Y Genedl Gymreig

IBDD YSGOF LLANDWROG Cynhaliwyd cyfarfod diweddaf y hwrdd prpsnr.1 yn ysgol P,'uft'ori1¡Jt-lAn, nos Fawrili. dtn lywyddiaeth Mr J. W„ Evans, Hysbye- wyd fod y Bwrdd Addysg in ei a(Iro(idiad ar yr ysgol yn 1 IvngrUrch y bwrdd ar y ffaith fod yr ysaol yn IIwr yn nn o'r rhai 1 mwyaf pry4ferth IIC hwylus ollid ei gweled yn y ewaipas(iedd. Adlewyrcha yr iideilnd gre(iit iteillduol ii: MrRowlaiid Lloyd Jores, yr arcbitect. ) n osryst-al a'r b.tdd. Ft-nodwy" d MillS Griffith, Prince < f Wales Terrace, Peoygroes, yn brifathrawfs ysgol newydd Carmel. Disgwyiir y bydd i'r ysgol hon fo'¡ yo barod cyn y PFtsg. Cyttwynwyd adroddihdou yr Arbolwr Hili v flwyddyn ddi- weddhf. Uchel ganinoki yr uddys;;a jryfrenid yti y.go'Í;¡1I Bionytoel a N^i.tUe. Enillodd y b*b*nod yn y (Idwy y grant uchaf, a dis- gwyiid fod Bronyfoel we li pasio mor dda fel nad ydyw yr arbolwr yn gweled angen am arholiad ffurfiol y flwyddyn nesaf. Y mae poh dosbarth o YEgol Penff'rddolen wedi enill v trrmit 236r 16s 6c oedd V cwt,, a f ni'lwvd. v grant ucl af a gafodd y l-'wrd'i yncfiyi. a.'rysg' l y" » pm yr a; ladwyd hi. im

CAERGYBI. I 'I'RENGHOLIAD.—Dydd Llun, o Dr I Roland w i!liams, is-drengholydd y sir. ")"!l- I haliwyd trengholiad ar ^orph Owen Roberts, J niorwr, yr hwn a syTthiodd o'r hwylbren ar j yr ysgwner "Alnwick" pan oedd y llestr y tu j allan i'r South Stack y dydd blaenorol. Dych- wehvyd rheitMarn o ",Farwolaeth ddamwein- | id."

CYNHADLEDD CAERDYDD. 1 Cynulliad Ardderchog. LLWYDDIANT MAWR. Caerdydd, Nos Wener. Wei, dyma Gynhadledd hir-ddisgwyliedig Caerdydd drosodd, ac y mae wedi troi yn llwvddiant yn mhell tuhwnt i ddisgwyliadau y rhai mwyaf selog o'i hjTwyddwyr. Gwir- eddwyd geiriau Mr Brj-nmor Jones, mai dyma'r cynulliad mwyaf cynrychioladol a welodd Cjmru er dyddiau Senedd Owen Glyndwr. Disgwyliai llawer ystorm fawr yn y cyfarfodydd, ae mai eu prif nodwedd fuasai ymrafael. Ond profo<ld hetldyw fod digon o "ynwyr gan bobl Cymru i lywodraethu eu hunain, ac i allu (ydweithio er mwyn yr achos mawr cj-ffredinol. Er i rai ameu'r priodol- deb o gynal y Gynhadledd yn lilirg Caerdydd, erbyn hyn y mae'r ffrwyth wedi Hwyr gyfiawn- hau doethineb a chraffder y rhai ddewisasant Gaerdydd fel lleoliad v Gynliadledd. Cyr- haeddodd y rhan fwyaf o'r cynrychiolwyr i'r dref nawn Iau, a mawr oedd parotoadau Rhyddfrydwyr y lie ar eu cyfer. Yr oedd pob darpariaeth er eu cysur wedi ei threfnu. Cafwyd llcty rliad i bob un gyda chyfeillion calon-gynes, lie nid peth bychan oedd hyn pan gofirfod yr holl gjmrj'chiolwyr yn rhifo o bum cant i chwech. Nos Inu, rhoddodd y Cynghorydd Robinson a'i briod dderbyniad calonog i'r dieithriaid. I'r amcan hwn llogwyd ystafelloedd cyfleus y Cory Memoral Hall, ac aed i draul fawr i j ddarparu ar gyfer y gwahoddedigion. Yn yr adnin gerddorol gwasaIl,1ethwyd gan Miss May John, Mr T. Armon Jones, Cor Merched Gwalia, dan arweiniad Mrs E; Thomas, a seindorf Mr Roberts. Treuliwyd noswaith I laweniawn. DYDD GWENER, Agorwyd y Gynhadledd yn Neuadd Goffad- wriaefhol Cory, am un ar ddeg foreu Gwener, dan lywyddiaeth Mr Albert Spicer, A.S. Yr oedd yn bresenol tua phum cant o gynrych- iolwyr. Caniateid i'r cyhoedd gael myned i'r orielau ond talu 6c yr un. Yr oedd yr ael- odau Seneddol a ganlyn yn bresenol: —Mri ] T. E. Ellis (prif Chwip y blaid Ryddfrydol), Brynmor Jones, J. Herbert Roberts, Lloyd George, W. Jones, J. Herbert Lewis, Alfred Thomas, Samuel Moss, a Yaughan Davies. CynrychioJid yr etholaethau canlynol:—i Mon. 1 Arf n. Eifion. Bwrdeisdrefi Arfon. Meirion. Dinbych (Dwyrain). 11 (Gorllewin). Fflint. Bwrdeisdrefi Fflint. Aberteifi. Caerfyrddin (Dwyrain). „ (Gorllewin). Bwrdeisdrefi Caerfyrddin. Maesyfed. Morganwg (Dwyrnill). (Gorllewin). ? (Canolbarth). Rhondda. Caerdydd. Abertawa (y Dref). 11 (y Wlad). Merthyr. Mynwy (De). „ (Gogledd). Brycheiniog. Penfro. Yr oedd hefyd tua haner cant o fon digesati, yu cynrychioli CVmdeithasau Rhyddfrydol y Merched. Darllenwvd llythyrau yn ynuldiheuro am eu htibsenoldeb otldiwrth Mr D. A. Thomas, A.S., yr hwn a ddvmunai'n dda i'r Gynhad- ledd, ac a obeithiai y deilliai lies i Ryddfryd- iaeth oddiwrthi; Mr Charles Morley, A.S., a Mr Robert Bird, cadeirydd Cymdeithas j Ryddfrydol Caerdydd. Ar y Cyfandir yr oedd Mr Bird, a dymunai yntau bob llwydd- iant i'r Gynhadledd. ANERCHIAD Y LLYWYDD. Tratidododc) y llywydd anerchiad, yn nghwrs pa un y dywedodd fod yn rhaid i Gymru ,nth blatfform cenedlaethol, os am sylweddoli ei dyheadau. Yr oedd ef wedi cae! P. th ol' prLofia?i o ddiffyg undeb yn en plith ea hunain fel aelodau Cymreig ar faterion Cymru. Nid oedd raid iddo fyned i fanylion yr annealltwriaeth gyda golwg ar Fesur Dad- gysylltiad, ond yn ei farn ef, pe buasai modd i alw Cynhadledd Rhyddfrydol yn union wedi i'r Mestir hwnw gael ei ddarllen yr ail waith, buasai'r Mesur hwnw wedi myned drwy Dy'r Cyffredin, a'i yru i Dy'r Arsilwyddi (clywch, clywch). Gofynid paham yr oedd yr aelodau Seneddol wedi cymeryd i fynv vcwestiwn hwn o drefnu'r rhengau. Yr atebiad oedd eu bod yn awyddus i fod mewn touch a'r etholwyr. Dwy