Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
28 erthygl ar y dudalen hon
Advertising
PEItFEC'f IOLN SO A.I) I,IFE ind 1.1 [F E assurance. E,S[m J03EP I CilOSFIELD & SONS .t'1. off.. tGQli useI" of Perfet;oll S,)p 8 POLICY A??cs. with immed?te  ? r?  ?'B?h Wo??u's -tud C; 'lal Assure. ComPluY The P T.?'"??ie< m?y b? t?et out for all M?t to 6:>. and  ? ?2 2, to ?H 10s in amount; macii Ur?er th?n can or i iar S6i?S' *S1 /Sift-, Sar?c ST—Ww—. 112 p ?rf,!?, i ?n (,,ut,ijel -ipp,- t, t)9 ..p.ffec'i?n"foatside? wripp'r" ti b<' •oliecte7 d any t.? befor J.ue3?h.?. For full particulars see bills. PERFECRION' SOAP 18 mmufactared ull p() UND WEIGHT briCHOOt. HEAD-MASTER J. D. WILLI AM8, B.A. Late Senior Sehol^ Worcester CoHeg,. i>.<. ford. Firs* Class Honours Mathematics. Moderation, 1891. tioner Late S.-nior Mathematical Maste r, Tettenhall College, Wolverhampton. SCIENCE MASTER: R BORWRT M'i'UUADB, M. A., Bachelor Engineering Tiinity College, Dublin FIRST MISTRESS MISS RUTH LAKE, L.L.A., First Class, First Division, College of Preceptors The n(%xt term einilnenOO9 April 27th. pl,es: £4 a year. B>oks and Stationery <uppUed at the School for 3s 61 a tpr? ?Boo):< 2<; Statio .ery, Is 6?. Forform?of ?c?Usu: apply to the Headmaster. D. GRIFFITH DAVIES, Clerk to the Governors. TREWALCHMAI (U.D.) SCHOOL BOARD. "r ANTED a Female Assistant Teacher I for the Gwalchraai Board School. Applications, with copies of testimonials, and stating qualifications and salary required to he sent to the. undersigned on or before the 21st day of )by. •21st day ?RSE.HUMES. Clerk of the School Board. 1 Brvncuhelyn, rlanerchymeid. SHOP DIILADAU pAEOD. YR I p » F R CAERNARFON. COAT A GWAS10D DDU HARDD m 10/6- BRETHYN HYNOD DDA am 7/6. H E T I A U A CHAPIATT, Mewn amrywiacth j ffllj mawr. PIERCE & WILLIAMS GOLD MEDALS 1884-1885-1886-1888. SANlTftS" .11, I, D- .? } DISINFECTANTS 'n all ease of "81' &I., and for ?ll Dlslnfoett,,g -'o ITurlfylng an .or all Dlslnfeettr.¡¡ "SANITAr ''LU)D?po?MR'? SOAPS I" ""¿- & SOAPS TMK (,,o. Lb umf¡M('   1 AT EIN GO H EB\YYRT Bu raid dal tr>sodd amryw lythyrnu, & En rai(i drl tr",)dl alal-YA' yr'\u 'C' dyddorol. C?nt vrndd?ngf'' vn ein nps?
-1 AIL ORESGYN SOUDAN. ___I
-1 AIL ORESGYN SOUDAN. Gan y bydd gwlad a phob! y Scudan weithiau yn destyn siarad y gwhr alr anwar dros wyneb rhanau tra helaeth o'r ddaear, dichon nadan- amserol fyddai crynhoi i gy!ch nifer bychan o erthyglau y rhesymau a gymhellodd y Llywodraeth i ymgy. meryd ag anturiaeth mor fawr a pheryglus ag ail oresgyn y Soudan. 1'r darllenydd deallus, bydd hyny yn fantais er ei alluogi i ddilyo dadblyg- iad amgylchiadau y rhyfel. T mae yn eglur i blWb fod y Prydeiniwr wedi thoddi ei fryd ar fod yn brif Benaeth yn Affrica; marcio meini ei orsedd y mae efe er's tro bellach. Nid yw cwcstiwn y Soudan ond caine o gwestiwn yr Aipht y mae hwnw eilwaith yn gymhlethog yn ymenydd. lau y blaid ymerodrol, a neges Lloegr yn Ne a Chanolbarth y Cyfandir Os ewyllysir chwilio am wraidd y mudiad ceir ef yn ysbryd goresgynol y Sais a'i newyn iach, ond lIym, am farch. nadoedd newyddion. Cyfandir Neb oedd Affrica hyd yn ddiweddar-tir cyffredin pob cenedl Ewropaidd ddigon cref i ladratta darn ohono. Bellach, y mae haul cyfnod y lladratta yn prysur ddisgyn i'r gor. wel. Bydd j r erw olaf wedi ei chymeryd oddiar y brodorion cyn bo hir. Yr ydym mewn mantais i roddi bras olwg ar olud yr yspail. Medd- ianodd Ffrainc 3,500,000 o filldiroedd ysgwar Prydain, 2,250,000 o filldir. -oedd; yr Almaen, 890,000; Talaeth Rydd y Congo, 850,000; yr Aifit a Tripoli, 840,000; yr Eidal, 600,000 Tspaen, 250,000 Portugal, 900,000 Liberia, 37.000 gweirniaethau y Boenaid, 162 640 Y mae etc yn aros hebei fed-lianu yn nghanolbarth y Cyfandir 1,500,000 o filldiroedd ys- gwar. Y mae rhanau helaeth iawn o feddianau Ffrainc yn anialwch tyw- odlyd a diffaeth difwynlr meddianau yr Almaen gan gorsydd afiach Nid gormod dweyd fod rhanau brasaf y Cyfandir wedi syrthto i ran Prydain. Y mae ymerodraeth y Soudan yn y caoolbatth, ac hvd yma yn sathrfa caethwasiaeth, a chreulonderau nis dichon poSl wâ hyd yn oed eu dychymygu. A hanes preswylwyr Soudan yn ol, draw i bellafoedd niwliog amser. kr barwydydj gweddillion ei themlau ceir darluniau perffaith o'i phreswyl- wyr bedair mil o flynyddau yn ol cyndadau yr Arabiaid oeddynt; y maent yn gynddelw yn eu gwisgoedd, ffurf y wyneb. a'r dull o drwsio'r gwallt o'r brodorion presenol. Uengys eu cofnodion fod yr Aiphtiaid a hwythau wedi bod yn gwrth- ymryson cr eu hymsefydliad cyntaf yn y wlad. Ethiopiaid y gelw'd hwy gynt. Cafodd Josephus afael ar dra- ddodiad ddarfod i Moses unwaith pirwain bvddin Aiphtaidd yn eu "<?VT'' a gwntyd rhuthr Uwyddianus cilinas-Soba, ar lan ynile led ddyddorot yw fod y Prophwyd Ezeciel yn cyfeirio at y wlad. Nid enw ar genedl neu Iwyth neillduol yw y Soudaniaid arwydda breswylwyr duon Affrica ogleddol yn gyffrerlinol. Defnyddir ef gan hen gofnodwyr yr Aipht mewn dull an- mhenodol, yr un modd ag y def- nyddia haneswyr Groeg yr enw Celt, hyny yw, liwythau heb fod o'r un gwareiddiad a hwy. Yn y Canol Oesoedd, cafodd llu 0 frodcrion Arabia achos i adael eu gwlad a mudo i'r Soudan, Vmsefyd- lasant yn nghyffiniau Senaar, ar lan y Nile. Negroaid oedd y brodorion. Arweinydd yr Arabiaid oedd Beni Omr, a chyn hir, efe a Iwyddodd i wneyd Mahomstaniaid ohonynt. Bob yn ychydig ymbriododd y naill a'r llall, ac a'r Nubiaid, ac :ymsefyd!asant ar ddau tu yr afon: adweinir hwy wrth yr enwau Fung a Hamagh. 