Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
30 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
BETH AM HWX ?—" Beth am hwn gof- yna'r Bardd neu'r Pregethwr pan wedi cyf- ansoddi rhyw wttith dybia ddylai gael eiosod o fewn cyrhaedd pob darllenydd yn Nghymru. Mao yr atebiad yn syml, gyrwch ef i'w argraphu yn Hyfr testlus ac i'w adver- teisio yn helaeth yn y GEXEIII.. Yuigymera Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig (Cyf), Swydda'r GEXEDL, Caemarfon, aphob rhyw fath o argraphu a rhwymo llyfrau. THROAT IBRITATION AND COUGH.—Sorenew* and drynewi, tickling and irritation, inducing cough and affecting the voice. For these symptoms use Epps's Glycerine Jujubes. In contact with the glands at the moment they are excited by the act of sucking, the Glycerine in these agreeable con- fections becomes actively healing. Sold only in boxes, 7id, tins, Is Ijd, labelled Jamtfs Epps & Co., Honueopathic Chemists, London." Dr Moore, in his work on "Nose and Throat Diseases," says; "The Glycerine Jujules prepared by James Epps & Co. are of undoubted sen-ice as a curative or palliative agent," while Dr Gordon Holmes, Senior Physician to the Municipal Throat and Ear Infirmary, writes After an extended trial I have found your I Glycerine Jujubes of considerable benefit in almost all forms of throat disease." Also Makers of Epps's Cocoaino or Nib Extract: Tea-like.
GORMES Y DEGWM. | I -
GORMES Y DEGWM. I Gwysio Amnetliwyr yn Ngheredig. j ion. Yn Llys Ynadon Troodyraur Uehaf, dydd Mwrth. gwysiwyd amrvw o amaethwyr, sef Mri David Rces, William Roes, Daniel I Williams, Samuel Evans, ac Evan Rces, yr J oil o blwyf Pouybryn, am ytngynull yn anghyfreithlon yn attafaeliadau ac arwerth- iantau y degwm. Dygid yr actios yn mlaen gan y Prif gwnstabl (Mr Howell Evans); ac ymddangosai Mr B. T. Evans, A.S., i amddiffyn. Y eyhuddiad a ddygid yn eu herbyn hwy a tliua deg neu ddeuddeg yn ychwaneg oodd eu bod wedi ymgynull yn anghyfreithlon i aflonyddu ar yr heddwoh. Dywedai yr heddgeidwad. Williams, o Landysul, ei fod ef a lieddgeidwaid a chwnstabliaid eraill wedi myned gyda Robert Lewis, beili y Llys Sirol, i'w gynorthwyo yn yr arwerthiantau hyn yn mhlwyf Pen- ybryn. Au wedi ymwolod a'r Waenliafald a Dyffryn Hoffunnt, aethant yn mlaen tua Blaencori; lie y canfyddent fod ychydig tiifer o bobl wedi ymgynull rhwng Blaenceri a Phon]an. Y beili a'rcwnstabliaid oeddynt y rhai cyntaf i gyrhaedd y glwyd oedd yn arwlun at y .ty, yr hon ocdd welli ei chloi a'i bolltio. Disgynodd y beili, ac aeth dros y gwrychi'r cae, a'r swyddogion gydag (?f, ac yn miaen drwy'r Ion oedd yn arwain at y ty, He y eyfarfuasant a David Rees, ae a Mr James Lllvi I' s hwn sydd yn dal y fferm. Yr oedd gan James Davies bigftbrch yn ei law, ac yr oedd yn sofyll o'i flaen mewn agwedd ymosodol, tra yr ysgydwai Davi 1 Rees ddarn obren o amgylch pen y beili, ga;i ddweyd ei bod yn llawn bryd setlo'r diaf, oedd yn dyfod yno i'w blino drwy yr amse: Tystiai fod Daniel Williams, Evan Recs, Samuel Evans, yn cymeryd rhan yn y cytli S'Alull(? l Eva" t :r ii, ai yr Olaf, os aent yn miaen rwfl, ac y bygythiai yr olaf, os aent yn mlaen gam yn mhellaeh, y derbynient yr un drin- iaeth ag a gafodd yr heddgeidwaid yn Bryn- hoffnant. Yr oedd tua deuddeg wedi YIU- gynull erbyn hyn, ae yn eu plith wragedd a phlant, ac yr oedd y bygythion wedi dyfod yn gyffredinol, Ceisiai y tyst ymresymu a hwy, a gofynai a oeddynt yn bwriadu cyflawni y bygythion hyny. Atebent hwythau y caifai weled os symudai ei gwmni gam yn mhellaeh. Dywedai yn';an nad oedd y beili ond yn gwneyd ei ddyledswydd, a bod yr][heddgeidwaid yn rhwym o'i amddi- ffyn. Wrth gael ei groesholi gan Mr S. r. Evans, dywedai mai cnewyllyn y cythrwfl oedd fod y beili a'i gwmni wedi myned dros y gwryeh i'r cae. Dywedai nad oedd y cynliulliad yn rhyw derfysglyd iawn, ond fod yno gryn lawer o dyngu a rhegi. Ni fu ychwaith angen am wasauaetli yr beddgpidwaid i am- ddiffyn y beili. Rhoddodd Robert Lewis, y beili, dystiol- aeth gyffelyb, ond fod ei ddesgrifiad o'r olygfa yn fwy cyffrous, yn enwodig o David Reos yn ysgwyd ei bastwn uwch ei ben, gan ofyn iddo, A oedd efe yn barod i groesi'r Iwerddon Fod yn llawn liryd cospi diafol fel efe." Dywedai foi Arolygydd Williams wedi ceisio eu tawelu, a darllen iddynt ranau o lythyr yr Ysgrifen- ydd Cartrefol at y Prif Gwnstabl, ond yn hollol ofer. gan fod y terfysg yn boddi ei lais. Dywedai hefyd i Mr David Griffiths, Penlan, d iweyd wrtho eu bod hwy wedi cael barn cyfreithiwr ar y mater, ae nad oedd ganddo hawl i fyned dros y gwrych, a bod ganddynt hawl i gymeryd eu ffordd eu hun- ain i'w yru allan o'r cae, a bygythiai un o honynt, os elai gam yn mhellaeh na ehaffai ddychwelyd yn fyw," a bygythion eraill yn gyffelyb. Cymerodd yntau enwau y rhai mwyaf blaenllaw yn y terfysg. Gan fod gwasanaeth ychydig o hoddgeidwaid yn hollol ddieffaith i lonyddu y fath derfysg, penderfynodd yni tdael, a gadael y gwaith heb ei gyflawni. Wrth fyned ymaith, dy- wedid wrtho am ofalu myned yn ei ol yn union yr un ffordd ag y daethai yno ac os byth y deuai drachefn, byddai yn sicr o gael ei ladd. Galwyi ar Mr David Griffiths, Penlan, cyn-gynghorydd sirol, yr hwn a ddy- wedodd ei fod ef yn bresenol yn Blaenceri pan ddaeth y beili dros y gwrych, ae nad oedd y glwyd yn gloedig o gwbl. Nid oodd yr atafaelwyr wc li archwilio y glwyd cyn myned dros y gwrych, a bod cwyn yn erbyn y beili ei fod yn troseddu wrth fyned felly. Yr oedd gan Jaw, s Davies bigfforch a bihvg yn ei ddwylaw, ond oedd ef wediei weled yn bygwth neb a hwynt; yr oedd wedi bod yu eu defnyddio i drwsio'r gwrych. Ni wnaeth y bobl un ymgais o gwbl i niweidio y beili, nac i aflonyddu ar yr heddwch, ac nad oedd angen o gwbl am wasanaeth yr heddgeid- j waid. Yr oedd yno lawer o siarad, a dyna'r cwbl. Nid oedd y beili yn ymddangos yn ddyehrynedig o 'gwbl, er fod rhywun wedi dweyd wrtho am fyned ei ol ar hyd y ffordd y daethai. r oedd ef wedi bod yn ymddiddan ag amryw o'r diffynwyr cyn i'r beili ddyfod yno, ac ni ddang.?sai yr un ohonynt y duedd rn,a o, i wneuthur dim allan o'i le. Nid oodd James Davies wedi gwneyd y bygythion y cyhuddid ef ohonynt. ac ni chlywsai ef y bygythion eraill y sonid am danynt ychwaith, er ei fod wrth ochr y beili yr holl amser. Mr S. T. Evans, wrth anerch y fainc dros y diffynwyr, a ddywedodd fod beili wedi myned i mewn yn anghyfreithlon i dir gwaharddedig, ac nad oedd ganddo hawl i fod yno o gwbl. Nid cynulliad mewn lie cyhoeddus ydoedd, ac nid oedd gan y cyhoedd hawl i ymgynull yno. Yr oedd y flwyd heb ei chloi, a gallasent fyned ,? Idd i at y ty. Yr oedd ef yn edrych ar yr erlyniad fel un gwirionffol a gwag, ac oni bai fod pigfforch yn digwydd bod yn llitw James Davies, wedi bol yn ei defnyddio at ddybenion amaethyddol, ni buasai son am y peth o gwbl. Gyda golwg ar y nodiadau a ddangosid yn lly/r y beili, dangosai mor hawdd oedd oyfansoddi tystfolaeth. Y cwbl a wnaethai y diffyn wyr oedd protestio yn erbyn gwaith y beili yn tori dros y gwrych, yr hyn yn eu golwg hwy oedd yn anghyfreithlon. Ar ol gwrando yr achos am chwe' awr, penderfynodd y faine nad oedd y cyhuddiad o ymgynull yn anghyfreithlon wedi ei bro, ond rhwymaaant y diffynwyr I gadw r 0h ?d dd2r b?t y .1 am dl,?, .d eu hunain mewn 25p a'r un sicrwydd am Kp yr un. YMGAIS ARALL I ArrAlAELU. I Ddydd Iau diweddaf, gwnaeth Mr Robert Lewis yr hyn a alwai ef yn ymgais olaf, cyn apelio am ychwaneg o gymhorth, i attafaelu am ddegwr mewn pedair fferm yn mhlwyf Penbryn. Yr oedd pob ffermwr wedi talu gyda'r eithriad o Mr David Griffith (cyn- Gynghorydd Sirol, Penlan), Mr James Davies (Blpenceri), Mr David Rees (Blaen- hugan), a thenant Penfoel. Cychwynodd Mr Robert Lewis y beili yn lied foreu ddydd Iau tua'r ffermydd uchod, a chydag ef y Prif Gwnstabl Evans a thri heddgeidwad, ac amryw bcrsonau cyfrifol eraill. Erbyn eyrhaedd Penlan, yr oedd tua 50 o bobl wedi ymgynull yno. Cododd dadl rhwng y beili I a Mr Morgan Evans (Oakford), ynghylch ei t hawl i gymeryd meddiant wedi crocsi y gwrych. Wedi hyny aeth yn mlaen tua Brynbedw, fferm Mr William Rees, yr hwn oedd wedi ei ddirwyo i £5 yn y Llys Sirol. Bu'r beili am hir amser yn edrych dros y mn/i, ac yn methu dod o hyd i'r fynedfa. Wedi dod o hyd iddi o'r diwedd, gofynodd y Prif Gwnstabl i'r bobl ei adael i fyned heibio. Caniatsodd y bobl hyny, a thalodd Mr William Rees y ddirwy yn ewyllysgar. Aethpwyd yn mlaen wedi hyny yn frysiog tua Blaenhegan a Penfoel, ond gan fod y llidiardau wedi eu bolltio ni wnaeth y beili ymgais i groesi'r gwrych yno. Yna aed yn mlaen tua Blaenceri. Yr oedd y dorf wedi cynyddu erbyn hyn, ac yn eu dilyn yn bur agos, ond yn berffaith heddychlon. Yr oedd I y clwydi wedi eu bario yma hefyd. Dywed- odd Mr James Davies wrth Mr Lewis nad oedd am ganiatau iddo ddyfod yn agos at y glwyd, ond y caniatai i'r Prif GwnstaW ddyfod. Gofynodd y beili i rywun oedd yn bresenol sylwi fel yr oedd y glwyd yn glo- edig, ac na chMiiateid iado fyned i gymeryd me iiant, ac yma y terfynodd attafaeliadBu y dydd.