egwyddor fawr y dylid eu cario allan oedd (1) Fod cymdeithas leol yn mhob ethol- aeth, (2) cymdeithas ganolog yn cynrychioli cymdeithasau y gwahanol etholaethau. f SYR G. OSBORNE MORGAN. I Cynyodd MrT. E. Ellis, A.S., benderfyn- iad yn" datgan y ?oHed fawr a gafodd Cymru yn marwoiacth Syr George O?borne Yorgan, A.B., a'i bod yn gwerthfawrogi ei wasanaeth mawr iddi yn ystod ei fywyd, a'i bod yn cyd- ymdeimlo a'r Arglwyddes Osborne Morgan. Eiliwyd hyn gan Mr Alfred Thomas, A.S., a phaliiwyd y penderfyniad mewn distawrwydd drwv i'r evnulleidfa godi ar ei thraed. Y GYMDEITHAS GANOLOG. i I E?turodd Mr Brynmor JonM. A. y eym- ¡ )lun er sefydtu cymdeithas ganoto?. E"Znl: ai fod yr aelodau Seneddol yn gwahodd beirn- 11 YY__l_ .t_.1 1"4-- I iadaeth ar eu cynllun. Jiynenu iuu y uyii-, hadledd yn barod i gredu fod yr aelodau Seneddol yn hollol ddidwyll yn eu hamcanion, ac mai eu dvmuniad oedd llwyddiant y blaid. Gofvnai i bawb ymuno a'r rhai oedd ar y llwyfan, i 1Klael i hen ddadleuon y gorphenol gael eu claddu mewn anghof. O'r 24 ael- odau Seneddol Rhyddfrydol, pump yn unig oedd vn erbyn y cyniftin-un wahanol resymau. Ond nid oedd yr aelodau yn gofyn i'r etholaethau fabwysiadu unrhyw gynllun t ;wy na'i gilydd. Yr unig beth a wnw yr aelodau oedd dyweyd eu barn, a chynyg aii-grymiadau. Un camgvmenad oedd mai symudiad otxld hwn i uil-gychwyn symudiad y Cymru Fydd. Oni bai am yni a brwdfryd- edd Cymru Fydd. addefai na fuasent wedi cael cvnrychiolaeth mor gyflawn y diwrnod .hw-nw! Ond nid oedd yn iawn dyweyd mai a(Hywiad neu barhad o Cymru Fydd oedd y gymdeithas ganolog a gvnygid. Yr oedd yn gynllun hollol annibynol, i'w ddadleu ar ei deilyngdod ei hun, heb uiirbp, g3,feirind 1, y gorphenol. Cnewyllvn y cynllun oedd sef- ydlu cymdeithas ganolog, i gynryehioli y cym- i ileithasan lleol. Awgrymsi'r pnodoldeb i'r cynhadledd bleidleisio yn gyntaf ar y dymun-1 oldeb o gael cymdeithas o'r fath, ac yna drafod y manylion. Cynygiodd benderfymad i'r perwyl hwn. Mr Herbert Roberts, A.S., a gefnogodd,. Yr oedd yn angenrheidiol iddynt wneyd eu peirianwaith mor berfaith ag oedd bosibl er sicrhau y diwygiadau y rhotldasant eu brvd arnvnt.. Gofynodd un cynrychiolydd a niasai me\Yll trefn wrth gynyg fod y mater yn cael ei nhirio am chwe' mis (chwerthin mawr). CYNYG GWELLXANT. I Ar hyn aeth Air Arthur Daniel, iroM.v- rhiv, i "fvny'r llwvfan. (Llais "Pvry mr* f yn ei gjnrychioli ?") Cynrvchiolaf fy hfln- an (ebai Mr Daniel) fel delegate, a chredaf eicb bod i gyd yn gwneyd yr un peth (chwerthin a Na!") Yr wyf yma 0biod y tocyn gwahoddiad a gefais, ac nid oes gan heb la i gwpvhyw ty PlIWl i fod yma. < Mr Beriah Evans: Ar bwynt o drefn, a gaf fi ofyn ("Llwyfan"). Yr wyf yn codi pwynt o drefn, Mr Cadeirydd ("Llwyf- an"). Fel pwynt o drefn, onid dymunol fyddai i ni gael gwybod euw'r etholaeth y bo pob siaradwf yn ei gynrychioli (cymerad- wyaeth). Mr Daniel: Y mae yn eithaf gwybyddus i Mr Beriah Evans mai cynrychioli Merthyr yr ydwyf yma. Mr Beriah Evans: Ar ran v cyfarfod 3-n gvffredinol yn unig yr oeddwn yn gofyn. Yna cynygiodd Mr Daniel welliant i'r per- wyl fod cymdeithas ennolog yn cael ei sefyd- lu, a hono i gynrychioli y gwahanol gyng- reiriau. Ymresymai fod yn hollol amhosibl cael un cymdeithas ganolog wir gynrychiol- adol. Yr oedd i Fon gj'nrj'chiolaeth fawr yn y gynadledd y diwrnod hwnw, ond nid oedd ond pedwar yn bresenol. Cynrychiolydd: Y mae mwy na phedwar ohonynt yma. Y Cadeirydd: Y mae'r cynullwyr wedi archwilio tocynau y cynrychiolwyr. Am hyny hydetraf y bydd i bawb fod yn barod i wrando ar Mr Daniel. Aeth Mr Daniel yn mlaen yn nghanol ar- wyddian o anghymeradwyaeth. Heriai neb i brofi fod gan yr etholaethau pellaf gyn- rychiolaeth lawn yn y gjTiadledd hono. Elai yn mhellach, a dywechu os y cynhelid y gyn- adledd y fljvyddyn nesaf yn Ngogledd Cymru, y buasai yn antnhoaibl cael y 200 o gyn- rychiolwyr o blith y dosbarth gweithiol dros Forganwg a Mynwy i fynd yno ("Na, na"). Nid oedd y sawl a waeddai "Na" yn gwybod dim am v mater (chwerthin). Mr J. T. Williams, atal-bwyswr, Ynysbwl, a ddywedai ei fod ef fel cynrychiolydd o'r dosbarth gweithiol yn protestio yn erbyn y gosodiad. Gallai ef gael haner cant o weith- wyr yn ei gymydogaeth ef a elent i Ogledd Cymru (eymeradw-yacth). Eiliwyd y gwelliant gan Mr Powell, Caer- dydd. CEISIO ATAL GWEINTDOG I SIARAD CYMRAEG. Y Parch T. Towyn Jones, Uarnant, oedd y nesaf i fyned i fyny i'r Ilwyfan, a declireu- odd siarad yn Gymraeg. C'11 ei fod wedi dweyd cwbl o frawddegau, wele'r Parch W. Spurgeon, Caerdydd, ar ei draed i brotestio yn erbyn i'.r un araeth gael ei thraddodi yn Gyrnraeg, gan egluro fod rhai yn y neuadd na ddeallant yr iaith hono. Arweiniodd hyn i gryn hlynt, rhai yn gwaeddi "Cym- raeg I" ac ereill "Saesneg!" Yna, gofynodd y cadeirydd i'r rhai na ddeallent Saesneg godi eu dwylaw, a gwnaeth rhai hyny. Yna trodd at y Parch Towyn Jones a gofynodd iddo ai oni allai ef siarad Saesneg. | Parch Towyn Jones a atebodd mai Cymro o ganol Cymru oedd efe, a'i fod ef yno i siarad ar fater Cymreig. Yna gofynodd y cadeirydd i'r cyfarfod a oedd y siaradwr i gael traddodi araeth Gym- raeg. Llefailluaws "Ydyw, ydyw," ac ereill "Nae ydyw." Ar hyn cododd y Parch W. Davies, Llandeilo, a ddywedodd wrth y cadeirydd os y couid allan y Gym- raeg, y cai hyny argraph anffafriol iawn ar I y Cymry. O'r diwedd dywedodd y cadeirydd y eym- erai ef arno ei hun y cyfrifoldeb o reoli y gell- id siarad yn Gymraeg. Y Parch Towyn Jones a aeth yn mlaen yn Gymraeg, a dywedodd fod y Cymry yn awr yn byw mewn oes o oddefiad (cymeradw3?