0 dan Weinyddiaeth y Patriarch Idris, yn yr unfed ganrif ar bymtheg, ymgododd Senaar mewn dysgeidiaeth i fri ac enwogrwydd cyfartal i ddinasoedd Bagdad a Cairo. Parhaodd i dyfu fel mangre doethineb am lawer oes. Yn 1719 arferai dysgedigion Arabia, India a'r Aipht ymgasglu yno yn dor- feydd. Ymddengys fod yni meddyliol a chorfforol mawr yn nodweddu gwa- hanol Iwythau y wlad ar wahanol amserau a nodweddir hwy gan yr un neillduolion hyd y dydd hwn. Ond graddol ddirywiodd y liwythau yn nechreu y ddeunawfed ganrif; aethant i ladd a difetha eu gilydd; a pharhaodd anrhefn i ddifwyno pob. peth am 33 o flynyddoedd. Wrth weled hyn, archodd IMahomet Ali, brenin yr Aipht, i Ismael ei fab oresgyn y wlad. Wrth oresgyn, arferodd Ismael greulon- derau ysgymun at y trigolion. Sudd- odd ei weithredoedd yn ddwfn i en- eidiau rhai o honynt, ond daeth yn ddiwrnod medi arno yntau o doreith- iog ffrwyth ei weithredoedd. Gwedi adfer yr heddweh, cafodd Llywodr- aethwr Shendi gyfle i ddial gwaed ei gydwladwyr. Gwnaeth wledd enwog; gwahoddodd Ishmael y Creu- Ion a'i ganlynwyr i gyfranogi o'r dan- teithion ac wedi i'r gwahoddedigion anghofio eu hunain wrth y gwin.dod- odd yr hen benaeth dialgar y ty ar dan a llosgwyd Ishmael a'i ddilyn- wyr yn y goelcerth. Yn 1819 yr aeth y Soudan am y waith gyntaf o dan iau yr Aipht terfynwyd eihawdurdod yn 1S83 gan wrthryfd y Mahdi. Parhaodd, fel y gwelir, am drugain a thair o flyn- yddau. Oni buasai am greulondeb a thrais annyoddefol y llywodrasth- wyr, gallasai uwchafiaeth yr Aipht yn y Soudan barhau hyd y dydd hwn. Newidiwyd y llywodraethwyr o fewn y tymor hwnw ugain o weithiau. Gwir nad oedd holl lywodraeth- wyr y SouiSari yn annoeth a'chreul on Yr oedd Kurshid Pasha yn 1826; Abel Latif Pasha yn 1849; ac Arkel Pasha, yn 1856, yn deilwng flaenoriaid i'r Cadfridog Gordon. Nid hawdd cael srnlad cywir am eangder y wlad. Ni linellwyd allan y terfynau un amser. I Ewropead, dichon mai y ffordd egluraf fyddat edrych ar y Soudan fel dwy wlad an- ferth gan eu galw ar enwau y ddwy genedl sydd yn honi nawddogaeth drostynt. Y naiil yw y Soudan Ffreinig ar llall yw y Soudan Seismg. Y mae terfynau y ddwy yn mesur dwy filiwn o filldiroedd ysgwar, ac yn cynal oddeutu deg a phedwar ugain o filiwnau o bobl. Ni gyfyngwn em sylw i Soudan Ddwyreiniol, neu yr un Brydeinig. Y mae hon yn rhywle ar draws can mil o filldiroedd ysgwar, ac yn 1882 nid oedd ei phoblogaeth is'aw deng miliwn (10,000,000) o bob 0 ffiniau yr Aipht Uchaf, neu o Assouan ar y Nile hyd Dalaeth y Cyhydedd y mae yn un cant ar bym- theg o nHdiroedd o hy; ac o a^" sowah ar Ian y MorC?ch hyd dalaet y Darfur,*y mae ar rn pedwar cantar ddg o filldi'ccdu 0 led, Gvvedi y gwrthryfel, IJmdurman yw prit aamas y Penaeth presenol. Hawlia talaeth Darfur a'r gwledydd cyffiniol fod yn annibynol ar y Khalifa. Fe gonr mai yn 1882 y cododd penaeth penboeth o'r enw Mahdi; cawn ymdrin alr gwrthryfel a fu yn Uwyddianus 1 daflu iau yr Aipht mewn penod arall. Er fod miloedd o filldiroedd o'r Sou- dan yn anialdir diffaeth eto y mae yn y wlad dir toreithiog fel Eden. Geilw yr Uchgadben Stewart, gwr sydd wedi teithio ar hyd a lied y wlad a byw yno am flynyddoedd, dywed efe fod talaethau y Karotsch a GhedariH yn diroedd anarferol o gynyrchiol. Goddefir i'r grawn bydru yn y ddaear am fod gorlawnder ohono ar gyfer angen y wlad. Y mae hyn yn dangos pe yr agorid ffordd haiarn o Khartoum i Suakin ar Ian y Mor Coch He y mae grawn yn dra phrin ac ar bob amserau yn gwerthu am brisiau tymhorau o newyn mewn gwlad, y gallesid gwneyd masnach oludog. Ond cyn y genir dim o'r fath lhaid difrodi y Derfisiaid —goresgynwyr gormesol a phenboetn y canolbarth.
I MESUR AUDYSG Y iLYWOUU-AETH.
I MESUR AUDYSG Y iLYWOUU- AETH. „ I n. Cyn i ni ddyfod at dclarpvnufiucu ) Mesur, f" ddichon y bydd y ffigyrau can- lynol yn ddyddorol i'n darllenwyr, gan y gallant roddi rhyw syniad i ni beth y mae teimlad y de/rnas yn debyg o fod gyda golwg arno. Y mae Ysgolion yr Eglwys yn cynwys lie ar gyfer 2,707,780 o blant, ac eiddo y Pabyddion yn cynwys lie i 367,344. Y mae y ddau hyn ynghyd yn dod t 3 075,124. Dyma y rhai y bwriadwyd y Mesur i'w ffafrio. Y mae Ysgolion y Byrddau yn cynwys lie i 2,345,467, ac yn erbyn y rhai hyn y mae y Mesur yn rhedeg yn gryf. Y mae mewn ysgolion Brytanaidd ac Anenwadol le i 355,726, ac yn ysgolion y Wesleyaid 180,955, ac os rhoddir y rhai hyn gydag ysgolion y Bwrdd y mae yn gwneyd 2,891,148, ai yn rboi mwyafrif o 183,976 i ysgolion yi Eglwys a'r Pabyddion. Ond un peth yw darparu lie, peth arill yw cael y plant i'r ysgolion. Y mae ar lyfral1 ysgolion yr Eglwys a'r Pabyddion ynghyd, 2,563,952 o enwau, ao ar lyfrau ysgolion y Byrddau, Brytanaidd, a Weslevaidd, 2,761,897-mwy yn y rhai diweddaf o 197,945. Ac y mae yr average attendance yn ysgolion yr Eglwys a'r Pabyddion ynghyd yn 2,085,512 ac yn yr ysgolion eraiil yn 2.260,914-sef mwy yn y di weddaf o 175,402. Felly er fod mwy o le. yn ysgolion yr Eglwys a'r Pabyddion 183,976 y mae mwy o blant yn yr ysgolion eraillo 197,945. Dynafftith ryfedd iawn. Ac mai nid euwau ar bapur yn unig ydynt a brofir trwy fod yr average attendance yn fwy yn Ysgolion y Byrddau, &c., o 175,402. Gwir mai Ysgolion Gwirfoddol y gelwir yr Ysgolion Brytanaidd a Wesleyaidd, ond y mae yn y Mesur ymosodiad ar addysg anenwadol, yr hyn sydd yn cyffwrdd y rhai hyn yn eu man tyneraf, ac yn eu taflu yn ddibetrus i'r un ochr ag ysgolion y Byrddau yn y frwydr hon. Os gallwn felly gymeryd nifer y plant yn gymorth i amcan-gyfrif, gallwn dybied fod mwyafrif y rhieni yn y deyrnas yn wrthwynebol i gynllun y Llywodraeth, ond nid mwyafrif mawr, er hyny digon oud iddynt ymegnio, i godi u Uais yn ddigon clir fel na faidd y llywodr- aeth fyned yrulaen. Yn ei anfsrebiad wrth dslwyn y Mesur i mewn, d"rfu i Syr J. Gorst roi yr holl Ysgolion Gwirfoddol ar un Haw, ac Y sgolion y Bwrdd ar y Haw arall, ac wrth edrych felly yr oedd mwyafrif cryf i'w weled yn erbvn y Byrddau. Yr oedd yr olwg yma yn anheg, neu o leiaf yn gosod argraff anghywir ar fe Idyliau y rhai oedd yn gwrando. Bellach yr ydym yn dyfod at y Mesur. Cnewyllyn y Mesur ydyw yr hyn a elwir YR AWDURDOD ADDYSGOL, sef y Pwyllgor a ddewisir gan y Cyngor Sirol i lywodraethu addysg yn y sir. Yn ol y Mesur y Cyngor Sirol sydd i benderfynu nifer y Pwyllgor hwn, ac y mae mwyafrif ei selodau i fod o aelodau y Cyngor Sirol. Ond yn Nghymrn y Corph Llywodraethol Sirol sydd eimes yn mhob sir yn gofalu am addysg ganolraddol sydd i wneyd y gwaith hwn. Nid yw hwn yn cael ei ethol yn holiol fel y cynygir yn y Mesur hwn, ond yn ol darpariaeth Y Achm-e a bgsiwyd gan bob Cyngor Sirol. Yn sir Gaemarfon er esiampl, etholir 15 gan y Cyngor Sirol, un gan bob pwyllgor 11 yw- odriethol lleol (5), dan gan Goleg Bangor, un gan athnwon yr Ysgolion Canolraddol, un gan Lywodraeth wyr [Managers) Ysgolion Gwirfoddol, dau gan y Byrddau Ysgol, un gan athrawon ysgolion elfenol, a dau gan yr seladau wedi dyfod yn nghyd—yn cyn- wys felly 29, ac y mae yr aelodau dewisedig gan y Cyng ir Sirol yu y mwyafrif o un. Fodd bynag, dyma'r pwyllgor mawr pwysig i ba un y rhoddir Uawer iawno = ao awdurdod yn ol y Mesur awn, Caniat-aol yw y Mesur i raddan helaeth, dywed jlgall y pwyllgor hwn wneyd y peth rms s'rpeth arall, ond amlwgyw y bwriedir iddo wneyd yr holl waith. Yn awr ceisiwn roddi golwg gryuo a cbyflawn ar y gwaith hwn yn ei gyfanswm. Y mae y Pwyllgor ?y ? .y 1. I wneyd y rhan fwyaf or gwaith a wneir gan y Cyngor Addysg yn Llundain mor bell ag v mae y sir yn mynoo. 