[No title]
LLYFR GWERTIRFAWR.—Da genym ddeall na fydd eisieu i neb o ddarUenwyr y Genedl adael i unrhyw lyfr gwerthfawr yn en meddiant gael ei ddifetha o eisieu eloriau newyddion. Mae y Welsh National Press Co., Swyddfa'r Oetieill, Caernarfon, wedi sefydlu cangen o Lyfr-rwvmo yn eu gweith- foydd, a gellir danfon areheb am rwymo drwy unrhyw un o'r 1500 dosbarth wyr perthynol i'r Cwmni yn Nghymru, a chael y gwaith yn ol yr un modd wedi ei orphen yn rhad a thestlus.
Bethesda.
Bethesda. DARLITit.-Nos Fawrth, yn y Tabernacl, traddododd y Parch O. Waldo James ei ddarlith boblogaidd ar Gwacyddiaeth.' Cymerwyd y gadair gan Mr W. Twigge Ellis, cyfreithiwr. Cafwyd darlith hynod o ddyddorol, a chynuHeidfa fawr. TE PARTI. Nos Fercher mwynhaodd aelodau Cymdeithas Lenyddol Jerusalem wledd o de pur flasus; ac yn ddilynol, cafwyd cyngherdd, dan lywyddiaeth y Cynghorydd George Brymer, pryd y datganwyd gan y personau canlynol: Miss Maggie J. Parry, Gordon terrace Miss Jones, Braichmelyn;; Miss Jones, High street; Miss Williams, Bradford House; Mri Owen Roberts, Pen- ybryn J. E. Williams, Pant; E. W. Parry, Cilfodan; Tenorydd Mynyddig ac R. Ro- berts (Eos Glanffrwd). Cafwyd cyfarfod dyddorol. PRIODAS. — Dydd Mercher, yn Nghapel Jerusalem, unwyd mewn glan briodas Mr Hughes, foreman, Cloth Hall, a Miss Jones, sef ail ferch y diweddar Mr R. Jones, Cloth Hall. Gweinyddwyd gan y Parch T. Ro- berts, gweinidog, a daeth lluaws o ddieithr- iaid ac ewyllyswyr*, da y par ieuanc i'r addoldy i fod yn llygad-dystion o'r sere- moni. Ymadawodd y ddau yn nghanol Uongyfarchiadau eu cyfeillian i dreulio eu mis mol yn y Brifddinas.
-Criccieth.--I
Criccieth. Y NADOLia.-Cydrhwng yr wydd, Llyn I Ystymllyn, a'r Capel Seisnig, Uwyddasom i dreulio gwyliau llawen yma. Curwyd cor Mr Lewis Humphreys yn deg y tro hwn gan gor Llanystumdwy, o dan arweiniad grr Chri?tmM Jones, yr hwn hefyd a enill- odd am ddatganu. Ond pa ddiolch i Christmas enill ar ei ddydd ei hun, onide ? 0 leaf, gwell i ni ddweyd fel yna na dweyd ein bod wedi cael cam, fel y gwnai rhai o aelodauy cor. Llywyddwyd gan Mr Lloyd George, A.S., a chafwyd araeth bwrpasol ganddo ac arweiniwyd gan y Parch John lOwen, M.A., gyda mwy o natur dda nag arfer hyd yn nod. AVRYWION.—Y mae Mr J. W. Bowen a'i denlu wedi gwella.-Sonir fod y gwarchae heb ei godi'oddiar y Marine eto, ond fod gan y gwachaedig ddigon o ?t?/i'M tua'r if yma. Sonia rhai am wneyd rig 0 UA physgod o'r Hall o'r gwarchawyr.— William Gf"?/??.
I MARWOLAETH AELODI SENEDDOL.
I MARWOLAETH AELOD I SENEDDOL. Bu Mr W. Summers, yr aelod Rhydd- frydul dros Huddersfield, farw yn Allaha- bad, India, ddydd Sul, mewn canlymad i ymosodiad trwm o'r frech wen. Oherwydd afiechyd, bu Mr Summers yn analluog i roddi ,I ,i bresenoldeb mewn llUlws o'i gyfarfodydd cyhoeddus yn ystod yr etholiad diweddaf. Nid oedd ond prin ddeugain mlwydd oed.
Blacnan Ffestiniog.
Blacnan Ffestiniog. BWRDD YSGOL.—Cynhaliwyd cyiarioa o'r Bwrdd hwn ddydd Sadwrn, dan lyw- yddiaeth Mr E. P. Jones. Penodiadau.—Oed wyd penodi prifathrawes i Ysgol Uwchraddol y Merched am fis.- Derbyniwyd chwech o geisiadau am leoedd fel is-athrawon yn Ysgol Uwchraddol y Bechgyn. Dewiswyd T. H. Pritchard, Loug- hor, ac Arthur Knowles, Warrington.— Pasiwyd fod y clerc i anfon at Urias Salmon i ddyweyd wrtho fod y Bwrdd yn disgwyl iddo gadw at ei gytundeb a d'od i'w swydd yn Ysgol Maenofferen. Cam-ymddwyn. Yr oedd Mr Heath, addysgydd y dosbarthiadau canolog, wedi anfon i hyspysu fod J. W. Evans, Peniel Cottage; Roderick L1. Owen, Fron Oleu, Penmachno; a William Williams, Tany- grisiau, yn gwrthod rhoddi yr ufudd-dod gda uiiddo yn y dosbarthiadau hyny. An- fonodd y ddau gyntaf lythyrau i'r bwrdd i geisio egluro y mater, ond prin y credai mwyafrif y bwrdd fod yr eglurhad yn fodd- haol. Penderfynwyd fod i'r clerc ymgyng- hori a Mr Heath, ac os nad oedd wedi derbyn ymddiheurad oddiwrth bob' un ohonynt, ei fodi fvnu cael hyny. Glanhau yr Ysgolion.—Meva atebiad i'r hysbysiadauam bersonau i lanhau y gwahanol ysgoiion sydd dan ofal y bwrdd, derbyniwyd nifer luosog o geisiadau. Penderfynwyd ar y personau caulynol :-Llan, Gwen Hughes, Station-road, 12p; Manod, Hannah Hughes, Peniel, 12p. Ysgolion y genethod a'r babanod yn Maenofferen, Jane Evans, 12p. Ysgol bechgyn Maenofferen, Jane Morgan, Blaenafon, 7p. Ysgol uwchraddol y bechgyn, Elizabeth Jones, 50, High-street, 13p. Ysgol uwchraddol y genethod, Gwen Pierce, Dol- garreg-ddu, IOp. Glanypwll, Grace Roberts, Alma House, 12p. Tanygrisiau, Jane Evans, Tai Isaf, 12p. Rhybuddion- « Gy?a gif)n.-Hysbysodd Mr Rhydwen Parry y byddai yn y cyfarfod nesaf yn cynyg fod y lleoedd gweigion yn Y gwahanol ysgolion yn cael eu cynyg yn mlaenaf oil i rai a fyddont eisoes yn ngwas- anaeth y bwrdd.-Mr Humphrey Roberts a ddywedai y cynygiai yntau fod y flaenor- iaeth yn cael ei roddi i Gymry am y cyfryw leoedd.
[No title]
Cynhaliwyd ffair yn Llangefni ddydd Llun. Trodd allan yn llwyddiant mawr. Daeth nifer luosog o amaethwyr a phorth- myn i'r He, a cheid prisiau da am anifeil- iald, a gofyn mawr am ddatewiou-I
I EISTEDDFOD MEIRION.