- yn th ?7jre?:'Id yn dda ganddo weled y cyf- .rf. hwnw, oherwydd ei fod yn sylweddoli hen freuddwyd Cymru. Hyderai ef y bydd- ai ) n llwyddiant mawr. Nis gall- ai gytuno o gwbl a ,gwe11iant Mr Daniel, ac apeliai ar i'r cyfarfod fabwysiadu'r cynygiad I I gwreiddiol. Ar ganol araeth Mr Jones parodd un cyn- f rychiolydd gryn chwerthin trwy ofyn sut y gallai y cadeirydd—ac yntau heb ddeall Saesr- neg-reoli a fyddai'r siaradwr mewn trefn ai peidio. Mr John Adams, Abermaw, a ddywedodd mai gweithiwr oedd ef, a phrotestiai yn gryf yn erbyn yr hyn a ddywedwyd am ddosbarth gweithiol Gogledd Cymru (clywch, clywch). Os oedd unrhyw ran o Gymru allai wneyd heb y Gynhadledd, Meirionydd oedd hono, gan fod ganddynt yno gymdeithas a threfniadau nad oes mo'u rhagorach (cymeradwyaeth). Nid oedd arnynt gywilydd o'r gorffenol, ac yr oedd eu Rhyddfrydiaeth mor gadarn ac mor tier a Chadair Idris ei hun (cymeradwyaeth). Ond yr oedd cynryehiolwyr Meirion wedi cael cyfarwyddyd i beidleisio o blaid cynhadledd genedlaethol (cymeradwyaeth). Gallai Meirionydd wneyd hebddi, ond teimlai, Rhyddfrydwyr y sir hono nas gallai Cymru ( wneyd hebddi (eymeradwyaeth uchel). Cynygiodd ?tr Thomas Gee, Dinbycb, well- iant i'r perwyl fod y gymdeithas ganolog i gael ei sefydlu y diwrnod hwnw. Eiliwyd gan y rarcn u. iaweitryn inomas, I' Groeswen. Rhoddwyd gwelliant Mr Daniel i'r cyfar- I' fod, a gorchfygwyd ef gyda mwyafrif mawr. Yna rhoddwyd gwelliant Mr Gee i fyny, a chollwyd hwnw hefyd. Cynygiodd Mr Brown, Casnewydd, well- mnt i'r perwyl fod pob cyfeiriad at gynhad- leddau cen"dlaetliol yn cael ei adael allan o'r penderfyniad. I Eiliwyd hyn gan Mr Daniel, ond collwyd y gwelliant hwn eto gyda mwyafrif llethol. Mr John Evans, Aberystwyth, a ddywed- odd ei fod ef yno dan orchjmyn pendant, tra yr oedd i gefnogi yn wresog yr ymdrech a wneid i uno Cymru, ei fod i wrthwynebu pob ymgais i rwymo yr etholaethau hyd nes y cai'r penderfyniadiau eu hystyried yn gyntaf gan yr etholaethau. Cynygiodd welliant i'r perwyl hwnw. Wedi i'r gwelliant gael ei gefnogi, apeliodd Mr T. J. Hughes (Adfyfyr) ar i Mr Brynmor Jones ei dderbyn. Mr Llewelyn Williams, Llundain, a ddal- iai fod y eynygiad gwreiddiol yn cymeryd yn ganiataol gydsyniad y cymdeithasau yn yr etholaethau. Mr Gwilym Evans, Llanelli, a ddywedodd ei fod ef, fel aelod o hen Gyngrair y De, a'i gydymdeimlad gyda'r corff hwnw; ond ar ol I gwrando araeth Mr Brynmor Jones yr oedd yr holl we pryf copyn wedi ei ysgubo ymaith (cymeradwyaeth). Yr oedd ef yn cefnogi y cynygiad gwreiddiol. Rhoddwyd y gwelIiant o Gertdigion i fyny, a chollwy v yntau. Yna rhoddwyd cynygiad gwreiddiol Mr Brynmor Jones i lais y cyfarfod, a chariwyd ef heb ond un law yn erbyn. Ar hyn gohiriodd y gynhadledd. I u YR AIL GYFARPOD. I my pryanawn, aea l araroa manj-iion y cynllun. Y penderfyniad cyntaf oedd fod cymdeith- as pob etholaeth i ddewis un cynrychiolydd dros bob pum' cant o'r etholwjT i fyned i'r gymdeithas ganolog. Cynygiodd y Prifathraw Edwards, ar ran Cymdeithas Caerdydd, fod y Cynghor Canol- og i gynwys un cynrychioljdd drts bob tair mil o etholwit. Eiliwyd hyn gan Air Brace, yn cael ei ategu gan y Parch Lewis James, Bryn Banc, Pen- fro. Mr Hughes, Pontypwl, a wrthwynebai'r gwelliant, a ,iat-,iti;ry(i i'r un cyfeiriad gan y Parch Towyn Jones. Mr T. E. Ellis, yr hwn a gafodd dderbyn- iad brwdfrydig, a ddywedodd ei fod ef o lilaid y Ofuygiad gwreiddiol. Pe y deuai yn ar- gyfwng pwysig ar ein Kwlad, a ellid ystyried penderfyniad y can dyn a ffurfiai'r CVnghor yn ol y gwelliant, fel llais Cymru ? Eto, yr oedd yn barod i dderbyn awgrymiad Cym- deithas Caerdydd i raddau. Bydded i'r Cynghor arosol gael ei wneyd i fyny/o un cyn- rych:olydd dros bob tair mil o'r cthohvyr, a rliodder i'r Cynghor hwnw awdurdod i alw cjmhadledd genedlaethol yn cael ei gwneyd i, fyny o un cynrychiolydd dros bob pum' cant I o'r etholwyr. Y Prifathraw Edwards a dderbyniqtfd aw-. ffpmi Mr £ Uis. Wedi i'r Prifathraw Edwards dynu ei well- iant yn ol, mynegodd Mr Brynmor Jones ei fod yn derbyn awgrymiad Mr Ellis, ac yn ei fabwysiadu yn ei gynygiad gwreiddiol. Ar awgrymiad Mr Herbert Lewis, pender- fynwyd fody cymdeithasau lleol, pan yn pen- odi aelodau o'r CjTighor arhosol, hefyd yr un pryd yn enwi rhai fel cynrychiolwyr i'r Gyn- hadledd Genedlaethol pe gelwid un. Yna pasiwyd y cynygiad gwreiddiol. Ar gynygiad Mr Llewelyn Williams, yn cael ei gefnogi gan Mrs Brynmor Jones, pas- iwyd fod i Undeb y Merched gael deg o gyn- rychiolwjr ar y Cynghor a 60 yn y Gynhad- ledd. Ar gynygiad Mr Gwilym Evans, a chefnog- iad