2. I wneyd gwaith Bwrdd Ysgol yn mhob man yn y sir y eyflwynir y cyfryw waith iddo. 3.1 ddarparn ao arolygu addysg grefyddol. 4. I gario allan waith y Cyngor Sirol gyda golwg ar ysgolion diwygiadol a llafur- awl (i ba rai yr nnfonir caroharorion ieuaine). 5. I gynal ao addysgu plint y tlottai. 6. I gymeryd mewn Haw ysgolion elfenol uwchraddol. • 7. I drefnu ao arolygu addysg ganol- raddol y sir. Mewn gair, y mae holp gylca addysg y sir yn cael ei osod yn gwb llaw y pwyllgor hwn. Y mae y Llfwodraeth yn oyflwvno yr holl wiit a'r arian iddo, ac nid yw yn cadw iddi ei bnn ond yr hawl i gymeradwyo y gwelthrediadan, i Mnder- fynu apeliadau, i edrych ar fod y'gwaith yn cael ei wneyd yn affeithiol, ac os na bydd, yr hawl i ymofyn rhywun i wneyd y gwaith. Ar ryw ystyron dyma y Mesur mwyf gwerinol yo yr oes bon y mae yn chwalti gwaith y Cyngor Addysg, ac yn ei roi i'r Pwyllgor Sirol hwn, ac ni bydd gan y Cyngor Addysg ond arolygu ycwbl. 1. Ei waith fel Cyngor Addysg. Efe fydd i dderbyn y grants o'r Llywodr- aeth at addysg elfenol ac i'w gweinyddn i holl ysgolion y sir. Ond aid yw y grantt hyn i fynerl yn fwy y pen dros bob plentyn mewn average attendance nag ydyw ar yr 31ain o Orphenaf y flwyddyn hon, os ydyw yn fwy na naw swllt ar hugain y pen, neu os o dan byny ciiff gynyddu hyd hyny a dim pellach. Flely ni ehaiff y plant enill mwy na hyny o'r Llywodraeth j yn y dyfodol. O'r Pwyllgor Sirol, ao nid o'r Cyngor Addysg yn Llundain, y bydd yr ysgoliou yn e irych am en granta yn y dyfodol. O!d :hydd y code yn oael ei gwneyd gan v Cyngor yn Llundain, ond gall y Pwyllgor Sirol gytuno a'r oyegor hwnw am ei llacio i gyfarfod ag amgylobiadau Ileol. Yn ychwanegel, bydd gan y Pwyllgor Sirol rodd o bedwar swllt y pen i'w rolai i bob yagol wirfoddol ao ysgolion Byrddau anghenus sydd eisoes yn meddu hawl i rodd yehwanegol o'r Llywodraeth yn ol Deddf 1870. Nid yw y rhodd hon o'r newydd ond i ysgolion gwir- foddol yn unig. Y mae llawer o ysgolion feUy eisoes yn gallu gwneyd heb danysgrif- iadau, a dadleuiry bydd i'r rhodd hon alluogi yohwaneg ohonynt wneyd felly, ae mai y tanysgrifwyr a gaiff y budd, ac nid effeith- iolrwydd addysg yr ysgol. Bydd y Pwyllgor Sirol felly yn penodi inspector) i ohwilio i ansawdd yr ysgolion, &0 yn derbyn ac yn cadw pob manylion yn eu cylch, a golyga hyn nifer dda o glerood i wneyd y gwaith yn mhob sir. A'r Cyngor wneyd y i ddarparu pob moddion fydd ar y pwyUgor eisieu i wneyd ei waith, ae folly bydd yr holl gost bron yn dyfod yn union- gyrchol o'r Dreth Sirol. Y mie y grants yD dyfod drwy ddwyliw y Pwyllgor Sirol i'r ysgolion, so nid ymddengys fod dim o hono i aros tuag at y dranl o adwyn y gwaith yn raUen. Felly rhaid cymeryd i'r cyfrif mai o dreth y sir y daw, 8C ni bydd y gost YlDa yn fychan. Bydd y Cyngor Addysg hefyd yn cadw Inipe<:tor» i weled fod yr ysgolion 'yn effeithiol, ond ni byid y rhai hyny yn arholi, ac y mae yn debyg y bydd eu nifer yn llai nag yn awr, a mwy o wlad gan bob un. -2. Ei waith fel Bwrdd Ysgol. Yn y lie cyntaf, efe fydd i ofalu am yr attendance yn mhob lIe nad oes Bwrdd Ysgol-y gwaith a wneir yn awr gan y Gwarcheidwaid. Hefyd, os bydd llywodraethwyr unrhyw ysgol yo dymuno et thrssglwyddo i ofal y pwyllgor hwn, bydd yn rhaid iddo ei derbyn a'i ohario yn mlaen. Os bydd unrhyw Fwrdd Ysssol yn dymuno peidio a bod yn y dyfodol a throsglwyddo ei waith i'r Pwyllgor Sirol, bydd yn rhiid iddo fod ya Fwrdd Ysgol i7 plwyt hwnw. Os bydd amgylch- iadau mewn plwyf yn y wad yn galw am Fwrdd Ysgol lIe nad oedd un o'r blaen, rhoddir mis o amser i'r plwyfolion i alw am fwrdd, 1,1,11 os na wnant, gwneir y Pwyllgor Sirol yn Fwrdd Ysgol i'r cyfryw le. Ond os bydd ibmgyl(-hiadau felly mewn unrhyw dref fwrdeisiol ni chant hwy gyfle i gael bwrdd, ond bvdd y Cyngor Trefol yn dyfod yn Fwrdd Yagol, ac yn gweithredu trwy bwyllg >r o'r fath yna. Ao os bydd Bwrdd Ysgol wedi pechu trwy beidio gwneyd ei ddyledswydd, penodir y Pwyllgor Sirol i gymeryd ei le. Fel hyn yn raddol gall y Pwyllgor Sirol ddyfod yn Fwrdd Yegol i'r rhan fwyaf ac i'r oil o blwyfydd y sir. Ond wrth gwrs nis gall lywodraethn yr holl ysgolion yn uniongyrchol. Rhaid iddo wneyd hyny drwy bwyllgor lleol o lyw- odraethwyr. Yn y bwrdeisdreft penodir y oyfryw lywodraethwyr (managers) gan y Cyngor Trefol, ond yn y wlad, haner gan y Cyngor Plwyf a haner gan y Pwyllgor Sirol. Pahaui y mae y gwahamaeth hwn P Y mae y Cyngor Trefol yn cael penodi y cyfan, ond ni chaiff y Cyngor Plwyf ond penodi yr haner. Ystyria y Llywodraeth Loriaidd, mae yn debyg, fod pobl y dref yo fwy deallus na phobl y wlad. Ond ni bydd y managers ond rheoli yr ysgol, y mae y pwrs yn cael ei gadw yn ofalu& gan y Bwrdd Ysgol, sef y Pwyllgor Sirol. Ond y mae yn codi y dreth angenrheidiol at addysg y plwyf oddiar y plwyf ei hun ac nid oddiar y sir. Felly yr holl fantais y mae y plwyf yn ei gael trwy y Pwyllgor Sirol ragor y Bwrdd Ysgol yw mai pobl eraill sydd yn edrych ar ol ei bwre ac nid pobl o'i ddewisiad ef ei bun. Rhyfedd iawn, onidc r Dyma,waith y Pwyllgor Sirol fel Bwrdd Ysgol. Ond sylwer fod y Pwyllgor Sirol ar un llaw yn Gyngor Addysg, ac ar y Haw arall yn Fwrdd Ysgol. Pel Cyngor Addysg yn talu arian, ac fel Bwrdd Ysgol yn derbyn arian at ei ysgolion,ac felly yn talu iddo ef ei hun!! Y mse mewn un cyineriad i osod i lawr y telerau, ac mewn eymeriad arall yn cadw y telerau. Dyma beth rhyfedd eta rr Ai tybed fod hyn yn ffrwyth myfyrdod ys- tyrbwyll? Pwy ond Gweinyddiaeth Dori- iaidd juasai yo dwyn allan y fath beth a hyn ?