I EISTEDDFOD MEIRION. Cynhaliwyd yv Eisteddfod Gadeiriol uchod yn y Public Rooms, Dolgellau, ddydd Llun diweddaf. Yn nghyfarfod y boreu llywydd- wyd gan Mr R. Jones Griffith, Dolgellau, ac arweiniwyd gan Amaethon a Chadfan. Gwobrwywyd y rhai canlynol:— Am y parhosanau. Gwobr, 1086c. Dwy yn ymgeisio. Goreu, Cttherine Williams, Rhydymain. Chwareu ar y berdoneg. Gwobr, 1p. Goreu, Miss Roberts, Towyn. Englyn, "Nwyd," Gwobr, 10s. 44yn"" ymgeisio. Goreu, Artro, Dolgellau. Cvfieithu i'r Saesneg, "Llenoriaeth Gym- reig." (o'r Geninen"). Gwobr, lp. Un- arddeg yn ymgeisio. Goreu, J. E. Evans, Birmingham, ac E. Jones, Warrington, yn gyfartal. Cywydd, "Bryniau hall Meirionydd." 0-wobr, 3p. Pump o gyfansoddiadau wedi d'ed i law. Goreu, Hoel," yr hwn nid atebodd i'w c-Ivw. Cystadleuaeth corau'r plant, "The Car- novalc." Gwobr. 8p. Dztu gor yn cvstadlu. Goreu, Cor Penrhyndeudraeth. Beddargraph i'r diweddar Mr Millard. Gwobr, lp Is; 41 yn ymgeisio. Goreu, Artro. Unawd Soprano, 'Rwy'n caruper awel." Gwobr, lp. Ymgeisiai 17. Goreu, Kn Henderson-J ones, Penygroes. Am yr "Eiamplau o'r ccoed a dyfant ya sir Feirionydd." Gwobr, 2p. Daiu o ym- geiswyr. Goreu, Evan Francis, Dolgellau. Cystadleuaeth corau meibion, "The Mar- tyrs of the Arena." Pedwar cor yn cys- tadlu. Goreu, Cor Moelwyn, Ffestiniog. Chwareu ar y crwth. Gwobr, lp.- Itea yn ymgeisio. Goreu, Robert Percell, Dol- gellau. Cystadleuaeth y seindyrf pres. Gwobr, 15p. Daeth pedwar o seindyrf yn mlaenv Goreu, Seindorf Llan Ffestiniog. Yn nghyfarfod y prydnawn llywyddwyd gan Mr .C. R. Williams, EDolmelynIly-M, ac arweiniwyd gan Amaethon a Chadfan. Cystadleuaeth chwareu ar y berdoneg. Gwobr, 15s, Goreu, Lewis Evans, Henlian. Cyfieithu, "Mozart." Gwobr, lp. Bed- war yn ymgeisio. Goreu, Parch J., R. Evans, Birmingham. Uoawd Tenor, "Sound an alarin." G,vobr, lp. Dall yn ymgeisio. GJreu, E, Lloyl, Llanuwcbllyn. Am y Bedol oeu Gwobr, 10s 6c. Saith, yn ymgeisio. Goreu," Cymro." Y Brif Gystadleuaeth Gorawl, i'r cor a, gano oreu, For unto us a Child is born" r (Handel). Gwobr, 40p. Ymgeisiodd ped-- war o gorau, a dyfarnwyd y wobr i gor Blacnau Ffestiniog. I Y GADAIR. Am y Bryddest oreu, Brwydr Bywyd." Gwobr 7p a chadair dderw. Beirniaid, Pedrog a'r Parch Ben Davies Ymgeisiai uniirbymtheg, a dyfarnwyd y Parch R. R, Morris, Siloh, Caernarfon, ya fuidugol. adeiriwyd gyda'r rhwysg ar/erol. Yn yr hwyr cynhaliwyd cyngherdd ma wr- eddog, yn yr hwn y perfformiwyd y Crea- tion" (Handel). Cymerwyd rhan ynddo gan Miss Maggie Davies, Llundain, Mr Maldwyn Humphreys, Mr Henry Pope, Llundain, 'a Chymdeithas Gorawl yr Idris, dan arweiniad Mr O. O. Roberts, yn cael eu cynorthwyo gan gerddorfa lawn. —I
- - - - - - - - .-PRIFYSGOL…
PRIFYSGOL CYMRU. ADRODDIAD PWYLLGOK Y FREINT- LEN. Cyhot'ddasom bYU::fuo yn ol lvthyr oddiwrth Dr IsMuburd Owen yn cg!uro yr ogwyddorion ar y rhai yr oodd Pwyllgor Brmntlpu Prifyol Cymrn wcdi gwcith- rodu wrth dynu allan on cynllun. Mile y Pwyllgor hwnw yn awr wedi eyfarwyddo Dr Ismubard Owen i dynu allan adroddiad ffurfiol i'w gyflwyno i'r pynadledd fryffred- inol, 0, dan awdurdod yr hon yr oedd y Pwyllgor yn j;weitlxredu. Mae yr adroddiad hwn, dyddie lig- Rhag- fyr 2Nfed, 1802, yn awr ger ein brou, a gwelwm ei fod yn ar lincsllau yr erthygl ddyddovol a gwerthfawi- o eiddo Dr Owen gyhoeddwyd yn y Gel/nll bythefnos eynt. Ond yn yr adroddiad yma inanyla ar rai o'r ppjoiau ?yNyrddid a hwynt yn yr erthygl. Y I'OLEGAU ('E.VKI)LAETIIOL, tNvestiwn ofynir yn ami yw." Pubaiu y eynwysir y Coleguu yn Aberystwyth, Ban- gor, a Chaerdydd yu nghynllun y Brifvsgol, tra y cauir allan yr holl golegau eraill Atebiad y Pwyllgor ydyw fod y tri eholeg uchod yn sefydliadau eyhoeddus a chcued1- aethol, yn svlfaenedig, fel y bwriedir gwneud y Brifysgol ei hun, ar sylfaen lydan a chynrychioliado], ac yu ddarostyngedig i awdurdod gyhoeddus. Nid yw y col,titt eraill felly. GwrthdystÜÙ Pwyllgor hefyd yii erbyn y syniad y eeisir oi ledaenu gan rai, fed buddianau'r coleg 1 11" mewn un- rhyw fodd yn wrthwynebol i eiddo'r werin." Yn gymaint a bod evfansoddiad y colegau hyn yn ymddibynu yn hollol ar ewyllys 1 werin, nid yw'r Pwyllgor yn gweled ])n fodd y gall buddianau'r naill wrthdaro yn erbvu piddn'r llall. AKHOI.TAD.VT" Y.V Y COLEOAU. Dengys yr adroddiad yn mhellaeh fod y cynllun gynvgir i sefydlu'r arholiadau am raddau yn y coleg.m en hunain, a rhoi eyf- leusdnt i bob coleg i ddewis ei gynllun gwersi pi hun, yn fantdsiol. Alii y cynllun gwersi caniatoir i bob coleg dynu allan ei drefnlen ei hun, ond rhaid i awdnrdad canolog y Brifysgol ei hun arolygu a chymeradwyo y cynlluniau hYIlY, Ac am yr arholiadau, er niai yn y coleg lie cafodd myfyriwr ei addvsgiaeth yr arbrofir ef, eto nid gan ei athrawon ei hun. eitlir gan gorph o arhol- wyr benodir gan y Brifysgol. Drwy hyny diogelir cyfartaledd heb unffurfiadh yn yr astudiaethau yn y gwahanol golegau. I in), mawr o rodui graudau mewn lJuWm- yddiaeth aeth y Pwyllgor y tuhwiit i'r cyf- arwydlliadau roddlVyd iddynt gan y Gyn- hadledd. Penderfjaiodd y Pwyllgor yn un- frydol tnai dymunol oedd gwneyd trefniadau er rhoddi graddau mewn Duwinyddiaeth yn nglyn a'r Brifysgol. Ar yr un pryd, am y rheswm nodwyd eisoes, ac hefyd am nad Wfddynt yn birnu fod y wlad eto yn aeddt'ed i hyny, nid ydynt yn evmoradwyo cysylltu y colegau enwadol jiresenol a'u hath- rawon yn ffsiriiol a'r Brifysgol. Maent hefyd, er mwvn diosrelu fod y gradd mewn duwinyddiaeth yn y Brifysgol Gymivig yn gydradd mewn gwerth ac eiddo umhyw sef- ydliad arall, wedi gwneyd enill gradd yn y celfau neu rhyw adran arall, yn un o'r amodau cyn caniatau gradd mewn duwin- yddiaeth. Ar yr un pryd bwriedir rhoi hawl drwy'r Freintlen i awdurodau'r Brifysgol yn y dyfodol pan ddaw pethau yn aeddfed i hyny, i gyfuewid yr amodau dan y rhai y rhoddir y graddau mewn Duwinydtliaeth. Mae yr adroddiad yn un gwerth ei astudio yn fanwl cyn beirniadu gweitlirediadau'r pwyllgor.
IBWRDD ISOUL 0 VERDYDD.
BWRDD ISOUL 0 VERDYDD. GAIR AT Y CYMRY. JIlle ;H o ymgeiswyr am y 15 sedd ar y bwrdd uehod. Allan o'r rhai hyn mae y Cymry yn cefnogi yn arbenig Dr D. R. Jones. Grangetown, y Pareh J Jones, Pembroke Terras, a Mr F. L. Short (gor- uchwyliwr y Metropole, o dan y Cynghorwr E. Thomas, Cochfarf). JIewn ymddiddan ag un o wyr y wasg, dywedodd Dr Jones Yn ychwanegol at yr hyn y mae Dr Parr wedi ei ddweyd, cmlaf nad yw y rhan fwyaf 0 aelodau y bwrdd hwn wedi bod yn alluog i wahanu eu hunain oddiwrth y culni hwnw sydd gan un dosbarth at y llall, i'r hwn y maent wedicaeleticarioneu wedi dwyn eu hunain. Yr ydym yn ymdreebu sicrhau yr un cyfleusderau i'r naill blentyn fel y llall, mor bell ag y caniata y gyfraith. Yr ydymyn ceisio cael i blant tlodion yr holl fanteiaion a ellir. Gan y cynhelir yr ysgol uwchmddol pi fwyaf neillduol gydÙ trethi. dadleuaf y dylai fodyn rhydd pe y dangosai plentyn deilyngdod digonol; oherwydd y mae y tal o lie yr wythnos yn cau llawer allan. Hefyd gwn hyd yn nod am engreiphtiau o rai wedi enill vsgolor- iaethau yn cael eu cau allan ar gyfrif fod y llyfrau yn dclruù. Ni byddai genyf yr un gwrthwynebiad i eraill gaellle ar ol i nifer helaeth o ysgolhcigion rhydd' gael eu cymeryd i mewn, ond dylai y rhai hyny dalu Uawn werth eu haddysg, ac nid 6c yr wythnos ydyw hyny. Gyda golwg ar lwyddiaiit yr ysgol uwchraddo, gvda'i holl beirianwaith drurlfawr, gallaf nodi fod yna ddyn mewn ysgol bwrdd yn Llanarth, sir Abertcifl, heb unrhyw gynorthwy, wedi troi allan gynifer, os nad ychwaneg, o fechgyn llwyddianus yn arhol- iad Matriculation Llundain. Hen arferiad y cyfoethogion ydyw troi yr holl elusenau irwerthfawr i'w mantais eu hunain, a dyma mewn gwirionedd yr hyn a wnaed gydag Elusen Craddock Wells, fel nad yw yr hyn a roddir i'r tlawd yn awr ond briwsion. Ystyriwyf fi fy hUR gyntaf yn Gyrnro ac wedi hyny yn ddincsydd o'r byd. Vadleu- wyf dros iawwderau cyfartal i'r athrawon, heb wahaniaeth i ba genedl y perthynont. Dylai y Gymraeggael yr un amlygr wydd ag unrhyw iaith arall, a hyny, mor bell ag y bydd yn bosibl, mewn arholiadau. uBaswn hefyd, mor beU ag y byddai yn ymarferol, yn cario gwaith y Bwrdd Ysgol yn mlaen heb ei osod ar cositracts, sef trwy ymwneyd a'r gweithwyr ac yn ol egwyddorion undebau gweithfaol. Y mae wedi ei osod ar y bwrdd i weinyddu y gyfraith, a chredaf y dylai ddefnydoio ei ddylanwad er cael gwelliantau pellach yn y gyfraith."