y Parch W. James, Tydll, pasiwyd mai 25 fydd quorum y CVnghor. TREULIAU'R CYNRYCHIOLYDD. Mr W. Brace a gynygiai fod aelodau y gym- deithas ganolog i gael eu talu yn ol gini y dydd, a thraul-chrdiad yn y trydydd dos- barth, pan yn mynychu cyfarfodydd y Cyng- hor. Credai mai o'r gronfa gyffredinol y dylid cymeryd yr arian hyn. Cefnogwyd hyn gan y Cynghorydd E. Tho- mas (Cochfarf), Caerdydd. Ategwyd y cynygjad gan Mr T. W. Wil- liams, Penygroes, yr hwn a eglurodd ei fod ef yn un b ddeuddeg yn cynrychioli Eifion. Cawsant eu hanfon yno gan weith- wyr yr etholaeth, y rhai oedd am ddwyn eu traul (clyweh, clywch). Yr oedd son am y gymdeithas ncwydd wedi peri deffroad Radi- calaidd cyffredinol yn y sir, a chredai ef y byddai deffroad cyffelyb drwy'r holl wlad (clywch, clywch). Siaradodd y Parch W. James, Ty Du, yn erbyn y gwelliant, a'r Mri Moses Walter a Tilney, a'r Cynghorydd John Jenkins, Caer- dydd, o'i blaid. Fodd bynag, tynwyd y eynygiad yn ol, yn ffafr gwelliant o eiddo Mr Raffan, Deheu- barth Mynwy, i'r perwyl fod y cymdeithasau sirol J'11 cael eu hanog i gymeryd camrau i dalu treuliau'r cjTirychiolwyr I fjTied i'r cyf- arfodydd, yr hyn a basiwyd. CASGLU ARIAN. I Gwnaeth Mr Herbert Roberts, A.S., a Mr S. Moss, A.S., apel daer am gyframadau pan I y gelwir am gasgliad er dwyn traul y gym- I deithas newydd. PENODI SWYDDOGION. I Cytunwyd, ar gynygiad Mr BrynmorJones, fod Uywydd, trysorydd, ac ysgrifenydd—yr olaf i fod yn swyddog mygedol neu ynte un taledig—i'w dewis gan y Cyngor, yr oil i fod mewn swydd am flwyddyn. I MABWYSIADU'R HOLL GYNLLUN. I I Yna, ar gynygiad Mr Brynmor Jones, mao- I wysiadwyd yr boll gynllun, fel y cdodd ei-1 nwid, a hyny yn nghanol cymeradwyaeth hir-barhaol. I PWYLLGOR DROS AMSER. i n awr Ilefid yn gyffredinol am araeth gan Mr Lloyd George, a phan p,&s niodd y bon- eddnT anrhydeddus, citfoddy dderbyniad brwdfrydig. Cynygiodd fod pwyllgor dros I amser yn cael ei benodi, gyda llawn awdur- I dod i gario allan y cynllun a fabwysiadwyd ac i godi arian tuagat yr amcan. Dywedodd nad oedd ef yn credu y syrthiai Rhyddfryd- wyr Cymru i'r camgymeriad-un o'r pechod- au sydd barod i amgylchu cenedlaetholdeb Gymreig-o basio penderfyniadau a pheidio eu cario allan. Yr oeddynt wedi penderfynu cael cymdeithas genodlaethol i Gymru i am- canion cenedlaethol, a gobeithiai na fyddai iddynt adael y mater y fan y safai (clywch, clywch) Yr oeddynt wedi pasio'r pender- fyniad gydag unfrydedd rhyfeddol, ac yn awr 3-r oedd yn rhaid iddynt ei roddi mewn gweithrediad ymarferol (clywch, clywch). Ni bu erioed fwy o angen bod yn barod. Nid oedd yr etholiad cyffredinol ddim yn mhell, efallai. Nid oedd tynged y Llywodraeth ddim yn mhell; yr oedd yr holl wlad yn sal arni (cymeradwyaeth). Pan oedd hyd yn no d y "Times" y nod y "Times" yn condemnio'r Llywodraeth, pwy a alIai ei chefnogi P (chwerthin a chym- erad?yaeth). Gallai ei thynged gael ei selio yn mhen ychydig fisoedd. Bydded iddynt fod yn barod (cymeradwyaeth). Eiliwyd gan y Prifathraw Edwards, yr hwn I d war( I s, yr bwn a gynygiai yn mbellach fod yr aelodau Sen- eddol i ffurfio'r pwyllgor. Pasiwyd y penderfyniad, ac ychwanegiad y Prifathraw Edwards, yn unfrydol. DIOLCHIADAU. I i < Pasiwyd diolchiadau i'r aelodau Seneddol, vn enwedig Mri Brynmor Jones a Herbert Roberts, am dynu allan y cynllun; i Gym- leithas Ryddfrydol Caerdydd, ac yn enwedig i'r Cynghorydd Robinson, am eu derbyniad I roesawgar a'u lletygarwch; i'r pwyllgor trefniadol, Clwb Dirwestol Caerdydd, ac i'r I jadeirydd. Dygodd hyn y gweithrediadau i derfyniad. j CYFARFOD CYHOEDDUS. I Yn yr hwyr cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus ¡ yn y Park Hall. Yr oedd y neuadd eang yn orlawn yn mhell cyn amser dechreu. Treul- iwyd awr igann hen alawon Cymreig gan mwyaf. Llywyddwyd gan Mr Alfred Tho- mas, A.S., ac ar y Ilwyfan yr oedd yr aetodau Seneddol a nodwyd yn barod, a Mr Samuel Smith, A.S., yn nghyda'r cynrychiol- wyr i'r Gynhadledd. Darllenwyd Hythyrau yn ymd heuro am eu habenoldeb oddiwrth Mri. At;l Thoma, A.S., Charles Morley, A.S., Mabon, A.S Ellis Jones Griffith, A.S., Wvnford Philipps, a Robert Bird. Tra- ddodwyd areithiau gan y cadeirydd, Mr. T. E. Ellis, A.S., Lloyd George, A.S., Samuel Smith, A.S., Albert Spicer, A.S., Herbert: Lewis, A.S., Cynghorydd Robinson Caer- dydd; Mr Thomas Gee etc. Yr oedd yr holl areithiau vn y cywair lion, ac yn llawn ys-1 bryd a nerth newydd i ymladd dros ddyhe- | adau y genedl. Pasiwyd penderfyniad yn condemnio gwladlywiaeth dramor a char- trefol y Llywodraeth bresenol, ac o blaidDad- gysylltiad a dadwaddolind yr Eglwys yn Nghymru, rlieolaeth gyfangwbl ar addysg elfenol y wlad diwygio deddfau tir ddaliad- aeth yn y wlad,ac yn y trefi cydna.byddiaeth helaethach o hawliau'r dosbarth gweithiol, ac yn cymeradwyo polisi yr aelodau Rhydd- frydol ,?re,g yn y Senedd, ac yn galw ar y blaid I ddangos undeb a'u gilydd er hyr- wyddo yn Nhy'r Cyffredin hawliau neillduol Cymru. Hefyd, penderfynwyd fod llythyr yn cael ei anfon i Mr Gladstone yn ei hys- j bj'su am lwyddiant y Gynhadledd.

