lyii :t -Itirf,t i' llwfl 4t viii- Y.1 it?- weli rhoddi nioesyju- grymiad urdd)t-!?'. yr hyn a gydnaiiy,MWy,i gyda'r seremoni arferol yn yr oes hono, dywedodd y fonedliges, llais Ysgotig:— !t I A ellwch chwi, fone ldwyr earedig, hysbysu (lwy lances sydd ar daith, y rhai oherwydd cyni perthynas ac amgylchiadau personol sydd yu erwydro eich gwlaJ, pa fodd y byddai yn bosibl iddynt g,¡,d si:1.nd ;1. marehog o ly- ybrenhin, Syr Philip Galton ? Rh>b iddiwyd ni g;m negesydd Syr Philip i itlyii,i :tt ei Fitwrit.v,ii b)-,l rk..s y gwelid ni ganddo ef, ae yr oeddym i'w gyf- arfod yn y gwesty yr oeddym i fwyta ynd,lo nsithiwr; owl pan oeddym yn ei-o(-si r myn- yddoed I ymosodwyd arnom gan ysbi ilwyr; clwyfwyd un o'n gweision, ac megis o dd imwain y buctfi ui yr alluog i gyihaoild y Castell Brenhino!, os y gwnaethoin o ran hyny. Dyna fel y'n hvsbyswyd ni ar y ffordd gan wladwr, os oeddym yn iaWIl- ddeall ei Saesueg allllllwrtl:lith," Wele Balas Corsyge lol, t'oneildigesaii teg," atebai Holant gwyneb yr hwn v newidiodd ei liw amryw weithiau; ond er yr yinddengys livny i chwi yu anfoesgar, nis gallaf lai na gobeithio nad clivri yw bon- eddigeiau Forney Lee, er y buasai pob un ohono :h fe'ly yn hau. r Cymraes. Yn wir, dyin pwy ydym," eù",ïr eneth ieuengaf, yr Arglwyddes Isabella ydwyf Ii, a dyma'111 chwaer, yr Arglwyddes Eleanor. Yr ydych yn iawn; ein mam oedd yr olai o Dudoriaid y Bala a Cliaer Gai, lie y iU;lr. in tiroedd yn dwyn i ni fwy o .Iratt'l.¡th nag o ardrcthoedd, Daetlemi yma o Wrecsam, dros y mynvddoedd. ll-, y disgwyliem weled ei Fawrlr, di a'r lie y cafodd Syr Rolx rt Seyton, yr lir.ni a ildeuai gyda nio Ysgot- land, ei daflu i garchar gan eich maer neu'ch pen-swyddog, fel gelyn i'r Brenin a'r grefyddsefydledig. Yrocddymmewndagrau, t> 1 y gallceh fed'lwl, neu, o leiaf, yr oeddwn i. Oil 1 anf-11 d I fy chwaer gonad ar farch at Syr Piiilil,, tir itt,)nt i beri i IIi dd'od yma gyda'n gweision, ae, fed y gwelwch, wele ri wedi cyrhaedd. Foneddigesau," ebai Syr Owen, well gymeryd fy ngair mai bradwriarth greulawn ydw y cyfan, er 11a aUaf yn awr oi ddadrys. Fe glywais i fy lain Syr Philip yn dweyd yn y cynghor fod dwy t'onoddiges sydd dan nawd I y Canghell-lys yn teithio drwy y wlad, a chmlai os y cymerid y d,¡ wy i'r (Haifa y byddai yn hawdd codi oddiarnyi.t y fath ddirwy drom ago a wnai y tro i adgywoirio amddiffyn- feydd Castell Harlech, a clirvbwyllwyd eich hell wall ehwi," 10 Yr ydym wedi ein bradyehu," ebai yr Arglwyddes Eleanor. Peidiweh a bod mor ddigalon, Eleanor," me<ldai oi chwaer dan ehwerthin, "gall y dynion ieuainc hyn eto ddangos ffordd y gallwn ddiane ïll t'in hunain, Pc byddai i Syr ond yn unig gsiiiatau i ni fyned adref, a chymeiy.l ein hewytltr gyda ni, gallai gael holl diroedd Caer Gai am byth. Ac. eto, os mai Presbyteriad yw Eleanor, yr wyf fi nor Esgobyddol a'r Archcsgoh Lawl pi him. Swnia ••Rheithor" yn llawer mwy dymunol na "Gweinidog a gwr du," "0 Isahel, peidiwch a siarad mor ysgafn," atebai Eleanor, "buh moment y siaradwn yr ydvin mewn perygl." Mae arnaf ofn eich bod yn dweyd y gwir, foneddigesau," ebai Syr Owen yn ddifrifol. Bu fy hynafiaid unwaith yn llywouraethu ar y wlad lion; ond mae y dyddiau hyny wcdi myned heibio. Ae os ydych ehwi dan nawdd y Cangell-lys, a Syr Philip Galton Jyn elyn i ehwi, yr ydych mewn perygl. Cynghorwn