TRAMOR. I
TRAMOR. FFRAINC ANSEFYDLOG Unwaith eto y mae gweriniaeth aflon- ydd Ffrainc heb Weinyddiaeth. Aeth yn ymrafael rhwng y llywodraeth a'r Senate, I\j3U fath o Dy'r Arglwyddi. Y mae dau reswm yn cyfrif am hyny. Yn gyntaf, y mae gweinyddiaeth M. Bourgeois yn un eithriadol o onest a glan ei buchedd gyllidol; yn ail, y mae yn llawn o naws ddiwygiadol a rhyddfrydig. Nis gall gwladweinwyr Ffrainc oddef ysbryd felly, Fe gofir fod y Weriniaeth yn cael ei chario yn mlaen gan wladweinwyr prolfesedig- pobl sydd yn byw ar wleidyddiaeth fel bywoliaeth. Telir 600p yn y flwyddyn i aelodau y Senate, a 350p i aelodau Siamber y Dirprwywyr. Ag eithrio gwleid- ygdiaeth yr Ameng nid oes wlad wedi ymlygru mwy yn ei chyllidiaeth na Ffrainc. Cymer bagad llnosog o'r gwleidyddwyr bob cyfleustra i ymgyfoethogi yn nghyvgod eu swyddi a mantais y dos'oarth hwuw yw tynu gwe inyddiaeth ar ol gweinyddiaeth i lawr, ntvg 8 f bydd gan bob rhai ohonynt, ondodid yt el dro, fantais i fyned yn aelod o Wein yidiaeth rhywun. Honir nad yw Gwein- yddiaeth M.Bourgeois yn meddu ar ymddir- iedaeth yr un o'r ddau Dy, am hyny gomeddodd y Senate a rhoidi ei phleidlais i daleb dyled yr ymgyrck i Fadagascar hyd omi cheir Gweinyddiaeth newydd. Anog- wyd M Bourgeois gan y wasg Radicalaidd a Socialaidi i gefyll wrth y llyw ac ymladd brwydr a'r Senate; petruswyd enyd pa beth a fyddai oreu, ond cyfeiriodd M. Faure, yr Arlywydd, fod y cyfansoddiad yn gwahardd jkrhau yn y swydd gwedi y bleidlais gferydd.
I BARWN HIRSCH.
I BARWN HIRSCH. Dyddorol odiaeth a chyforiosr o wergi yw hanes bywyd y diweddar Farwn Maurice Hirsch, yr Iuddew a'r miliwnydd o Bavaria. Yr oedd yn fab i farwn. Aeth o'r byd yn dra swta. Ni feddai na gwybodaeth, dysg, orfefydd, o un math; ni fyddai byth yn darllen oddigerth darllen wynebau dynion: yr oedd yn fedrus y tuhwnt yn y gelfyddyd hono. Cynysgaeddwyd ef ag un ddawn hefyd i raddau anarferol-y ddawn i droi pobpeth yn aur, er nad oedd hyd yn oed IJiw oariad at ariangarwch ar ei ysbryd. Chwenychai gymdeithas y bandefigaetil; nid oedd pris rhy uchel ganddo i'w dalu am yfraint bono. Meddai gestyll gorwycb ao ystadiau eang yn Lloegr, Ffnuuc, Hungari, M Aw?tria. Gandd<? ef yr oadd y m"o hela godidocaf yn E?rob. Yu ddiweddar yn ei oes, er mwyn bod yn y ffasiwu, prynodd J redegf»rcb, a rhoddodd bum mil am dano ) oyfltfynodd yr holl enillion ynelusenau. Yn j 1892 yr oedd y ewra yn ddeugain mil (40,000p). Dichon mai elusengarweh oedd ei grefydd o holl feibion ffawd yn v byd hoddyw, efe oedd yr helaethaf ei ras yn y peth hwn. Nid oedd ei gvniluch arno ei bun; dirmygai foethau a diogi yr uchel radd a chas mawr. Derbyniai 400 o lyth- yrau cardotta ar gyfartaledd bob dydd. Bu farw ei unig fab rai blynyddau yn ol; ) nid aeth ei ysbryd allan o awyr drom y giomedigaetb a'r hiraeth hwnw byth.
TWRCL :
TWRCL vr mie medr diail Twrci i doriei hadd- ewidion u'i hymrwymiadau wedi ei dwya unwaith eto 0 dan gondeuiniad llysgenhadon chwech o brif wledydd Kwrob. Fisoeid yn ol pan yn IIoddnnedn dwyn diwygiadau gwladol i'r Yraherodraeth, boddlonodd y Sultan i osod Cristion yn llywodrsethwr Zeitum. Hrbyn hyn y mae llywodraethwr wedi ei benodi,ond gofaiwyd am iddo fod yn Fdhometan. Gwrthdystiodd y Gtvlluoedd- yn erbyn y fath doriad amod. Esgus y Sultan yw fod arno ofn cyffroi ei ddeiliaid Mahometauaidd nid yw yn cymeryd arno. dalu unrhyw ystyriaeth i deimladau ei ,ddeiliaid Cristionogol. Ceir gweled pa effiiith a gynvrcha y gwrthdystiad. Nid yw y Galluoedd yn caru gweled eu cymhellion yn cael en diystyru; ar yr un pryd eu diystyru a wneir, hyd oni chydweithreda y teyrnasoedd i orfodi y peuaeth creulon a chelwydlog i gario allan ei ymrwymiadau. Y u y cyfamser anfonir cadranau o'r fyddin reolaidd yn yr holl randiroedd Cristionogol drwy Asia Leiaf; bwriedir iddynt gymeryd He a gwaith y Kurds, er na chyhoeddir hyn ar benau tai, Dywedir yr atelir yr Armeniaid i drin eu tiroedd a hau; otna miloedd ohon- ynt fyned i'r maesydd; a chan fod yr awdur- dodau yn gweled fod newyn yn sicr o lwyddo i wneyd gwaith arnynt Uawn mor effeithiol a'r cleddyf, odid fawr nad y cyn- Uan hwa, mewn rhan, a fabwysiedir bellach er cyrhaedd yr amcan mewn golwg-difrodi'r genedl oddiar wyneb y ddaear.
!RHYFEMEDD AFFRtCA I
RHYFEMEDD AFFRtCA I Y mae y Llywodraeth Brydeinig yn dra phrysur gyda'i rhyfeloedd -tair mewu nifer -yn nghyfandir Affrica. Y mae pawb yn gwybod am ryfelgyrch y Soudan; y mae yn orchwyl rhy eang i'w gadw o dan len. Yr un modd, teimlirfod y gwrthryfel ynngwlad y Matabeliaid yn galw am gosb drom-dim llai na difroili'r genedl i ystad o eiddilwch ac arswyd, fel U: feiddiant ymgodi mwy yn erbyn eu goresgynwyr. Ond cerir yn mlaen ryfelgyrch ddial arall mewn owr pellenig o'r Cyfandir, er na bydd yn y wasg prin air o son am dano. Yn Affrica ddwyreiniol y mae hwn hefyd. Nid oes dim llai n% 1,500 o filwyr Seisnig wrth y gwaith yn erlyn pen- aethiaid Arabaidd sydd wedi gwrthod yra- ostwng i Wladweiniaeth Brydeinig. Aeth penaeth o'r enw Baruc Aziz ar No i diriog- aeth yr Ellmyn; ond gan nad oes ar y naill na'r llall eisieu estyniad dyddiau penaethiaid brodorol, y mae yn fwy na thebyg y gwneir ef yn fwyd i bylor. Wedi hyny, ychwanegir gwledydd newyddion at y tiriogaethau eang sydd eisoes yn feddianau Prydeinig.
- YR AEIODAU HWVUDELIG. i
YR AEIODAU HWVUDELIG. Yn anffodus y uiae achlysur arall we: ei gael, yr hwn sydd weii rhanii y Oenbeil- aetholwyr yn ddwy gsngen. Bellach Dil- loniaid, Healyiaid, a Reduioniaid a fydd Jr aelodau Gwyddetig Bu ganddynt gyfarf,) I ddydd Mawrth yn ystifell Rhif. 15. Mattr lleol anhyall i ddieitbriaid sydd yn eu rhanu, heblaw fod eiddigedd personol wodi cat I mantais i ysu eneidiattrhai ohonynt. Y me Mesur Addysg wedi rhoddi aehlysur i bohl siarad llawer fod yr aelodau Gwyddelig ar M r cefnu ar y Rhyddfrydwyr a cbafnogi y Weinyddiaeth. Nid yw byny yn bod orl mewn rhan. Nis gallant lai na derbyn egwyddor y Mesur, hyny yw, debyn arian oyhoeddus er cynal addysg enwadol. Ar yr un pryd, parhant i lynu wrth eu haddewid a wnaed ar ddechreu' y tymhor y bydd idd- ynt yn mhob modd dielionadwy gvnortlhwj o yr Anghydffurfwyr yn eu hymgai* i drwsio y Mesur. Ceir cyfle i waith felly yn y pwyllgor.
MESUR T. XANTIAID; !
MESUR T. XANTIAID; Nos Llnn> fel y gwelsom, yr oed I Mr Chaplin yn egluro a dadlu hawlia t j amaethyddiaeth ar ran perchenogion y tir trefnodd y tugel ar fod Ar Price i ddily,, nos Fercher gyda Mesur er lliniaru beichiaa y tenautiaid. Caed dadl fywiog. Eglurodi Mr Price fod ei fesur ef yn ua cymedrol ei ysbryd. Amcanai at ddiwygio cyfrait") ac arferion amaethyddbl. Yr oedd y,1 J cynwys trefn i welln Act dallaisethtir; ond ei brif ergyd oedfll cynyg at sefydl.1 Llysoedd Sirol Prydeinig o fath y rhtn Gwyddelig. Dangosodd M'r Price fod y Llywodraeth yn ceiivio gwella cyflwr amaeth j yddiaeth yn hollbl o chwith. C,fmera j baich gorlethol y ffarmwr y drofn a ganlyp Brdreth-degwm-tretb. Dangooodd, Mr Logan, un araU o gynrychiolwyr nunoth yddiaeth Seisnig, fod treuliau yr amaetkwy■ Logan, Bel's n'e gh f,,l byn vn frwiseo ewedd fel hyn Ardrethi 46 miliwn^ I Llafur Meirch 15 miliwn. I Budd-soddi 9 miliwn. I Trethi 5 miliwn. 1 Dearwm 4 miliwn. < Paham," ebe Mr LogM, n& chymerea Weinyddiaeth a'r dull-Bynhwyrol o ddiwygi, I Wein,rddiaeth a' i amaethyddiaeth drwy ddechreu yM y po' gy da'r baich trymai ? Yn rhmweAdolyr oedd gwelliant Mr Victor Cavendish yt, cynwys gwrthod y Mesur oherwydd ei fon yn seiliedig ar egwyddor a gasheir gdU Y Llywodraetb.