HEBRON, LLANBERIS CY r Li W IJNlAD AiSKrlriljlOiN. — Ed- rychid yn mlaen gydag awyddfrvd at nos Tau gan y gynulleidfa sydd yn ymgynull yn yr addoldy bychan, ond destlus hwn, ar ochr y Wyddfa, am mai dyma yr adeg benodedig ganddynt i ddatgan eu parch i, a'tl gwerth- fawrogiad o, wasanaeth eu cyn-weinidog, Y I Parch John Owen Jones. Bu yn myned i mewn tie allan yn eu plith am dros 27 mlyn- edd, ac er wedi ymryddhau o'i gysylltiad bugeiliol swyddogol pan yn ymadael 0 Capel Coch yn mis Hydref, 1895, parhaodd, ar eu cais taer, i arolygu yr achos yn Hebron yn ddidal hyd nes y Ilwyddent, mewn undeb a Chapel Coch, i sicrhau gwasanaeth olynydd idda. Teimlodd y frawdoliaeth mai anrhyd- eddus ynddynt fyddai dangos eu parch ¡t'n cariad tuagatp mewn modd sylweddol, tie erbyn crybwyll y mater. cafodd fod y teim- lad mor gyffredinol a'r awydd mor fawr fel nad oes odid un person yn yr holl le heb fwrw ei hatling i'r drysorfa. Penderfynwyd dpfn- yddio yr urinn i gael darluniau o Mr a Jfrs Jones, yn nghyda nifer o lyfrau at wasanaeth Mr Jones a nos Iau oedd adeg y cyHwyniad cyhoeddus o'r anrhegion. Daeth llon'd v capel o bobl yn nghyd, a gwasanaethai y Gobeithlu i'w difyru a'u caneuon bywiog a pher, "Yma cur a blinder cawn," a "GWPI yr Jesn." Llywyddwyd iran y Parch D. Mor- gan Richards, ei olynydd yn yr ofalaeth, gan yr hwn y cafwyd sylwadar. oriodol ar fedr a llwyddiant y gwaith a wnaed, ac yn enwed- ig y dystiolaeth gyffredinol a glywai am ym- roddiad a ffyddlondeb diarhebol Mr Jones i'r hoU waith. Rhoddodd Mri William Davies a Hugh J. Williams anerchiadau yn cynwys adgofion diddan a hiiryd o'r tymhor ded- ¡ wydd a dreuliwyd ganddynt mewn cydweith- rediad a'u gilydd. Canodd Mr Thomas Jones ) "Bwthyn yr amddifaid"; Miss C. E. Jones, "Bendithiaist goed y meusydd"; a Mr H. J. Williams (Huw Peris) "Yr olwyn yn troi," ac "0, pa'm na b'ai Llewelyn." Cafwyd ad- roddiad del gan Gw?dy.s Roberts. Cyfeil- iwyd ar yr harmonium- g:m Mr Thomas R. Williams, Byncoch. Yn ystod y cyfarfod, eyflwynwyd i Mr Jones swm o arian i dalu am y darluniau ohono ef a'i briod, y rhai y methwyd eu cael yn barod erbyn y noson, ond a fyddnt i'w gweled ar ol hyn, yn nghyda chopi 0' r"New Bible Dictionary," a, py- gyhoeddir yn awr gan y Meistri Clark, Edin- burgh. Cydnabyddodd Mr Jones diui deim- lad dwys y caredigrwydd a ddangoswyd tuag ato ef a'i briod, a gwnaeth ychydig sylwadau ar y brawdgarvcli a'r cydweithrediad fu yn eu plith, ac mor hyfryd oedd ganddo am yr anwyldeb a'r serch annileadwy fodolai rhyngddo a'r holl frawdoliaeth, gan ddy- muno eu llwyddiant uchaf a chynyddol eto yn y dyfodol o dan arweiniad Air Richards. Datganoua Mrs Jones mewn ychydig eiriau teimladwy ei diolchgarwch cynhesaf, a'i serch at eglwys Hebron am eu caredigrwydd di- hafal yn mhob modd drwy yr holl adeg. Dar- llenwyd dau anerchiad barddonol o radd uchel oeddynt yn ychwanegu cryn lawer at ddyddordeb yr amgylchiad. Fel hyn y treul- iwyd noson ddifyr a diddan, a phawb yn ym- adael gan dystio i ni gael cyfarfod rhagorol vn mhob vstvr.-Gwaenog.

I" CAERNARFON ANGLADD FILWROL.—Brydnawn Ian r hebryngwyd gweddillion Mr F. Underdown, Williams street, i fynwent Llanbeblig. Bu I yr ymadawedig am lawer o amser yn arwein- ydd seindorf Gwirfoddolwyr y Cyilegrau, ac yn yr orymdaith o'r ty i'r fynwent yr oedd nifer fawr o wyr milwrol. Gwasanaethwyd ar yr achlysur gan y Parch J. Wynne Jones, M.A., y fleer. LLYS ARBENIG.—Mewn llys arbenig, ddydd Iall, cyhuddwyd Henry Williams, Llanfair P.G.; Evan Hughes, Rhosfawr, o gysgu allan y noswaith flaenorol. a dirwy- wyd hwy i 2s 6c a'r costau yr un Y CYMDEITHASAU LLENYDDOL — Siloh Nos Fawrth, dan lywyddiaeth Mr W. R. Williams, Assheton terrace, darllenwyd papur 'gan Mr J. Lloyd Roberts, Bridge street, ar "Gerddoriaeth y gorphenol, y presenol, a'r dyfodol."—Moriah Nos Fer- cher, traddododd Mr E. Hevin Jones ddar- lith ar hanes y Maccabeaid. DR NANSEN.—Nos Iau, yn ysgoldy En- gedi, traddodwyd darlith ddyddorot gan Mr J. T. Jones, prifathraw ysgol y bwrdd ar daith Dr Nansen i'r Pegwn Gogleddcl. Dar- luniwyd y d(larlith drwy gyfrwng y llusern- ledrith gan Mr W. Gwenlyn Evans Yr oedd yn bresenol gYDulliad lluosi ?CE?A?AE'?A? CARTREFOL Y WES- LEYAID.-Nos Lun, yn nghapel y Wesley- aid Seisnig, cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus mewn perthynas i'r uchod. Llwyddwyd gan y Maer (Dr Parry), a siaradwyd gan y Parchn W. H. Goodman, Frank Edwards, ac H. J. Quilter. CWRDD TE.-Prydniawn, Mawrth cjm- haliwyd cwrdd te yn ysgoldy Capel y Maes, mewn cysylltiad a'r dosbarth gwnio. Llyw- I yddwyd wrth y byrddau gan Mrs Jones, Min-. afon; Mrs James Evans, Mrs LL B. Roberts, Mrs Owen Williams, Glanaber, a Mrs Morgan. Yn yr hv?yr cynhaliwyd cyfarfod amrywiaethol. YSTAFELL Y MORWYR.—Nos iau cyn- haliwyd cyngherdd yn y neuadd uchod, dan lywyddiaeth y Parch J. Wynne Jones, M.A., y ficer, yr hwn a draddododd anerchiad pwr- pasol i'r lluaws morwjrr ddaethant yn nghyd, ac a ddarllenodd iddynt ddarnau barddonol. Cymerwyd rhan bellach yn y gweithrediadau gan y Misses Newton, Miss Roberts, Ban- gor street; Mri J. Cottrell, a.J. Jones. Cyf- eiliwyd gan Miss Newton. Trefnwyd y cyngherdd gan Miss Sampson, i'r hon, yn nghyda'r llywydd ac ereill a gymerasant ran, ?t. -i twyd diolchgarwch, ar gynygiad y Cadben E. Jones.

FFESTINIOG A R CYFFINIAU Y CYGOR DINESIG.-Cynhaliwyd cyfarfod rheolaidd y Cyngor nos Wener ddi- weddaf. Presenol:—Mri J. Lloyd Jones (cadeirydd), E. P. Jones, U.H., Dr R. D. Evans, U.H., Mri E. H. Jonathan, T. Evans, J. Morgan, Howell Jones, E. R. Jones, E. T. Pritchard, E. Lloyd Powell, G. E. Jones, 0. J. Owen, Ed. M. Owen, C. Roberts, G. I J. BevaD, 0. Jones (Rhiw), W. Morris, Rd. j Griffith, W. J. Williams, a H. Roberts.—Bu I cryn siarad ar gofnadion y cyngor neillduol gynhaliwyd yr oedd aelodau yn bMnu nad I oedd y cofnodion yn gywir, am en bod yn golygn fod y Cyrgor wedi malwysiadu I- cyuiian VI: i^iuuuiu 1 UUJU Y t,;i" l>lIlJlI, « 'hy.1y" i gymeryd Dr Dibbdin Mcyugbory,'d ff.y 11-I! pryd mai y peth basi,yd y '?dd TI, Dilbii. ti" io, I edry(!Il Re i adr dd ei furn a weithi».i ei srynllun ef yn Ffestiniog. Ond dalibi y Clerc nad oedd y cofnodion yn golygu hym .Vlodd bynag newidiwyd hwy, fel rg i loddi ar ddaall yn hollol glir eu bod i ofyn i Dr Dibbdin ddod i Ffestiniog i edrych a weithia ei gynllun ef ai peidio.—Gofynai y Pwyllgor a benof:- wyd i ofalu am addysg gelfyddydol am i'r Cyngor drosglwyeldo y 50p a godii at hyn i'w henw hwy.