RHYDDFR VlVl A KTH PONT-Y-PRIUD.I
RHYDDFR VlVl A KTH PONT-Y- PRIUD. Tystol) i Mr Uwilym Hughes. Cynhaliwyd cyfarfod lluosog o Rydd- frydwyr yn Nghlwb Rhyddfrydol Pont-y- pridd nos Fercher, i'r amean o gyflwyno tysteb i Mr Gwilym Hughes, gohebydd glofaol y Gem-ill (fymrely, yr hwn a fu yn ysgrifenydd aurhyileddus i r clwb er ei sefydliad. Cymerwyd y gadair gan Mr James Roberts, Taff Vale House, yr hwn a sylwodd eu bod wedi cyfarfod i anrhydeddu un ocdd wedi gweitliio llawer dros achos Rhyddfrydiaoth yn y gymydogaeth hono. Profai y cynulliad lluosog fed ei wasanaeth yn cael ei wcrthfawrogi. Gallai sicrhau ei fod ef a Mr Charles Morgan, ei gyd- gasglydd, wedi derbyn pob sirioldeb wrth gasglu at y dysteb. Mr CHARLES MORGAN, mown araoth fywiog, a adolygodd waith Mr Hughes fel ysgrifenvdd y clwb am y ddwy flyuedd ddiweddaf. Gweithiodd yn egniol i ddwyn y clwb i'r sefyllfa lewyrchus y mae ynddi yn bresenol. Gwaith hawdd oedd cael tanysgrifiadau ae yn eu plith derbyn- iodd bum gini oddiwrth Mr Alfred Thomas, A S., a dwy gini gan yr Heuadur U.H. Morgan (cymoradwyaeth). Anfonodd Mr ALFUED THOMAS, A.S., lythyr, yn yr hwn y dywedai".—"Y mae ein cyfaill Mr Gwilyrn Hughes yn un o'r gwleidyddwyr gonest, didderbynwyneb, anhunanol hyny a gyfarfyddir mor anaml; ac at y cymhwysderau pwysig hyn, rhaid ychwanegu ei fod yn meddu ar allu mawr." Yr Henadur U.H. MORGAN a ysgrifenai:— "Ystyriaf Mr Hughes yn Rhyddfrydwr synwyrgall a gwerthfawr, ac y mae ei wasanaeth i'r achos yn ammhrisiadwy, a dylai gael ei gydnabod mewn modd sylweddol." Cafwyd can gan Mr Ivor Davies, ac ychydig eiriau gan y Cynghorydd Morgan Thomas, Ferndale. Wedi i Mr Lewis Morgan roddi can, cyf- lwynwyd y dysteb, sef oriawr a chadwen aur gwerth 32p, gan Mr W. R. Davies, a siarad- wyd yn mhellach gan y Mri W. Jones, Gellideg; R. A. Lewis, Bank; Rhys Morgan, M.A., Parchn J. Vyrnwy Morgan, R. W. Lewis, Mri W. Williams, S. Shipton, a Mr W. Thomas, Coedpen- maen. Yna cododd Mr Gwilym Hughes ar ei draed i gydnabod yr anrheg. Teimlai an- hawsder mawr, meddai, i amlygu ei deim- ladau diolchgar. Nis gallai wneyd dim ond diolch iddynt am yr anrhegion gwerthfawr a gyflwynwyd iddo. Gyda golwg ar waith y swydd yr oedd ynddi, gallai eu sicrhau mai llafur cariad oedd y cwbl. Er hyny nid oedd yn meddwl ei fod yn haeddu yr holl eiriau caredig a ddywedwyd am dano. Gwerthfawrogai yr anrhegion nid yn gym- aint am eu gwerth eu hunain, ond yn fwyaf neillduol ar gyfrif y teimladau caredig oedd wedi cymhell y tanysgrifwyr, Wrth ddi!,?d d. dymunai Mr Hughes weled y dydd pan y derbynient oil anrhegion cyffelyb. Gobeithiai ef y byddai i'r clwb barhau i lwyddo cyhyd ag y parhai amser. Wedi cydnabod gwoithgarwch Mr W. Thomas a Mr Morgan yn nglyn a'r dysteb, eisteddodd Mr Hughes yn nghanol cymeradwyaeth uchel. Cymerwyd rhan yn mhellaeh gan y Mri H. W. Spowart, J. Lewis, George Williams, a D. Arnott.
[No title]
BETH AM HWN ?—" Beth am hwn ?" gof- yna'r Bardd neu'r Pregethwr pan wedi cyf- ansoddi rhyw waith dybia ddylai gael ei osod o fewn cyrbaedd pobdarllenydd yn Nghymru. Mao yr ateb yn syml, gyrweh ef i'w argraffu yn Hyfr testlus ac i'w adverteisio yn helaeth yn y Gmedl. Ymgymera Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig (Cyf), Swydda'r enedf, Caernarfon, aphob rhyw fath o ar- raphu a rhwymo Dyfrau.
I ACHOS TRWYDDEDOL YiN MHWLLHEL1.
I ACHOS TRWYDDEDOL YiN MHWLLHEL1. I Gweithrediadau Anrhefuus- Yn Llys yr Ynadon yn Mhwllheli, ddydd Mercher diweddaf, gwnaed cais gan Mr Ivor Parry, ar ran Mr Griffith Jones, y Castle Inn, Morfa Nofyn, ac yinddiriedolwr ai ystad, am drosglwyddiad y drwydded i Mrs Catherine Jones, gwraig Griffith Jones, -Yinddangosai Mr William George i wrth- wynebu. Gofynai Mr Parry dros bwy yr j oedd Mr George yn ymddangos. Mr George Dros nifer a drethdalwyr. Gofyn- wyd iddo enwi un ohonynt, ac enwodd yntau un o overseers y plwyf. Mr B. T. Ellis (jm o'r ynadon): Pa un ai fel overseer, ynte tel trethdalwr y mae yn gwrtlnvynebu? Mr George:, Yr wyf yn gwrthod ateb; h u. ml> ni/ noeth yw peth fel hyn. Yna aed ymlaen gyda'r achosv Ym-, ddengys fod Griffith Jones ar ol cael ei drwydded yn y flwyddyn 18!>1< wedi myn'd yn fcthdalwr, a gwrthwynebwyd adnevryddu ei drwydded yn 1892 ar y eyfrif hwnw, a gwrthodwyd hi: felly yn ilydref diweddaf terfynodd y drwydded. Gofynai Mr Parry yn awr am i'r drwydded gael ei throsglwyddo i Alrs Jones am fod tenantiaeth y lie wedi ei drosglwyddo- iddi hi yn ddiweddar. Galwodd dyst i brofi fod rhybuddion priodol wedi eu rhoddi. Pan oedd y tyst yn myn'd i gy- meryd ei lw sylwodd Mr Ellis y gellid ey- meryd y llw mewn dull newydd (drwy godi'r ddeheulaw) yn awr. Awgrymai eu bod i gael trafodaeth ar ypriodoldebo fabwysiadu y dull newydd yma.-Mr George: Yr wyf fi yn cynyg fod i'r drafodaeth ymt gael ei gohirio hyd nes y bydd busnes y llys dros- odd.—Mr A. O. Owen: Yr wyf finau yn eilio'r cynygiad (chwerth;n). Wedi hyn dechreuodd yr ynadon rydd-ymddiddan yn eu mysg eu hunain yn nghylch y drwydded, ae yna ymneillduasant i ystyried eu dyfarn- iad. Dywedai Mr George, wrth iddynt fyned, mid oedd of wedi cael dyweyd dim. Aeth clerc y llys ar eu holau, ac yn y fan dychwelasant oil i'r llys. Y Cadeirydd (wrth Mr George): Yr oeddym yn deall nad oeddych am ein hanerch.—Mr George Gwnaetlium ddau gynyg i wneyd hyny.—Y Cadeirydd: Cynygiweh eto.—Mr George: Pan y byddweh yn barod i ro'i gwrandawiad i mi. Ar hyn aeth Mr Gecrge yn mlaen i ddadleu nad oedd yr angen am dafarn yn Morfa Nefyn wedi ei brofi, ae nail gallesid trosglwyddo trwydded ar ol iddi ddirwyn i fyny. Y Cadeirydd a ddywedai fod Mr George yn dadleu yn alluog iawn, ond barn y fainc oedd fod angen tafarn yn Morfa Nefyn. Yna caed dadl faith a brwd yn nghylch hawl yr ynadon i ganiatau y cais. I Y mneillduodrl y faine unwaith yn rhagor, ac wedi d'od yiiol dywedodd y Cadeirydd eu bod wedi penderfynu adnewyddu y drwydded i Mrs Jones. Gofynodd Mr George am ganiatad i apelio i lys uwch. Credai ef fod y fainc wedi methu, ond os oeddynt hwy yn credu yn wihanol gallasent ddangos gwell ffydd yn eu hachos drwy roddi caniatad iddo ef fyned a'r mater i lys uwch. Cynghorai'r clerc fod i giis Mr George gael ei ganiatau. Ar ol ymgynghoriad, dywed- odd y Cadeirydd na roddent ganiatad, gan nad oeddynt yn rhwym o wneyd.
CYN ADLEDD Y CYNGHREIRWYR…
CYN ADLEDD Y CYNGHREIRWYR GLOFAOL- Bu aelodau cangen Deheudir Cymru a sir Fynwy o Gynghrair Mwnwyr PrydainFawr yn cynhal eu cynhadledd flynyddol yn y St. John's Hall, Caerdydd, ddydd Iau, o dan lywyddiaeth Mr Thomas Marshall, Aber- sychan, cadeirydd y gangen. Yn mhlith y swyddogion ereill yn bresenol yr oedd Mr Brace (gorachwyliwr y gymdeithas), Mr Trehearne, Abertillery (y trysorydd), a Mr Samuel Mills, Aberbeeg (yr ysgrifenydd cyffredinol). Wedi anerchiad agoriadol gan y cadeirydd, galwyd y rol, pan y gwelwyd fod 48 o'r eyfrinfaoedd yn cael eu cynrych- ioli yn y gynhadledd, allan o gyfanrif o 55. Prif waith y cyfarfod oedd penodi gor- uchwyliwr Cymreig i'r Gymdeithas. En- webwyd dau ymgeisydd-un gan Gyfrinfa Glofa'r Maritime, ac un gan Gyfrinfa Ton Pentre. Wedi pleidleisio, gwelwyd fod yr olaf, sef Mr Benjamin Davies, wedi ei ethol. Penderfynwyd ad-drefnu yr adranau dosbarthol fel ag i wneyd Cymoedd yr Ogwr a'r Garw yn un dosbarth, gyda hawl iddynt i othol cynrychiolydd ar y pwyllgor gweithiol. Etholwyd y Mri McKay, Abercarn, a Jenkins, Abersychan, fel archwilwyr y cyfrifon am y flwyddyn ddyfodol. Penodwyd Mr Brace, a chyn- rychiolydd o ddosbarth Abercarn, i fyned ar ran y gangen i Gynhadledd Birmingham ar y 9fed o Ionawr a'r dyddiau dilynol. Awdurdodwyd y goruchwyliwr i barotoi anerchiad argraphedig i fwnwyr Deheudir Cymru a Mynwy, yn eu hanog i beidio rhoddi awdurdod terfynol i'r cynrychiolwyr ar y Sliding Scale i wneuthur cytundeb newydd. Etholwyd Mr Samuel Griffiths, o Gyfrinfa'r Maritime, fel Uywydd y gym- deithas am y flwyddyn ddyfodol, gyda Mr Samuel Mills fel ysgrifenydd, a Mr W. Tre- heame fel trysorydd.