• GLAN LtEYN " A 0HKFARF0D…
• GLAN LtEYN A 0HKFARF0D LLENYDDOL TABERNACL, j PWLLHELI. 8YB,—Nt fydd i mi drespasu ond i raddau cymedrol iawn ar eich gofod gwerthfawr wrth ateb y gwr tonyth a, gol:ierthfawr ystorom ddiniwed yn Bghykh y <Nroi?Mth ar englyn Y Gwyir." Ei bwt ysgnf yn "Y Geneal," am yr wythnos ddiweidaf, ydyw y path tebycaf a we?s er's I?wer dvdd i dymhestl mewn cwpan de." Eglur i fod gan y cyfaill anffaeledig awn amryw wersi i'w dysgu beblaw y wers bwysig 0 foneddigeiddrwydd. Am y dyfarmad, rnd oes cysgod amheuaeth yn fy meddwl nsd yr englyn a wobrwywyd, er ei f ii, ydyw v goreu yn y gystadleuaeth hon. Pan y ceir cystadleuaeth dila, beth wneir ond dewis y g? ,n o honynt ar ol cymeryo pobpeth i ystyriaeth P Gwn yn dcla i feimiaid o fri weithredu yn gyffelyb mewn oystadleuon Ileol yn hytrach nag atal y wobr. Er iod geuyf wir barch i gywirdeb cyng- haneddol, y mae genyf ragor o biarch i syn- wyr da a naturioldeb. Errhoidn rcyhoedc „ ^ornhad narthed cyfiawnaer I d';î:nl'gddfi-i .i grybwyll ddarfoo 1 I i'm  Atli.ron 'fhGIDI\8, Yr I I iMiliKi fri, alw heibio sr dddi^amniu||jiaa W^Bf" wrth y g^ltb° ?r??tt? .??y?oniddo i'? BRRyn o" betrusder barnai ly m"i "Wyr 6'Ugly,, LTyda'r p-est yndd,) dd y 6. Br y cyf"o. Dyaged 11 Glan Sey?'?oUtyn?hydeddM gadael ei M?:d yn 110uydd yn y dyfodol.-Yr :,U""h vn dne-nef-- 8, oiuuv, j LLIFON.
Advertising
TR PERAIDD mazawatteb. TE PERAIDD MAZAWATTEB. I TE PERAIDD MAZA.WA.TTER. TE PERAIDD MAZAWATraK. S P BUDD MAZAWATTEB. Mewnp»3sdi a ti uii, S» ib>b Grocer ( I
.  n h jI28 VL.&?.w.
 n h jI28 VL.&?.w.  y mae \f, \'?'?'? S?''?"???/?.?L"?n? T Orllewin el N\v', C H) 1 .a f ? ??"?'?rhy,.?d?n ",oil ,Ù. —kt i j i i aiuddiifs-n "I!byd gor:nesol  hy,J y "? ? y?'?- ■ V r y u> awt rhvhuld yo 'is Urhvht?.i(i yu f., r'Y(? i"' yr g? .? ei ,??? drw£ y Uena ht,,gymelj i :4f ?i )ri?ii 'drwy '311 masnachol v,- Cymn)- I%f.r C,?oirgA ?icyul,?) ,q oedi '11 (_?e?yh.. '"yr '■;> a ,,?, lincllau eraill y C?nn.. Y.-1. y fF,,?;?,, Idygvyd yn en Wbyn Vfl .r.vnldiWdwy. Wedi ei ?-r?? ?. ?.?. b t? ??,?i.j RlUlli ? yn hytrae), "&ft?'tt.wy,?'.jycy{&rwyd<ty?. ?w y p?. et„ ?,?, ?KorD-?'d ?M?rth (h?i.). ? ?., yr ??? ""O' 1« Fwrd.ns-wa ?{? ?,.? P.?, cenid l h R masnachwyr ym- <??o.. ?..r'.r..n ?! ?.t:o. Fel arhr. Mr ???"?''?'??'n'wy? ei gyf- ?)LM?wng?r.yu,??hot!i.?ion Cymre:g wdi myn! i d1wv!?v y ddw ton- eddwr. Oad yn y, .j??y);;hwl Mi yr hWQ yr "? p: so" M, T.?M Hvw?, ? ?lc.1 1 7. ?-,i -3"' ,iiur Hvw-31, ,r vu ToriidQ F.vrd,,i6 trefi Li?by?,h' oodd JU en'?t cynyg. td N !r LV.vd Oporec.
I Stilus V HATABELA.
I Stilus V HATABELA. Erbyn hyn y ,aw t.vrcblaw 10,000 otilwyr A)!?ttaidd a jømg o dan ?f?u ar lenydd y Nile &'j bwy.?.'?.i ar Don/pia, Nid c.M I dim eithriadol w 1 i dljfwyJd yn eu ha,ies: caaglu offtr rl,; i,l ynghyd yw ec gwaith ) pcnaf yn awr One! ymddeiigys f.d cini- ranan byeliain c'r Iiorflsiaid yn gwjj; j < n 1\0001, a bu ymladd er-tliin rhyp;r idynt it l:hyt'n o gadrati feireh Aipht-aidd. Collodd y blaenaf yn urwin, a honir ou biid yu 7111- Iwi!'hl\u. 0'1' tu an,II r m:\C1 gwrthrrfl,r y alat'ibeliitid yr W"¡iig\) a^fweddau prydenn iawn. Gwedi daetii haint yr anwydwd yn ei fawr rym ar y fydi n Saesneg y mae odd vii-i 50 y cant ohonynt yn die 1 ief odilivifho ae jn mcthu gwiiiyci diim. Yingi (' I-ngyleli Billiiwayoa Owelo y m,:n mil vyr r SIi.uIk liaid.; ofnwyd "owaitti rha» v '.■ i r- Y ftiRMf o'r ddwy dref yn syrtlu., yu ganedii o lIart, rhuthi- i<yrch y broduri'in. flyd oni cb/rhaedd* ilsryinertliion i'r lie, diau n id yw diogciw jh y dref ar s»v.Ii »u dil)ry.J.r. Ymddengys r.RAI yw y fyddiii tvolorol y). deall gwertli au.arr, nac yn ddigo ) gwrol i ail y.osgyn y t-'r. O'r tu arall y man y d,(:. f.i'.hi.n Seisnig, ot /'waned mevii rod aj ';digon gwroi gy.i. vy.1 yr ystOHS^l. Dydd Meroher danas- dra erchyll ar 111 s.-lvui ,11.
IWDDlAir V X " i ""GU«ESL«N.
IWDDlAir V X i ""GU«ESL«N. Botcu Gwaiirt- ■•iiw: laf taeuwyd y n j\V. ydd fod corph ti;-<i -vr .< l.bratu 82 iu?wy.M o,d, o'r e.v.v David M irris, gof, wedi ei gud mewn llya bych »t y ti >1 i'w dy yn y <nl- weru. Nid o .-vy l-j pa fodd y cyfarfu y truau a'i d li-.v •' 1. oud yaiddeugy id lo godi o'i wely yn y .y I y nos, a duatvyd o byd ¡Ow gor" m r ¡I.r¡ j:: foreh.
rswiRiAV'isi n'kwyod.