chwi i farchog- aothyn ol. Tybiaf fod eieh meireh gerllaw ond hydd i'r orymdaith frenhinol basio y ffordd hono yn fuan, a byddweh yn sicr o gad eich goddiweddyd." Ae fel y siaradai, megis mewn atebiad i'w eiriau, clywid yr udgyrn brenhinol yn seinio drwy y coed. ".Dyna'r chwythiad cyntaf," ebai Roland. Byddant ar eu meireh yn mhen yr awr." 0, bydd genych drugaredd anioni; cynorthwywidi o leiaf Isabel i ddiane," yni- biliai yr Arglwyddes Eleanor yn daer. "A oesgellyeh chwi unrhyw ddeiliaid— unrhyw bobl ago y gellir ymddiried ynddynt --ar hyd y hryniau yum: gofynai Syr Owell, Ysgydwodd Roland ei ben yn brudd, lie yna dywedodd, Foneddigesau, cymeraf chwi at y Brenin fy hunan, ac fe wel Ixinedd Meirion fod cyfiawnder yn cael ei wneyd," Ond bydd i Syr Philip ofalu na chewch fyned yn agos ato," sylwodd Syr Owen. Yr ydym yn rhy ieuanc i allu gorohfygu yr hen lwynog hwnw; acjeto ymddengys i mi mai hwn yw yr unig gwrs a ellir ci gymeryd. Peidiweh a myned at Siarl y Stuart," gwaeddai llais treiddiol o'r dyryslwyn o'r tu ol. "Na roddweh eich ymddiried mewn gwr gwaedlyd. Dylai tynged ei greadur cf ei hun, y gorineswr Strafford, eich rhybuddio fod rhoddi eich yniddiried ynddo ef yr un peth a plie y rhoddeeh hi mewn corsen ysig," Ac er dyehryn mawr i'r cwmni daeth allan o'r llwyn ddyn nerthol, o daldra mawr ac o bryd tywyll. Nis gallasai fod yn llawer hynach na' r ddau tilwr ieuanc ag yr ydym eisoes yn gydnabyddus a hwy; ond dygai ci ael 61 llawer ymdrech flin ag oedd wedi hen- eiddio ei ymddangosiad Cyffredin iawn ydoedd ei wisg. Yr oedd ei wallt wedi cael ei dori yu fyr yn ol dull y Piwritaniaid. Adnabyddodd y ddeuddyn ieuanc ef yn ddi- atreg fel John Jones o Faes y Garnedd, yr hwn yn ddiweddarach a ddaeth yn enwog fel milwriad a Ueiddiad brenin. Yr ydych yn rhyfeddu fy ngweled i yn rieh mysg," sylwai y Piwritan garw yr olwg. Er pan wthiwyd yr arferion preladol aC ofergoelus hyn ar ein publ, gwyddoch fod y rhai hyny ohonom ag ydym yn chwilio am yr Efengyl bur yn euddio ein hunain mewn ogofau a dyryslwyni i addoli ein Gwaredwr, megys ag y gorchymynodd Efe ei hun. Ocg, y mae ychwaneg 0 bobl erlidiedig wedi cyf- rfod mewn ogofau er addoli Duw nag a fuasech chwi, yr ynadon, yn meddwl. Eithr ni ddaethuin i yspio i mewn i ymddi- ddanion divgelaidd y bobl faleisddi wg a'r Pabyddion, a'r rhai yr ydych wedi yingy- fiylltu, Heddyw af fi i'r Deheudir i ymiino a byddin Arglwydd y Lluoedd, a'r boreu heddyw bum yn crwydro a.11 y waitli olaf dros y bryn gwyrddks ac ar lanau y ffryd- iau grisialaidd yn ngwlad fy nhadau. Eis- teddais hefyd wrth yr Artro ag sydd In llifo gerllaw cartrf f fy nhad, a gotiiliwn nad ydyw golenni yr Efengyl eto wedi llewyrchu ar y wlad ag sydd wedi pi (¡¡,ndithio i raddau mor fawr gan yr Holhlluog," A chan droi at Syr Owen, aeth yn mlacn: "Yr oedd yn dda genyf, Farchog Glyndyfrdwy, ddarfod i mi ddyfod yma heddyw, oherwydd y uiae eich geiriau dewrion wedi fy nghynhyi fu. Gwir yw nad oes genym ddim i'w wneyd yn vhwn ond adeiladu tabenuicl yr Arglwydd, ac nid yw tywysogaethau, thronau, awdurdodau, cenedloedd, ac ieithoedd yn ddim i mi; ac fe all mai yr hen Adda oedd yn cynhyrfu o'r tu mewn i mi; ond eto, fe lawenychais i a llawenydd mawr wrth eich elywed ehwi, Farchog Glyndyfrdwy, yn llefaru gtiriau mor gywir ae eofn tros Gymru." Parhad a'r tudaku S,