—Mr C. Robtrts a olynni a oedd 'yr arian yna yn peidio cael eu aefu- yddio at godi < ffis grand i'r sawl sydd yn gofalu am adeilnou yr ysgolion newyd;: yma? Mr E. P. » atebodd nad oedd gair o wir yn y peth, ..c os "11 chodid yr cyn mis Mawrth y tyddcrt yn cuel eu defnyddio i ryw Sll,(aT) ar&Jl. Mr O. Joties a brotestiai yi. eibyn y fath edliwiHdall. Ni weithredui ef byth ar y pwyllgor i s siaredid y tnth beth. Yr oedd yn biiilwg i bawb nxs gpllid gw..rio yr ariaii os rhoddid hwy i'r p^yilgor, end t;:iight addysg gelfyddydoi. Pnsiwyd awgrymiad y pwyllgor. ar synygiad Sir C. K'.b.eit- a cbeii.o^i.id Mr E. T. I?rit-Lbpr,i. Awgrymni y pwjllgor fed i'r Cyngor 1 bwrCHMi roller, ac i dalu am dnui' mewn pedair blynedd y swal o SIp y flwyddyr.—Mr W. J. V.'illiaiux a gynygiai i beidio caflarnli'U byi v, am na byddni o;,d fwastraff ar arian y" Fist¡nio¡z.-Mr F. P. ones a gredm y 1, l,i y pwyllgor ?,,i.i?ol ystyried y mater i ddechren. Mr H. Roberts a grcdai y byddai i hwn dalu am dttno ei huu mewn yohydig flynyddoedd. Yn awr yr oeJd yn costio 3o y Hath i roddi cryg "r y ffordd, ond gyda'r peiriant gellid ""ryg hyny yn well am Ic y llatb. Pasiwyd i fabwysiadu yr awgrymiad ti-?,v fwyafrif o 15 yn erbvn 5. Y pump oeddyi t Mri E. P. Jones, W. J. Willia.ms, G. E. J one, G. J. Brown, ac O. Jliihs (Rh:w),- Adroddai y Dyfrgeilydd fed 1384 o iyfrau wedi eu rhoi allan yn ystod y mis—uyi.ydd o 382 ar y mis blaenorol, ac o 11 ar yr un mis y Ilynedd.Yn Nhanygritusu rfioddwyd 41 o lyfrau al'ai, a 94 o gangen y Llan.—Mr RJGriffith a ofynai a oedd yr enwau Cymreig ac lyfrau yn y cofnodion yn dderbyuiol i archwiliwr y Llywrdreeth. Os ydoedd. paham na byddai yr holl adroddiad yn citl ei rortdi yn Gymraeg ?—Mr 0. Jones: C'iywch, ciywch.— Y Cadeirydd a ddywedai !);.t<gnt)ni(:fn:nteb.—Mrt.). J .n-s a ofynsi at yr uedd Hytliyr oedd wedi ei gyfeirio at y '!y-gor yn cael i-i duarlle )'11 iuIiwj llgor y ddarllecfn, a h, ythan yu pasio pe: <>i tyi.iad terfyn arno Dar- ileuwyd y ilylh) r. y. bwn oe ld u, "Jiwrth Alts Wiilimns, yn gofyn am i'r Cyngor weitliu pethau neillduol yno. llefjvi, nori- asallt, rio'n mysg i by-f..ri.d y Pwvlltor A.riar.ol i 8"11" 1)elIQ" .a. ,J" "r td, y a g'.lwy «r ddt- drefnu y swyddfeyd.il ne-vyd> i ■ P_i iwyd wit'io-i y tJttt!1fH uvl ir» y f»y .irir 0 yn etb)" 8.-AdlOf'd, i yr ',rolýgyilcl fod nifer yr afltchydon iieiBtup wedi ileihau 28 er y mis blaeL o ol, sef 27 r. He 55, or d mwy o ddeg u'r nuB cj fertyniol y lljneda. Bu iddoymweled 4 llawer o dai yn ystod y mis, a gwelodd dai heb un math 0 geudai yuo, lie yr oedd y budreddi yn beryglus i iectiyd y cyhoedd. Pasiwyd i alw sylw y peronelJ- ogion at y lleoedd. Bu'r arolygydd heiyd ar ymweliad i holl ffermdai y pi wyf, a by a. bytiid y cymwai dros awr i ddarllen ei ad- roridiad. fiarnairhai y dylid cael crynodeb o eiddo Mr Price yn Gy mraeg ereill a f»i nent y dylid cael cynghor neillduol i ) styried yr oil. Darllenwyd y orynbodeb Cymraeg am fod y Pwyllgor lechydol wedi myned yn fanwl drwy y Hall. Ymwelodd & 75 o ffermdai. Dywedai nad oedd ond ) chydig wedi eu; hadeilidu yu ol yr hyn a fernir yn awr yn gyduuol a deddfau iechyd. Gan fed ymborth y cyboe.'d yn ea"1 ei burotoi yn y tai hyn, mae yn bwysig eu cael yn irywwye. Gwelodd bump o jftelmduiheb le i gorddi yno ond y gegin, ac ii,ewa dau o honynt yr oedd lhaiyn ciioddef oddiwrth afiechyilon heintus. Lie y mae llaethdai, wae'r mwyafiif ohonynt yn fychaD, hebawyriad priodol, hebftenestr na drws i fyned allan, ac mewn 51 obonynt yr oedd y muritiu yn wlybi n. y mse 61 </r ffermdai heb landers o gwbi pasiwy i i alw sylw difrifol y Perchenogion btyi.t ar unwaith.—Mr, C. Roberts a Jdywedai nad oedd pethau can waethed ag y dywedid, yr oedd y bobl yn iachach o iawer lJa'r rhai oeddynt yn byw yn Fuurerosses. Dangos- wyd llawer o blaniau, a phasiwyd hwy ar amodau iieilluol.—-Mr. J. Bevan a ddaliai fod y Cyngor yn gyfrifo) am orlifiad y tai yn St. Martha, am mai gwaith y Cyngor yn codi y ffordd yn y cefn yno oedd yr achos o'r gorlifiid.—Y Clerc a ddywedai ei fod yu deall fod y ffordd i sr-tel ei hestyn yn lai n> ac y byddai hyny yn Welliaa Ocd nid oedd ef yn oredu mai y Cyngor oedd yn gwbl gyfrifol am y gorlifiad. Darllenwyd llythyr oddiwrth Mr. Wm. Griffith, archwiliwr y Llywodraeth, yn dweyd fod y cyfrifcn yn gywir, ond D88 sallai gnni<tai talu symiau o 27j) fel cyflog i'r Trysorydd, a lOp o log a dahvyd i'r ariandy, ac awgrymau i'r Cyrgor gJdi digo o d;eth fel na ddigyvydda 11) DY eto.— W. Morris a ysgrifenai ar ran ei chwaer, Gwen Evans, Bodyckaiu, am i'r Cyrgor dynu i lawr ei bil o 65p. all welliantau a wnawd ar naw odyn perthynol iddi. Yr oedd wedi cael ei gosod mewn cost yn flaenorol gan y Cyngor, a gofynai am i'r Cynghor ei chydnabod cherwydd hyny.— Mr C. Roberts a gredii y dylai y Cyngor gyfarfod y cais, a ohredii y dylai y Cyngor svm¡¡d ymlaen er gweled a ydyw yn bosibl rhoi rhan o'r gost ar y tirfeddianwr, fel y dywedai Mr. Jenkins, y cvn-arolygydd.— Ar gynygiad Mr. 0. Jones, a chefnogiad Mr. E. H. Jonathan, pasiwyd i roi y mater i'r pwyUgor arianol i'w ystyried, ac ynglyn ,&, ef achos prydleswyr Tanygiisiau.- A-iroddai y Peirianydd fod dros 7011 o dunelli o geryg wedi eu gosod ar y ffyrdd er dechreu y gauaf, a cbyda steam roller barnai y byddent yn gymfforddus yn fusn iawn.—Hysbyswyd fod Dr. DibbdinPyn dod i'r ardal dydd Llun, a nodwyd y cadeirydd, Mri. E. P. Jones, E. M. Owen, a Dr. R. D. Evans i'w gyfarfod.— iwgrymai pwyllgor a godwyd i ystyried y mater i'r Cyngor brynu pedair erw a haDer o dir at dderbyn a phuro y carthion oddiar Arglwydd New- borough am 700p., gan gynwys bawl i fyned trwy ei dir gyda'r carthffosydd.— Dodwyd sel y Cyngor wrth y cytundeb. BWRDD YSGOL.—Cynhaliwyd cyfarfcd rheolaidd y Bwrdd ddydd Sadwrndiweddif, dan lywyddiaeth Mr E. P. Jonts (cadeir- ydd).—Anfonai Miss Ellen Lewis, yr hon a benodwyd yn athrawes gynorthwyol yn Ysgol y Babanod, Glanypwll, bedwar mis yn ol, i hysbysu nas gallai barhau yn hwy yn yr ysgol hono, a gofynai am i'r Bwrdd ei symud i ryw ysgol arall, gan ei bod yn awyddu i barhau yn ngwasanaeth y Bwrdd Y Parch J. R. Parry a gynygiodd foJ y clero yn anfon at Miss Lewis i ofyn eglur- had. Eiliwyd gan y Cadeirydd, a phasiwyd. -Gofynai Mr L. LI. Williams, o Ysgol Uwch Elfenol y Bechgyn, am i'r Bwrdd I ystyried ei gyflogoherwydd ei fod yn rhoddi gwersimewn addysg gelfyddydol i'r bechgj n er mis Medi diweddaf. Pasiwyd i roddi y mater i ystyriaeth y Pwyllgor Arianol.— Anfonai Cymdeithas yr A thru von i ofyn am i ddydd Gwyl Dewi foi yn ddiwrnod gwyJ, Pasiwyd i ganiatau y tlais ar gynygiad y Parch J. R. Parry a chefnogiad Dr Jones.— Ymddangosodd Mri G. J. Bevan a J. Cad- waladr ar ran Cvmdeithas vr Athrawon. I Gofynentam i flwyddyn yr ysgolion gael ei therfynu yn Gorpbenaf yn lie yn [.,rli. Y Cadeirydd, ar ran y Bwrdd. a ddiolchti iddynt am ddwyn y mater o flaen y Bwrdd, a eicrhsodd hwynt y caffai y peth ystyriaeth ddifrifol y Bwrdd.