rswiRiAV'isi n'kwyod. Yn eiu oolo! '1 1>y+;;1)1 fn wel y i, ¡¡.mydd ^yulinn uewydlo yswi/iat fb. M-i^'r ben-air yn dyweyd nad oes dim newydd dau yr haul, <ind wele gni!ur. uewydd sp-w. >ta« Mii J. C[()Ô,j::1 a'i Feib., r gwuc jthut wyr solwn onwog, yn cruyg p »li*i 0 yswir- i;ietb yn rhai i'r SJwi. dm 6'; mlwy d o'■ d, Ii gagl,) 112 0 wr>\¡:>r y -i).)n' 6ft. t.i.JO." GwPeir y oynllun '-i (j'idd ;i.»rsge.ld ;;weitbwyr v wlad, a dian y 1/11 (ryn lawur o ddefnydd yn e»ol i-i wl1e,d ohrmo. Telir yr ys-viriaeth gm 0 vmi: lkitih Workman's und Genera! .\S'lra11'
Advertising
T'-l TRRAIDu .Vi.V/i viVATTES TF TERHOD M A'/VvVATTBE TB TRf?H)D M??ATrKE TE MRAH? ^AZiWATrhB IE THHUDO M\.Z:W.TrgE Mawn ?M?i a ti.Y.?' S? bob OrOc" A
RHAG0R >L, ANfttBYNWTR!I
RHAG0R >L, ANfttBYNWTR! I Cymdeithas Genhadol Lilundnin yw yr unig genhadaeth anenwadol yn Mhrydain. Bit yr Anghydffurfwyr ac Eglwys Loegr yn ei chynortVwyo unwaith. V mae y Gym- deithas yn gan mlwydd oed eleni. Pen- derfynodd ei chyfrwydd wyr fod yr achlysur yn un digon teilwng i geisio gosod cyllid y gymdeithas ar seiliau mwy boddhaol. Apeliasant am gronfa o gan mil o b innau (100,000p) atyramcan, a. chyhoeddirynawr fod y swm wedi ei gael a thipyn dros ben. Ag eithrio ambell Esgobaethwr eangfrydig ao un neu ddau o Bresbyteriaid eang-galon, ymddengys mai yr Annibynwyr yw unig gefnogwyr presenol y Gymdeithas hon. Tra yr oedd cronfa y canmlwyddiant yn cael ei gasglu, yr oedd yr enwad ar yr un pryd yn ymdrechu codi ugain mil o buonau (20,000p) yn nghasgliad blynyddol y Gymdeithas, ac ymddengys fod hyny hefyd yn debyg o fod yn llwyddianus. Yn rheetr y cyfranwyr gwelwn enwau gwr a gwraig gyda rhodd o l,000p, ac ychwanegir fod yr arian yn ffrwyth hunanymwadiad oddiwrtb foethau cyffredin bywyd myglys yn mhlith pethau eraill. Wrtt reswm yr oedi yr enwad yn Nghymru yn gyfranog yn y gwaith, a ohasglasantlawer o filoedd heblaw 7000p at y casgliad blyryddol. Dywedir eu bod ar fedr cychwyn cronfa arall o 20,000p at sefydlu achosion newyddion yn Nghymru. Eto i gyd darHenasom, dro yn ol, eiriau rhywun mawr yn galw pobl fedr wneyd gwaith fel hyn YJ. ysgubion y byd a gwehilion gwlad."
MON A GWALLWOFBf DINBYCH.I
MON A GWALLWOFBf DINBYCH. I Yn hwyr neu nwyracn, y goieum iyua pia pob buddugoliaetli. Yn Mon y gwelsom yr enghraipht olaf o'i lwyddiant. Goddefer i ni longyfaroh Cynghorwyr y fam-ynys ar y ffaith ddarfod i gen cyfaredd Dinbych gyrthio yn llwyr oddiar en Uygaid ar fater y gwallgofdy. Gwelant yn eglur ddigon bellach mai rhadlonach a gwell yo mhob modd fyddai iddynt ymuno ag Arfon a rhan o Feiriou er codi nawddle newydd at anghenion Ueol, yn hytraoh nag ymuno a Dinbych a myned i dreuliau na wel un gwr o'r craffaf ar hyn o bryd bendraw arnynt. Gwir eu bod ar y dibyn erchyll pan agorwyd eu llygaid; &0 yn ngwawl yr hwyr, pa ryfedd ou bod wedi dychryn ? Ni chafodd Mr Morton Pritchard arliw trafferth i wneyd oadran ohonynt; a dyfalwn y bydd LInn- den fawr allan i gyd y dydd y byddant yn oeisio troi pen yr Ysgrifenydd Cartrefol i'r pwynt priodol. Fe wal y darllenydd briOO- oldeb gweddas yn y oyffro pan ddealla fod amoangyfrif yr sdran newydd at wallgofdy Dinbyoh wedi tyfu mewn undydd unnos o 40,000p i fyny hyd at 76,000p. Ao od oes gwir yn sylw Mr Lewis Hughes ar draul y gwaith dwfr, bydd oyfanswm y treuusu yn cerdded yn brysur i gyfeiriad can mil o bunnau. Y mae yr amoangyfrifon hyn yn tybied o leiaf ddeng mil (10,000p) ar Fon. Hyderwn y llwyddant, er.hwyred yw, l ym- ladd eu ffordd allan o'r gors.
IEGLWISWIR BANGOR. ^1
I EGLWISWIR BANGOR. I Y mae yn eglur fod awyr esgoooi can. gor yn farwol i ysbryd diwygiad. Ym- ddengys fod -'diwygiwr," serch iddo fod yn frawd yo y ffydd, yn gymamt o arstvyd j'r Esgob ag yw i'r Saltan o Gteroystenyn. Oeir y prawf diweddaraf o hyny yo YIII- ddygiad ei barcbadigMth at y ey srfayd m-a gynhaliwyd yr wythnos ddiweddaf yn y adinas hono o dan nawdd » Oyngrair Di- wygio vr Eglwys." Trydd yr esgob yn ddi- XoS ar ei wahoddydd i gadair y oyhr- fod, a ohyhud? ef 0 fod yu MgM)? o fodd. ion r gglwys' Awgryma mai dtwy w M?jorot B?gor-yr Hybarch Edwm ? a'i gyfeillion, oedd wrth wraidd y mudiad; I yn Ue byay, y mae yr arleiigaet gethm a i goddiweddodd hwy wedi chv7al r ai ohon- ?t i bellafoedd byd, M w?di sebo ?dM M yjgrifbinau y HetH a madandod S?dL? Wrth re?m. nid bob dy 'd y ?Sr .tb.r; Fodd bynag, baidd y dy- wededig dr..t. ? ychydig eutau Ibd? th yr Esgob. Yn Y.9oreillp rhydd fraslun o neillduolion esgob addas i'r amser- oedd presenol get ei fion ond yn lie bod yn ddiolAgir i'w ddysg&wdwr, etyb !yr Engob yn wrtais a ffrom. Ya y cyfarfod cy- Hhoeddus, nid oedd ysbryd mynd ar ddim. Arswydai rh ti o'r clerigwyr rbag eu cael yn euog o gefnogl yn yr amlwg ddim a fuasai yn ddiflas i'r awdurdodan. Olà yr hynotif Fo bawb oedd y meddyg Dr Hughes, di- wedilar ymgeisydd Torinidd dros Arfon. Prin yr oedd yntau, er yn wr lleyg, yn ¡I gallu anidlu yn y cymeriad ddiwygfiwr, tra yu ymwybodoi fod wyneb y penaethiaid yn erbyn y mudiad. Gan fod Dr Hughes 1\ mor egwan ei ffydd, nid hawdd deall pa beth oedd ar wr falefe e siau ar y fath ilwyfan; 08 na bydd eie wyliadwrus gall feithrin mwy nag un wyneb.
I IV[H.t{L
I IV[H.t{L Y mae yr eifenau yn ymgasglu o bob eyf. eiriad. Chwythir cyrn gwlad a gelwir y cyhoedd ynghyd. Daw wythnosau y dWll- dwr a'r taro yrilfiian-naill ai ychydig cyn y Sulgwyn neu yu fuan ar ol hyny. Da genym weled Cymru a Lloegr yu ymgodi o ddifrif yn erbyn yr ymgais i ddwyn yrhou ysgolion elfenol o dan ddylanwad uniongyrohol neu atiuniongyrchol yr offeiriiid. Caed oynad- ledd ragorol o ran ei chynrychioketh a'i hysbryd yr Nghaemarfon ddydd Gwener diweddaf. Bydd yn rhaid cael degau ar ei h-I yn mhob "wr o Gymru. Dichon y byddai yn cda cael ar ddMil yn ddioed drwy ein Haelodau Seneddol pa foddion a tymeradwyir yn benaf i drosgiwyddo barn a theimlad y wlad i glust y Llywodraeth? Ai drwy ddeisebau, ai pen- erfyniadau, ai po"bnn o'r ddan ? Nid oes "m6er i"w goHi; rhaid dechrea croni barn y cyhoedd yn ddiymaros. I bwrpM M!y, dy- munol fuasai tana de!nngUM 0 am L a y mesur i bamphledyu Cymreig a Seisnig ar (Turf elfenol syml, Holi an Ateb. Gwelwn fod y 11 Nationpl Education Emergency Com- mittee" yn Llundain wedi darp&ru egluryn eeiniog 8eisuig at wasanaeth y bobl. Y mae hwnw yn cynwys (1) Adroddiad cy&edinol o gyfeiriad y mesur; (2) Egluro adran ar ol- adran, a dangos y modd y gweithir y cyf- ryw; (3) beirniadu rhai gosodiadau o eiddo Syr John Gorst yo ei araeth gyflwyn.