I CYFARFOD CYMDEITHAS Y FRIALLEN…
I CYFARFOD CYMDEITHAS Y FRIALLEN YN f8 ABERNAW. I Gweithrediadau Digrifol. Mawr ydoerld y atwr a glywid ynghylcb rhyw gyfarfod pwysig a fwriedid gynal yn Ysgoldv y Bwrdd, Abermaw, o dan nawdd y Primrose Wreck," chwed1 Mr Oliver Edwards. Brithwyd y parwydydd gan hysbysleni, a gwelid y cenhadon hedd "yn trotian yn ol a blaen am ddiwmodau i wneuthur parotoadau. Yr oedd yn Uwysig cael cynulleidfa barchus, oblegid yinhlith yr urddasolion disgwylid boneddwr o'r enw Mr Williams, o Gaernarfon, i anerch y cyfarfod. Yr ydym ni, bechgyn yr Aber- maw, bellach yn weddol gydnabyddus a Mr Williams. Yr oedd y cyfarfod maw: dan sylw i ddecbreu am haner awr wedi saith, ac yn ol fy arfer aethym yno yn brydlon er mwyn sicrhau scdd gysunis, modd y gallwn wran- daw a chlywed yn eglur yr hyn a ddywedai arwyr y cyfarfod. Ond er mawr siomedig- aeth i mi He gwag oedd yno. Wel, na, nid yn hollol felly ychwaith, oblegid yr oedd yno ddyrnaid o blant wedi cymeryd meddiant o'r meinciau blaenaf. Nid oedd yno un math o esgynlawr. Cymaint ag a wolais oedd bwrdd bychan, wrth yr hwn yr eisteddai y cadeirydd yn drist ei wedd. Yr oedd yno berdoneg liofyd, o amgylch yr hon y safai haner dwsin o fenywod. Felly y buwyd am tua haner awr, ac wedi i fagad o bobl ddyfod i mewn, cododd y cadeirydd ar ei draed gan gyfeirio at farwolaeth Mr Holland, yr hyn a wnaoth yn dra boddhaol. Yna cyfeiriodd at Feeur Ymreolaeth Mr Gladstone, a gobeithiai na chaniateid iddo basio y fath fesur drwg. Yn nesaf weleMr Williams ar ei draed. Eglurodd mai cwestiwn yr wyth awr a fyddai ganddo dan sylw. Y rheswm dros ddewis hwn yn destyn oedd ei bod mor agos i'r Nadolig, ac o herwydd hyny nid oedd yn briodol i drafod pwnc plaid 1 Nid cwestiwn politicaidd oedd y cwestiwn wyth awr meldBi cf. Yr joedd rhai Ceidwadwyr a Rhyddfrydwyr yn ei gymeradwyo ac eraill yn ei gondemnio. Ond ddartu i Mr Williams ddim dyweyd paham yr oedd y Primrose League wedi penderfynu treulio noson gyfan i drafod y cwestiwn. Gwyr pawb mai prif amcan Cymdeithas y FriaUen ydyw hyrwyddo Toriaeth yn y wlad, ac ni buasent byth yn gosod cymaint o arbenig- rwydd ar y pwnc oni bai fod ganddynt ryw amcan neillduol i'w gyrhaedd er budd eu plaid. Mae hyn yn amlwg ddigon i bawb. Sylwai Mr Williams lawer gwaith yn ystod y cyfarfod nad oedd y ewestiwn Llafur yn gwestiwn plaid, ond bob tro y gwnai hyn yr oedd yn gofalu am ymosod ar y blaid Ryddfrydol. Un amcan oedd gan y brawd mewn golwg, yn ddiamheu, ydoedd ceisio cadw y bobl i wrandaw arno, oblegid yr oedd yn bresenol amryw Ryddfrydwyr ac Ymneillduwyr. Rhyw gymysgfa ryfedd oedd ei araeth drwyddi draw. Yn mhlith ei sylwadau dywedodd: Peidiwch a phocni eich penau yn nghylch pa un ai Rhyddfrydwr ai Tori fydd y dyn,—eich pwnc chwi ydyw anfon dyn i'r Senedd i weithio dros eich bllddianau chwi eich hunain." At beth yr oedd y brawd yn amcanu ? Ai meddwl am redeg ymgeiswyr Llafur y mae Cymdeithas y FriaUen yn yr etholiad nesaf Gwnaeth Mr Williams un cyfeiriad angharedig iawn at rai o'i gyfe'llion,—" Son am free trade," medlti, I I Mi wn i am ddyn yn Nghaer- narfon sydd yn gym ei esgidiau i Lerpwl i'w trwsio Y mae Uawer o gyfoethogion a meistriaid gormesol ac anheg anfonant am eu nwyddau a'u bwydydd o'r trcfydd mawrion, yn lie prynu gan fasnachwyr eu trefi eu hunain!" Derbyniwyd y geiriau gyda tharanau o gymeradwyaeth gan yr elfen Ryddfrydig yn y eyfarfod, oblegid yr oedd yn wybyddus i bawb fod yno fonedd- igion a boneddigesau yn eistedd o gwmpas yr areithydd yn euog o'r eyhuddiad; ond mae yn bur bosibl mai prin y gwyddai y siaradwr hyny. Dangosai Mr Williams anwybodaeth dy- bryd ar gwestiwn yr wyth awr. Ni fyn chwarelwyr sir Gaernarfon son am Fesur Wyth Awr," meddai, a phaham ? WeI, am y rheswni nad ydynt yn gweithio dim ond rhyw saith awr. Ac ni bydd pobl sydd yn gweithio dim ond saith awr byth mor ffol a phleidio mesur i'w gorfodi i weithio wyth awr!" (chwerthin mawr). Yna dar- llenodd y siaradwr Fesur a ddygwyd i mewn gan Mabon, Cunningham Graham, ac OIaill yn ystod y ISenedd-dymhor diweddaf i brofi (?) ei h risa. i dar eiaif yn Saes- neg yn gyntaf fel y mae, ac yna darllenaf ef yn Gymraeg," ebe fe. Yna darllenodd ef yn Saesneg, ac aeth yn oon i'w adolygu heb roddi cyfieithiad ohono. Gyda hyny dyna lais yn taranu drwy yr holl le, Mr Williams, darUenwch hwna yn Gymraeg, fel y darfu i chwi addaw (chwerthin a chymor- adwyaeth). Yna rhoddodd y siaradwr ryw haner cyfieithiad ohono, a hyny mor glog- ymaidd ag unrhyw hogyn yn standard III. Methai yn ei fyw a chael geiriau Cymraeg cyfaddas, rnaglai ar draws y brawddegau, nes cwympo ar ei hyd, ond wedi hir duchan a thrafferthu erafangodd i'r lan. Wedi hyn galwodd y cadeirydd ar amryw fechgyn (aelodau o'r Primrose League), rhai i siarad o blaid, a'r UeiU yn erbyn y Mesur Wyth Awr. Wedi i nifer Ued dda ddweyd rhywbeth, gofynodd y cadeirydd a hoffai rhai o hogiau bach yr ysgol ddyddiol ddyfod yn mlaen i ddweyd gair! Ar ol hyny fe gaiff Mr Williams gyfle i ateb. Rhaid fod y cyfaiU o Gaemarfon yn teimlo yn bur ehwerw tuag at y personau oeddynt yn gyfrifol am y cyfarfod trwy ofyn i ddyn o'i safle ef i dynu'r dorch gyda hogiau a phlant bach! Y mae yn amheus genyf fi a fydd i Mr Williams ddyfod eto i'r Abermaw.
ICLADDEDIGAETH MR SAMUEL I…
CLADDEDIGAETH MR SAMUEL I HOLLAND. Prydnawn ddydd Sadwrn diweddaf cladd- wyd gweddillion Mr Samuel Holland yn mynwentCaerdeon, ger Abermaw. Yr oedd yr angladd yn gyhoeddus, [a cbyrchodd yno rai canoedd o bobl i dalu eu cymwynas olaf i'r hen arwr rhyddid. Yr oedd nifer dda wedi cyrhaedd o Ffestfoiog, Penrhyndeu- draeth, Porthmadog, a rhai o Bwllheli. Ond yr oedd yn ddrwg genym orfod sylwi fod cyfoethogion Toriaidd y cwmpasoedd wedi sefyll draw bron yn gyfangwbl. Chwarcu teg i Mr W. R. M. Wynne, o Beniarth, fu'n ymgeisydd Ceidwadol aflwyddianus i gyn- rycbiolir hen sir yn y Senedd, yr oedd ef yno ac yn ymddangos yn llawn o deimladau dwys wrth roddi yr henafgwr Rhyddfrydol i orwedd yn ei hir gartref. DarUenwyd y gwasanaeth wrth y ty gan Mr Lewis, Caer- deon, ae yn yr eglwys gan Arglwydd Esgob Bangor. Dangosir cydymdeimlad cyffred- inol a Mrs Holland, srweddw yr ymadaw- edig.