BETHESDA. I DIGWYDDIAD ALAETHUS.—Brawych- wyd trigolion jt ardal yn gyffredinol foreu dydd Iau diweddaf, gan y newydd athrist fod y gwr ieuano tawel a diymhongar, Mr J. W. Party, mab hynaf Mr W. J. Parry, Coetmor Hall, wedi marw "1 sydyn ac annisgwyliad- wy iawn yn ystod y noswaith flaenorol. Prin y bu yr hysbysrwydd yn gredadwv am enyd, ond trodd y stori allan yn ffaith. Ymddeng- ys fod y cvfaill tirion-cany.9 un hynod o dir- ion a charedig ydoedd—er's tro yn cwyno gan anhwjddeb a chur yn ei ben, ac yn fynych vn methu a chysgu y nos, ac iddo fyned a chael cyffyr priodol at hyny. Ymddengys oddi- wrth y tystiolacthau a roddwvd yn y treng- hcliad, iddo drwy anffawd gjTneryd gormod o'r cyffyr riwnw, a thnvy hyny gyfarfod a'i farwolaeth yn ddamweiniol. Cynhaliwyd y trengholiad nos Wener, o flaen y crwner a'r rlieithwvr, blaenor y rhai ydoedd Mr Jones, Hyfrwerthydd, ac, yn unol a'r tystiolaethau dygwyo rheithfam o "Farwoiaeth ddam- weiniol." Amlygfit cydymdetmlad dwfn a chyffredinol iawn a'r cymydog adnabyddus, Mr W. J. Parry, a'r teuin oil yn eu proiedig- aeth lem a chwerw; a theimhr chwithdod mawr gan gylch eang o gyfeillion ar ol cvfaill caredig, pan eto ond yn nghanolddydd ei fywyd, 3a mlwydd oed. Claddwyd ef vn mynwent Glan Ogwen foreu dydd Sadwrn di- weddaf, cynhebrwng private. Y CYMDEITHASAU LLENYDDOL. Yn nghymdeithas y Gerlan, nos Wener, caf- wyd ymdriniaeth ddyddorol ar "Welliantuu ddylid eu gwneyd yn Bethesda a'r cyffiniau." Siaradwyd ar hyn gan Mri O. S. Williams a Thomas 0. Thomas. Datganwyd ac adrodd- wyd gan Catherine A. Williams, Jane Wil- liams, Maggie Jones, Mary Jones, Annie Ro- berts, a Maggie Williams. Llywyddwyd gan y Parch John Owen, M.A., y gweinidog. Dadl ddvddorol gafwj-d yn un Carmel ar "Y Wraig Newydd a'r Hen,—pa un yw'r oreu" 0 blaid yr olaf yr oedd Mr John Pritchard, Bryn, ac o blaid y newydd yr oedd Mr Wil- liam Pritchard, swyddog gorfodol, a chymer- wyd rhan hefyd gan Mri R. Roberts a Rich- ard Evans, Shop. Llywyddwyd gan Mr Wil- liam Jones. Cafwyd cyfarfod rhagorol. "AHANOD AR DAN, AC YN Y.Ni LC,S,GI I FVNY gan gosfeydd ac eczema, a roati.au diwg ereill o anhwylderau y croen a'r pen, Nid 0(8 neb ond nsamau yn gallu dirnad beth y mae y rhai bychain yn ddioddef pan mae eu croen meddal ar dan. Mae mamau sydd yu gwybod y byddai ymolchiad mllwn dwfr <;yi» gyda Sebox Ccxiccka, lie iriud u", waith gyda Cuticura, yrenaiut wWJllf pllT ac t-fftithiol at y croeu yu y mwymfrif o'r achosion, yn rhoddi esmwjtliad uniori- gyruhol, a pheidio eu ddefnyddio ar unwaith, yn esgeuluso eu dyledswydd. Meddylier am y dioddefiadau mawr y mae y cyfryw es.eulusdra yn ti achosi am flynyddoedd, nid yn unig yu gorphorol, ond hefyd yn feddyliol, oherwydd rbyw anurddiadaa p rsonol, & allesid fod wedi eu hosg, pe b i smi rnauiau wpdi gwneyd eu dyleds .v yuU. bJaJ aaiciiad bubtUiua phlant yu gj flym, parhaol, a digost yn 01 y oyfarwyddiadau Uchou.