ARFAU BRWYDR.I
ARFAU BRWYDR. Diau fod Mr Ifan R. Davies yn ei le pan y sylwodd yn ei araith feistrolgar yn y Gynadledd mai drwy egluro manau gweiniaid a pheryglus y Mesur y creir barn lidiog yn ei erbyn. Gan hyny, goreu po symlaf y dull a gymerir at y gwaith. Ac nid oes o fath Holwyddoreg mewn bod at agor llygaid meddwl y cyffredin. Dichon nas gaUesid cael neb rhagorach at hyny o orchwyl na'r Mxi Berish G. Evins ae lian R. Davies. Y mae yn eglur hefyd fod Cymru wedi gwneyd ei meddwl i fyuy, p'\ beth raid iddi hi ei gael. Heb amheuaeth, fe wneir y Mesur hwn yn ddeddf: pa lun a ddymunai Cymru ei wneyd amo ? Adran y 27tin yw yr un bwysicsf e lawer yn ngolw clerigwyr Lloegr, sef yr un sydd yn agor drysau holl ysgolion y wlad i addvsg Uchel Eglwysig. Heb hon, collant bob dyddordeb fli clerigwyr yn y Mesur yn y fan. Gwir fod ar y Pabyddion a Ilawer o'r Uohel Eglwyswyr arswyd santaidd wrth feddwl am agor dorau eu hysgolion i athrawon crefyddol Anghydffurfiol, Ond rhaid bod yn barod ar gyfer y gwaethaf. A'r unig ffordd ar gyfer hyny yw drwy i'r holl enwadau Anghydffurfiol ymgyngreirio. Ffurfler Cyngrair Ymneillduol yn mhob tref a phentref yn ddioed. Yr ydym i bob pwr- pas ymarferol yn nn yn ein daliadau duwin yddol a chrefyddol; ac yn Ngbymrn, os nad yn Lloegr, drwy gynghreiriaeth-, gallwn wrthsefyll y clerigwyr ar eu tir eadarnaf.
-PRYDAIN AC .-AMERICA.-I
PRYDAIN AC AMERICA. I Y m^e y Times," yn ol ei arfer, yn ddyfal yn y gwaith o gadw marchnadoedd y byd mewn braw ac enyn pryder, os nad drwg- deimlad rhwng Prydain &0 America. 0,- hoeddodd ddydd Meroher fod y gwaith o gyfyngu a sefydlu cyd-ddeaUtwriaeth da rhwng y ddwy wlad ar fater Venezuela wedi gefyll. Awgrymai fod holl ddefnyddiau ystorm yn yr oediad o du Lloegr; ac aw- grymai fod tuedd yn Arglwydd Salisbury i daflu rhwystrau ar ffordd y gwaith. Tranoeth yr oedd y "Daily News" yn mynegu fod mirsiandwyr marchnadoedd y Talaethau yn trafod y mynegiad fel cenad- wri gelwyddog. Ymddengys fod y Llyw- odraeth yn cymeryd hamdden i ail luni,) ei haohos yn fanwl a chywir ar gyfer yr ail Lyfr Glas sydd ar fedr cael ei gyhoeddi. A phan gofir fed byrbwylldra wodi bod yn achlysur i fras-fritho y Llyfr Glas cyntaf a gwallau mewn ffeithiau a chyfleithiadau, y mae yn dra naturiol i'r Swyddfa Dramor wneyd ei goreu i gael yr ail gynyg mor ber- ffaith ag y gellir. Hyd yma hyfryd yw deall fod y cyflafareddiad yn myned rhag- ddo i raddau dymunol. Yn wir, y mae Arglwydd Salisbury wedi tynu brasgynllun o gytundeb er sefydlu llys cyfliffeddu par- haol rhwng y ddwy wlad. Deallir nad yw yr awdurdodau yn Washington yn gallu derbyn hwnw fel y mae; eto y mae ys sail rhagorol i ddechreu trafodaeth ar fater felly.
I YR AIL FOSES IUDDFWIG. I
I YR AIL FOSES IUDDFWIG. I I Amcan-gyfrinr ei gyfoeth yn be twar I can' miliwn o ffrancs, ond treuliold fwy na ) hyny er lliniaru anghenion y tlawd a't' rhai a ormesir. Yr oedd wedi riMnu tair m'liwn o bunnau yn 1892. Gwedi ei ymneiliduad o'i fasnach treuliodd ei hall amser i wasgaru ei dda, Rhoddai i bob cenedl ac enwad. Yr oedd gauldo bwyllgorau elusenol y t Vienna, Budapest Carcon, New York, a Lemberg, i'r rhai y rhoddai fil o bunnau bob mis. Cy- nygiodd 80,000^000f. er sefydlu ysgolion dyddiol yn Rwsia gwrthodwyd hwy. Bet- ydlodd bedwar-ugain o ysgolion dyddiol a chalfyddydol yn Galicia, a rhoddodd 12,000,0001. at eu cynal. I sefydlu gwlad- ychfa i'r trueiniaid Iuddewig a erlidiwyd o Rwais rhoddodd 200,000;000f. Efe yn benaf oedd yn dwyn traul ymfudiaeth yr Iuddewon gwaegaredig, o Rwsia i wahanol wledydd y byd. Meddyliodd am wneyd ei hun yn dlawd cyn marw wrth ranu elusenau, ond galtvyd ef o'r byd trp, ar ganol y gwaith. Mabwysiadodd ddau fachgen i gyfeilles Americanaiddiddo: a rhai miliynau i'r rhai hyny. Rhenir y gweddill rhwng ei wraig, eifrodyr, asefydliadau elusenol, Yr oedd yn ail Foses i Iuddewon gwaagaredig Fwrop..
IMESUR TRELHIANT Y TIR. I
MESUR TRELHIANT Y TIR. I Daw, fe ddaw 11 mesurau mawrion y Llywodraeth i'r golwg bob yn un. Nos Lun, rhoddodd Mr Chaplin ei esponiad ar Fesur er gwella cyfraith trethiant ar dir- oedd amaethyddol." Ei feddyginiaeth ef at y dirwa8giad amaethyddol yw estyn rhodd flynyddol o ddwy filiwn o buaau er cynorthwyo y tir-arglwyddi i ddal i fynu y rhenti ar y tiroedd. Nid yr amaethwyr sydd yn cael eu gwasgu gan y cydymgais masnachol yn ei farm ef, eithr perchenogion y tir; am hyny ar eu cyfer hwy y mae efe yn proffesu darpar yn y mesur hwn Condemniodd Syr Henry Fowler ef mewn geiriau cryfion fel mesur dosbarth uchel freintiog, ac am hyny yn un trwyadl ang- hyfiawn. "Yr ydych," ebe Syr Henry, "yn amddifad oegwyddor lydan i'ch rheoli, am hyny mynwch roddi miliwn a haner i nn dosbarth o'r boblogaeth amaethyddoI- dosbarth y tirarglwyddi. Ni liniara eich cynlluu ddim ar amaethyddiaeth, ac eto teifi drefniant trethol y wlad i annhrefn. Yr ydych am liniaru y wlad o drethi sydd yn mynd yn llai bob blwyddyn; eithr nid ydych yn gwneyd dim tuagat weHa beich- iau y trefydd, y rhai sydd yn gan mil trymach. Yr ydych yn dinystrio pob tuedd at gynildeb drwy roddi arian heb hawlio rhoolaeth (Irost t. Yr ydych yn rhanu arian yn annheg rhwng y tair gwlad, ac yn anwybyddu y ffaith fod yr Iwerddon yn wlad amaethyddol, a thrwy hyny yn meddu ar hawl i haner yr un swm a Lloegr." Ac a llawer o ddarnodiadau cyffelyb y dechreuodd efe ar y gwaith o dylino mesur yspeilgar y tir-feddianwyr.
IY DDADI':I
I Y DDADI': I Aeth y ddadl rhagddi yn rhigl. Y mae y prif awdurdodau ar drethiant, ag eithrio Mr Goschen, i gyd ar yr ochr Rydd- frydig. Dilynwyd Syr Henry gan Mr Haldane a Syr Charles Dilke: y mae y ddau yn feistriaid ar y mater, a gwaith effeithiol a wnaethant. Ond araith yr aelod Toriaidd dros Stockport a dynodd y sylw helaethaf, am ei bod yn wrthdystiad neillduol o rymus yn erbyn y syniad ol liniarti diwydrwydd gwas. gedig" gydag airan cyhoeidus. Osmabwys- iedir y fath egwyddor bydd gan bobl di. wydrwydd gwasgedig arall yn y deyrnas hawl i gynorthwy ar yr un tir. Rhybudd- ioddyLly wodi aeth nad oedd efe yn rhwym mewn un modd i gefnogi y fath wladlyw. iaeth annheg, ac am hyny y byddai iddo wrthwynebu y Mesur hyd yr eithaf. Ond yr ymosodiad mwyaf ei rym o ddigon oedd eiddo Syr William Harcourt. Yn wir, yr oedd nerth cor-vynt yn ei leferydd a'i don yn ddwfa-ddifrifol. Ni chael ei bath er dechreu y tymor. Cyhuddodd Syr William y LlywDdraeth o ddwyn i'r Ty fesur bras, byrbwvll, Hawn o ol brys ac heb arliw oyfiawnder a tbegwoh. tuag at bob dosbarth o drathdalwyr ar yr un ran ohono. Ni chymurasoch afael o ddifrif yn nghwestiwn mawr trethiant," ebe Syr William; "yn hytrach, estyn cardod i dlosbarth bychan o drethdalwyr yr ydych. Y mae pobpeth yn argoeii tymor hir 0." ystormus i'r eithaf. A chredir, os n lwyddir i atal y Mesur rheibua hwn, y bydd ei effeithiau yn rhwym 0 adgyfodi I drygau anifeiriol hen DdedJf y Tiodioik,
! DAP ETHOLTAD.