Advertising
BETH AM nwN ? Beth am hwn?" gofyna'r Bardd, neu'r Pregethwr pau wcdi cyfansoddi rhyw waith dybia ddylai gael ei osod o fewn cyrhaedd pob darllenydd yn Nghymru. Mae yr ateb yn syml, gyrwch of i'w argraphu yn Hyfr testlus ac i'w adverteisio yn helaeth yn y Genedl. Ym- gymera Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig (Cyf) Swyddfa'r Genedl, a phob rhyw fath o argraphu arbwymo Uyfrau,
I YR ALCANWYR A'U SYMUDIADAU
I YR ALCANWYR A'U SYMUD- IADAU I LGA,Q UN OHONYNT.] I OOMITH AM WEUALAD. Dydd Mercher diweddaf traddododd Grover Cleveland, Uywydd newydd America, anerchiad buddiol ac addysgiifllol yn y Reform Club, ar wleidyddiaeth ddyfodol yr America.- Yn nghwrs ei anerchiad dywed- odd lawer o bethau pwysig, trwy gyfrwng pa rai y mae i ni eto obeithion mawr am ddyfodol gwell i'r fasnsch alcan Gymreig. Tarawodd y Llywydd newydd yr hoel ar ei phen pan y dywedodd raoi mesur oedd y tariff gan McKinly ar gost y lluaws er lies y Ueiafrif oodd eisoes yn gyfocthog, Awgrymai yn' bendant ,fod treth ar yr hyn sydd yn meddiant dyn yn llawer mwy rhesymol nathxetharyr hyo y moo dyn yn anhebgorol angpnrheidiol o hono. Trwy ddweyd pethau M yma, cefnogai i raddau helaeth ddull gwleidyddol presenol Prydain Fawr, a darostyngai, mesurau caRthion yr Unol Dalaethau. Barna y wasg Americanaidd yn bresenol y ceir eto sessiwn neiUduol yn mis Mawrth nesaf er mwyn cymeryd i ystyriaeth y pwnc mawr o (ldiffyndoll McKinly. Hawdd deall yn bresenol oddiwrth areithiau Cleve- land ei fod yn benderfynol o wneyd cyfnewidiad buan yn y eyfeiriad yma. Yn sicr, y mae hyn yn' meddwl llawcr I o gysur i ganoedd o alcanwyr ac ereill sydd yn ymddibynol ar y fasnach. AUan o dri-ar-ddeg-ar-hugain o weithiau I alcan sydd yn yr Unol Dalaethau, nid oes ond tuag ugain ohonynt yn gweithio, oherwydd anhawsderau cystadleuaeth fas- nachol. Yn arwynebol mae rhagolygon y fasnach yn gwella, ond nis gellir dyweyd fod I y dyfodol mor oleu ag y disgwylid. I CYFNEWIDIAD AROLYGIAETII. I Fel y crybwyUasom beth amser yn ol, mae Ron cryf am ymadawiad Captain Harris o Cydweli. Yr wythnos hon deallwn ei fodyn myned i Glanaman, yn lie Mr Peregrine, yr hwn sydd yn dyfod i'r Old Lodge. Bydd yr Old Lodge yn cychwyn ganol y mis hwn. Deallwn fod pob gobeithion am gychwyniad buan yn y Bury. Os try pethau allan fel y dywedir, bydd rhagolwg arall yn Llanelli mewn byr amser. LLYFR GWERTHFAWR.—Da genym ddeall na fydd eisiau i neb o ddarUenwyr y Genedl adael i unrhyw lyfr gwerthfawr yn eu meddiant gael ei ddifetha o eisiau cloriau newyddion. Mae y Welsh National Press Co., Swyddfa'r Gewdl, Caernarfon, wedi sefydlu cangen o Lyfr-rwymo yn eu gweith- feydd, a gellir danfon archeb am rwymo drwy unrhyw un o'r 151)(1 do??b.= perthynol i'r Cwmni yn N ghymru, a chael y gwaith yn ol yr un modd wedi ei orphen yn rhad a thestlus.
Caernarfon
Caernarfon CYFARFOD PREOETHU.—Cynhaliwyd eyf- arfod pregethu blynyddol y Wesleyaid ddydd Sul, pry I y gwasanaethwyd gan y Parch Cadvan Davies a'r Parch Richard Morgan, Bethes%a. DIACONIAID NEWYDDION CAPEL SALEM. —Nos Fercher diweddaf, bu'r eglwys uchod wrth y gwaith o ddewis diaconiaid, pryd y cafodd y Mri W. G. Thomas ae O. R. Owen eu hethol. CYMDEITHAS LENYDDOL SILOH. Yn nghyfarfod diweddaf y gymdeithas hon, cafwyd dadl ar" Undebau Gweithfaol." Agorwyd o'u plaid gan Mr R. Edwards, ac yn eu herbyn gan Mr William Lloyd Wil- ':m8. Cafwyd mwyafrif mawr o'u plaid. WATCIINIGHT.—Er dathlu dyfodfa y flwyddyn newydd i mewn cynhaliodd y Wesleyaid eu Watchuight arferol nos Sad- wrn. GaUem farnu oddiwrth y cynulliad nad yw y cyfarfod blynyddol dyddorol hwn yn enill tir yn synisdau y bobl. Datganwyd gan Miss Fenshawe, Warrington; Miss Jones, St. Helens terrace; Mr Tom Harris, Mr David Hughes, a chor o dan arweiniad Mr Walter Thomas. Cyfeiliwyd gan Mr John Williams (organydd Eglwys Crist) a Miss Vallie Hughes. Llywyddwyd gan y Parch Ishmael Evans (gweinidog) a thri- ddodwyd y bregeth gan y Parch Cadfan Davies, Towyn. GWYLIAU SOBR. Yr unig achos a wrandawyd yn Ilys yr ynadon sirol ddydd Sadwrn ydoedd un o feddwdod. Sylwodd Mr Robinson, un o'r ynadon, fod y sefyllfa hon ar bethau, yn adeg y gwyliau, yn adlewyrchu yn ffafriol ar gymeriad trigolion y dosbarth, lle yr oedd chwarelau a roddent waith i rai miloedd o bobl. CYMDEITHAS LENYDDOL MORIAH.—Yn hanes y gymdeithas uchod am y tymhor presenol cymerodd cyfarfod dyddorol iawn Ie nos Fercher. Eisteddodd yr aelodau wrth fwrdd gwledd a barotowyd gan Mrs Thomas, ceidwad y capel, a mwynhaodd pawb y ddarpariaeth. Yn y cyfarfod adloniadol a ddilynodd o dan arweiniad y Parch Evan Jones, cymerwyd rhan gan Mrs Dr Parry, y Misses Mem Williams, Mia Williams, Kate Pritchard, Mri J. Cottrell, E. Hevin Jones, H. O. Jonathan, G. Elwyn Jones, Alfred Willia'ns, ac Orwig Williams. YR ACHOS RHYDDFRYDOL.—Cafodd pen blwydd Mr Gladstone ei ddathlu yn Nghaer- narfon nos lau gyda swper a barotowyd yn y Clwb Rhyddfrydol gan Mr a Mrs Eardlfy. Daeth yn nghyd tua chant a haner o fonedd- igion a boneddigesau yn dwyn cysylltiad agos i'r schos Rhyddfrydol yn y dref. Cymerwyd y gadair gan Mr Owen Jones, Green Bank, yr hwn, mewn anerchiad tra derbyniol, a gyfeiriodd at y fuddugoliaeth ardderchog a gafwyd ynMwrdeisdrefi Aron yn yr etholiad diweddaf. Gwnaeth Mr Jones sylwadau pwrpasol hefyd ar yr angen- rheidrwydd am ddadblygu masnach Caer- narfon. Siarad wyd yn mhellach yn ystod y cyfarfod gan y Mri. Beriah G. Evans, J. R. Pritchard, J. R. Hughes, Edward Hughes, D. Rees, Robert Griffith, ac oraill ac yn ddilynol cafwyd caneuon gan Miss Williams, Miss Minnie Prichard, Mr W. Jones, High street; a Mr Loynd, Bridge street. Yn an- ffodus nis gallai Mr Lloyd George, A.S., fod yn bresenol, a derbyniwyd peUebyr oddi- wrtho i'r perwyl hwnw. BWRDD Y GWARCHEIDWAID.-Ynybwrdd hwn ddydd Sadwrn, Mr W. Jones yn y gadair, cafodd Mr O. R. Ellis ei benodi fel swyddog elusenol dros ddosbarth Llanidan fel olynydd i'w dad.—Ar ddarUeniad llythyr oddiwrth ysgrifenyddes Cartref St Marc, cwynodd rhai o'r gwarcheidwaid nad oedd, mor belled ag y gwelent hwy, unrhyw ddar- pariaeth gogyfer ag addysg grefyddol y plant yn y sefydJiad, a dadleuent y dylid gadael iddynt fyned i leoedd o addoliad heblaw yr Eglwys Sefydledig. Barnai Mr Issard Davies na buasai y cwestiwn oddysgu athrawiaeth yn effeithio ar blant mor ieuanc. Nid oedd pregeth yn debyg o adael Uawer o argraph ar eu meddyliau.—Mr J. H. Ro- berts Bron yr un faint ag ar feddyliau pobl mewn oed (chwerthin).—Gwnaed yn hysbys fod y ciniaw Nadolig wedi ei roddi i ddeiliaid y tlotty, ac fod lluaw8 o foneddig- esau a boneddigion wedi arddaugos caredig- rwydd mawr tuagatynt. NEWYDD DA.—Newydd da i drigolion yr ardal hon yw fod Cwmni'r Genedl yn ym- gymeryd a phob rhyw fath o argraphu. BeUachnifydd eisieu ond gyru archeb gyda'r post am argraphu o bob math i'r Welsh National" Priniing Works, Swyddfa'r Genedl, Caernarfon, a daw'r gwaith yn ei ol wedi ei wneyd yn dda; yn ddestlus, yn fuan, ac rhad &C?FA,=,LD, Ddydd Badwm.-Ymenyn ffros, Is 4c i h 6c y pwys; jmenyn pot, 1. 2i? y pwys wyau, 8 i 12 am Is; gwyddau, 5s.6c i 7s yr =; hwyaid, 2s 6c i 48 yr un; dofednod, Is 3c i 2s 3c yr un; beef, aic i 9c y pwys; mutton, 6 i 9c y pwys; cig oen, 6c 19c y pwys i cig Ito, fio i 9c y pwys; pore, fie i ge y pwys 8s i 9s.
I FFEIRIAU JIOY.
I FFEIRIAU JIOY. I Atebiad i Gadeirydd y Cynghor Sirol. I [AT OLYGYDD Y GENEDL."] I SYR,—Ymddangosodd paragraph am y ffeiriau yn Y Gnll,II ddiweddaf gan MrSamuel Hughes, Amlwch. Dymunaf fi gywiro rhai brawddegau yn ei lythyr. Nid y Bwrdd Lleol yn unig sydd yn methu cyd- weled a'r Cynghor Sirol, ond y mae y dref yn gyffredinol. Yr wyf yn hollol yr un farn a Mr Samuel Hughes fod perygl i'r ffeiriau gael eu dyrysu. Y mae ffeiriau Mon mor dda fel y mae yn haws eu gwneyd yn waeth na'u gweIb. Gresyn oedd ymyryd a hWf; ond dymunsf wneyd yn hysbys mae nid ychydig ber- sonau neiUduol yn Llangefni' sydd yn gwrthryfela, ond y dref yn gyffredinol, yn erbyn dydd Iau, gan fod mor anhawdd cynal ffair a marchnad yr un dydd. Mewn per- thynas i'r marchnadoedd mawr rhwng Calangauaf a'r Nadolig, nid oes ceffylau yn y rhain, ond ychydig wartheg mewn rhyw dair o honynt. Nis gellir eu galw yn ffeiriau. Dywcd Mr Samuel Hughej, "fod Llangefni yn dychmygu mantais o roddi y ffeiriau ar ddydd LIun trwy gael y porthmyn yma. dros y Sul; a chael dau ddiwrnod yr wythnos; na, nid oes rhith e wirionedd yn y fath haeriad. Y gwir yw mai dydd Mawrth fua sai Llangefni wedi ei nodi onibae rhag myned ar draws Bodedem, ac fe fydd yn hoUol foddhaol gan yr oU o'r trefwyr pe symudid ff" Bodedem i ddydd U., a Ean,-efni i ddydd Mawrth we yna deuai pethau i drefn. Gallaf ddweyd, a, hyny oddiar wybodaeth, fod Huoedd o fferm wyr Mon dros gynal y ffair rhyw adiwrnod heblaw dydilau. Ydyw mae y lleoedd eraill yn foddlon i'r trefniad, gan nad oes marchnad ynddynt ar yr un diwrnod. Nid esgusodion sydd gan drefwyr Llangefni: a phe buasech chwithau, Mr Samuel Hughes, yma yn byw buasech. yn union o'r un farn a minau. Nid oes genych ein profiad ni yma. Y mae cwmni y rheilffordd hefyd yn erbyn dydd Iau, gan fod y farchnad a'r ffair yn eu dyrysu lawer. Ac er profi nad oes ar Langefni eisieu dydd LIun am y rheswm y dywed Mr Samuel Hughes, newidier Bodedern a ni, a gwa fydd genymyma.-Yr eiddoch, l&?., I 24, High street, Llangefni. JOllY OWEN.,
I Llangefni.
I Llangefni. GWLEDD. Nawn Gwener diwed&f cafodd holl blant yr ysgolion ddyddiol a Sabbothol wledd rago o o yn y Neuadd Drefol, trwy garedigrwydd m Mrs SNteiruretdd? Miss Williams, Uedwigan, ac eraill. Hbb- law y danteithion bwytadwy, yr oedd yno "Goeden Nadolig yn orchuddiedig a Uuaws o deganau, &c., pa rai a ranwyd rhwng y plant ar ol y wledd. Yn yr hwyr, yn yr un 11e, cafwyd cyngherdd rhadibawbv Gwasanaethwyd ynddo mewn canu, adrodd, &c., gan amryw ddoniau Ileol sydd bob amser yn barod i roddi eu gwasanaeth mewn oyfarfodydd o'r fath. Llywyddwyd, yn absenoldeb Dr Owen, gan Mr W. Thomaa Post Office. GWYLNOS Y FLWYDDYN '902.-Yn y Neuadd Drefol, nos Sadwrn, eynhaliwyd watchnight. Yn rhan gyntaf y cyfarlod arddangosodd Mr E. H. Thomas, Post Office, nifer luosog o ddarluniau dyddorol trwy gyfrwng yr optical lantern, ac wedi hyny traddodwyd pregeth efleithiol gan y ParebL 0. M. Jenkins, B.D. Yr oedd y cynuUiad yn Huosog, a phawb yn ymddwyn yn ddilwng o'r achlysar. Y FüCIL.U>.Ddydd Lill.-Ceirch,lis. i 14s 60 y peg; pytatws, 5s i 6s y sach; ymenyn ffree, Is 5c Y pwys; wyau, 10 i 12 am Is; er?7<Man, 1: i 6s yr un; hwyaid, 4s 6d i 5s y ewpi; dofednod, Is 3c i Is 6c yr un; beef, 70 i 80 Y pwys; mutton, 8c i 9c y pwys; cig oen, 80 i 100 y pwys cig Uo, 7c i 8e y pwys; pore, 60 i 70 Y y pmys el 11 0, 1 ic 1 80. pwys; M.-t t?wion, 4c i 1}J y pwys. NzwroD DA.—Newydd da i on YO ardal hon yw fod Cwmni'r GENEDL yn YM- gymeryd a phob rhyw fath o argraphu. Bellach ni fydd eisieu ond gyru archeb gyda'r post am argraphuo bob math i'r "Welsh National" Printing Works, Swyddfar GENEDL, Caernarfon, a daw'r gwaith yn ei ol wedi ei wneyd yn dda, yn ddestlus, yn fuaD, ao yn rhad.
Advertising
ESGIDIAIT DA AM BRTSJATJ RHAD.—Un o anhebgorion cysur yn nhywydd oer a gwlawog y gauaf ydyw par o esgidiau di- ddos. Fel ag y gwelir yn un o'n colofnau hysbysiadol, v mae gan Mr A. B. Shute, Wakefield, ddigonedd o esgidiau a atebant y pwrpas hwn i'r dim. Gwnoir hwy o ledr Seisnig nas gellir ei well o ran ansawdd 8C oddiwrth bar a anfonwyd i ni yn esiampl, gallwn sicrhau fod y gwneuthunad yn ber- ffaith a'r prisiau yn dra rhesymol. Y mae yr arwyddfur "Tried and true yn un ag y gellir ei gymhwyso gyda llawer o briod- ldeb at yr esgidiau hyn,
W) ARGLWIDD pNRln.
W) ARGLWIDD pNRln. [TO THE EDITOR or "V OE^TBUC PYKREIO."] SIR,-My attontwn has been calleit to a. article in the Genedl Gymriry, December 28th, 1892 (page 5) which states that lately Lady Penrhyn sent a letter to a lady residing on the Monai desiring herinipport to an institution at Bangor, stating that the institution was entirely unsectarian and that it was not in any way connected with any party or sect." In continuation it is said that the lady in question wrote a long letter to Lady Penrhyn." and upon that suppositious correspondence you do not scruple to associate the name of Lady Penrhyn with trickery and "deception." Presuming you to have been misinformed, the duty de- volves upon myself of dispelling the false impression which your words are calculated to convey, by stating that no such letter as that which you speak of has been re- ceived by Lady Penrhyn, who is unaware of having heiself given any grounds for the fabrication of such a statement as that for which you have made yourself respon- sible.-I am, yours obediently, PERJ!YN. PENRHYN. Penrhyn Castle, Bangor, January 2, 1892. NOTE.-Lord Penrhyn forgets that the reference of which he complains appeared in the contribution of a correspondent for whose article we are as responsible as we are for Lord Penrhyn's letter. We need not say that nothing could have been further from our intp-ution-or w believe, that of our correspondent— than to attribute either bribery or deception" to Lady Penrhyn. We readily give pro- minence to Lord Penrhyn's disclaimer and it remains for our correspondent to explain how lie came to be misled in the matter.- EDITon yamnIl Gymrei<
DAMWAIV GER CAERNARFONj
DAMWAIV GER CAERNARFON j Y map Edward Wiles, garddwr yn ngwas- anaeth yr Anrhydeddus Frederick Wynn, wedi cyfarfod a dumwain mewn dull rhyfedd. Yr oedd wedi myned i Gaernarfon gyda'i ddwy olwynwr ddydd Sadwm, ac ar awr hwyr deuwyd o hyd iddo yn gorwedd ar y ffordd heb fod yn nebpell o Glynllifon mewn cyflwr o anymwybodolrwydd rhanol, a wedi derbyn archoll i'w ben, tra y safai dwy-olwynwyr gerllaw iddo. Gweinydd wyd arno gan Dr Robert Owen, Penygroes, yr hwn a ganfu ei fod yn dioddef oddiwrth gydwasgiad yr ymenydd. Y mae yn gwella yn foddhaol. Y dybiaeth ydyw ddarfod i Wiles gael ei daflu i lawr gan gerbyd.
DIOGELWCH YR "UMBRIA" I
DIOGELWCH YR "UMBRIA" Wedi dydcliau o bryder mawr, cyrhaeddodd yr agerlong draws-Weryddolj| Fmwia i New York yn ddiogel brydnawn Sadwrn, heb i ddim annymunol ddigwydd i'r un o'r canoedd teithwyr oedd ar ei bwrdd. Ar y 23ain cyflsol, pan yr oedd yr agerlong yn agoshau at fanciau Newfoundland, ytn- ddengys i ran o'r peirianwaith dori, a'r canlyniad fu iddi gael ei thaflu yn ol a blaen yn yr ystorm am ddeuddeng awr. Yna dygwydhi mlaen am am tua 75filldiroedd gan lestrarall, ond torodd y gad wen a'u cysylltai, a churwyd yr FmbTÙ1 oddiamgylch drachefn. Ar ol hyny Uwyddwyd i adgyweirio y I peirianau a chyrhaeddodd y Uestr f&wreddog i ben ei siwrnai fel ag y nodwyd uchod.
I ORIAU HWYR I TAFARNAU. i
I ORIAU HWYR I TAFARNAU. Dydd Llun diweddaf gwnaed cais o flaen Y..i.. Caemarfon (y Maer, Moistri John Davies, J. Issard Davies, a Richard Thomas). gan Mr Edward Griffith, yr Eagles Hotel, am estyniad o awr i gadw y dafarn yn agored, ar yr achlysur o giniaw oedd yn cael ei roddi i swyddogion y Milisia, ar y 5ed cyflsol. Mewn atebiad i'r Maer dywedwyd i'r fainc ganiatau yr un cais y Uynedd. Mr John Davies: Mae yn amheus genyf hyny; ond pa un bynag, onid yw tair awr yn ddigon o amser i bob dyn rhesymol i fwyta ac i yfed ? ■a Mr E. Griffith: Ni ddechreuant tan wyth o'r gloch. Mr J. Davies: Purion. Dyna genych hawl eisoes i fod yn. agored dan 11 eg o'r gloch. Y Maer: Nid yw i fod dros hyny i'r cyhoedd. Mr Davies: Yr wyf yn methu gweled paham y rhaid iddo fod yn agored i neb amlI. Nid yw ond cais am awr yn hwy i yfed—dyna'r gwirionedd. Penderfynwyd drwy fwyafrif ganiatau y cais.
I Llanberis.I
I Llanberis. Nos Wener, yn festri Capel Coch, tra- ddodwyd anerchiad gan Mr G. J. Williams, F.G.S., Ffestiniog, ar y testyn, Gronyn o Dywod." Ymdriniai Mr Williams a'r pwnc yn ddeheuig anarferol, ac eglurai ei anerch- iad trwy gyfrwng mapiau pwrpasol a ?d tr :( helaeth o fwnau yn dal cysyHtiad a'r testyn. Y cadeirydd ydoedd Mr W. A. Davies, vr hwn a awgrymodd fod dosbarth yn cael ei sefydlu yn yr ardal er astudio daeareg, ac ymffurflo yn finteioedd i fyned allan i'r mynyddoedd i chwilio am enghreifftiau o'r creigiau a astudir. Go- beithiwn y bydd i'r awgrymiad gael ei roddi mewn gweithrediad. Yr anerchiad hon yw y gyntaf o'r gyfres a fwriedir eu cael yn ystod y gauaf trwy offerynoliaeth Mr L. W. Roberts, mewn cysylltiad a'r Ddarllenfa Gyhoeddus. r)r) r NEWYDD DA.—Newydd da i dngohon yr ardal hon yw fod Cwmni'r GENEDL yn ym- gymeryd a phob rhyw falh o argraphu. Bellach ni fydd eisieu ond gyru archeb gyda'r post am argraphu o bob math i'r Welsh National" Printing Works, Swyddfa'r GENEDL, Caernarfon, a daw'r gwaith yn ei ol wedi ei wneyd yn dda, yn ddestlus, yn fuan, ac yn rhad.