DAP ETHOLTAD. Y mae dau etholiad wrth y drw., a chymenr dyddordeb arbMnig- ywldynt. Dyrohafwyd Is-iarll Weymonth i Dy yr Arglwyddi ar farwolaeth ei dad, a thrwy hyny caiff etholaeth Frome gyfle i etboi Rhyddfrydwr; Mr Barlow, Rhyddfrydwv trwyadl, oedd y cynrychiolydd o yr etholiad cyffredinol. Yn anffodus, uo o dre9 brag Deheubarth Lloegr yw F'fonM ar yr un pryd, y mae y rhagolygon a:n! fudaugoliaeth yn addawol iawn. Y num Anghydffurfiaeth yn gryf yno. Y ma!' Mesur Addysg a rheoliieth leol yn cael y lie blaenaf ar rasrlen Mr Barlow. Dylanwa I y Longleat a enillodd fuddugoliaeth i'r aelotl Toriaidd; bydd hwnw yn y wain i fesur y waith hon. Yn Aberdeen y bydd y llall. Gorfu ar Dr Hunter, yr Aelod Rhyd.}frydi; rod ii ei le i fyny oherwydd hir afiechyd. V Cadben Vernon Pirie; ond odid, fydd dewis edig y blaid. Ni ttieimlir nemor o brydn- am ganlyniadau yr ymgyrch. Os method 1 y Toriaid ag enill y sedd yn ughanol Ilif- I mawr yr etholiad cyffredinol, yn sior, ni l oes ganddynt sail i ddisgwyl llwyddo y waitH j hoil. Wedi ysgrifenu yr uchod, gwelwn fc II perygl newydd wedi codi. Y mae Mr Alpheu? C. Morton wedi myned i AbHrdee ? gyda'r bwriad o sefvll fel yngfityd t ? Annibynol. Gwelwn hefyd fod Undebau ? Sosialwyr a'r Llafurwyr wadi gwahodd Mr Tom Mann i gefyll drostynt hwythau, 11, y mae yntau, yu ol ei arfer, yn llawen j o'r cyflie i wneyd, ei ran er dodi yr ymgeisyd l Ceidwadol i mewn.
UNDEïICiiWARELWIB I GOGLEDD…
UNDEïICiiWARELWIB I GOGLEDD CYMRU. Gwyl Lafur. Mae yr Wyl Lafur bron wrth y- drws, i hyderwn y bydd i'r chwarelwyr o bob cym ydogaeth gymeryd mantais ar v cyfiausterai, teithiol ar y gwahanol reilffyrdd i bresenol, eu hunain yn Mlaenau Ffestiniog ar ddydc. Llnn, y 4ydd o Fai, fel ag i wneyd yr Wy: yn llwyddiant yn mhob ystyr o'r ga-r, ac i ddangos i'r byd fod gdnddynt U ndeb nertbo:, a chryf, heb yr hyn nid oes obaith iddyni enill en hiawnderau. Dydd Sadwrn nesaf oynhelir yr edfed, ar hueain Gynhadledd Flynyddol yr Undeb, dan lywyddiaeth Mr J. W. Thomas, Waen- j fawr, pryd yr etholir llywydd a swyddoon ereill. p Cyflwynirhefyd gynygiad o gyfrlUfs Rhyd-ddu i'r perwyl fod safon cyflog y ohwarelwyr i fod yn os y dydd a'r dosbarth- ) iadau ereill i ddilyn ar yr un raddeg. Dydd Llun cynhelir dau gyfarfod eyh,.)edd- us, un am ddeg o'r gloch yn y boreu.a'r llall j am dri y prydnawn. Am ddau o'r gloch cymer gorymdaith le. Hysvbsir yr anerohir y cyfarfodydd ynmysg eraill gan Mri Henry Broadhurst, A.S a Thomas E. BUis, A.S. <
SA-ETHi; YN Ll.iN'BEU'S
SA-ETHi; YN Ll.iN'BEU'S Dt\C'th cnnojdd o fc ibi i Lanboik ddydd iSadwrtit i wei'd yr mo yr o--dd j;awb yn disgwyi fQO". yr ergyd fwyaf a daui -yd yr, ill o chware'.au Gog! 'id 'Tymra, irwy jt hon yr oedd y 'Talcen Mawr," rhan o\ hen •' Qeiliog. JlaRT" i gael ei c.hwii; uwio. Ymysg yr edry;hwyr "1' kth.u Cwru Ei«r, yu aros am yr ergy l, yr id {ntH Biiwr o wahoddedigõon or Fh«>/ii'. yr cynwys Arglwydd styrl, A'glwydd ,U,xanl.:r Pa:(I't. Aurhyl', F.O, Wynn, Mr, 5irs, [i.<,(,I!tc.n i 11 j. yfr W. A. Young, gQ'ne.Uw) liwr 0!>warel y Penrhyn, a. Ilu o i j:n* Vi. a boue ld- igion eraill. Yr .1- y pa?ato:.dau a wnaed ar gyfet y ergyd yn í", Y trwyadl nag Y" '.an- i v un ergyd n r blu jn yn Ngogled,l C:, Ir¡!. 'I'irwy,l leitl oddeutu 150 llath o hyd't; '.v y g.aig aufwt!i, ao yu torwy 1 pelair .»IfV.vdd eroili o'r prif ¡t01 i gyfeiriad gwyneb y tig. Yr oo-sd y rbi hyn yu aniryw.c. 0: eu hyd 1 .)ediir i dd-:iiddog llath. Vr, mhen p'b un or ,,Iydd 1.1 troedfedd o rliyfrlkr wediou tori i sylfaen yr ithfae,i. 0 iiallpn i'r lefei yr oedd dwy jiaflft wedi eu ton i !a»vr yn irr o.Iir tichaf i'r graig. Yn v sMUv 11 :iya yr oedd t-tiv tunell fAr haner o "Mating g"i title"- ■jyfartal a ran i oddeutu TO Until bowdwr du—a." yr uedd rhai ugoir iau Jatheni o •'iusim'anuons fmo" v;,>di gc: iû.t :d ;,il "idh.¡'r HÏlfftV<lLI i gy,:l ar unwaith. Yr oeud y pyfor we<_aei ddarparu yu arbenig ^.u Më X C'-rnyw. gir- uohwyliwr lleol yrfivriyw :.Ir David L!Mh.'ns, a dMj?r? y .?" <r ti, Mri ric'-ford, Smith, au Cwiuoi UyIaMm d U jyd fod dwy Av ho', riafft er irwjn 'hi'i na byddai i r ergy- îetha amo. '.Vedi dwyn y > i gyd Mi'iau iocs, oyd- i vyd hwy wrth /;«* gyffr.du-, yr hen oedd wdi ,,¡ thmi ;'r Î!l.th hy.J j.l y cymt'ui.i eddetu ii gain munud i ^yrhaeda w- ■■.i.ttntaneous f^ie." Tjnwyl yn gweifchic ddydd a nos W»uw, a-s yr oeld y:i da o'r c-loch brydna-.vn oyu y goi-pheo- wyd gweithio oiw llusernau trydanol. Erhyn .WM.tr wed; wi yr v. b.jwi i .\111 ug..in n JD"d WI' tri clyvia swn Uef• :iia yn ) cbwflrt:1, V^Hr: war. a p" ,e!ed dytiiwn yu j' od-.IiwHh y •vni yr iucliu'% a i fyny i boxi •iwv bone yn .¡"h.. L iryo' f. iwn ar y a distawcid y uia-.vi. pump, deg, ntyn.tb<* muuttd h.-L .Yaihfin deunaw ■r.unud clywid Sft ll a m w, yn mddyrchafu o'r i cefn i i- v»r, t'aytj^bi* rhai iddo megis yt1;h- i.id vohydig gaunoedd o > u'.neii; Owen, m yr oedd y o r i'r wedi ei berwi" ga.r nerth ty flrwyamd. end arosai y cawr t'i ben-. mor uchel ag erioed. Wrth g, y oeda ..vo wedi ei d.ifiu oddwir «i ^^dd ■\ih)'p»ldio yn chwilfi'iw, ac aeth y ..l.^arfAwyr adivf gan Pa B«tU Oidd a chok yr aflwyddiant, )lid y,lyia )-I-, dÜl\OD 0 bwiau- wyr i ddweyd, oud dy* ;d.u amryvs o <■ diwarelwyr WI kId ya cielu o,l i. digon jo bylor wedi ei rolii Y'\ y irf'S- 1 .-ormodobellderrhwngy sufftydd ^-gwyreb i y graig, c'i gvmh ini a v p dlder y itioii:, _t .1 "i, fath giletat, a c':Viai y ff*tbi a chost fawr i wneyd ychy.w; v»w o ol arno. Cyuwvs- dr.)-. a i-?f yn -?d?.. W. !Iingto" 0/: cL?tcl. I'v- w?: yr .\urhy?. W. W. V?n. dn arol- bersor¡ol yr hwn y gwnaed yr n..d v.iith. oi iol of wedi ei bdUoai gaaeffr.ub bf.'i i'r gtsag sytthio «l»wr. Yr oMl ye ei fa, 11 of weitbio yii ag ii i' U, a cbai hy ny yr A,n 'it-LI v gw-itav. yr yn Y rL ti o'r A-Vith am beth at:ir<-r.