Advertising
BETH AM HWN ?—" Beth am hwn P" gof- yna'r Bardd neu'r Pregethwr pan wedi eyf- anseddi rhyw waith dybia ddylai gael ei osod o fewn eyrhaedd pob darllenydd yn Nghymru. Mae yr ateb yn synil, gyrweh ef i'w argraghu ynllyfr testlus ac i'w adver- teisio yn helaeth yn y GENEDL. Ymgymera Cwmni'r Wasg Genedlsethol Gymreig (Cyf), Swyddfa'r GENEDL, Caernarfon, a phob rhyw fath o argraphu a rhwymo llyfrmi. LLYFR GWERTHFAWR.—Da genym ddeall na fydd eisiau i neb o ddarllenwyr y Genedl adael i unrhyw lyfr gwerthfawr yn eu meddiant gael ei ddifetha o eisiau cloriau newyddion. Mae y Welsh National Press Co., Swyddfa'r Genedl, Caemarfon, wedi sefydlu cangen o Lyfr-rwymo yn en gweith- feydd, a gellir danfon areheb am rwymo drwy unrhyw un o'r 1500 dosbarthwyr I perthynol i'r Cwmni yn Nghymru, a chael y gwaith yn 01 yr un modd wedi ei oiphen yn rhad a tuesthis.
IADOLYGlAD A RHAGOLYGIAD.
mewn i bwnc y tir yn Nghymru. Y mae Dirprwywr-sef Mr 0. M. EDWARDS —wedi ei benodi i edrych i mewn i'r dy- muDoldeb o sefydlu Prifysgol i Gymru; ac i weithwyr Cymru y mat yn newydd da fod yu mwriad y Llywodraith i sefydlu Gweinyddiaeth Lafur. Nis gallwn yn yr ysgrif hon ond edrych yn frysiog dros yr hyn sydd yn dwyn perthynas.. Chymru yn neillduol. Y mae llawer o'r cewri wedi syrthio, yn eu plith Dr Toiiq THOMAS, Dr SAUNDERS, ac EDWARD MATTHEWS. Y mat y flwyddyn ddiweddaf wedi bod yn bar dorfysglyd yn mhlith llafurwyr y byd, ond gellir dyweyd ar ei diwedd fod go- beithion llafur yn ddisgleiriach na; erioed, c<nys y mae gogwydd ysbryd yr aimer .u yn nghyfeitud Undeb. Ond beth am y Rhagilwg, beth tybed sydd pan 1803 yn ei chol i Xienedl y Cymry 1 Y mae yn symbyliad mawr i gensdl fod gar.ddi rywbeth i edrych ymlaen tuagato. Yr ydym eisoes wedi crybwyll am dueddiadatl ysbryd yr oes. Mor bell ag y mae Cymru yn cyfranogi o'r tueddiadall hyn y bydi iddi elwa trwyddynt. Y pwnc sydd yn llenwi y dyfodol agos yw hawliau conedloedd i Ymreolaeth, Yr ydym yn credu y bydd y flwyddyn hon yn nodedig yn herwydd y chwyldr.iad ddygir oddiamgylch trwy wrthodiad Mesur Ymreolaeth gan Dy'r Arglwyddi. Yn ol pob tobygolrwydd bydd i'r -Mesur giel ei basio trwy Dy y Oyffredin. Y nne y Rhyddfrydwyr oil yn gwyb d pa fath ydoedd Mesur 1886, a gwydds eisoes y bydd Mesur 181*3 yn welliant ar ei ragflaonydd; ac ar yr ochr arall gwyr y Gwyddelod yn eithaf da os bydd iddynt wrthod iachawdwriaeth yn awr, na chynygir y cyfryw gyfleustra iddvnt diachefn am amser maith. Gan y bydd i, hyd yn nod, Syr EDWARD REED bleidleisio ,J blaid Ysur 18:,G.Di gall beidio pleidleisic- o bltid Niestir rhagjiach 18!>;?. I Yr ydym vn teimlo. gan hyny. yn dra cry y bydd i Dy y Oyffredin basio Mesur Ymreolaeth i'r Iwerddon on I yr ydym yn teimlo yr un sicrwydd y gwrthodir ef gan Dy'r Arglwyddi. Bydded felly. Byddai "gwrthodiad y -Mosiir gan yr Ar- glwyddi yn achlysur i'r wenn hawlio diwvgiad yn y cyfansoddiad gwladol. Yr ydym gan hyny yn teimlo yn hyderus naill ai y caitI yr Iwerddon Ymreolaeth heb nacad yr Arglwyddl neu os naceir y Gwyddelod, y bydd iddynt hwy ymuno a gwerin Prydain i dilif-di Ty'rArglwyddi fel y cyfryw. Pa fold bynag: bydd i Gymru sefyll yn tfyddlawn i'r Iwerddon ar nn Haw. ac i egwyddorion gwerinol ar y Haw arall. Prif Denes y flwyddvn hon fydd cyd- nabod hawlial1 cenhedloedd. Unwaith y cydnabyddir yn ymarferol hawl yr Iwerddon i Ymreolaeth, ni bydd raid i Gymru aros yn hit- cyn caffael ohoni hithau Ddeddfwrfa Gymreig. Y mae y teimlad cenedlaethol yn tyfu yn y cyfeir iad hwn. Y mae gan Mr ALFRED THOMAS fesur i hawlio i Gymru ryw gymaint o hunanlywodraeth. Y mae y Cynghor Cenedlaethol Cymreig fwy nag unwaith wedi penderfynu fod angen ar Gymru am Swyddfa Addysg—sef 11 aw- durdod addysgol ganolo; i Gymru," yn ol geiriau Mr D. P. WILLIAMS. Y mae Mr A. H. D. At'L'\D-Gweinidog Addysg— yn gyfaill calon i Gymru, y mae wedi byw yn Nghymru ac yn gwybod anghen- ion Cymru, a gaUwn ddisgwyl iddo wneyd rhywbeth er hyrwyddo gobeithion ein cenedl yn y cyfeiriad hwn. Ond pwue y Dadgysylltiad a Dadwadd- oliad yw y pwnc Cymreig gaiff fwyaf o sylw y Weinyddiaeth y flwyddyn hon. Y mae genym bob lie i gredu fod y Llyw- odraeth o ddifrif ar y pwnc hwn. Yr ydym, pa fodd bynag, mewn tywyllwch perffaith gyda golwg ar ddarpariadau y Mesur y bwriedir ei ddwyn ymlaen. Y mae peth bai arnom ni y Cymry ynglyn a hyn. Yr ydym wedi bod yn cynhyrfu am Ddadgysylltiad a Dadwaddoliad am haner canrif, ond nid ydym hyd yo hyn wedi amlygu y llinellau ar hyd y rhai y dylid dwyn y diwygiad ymlaen. Mesur neillduol i Gymru fydd y mesur, eto nid yw y Cymry wedi amlygu eu meddyliau ar y pwnc. Y mae o'r pwys mwyaf ar fod y Mesur yn un trwyadl Gymreig, wedi ei gyfaddasu yn ei boll fanylion i neillduolion Cymru. Ein barn ni yw y dylid sefydlu cynghorau p!w?(o! cyn dadsefydlu yr Egtwys, fel y byado sefydliad cynrychiolaaol yn bodoli yn mhob plwyf i gymeryd lie y periglor. Mewn gwirionedd, nis gellir llunio mesur o Ddadsefydliad a Dadwaddoliad boddhaol ar wahan i fesur o Lywodraeth Genedl- aethol. Bydd dadwaddoli yr Eglwys yn sicr o wneyd Llywodraeth Ganolog i Gymru yn fwy angenrheidiol nag erioed. Y mae y flwyddyn ddyfodol hefyd yn llawn o a Idewidion i'r Deyrnas yn gyff- redinol. Y mae y Llywodraeth yn birr- iadu helaethn a chwblhau ein cyfundrefn o Lywodraeth Leol trwy roddi i'r trefi a'r rhanbarthau gwledig awdurdod leol gynrychioladol a phoblogaidd, yn meddu gallu ) gylii od anghenion newydd yr 088 yr ydym yn byw ynddi. Ceir hefyd fesur etholiadol newydd. Yr ydym yn disgwyl y cynhelir yr etholiad nesaf ar yr un diwtnod drwy yr holl Deyrnas, a't diwmod hwnw yn ddydd Sadwrn, ac y bydd treu'.iitu yr etholiad yn dreuliau gwladol ac nid personal, a thrwy hyny y Ueibeir y cyfleusderau i lwgrwobrwyo. Diaraheu y bydd i'r ddirprwyaeth sydd wedi ei phenoli dynu aHan adroddiad ar sefyllfa tl )dim ein gwlad gynghori y Lly wodraeth i ddeddu ar y pwnc yn ueiol a thue Idiad y tystiolaathau roddir yn ystod Nr ymchwiliad. Rhaid yw diddymu y gyfundrefn bresenol. Y mae gan yr amaethwyr hefyd bob lie i obeithio am gyfnewidiadau pwys g, nid ynghyfeir- iad diflyndollaeth] ond yn ghyfeiriad cenedlaetholiad y tir, canys dyna yw tuedd deddfwriaeth dirol y b'ynyddau diweddaf. Y mae genym hefyd awdurdod rop hys- bysu fod yn mwriad y Llywodraeth wneyd cyfnewiadtu pwysig, a hyny ar fyrder, yn y gyfimdrefn bresenol o gau- latau trwyddedau gwirodydd. Y tebyg- olrwydd yw y trosglwyddir yr awdurdod drwydJedol oddiwrth yr yoadon i'r cynghorau sirol. Yn olaf, y mae gobaith hefyd* i.r gweithiwr. Yn ei araeth yr wythnos ddiweddaf sicrhaodd Mr THOMAS BURT y wlad fod Mr GLAD TOXK yn barod i sefydlu Swyddfa Lafur gyda Gweinidog Llafur yn gyfrifol i'r Senedd. Gwaith pwysicaf y swyddfa fydd hyrwyddo ryftafareddiad mewn achosion a anghyd- welediad rhwng meistr a gweithiwr. Gan hyiiy yr ydym i-n hyderus y bydd y flwyddyn 1693 yn flwyddyn dda i genedl y Cymry ac i'r Deyrnas yn gyffredind.