I CYNGOR SIR CAERNARFOM. I Cynhaliwvd cyfarfod chwarterol y Cyngor ? I dd,?d Iau, dan lywyddiacth ?!r. Edward Jones (Mdcirydd). Y CYRNOL WEST. Galwodd Mr Jones-Morris svlw at y ffaitH fod Cyrnol West ar fedr tori ei cysylltiad a'r sir, ac yn sicr byddai i'r Cyngor deimlo YI1 ofidus oherwydd hyny. Dymunai gynyg fed y Cyngor yn dodi ar y cofnodion eu gwerthfawrogiad o wasanaeth y Cyrnol West-.—Eiliwyd hyn gan Mr J. Issard Davies, a phasiwyd yn ujifrydol.- Y Cyrnol Wes-t wrth gvdnabod y bloidlais a ddywed- odd fod yn ofidus ganddo dori cysylltiad a Chynghor y bu yn aelod o hono er ei sefydl- iad. CYDYMDEIMLAD. Ar gynygiad Nlr T. K. Unflitn, yn caei et eilio gan Mr J. R. Hughes, paaiwyd pleid- lais o gydymdeimlad a Mr Robert Rowland, Mplod o'r Cvncor. vn ei waeledd. ARIANOL. Cynwj-nwj-d cofnodion y rwyllgor Arianol gan Mr J. R. Pritchard (y cadeirydd). Ar gymhelliad y pwyllgor penderfynwyd can. iatau y swm o 300p at addysg gelfyddydol yn y sir. Darllenwyd yn y pwyllgor lythyr oddiwrth Ddirprwywyr y Carcharau yn hys- bvsu fod y Trysorlys wedi caniatau i Mr R. Roberts, cyn-lywodraethwr Carchar Caernar- fon, flwydd-dal blynyddol o 248p 12s, ae o'r *m hwn gelwid ar y sir i dalu -19p 12a yn Hvnyddol. Cydsvniwvd a hyn. FFORDD FAWR GER LLANDUDNO JUNCTION. Ar gymhelliad Pwyllgor JT Arolygydd, penderfynwyd Urdu y ftordd uchod i 30 troedfedd, yn ol traul o 550p. ..&1 YR ARFERIAD 0 STREICIO." Cyflwynwjd nifer o bj'e-laws gan Bwyll- gor yr Arolygydd er iawn lywodraethu y sir, mabwysiadwyd hwy.—Cj-njgiodd Mr Jones- Morris fod rheol yn cael ei mabwysiadu er eosbi, fel y gwnoid Yll y trefi dan y Town Police Clauses Act, bersonau a geid yn af- lonyddu ar heddwch tai mown rhanau gwled- ig yn ystod y nos. Dadleuai ef fod pobl y wlad yn hawlio yr un amddiffpùad a phobl y trefi.-Ilr i. I-sard Davies a ddadleuai nad oedd rheol o'r fath yn angenriioidiol. Eglurodd mai amcan y rlwol oodd cyfarfod a'r arferiad vn y wlad o fyned o amgylch ffermydd i streicio." Fodd bynag, yr oedd yr arferiad hwn yn darfod, ac fetig tybiai mai anoeth faasai mabwysiadu y rheol, oherwydd nid buddiol oedd cofnodi 00001- aeth arferiad i ba un y priodolid lkwer o an- focsoldeb.—Mr Jones-Morris a ddywedai fod jti amheus- ganddo a oedd yr arferiad yn darfod o'r tir, ond tynodd yn 01 ei gynyg- iad ar y dealltwi-iaofh, fod y rheol i gynwys y geiriau a geid yn un o adranau v Town Clauses Act, dan ba un yr oedd yn drosedd aflonyddu ar breswj-lwyr ty drwy dynu J clychau, ac yn y blaen. CADWRAETH Y SABBOTH. Mr Jones-Morris a gj-njgiodd rool arall, yn gwahardd circusm ac arddangosfeydd tramwyol ereill o'r fath i symud o'r naill fan i'r Ihùl yn v sir rhwng e!t,?ech Oo'r gloch J boreu ac wyth o'r glach y nos ar y Suliau. —Arglwydd Penrhyn a sylwodd y buasai mabwysiadu rhool o'r fath yn myiae(I iLg un ran o chwech o foddion cynhaliiieth v bobl hyn.-)fr C. A. Jones a Mr T. G. Williams a wrthwynebasant hefyd y cynygiad.—Sylw- odd y diweddaf y buasai rhoddi mewn grym reol o'r fath yn ymyryd a rhaglen y bobl mewn cwestiwn am wythnos gyfan.—Y Parch D. E. Davies a ystyriai fod yna raglen arall a llawer mwy bynafol a roddjvyd ar y Mynydd, fel un a ddylid ei chadw.—Mr J. R. Hughes a ddywedodd y buasai yn cefnogi Mr Jones-Morris pe buasai yn ychwanegu nad oedd gweinidogion a chlerigwyr i deithio ar y Sul (chwerthin). Ystyriai ei fod allan o le i yveinidog capel neu ficer pglwys fyned ar ei olwjnur o'r naill eglwys i'r llall (chwerthin).—Ar ol siaxad pellach mabwys- iadwyd y rheol. RHEILFFORDD YSGAFX PORTH- MADOG A RHYD-DDU. Gwnaeth hj-rwyddwvr y rheilffordd uchod gais at y Cynghor am fenthvg 5000p tuagat wneyd y cyfryw. Penderfynwyd caniatau y cais ar y dealltwriaeth y byddai i'r Trysorlys wneyd grant at yr un amcan. CYNGHOR PLWYF LLANLLYFXI. Gwnaeth y Cynghor uchod gais at y Cynghor Sir i benderfynu v gwahaniaeth rhwng y rheitbor a hwythau o berthynas i gadwraeth ilyfrau a phapvrau y plwyf.—Pen- derfynwyd nad oedd y cais yn ffurfiol ober- wydd nad oedd y Cj-nghor Plwyf yn y Ho cyntaf yvedi penderfjTiu pwy ddylai gadw y Ilyfrau a'r papyrau. PL u YFI LLANDWROG A LLANLLYFNI. Gwnaeth Cjnghor Plwyf Llanllvfni gais am newid y terfynau drwy ychwanegu darn o blwyf Llalldwrog fit Llanllyfni, ond ar gynyg- iad Mr Jones-Morris penderfynwyd fed y mater i'w benderfynu gan y Cyngor Sir new- ydd. CYFLEUSDERAI TEITHIO. Hysbyswyd fod enmni y London and North-Western mewn atebiau i g;iis oddiwrth y Cynghor, wedi penderfynu parhau yn ddyddiol v tren 12.35 p.m. o Gaernarfon i Afonwen gyda ehvsylltiad ar y Cambrian i Borthmadog a Phwllheli, gzui gysvlltu a'r tren yn gadael Caernorfon am Fangor 2.35 p.m.

ETHOLIADAU Y CYNGHOR SIR Cynhaliwyd cyfarfod o RydcifrydwjT yn y Ciwb Rbydtlfrydol, Caernarfon, nos Fawrth, dan lywyddiaeth yr Henadur J. R. Pritchard, i gymeryd i ystyriaeth amrj w fatericn yn dal perthynas ag etholiad ageshaol y Cj-nghor Sir. Yn ystod anerchiad, dywedodd y Cad- eirydd ei fod wedi ceisio cario allan ei ddy- ledswyddau hyd eithaf ei allu ar y Cynghor Sir, ac yr oedd wedi ymdrechu gwneyd vin- aith a'r syniad a fodolai yn y wlad y dylid diystyru y dref. 0 berthynas i swyddfeydd yr heddgeidwaid yn y rwrdeisdref, dywedodd Mr Pritchard eu bod yn warth, a methai ef a deall paham y dylai bod cjmaint o wahan- iaeth yn satle y Prif Gwnstabl a'r Is-Brif Gwnstabl, yr hwn, gyda theulu mawr, oedd yn gorfod byw mewn ty a gynwysai nifer o gelloedd o ba rai v deuai yn ami arogl ffiaidd, heb son am yr iaith aflan a ddeuai o enau y carcharorion ynddynt. Fel aelod o'r Pwyll- gor Heddgeidwadol ei amean fyddai ceisio dwyn yn mlaen welliant. Er fod poblogaeth y sir wedi lleihau, yr oedd nifer yr heddgeid- waid wedi cynyddu, ond yn hytrach nag i'r eynydd hwn f)'I'd yn mlaen yr oedd ef o blaid symud yr heddgeidwaid hyny o fanau lie nad oedd ganddynt ddim i'w wneyd ond cadw tatws—(chwerthin)—i fanau poblog mcgys Penygroes, lie yr oedd angen gwasan- aeth heddgeidwad ychwanegol. 0 berthynas i'r rheilffordd ysgafn fwriedid wneyd o Borthmadog i Rhyd-ddu, dywedodd y cad- eirydd y dylid wlleyd rhoilffordd gyffelyb o Gaernarfon i Ebenezer, lie ag yr oedd yn an- hawdd ar hyn o bryd myned iddo.—Pasiwyd pfe.dhus o vmddiricdaeth yn ,\Ir Pritchard, a diolchwvd iddo am ei wasanaeth yn y gor- phenol.—Yn ddilynol cafwyd trafoilaeth » berthynas i'r priodoldeb o ymladd yr ethol- iadau agoshaol yn y dref, ac ar gynygiad Mr Daniel Rees, yn cael ei eilio, pasiwyd i ym- | latld y pedair sedd. Yr aelodau presenol j jdynt Mr J. Issard Davies, C. A. Jones, R. Thomas, a J. R. Hughes. Y'stynd y diwedd- af gan rai o'r siaradwyr fel Tori, ac felly hawlid y dybd ei wrthwynebu. Trefnwyd i gynhal cyfarfod arall i benderfynu ar yr ym- geiswyr.

enulwyo'r cynllun hvra i ^vhv r wlad. Wei, ¡' mae 25 a aelodau Rhyddfrydol dros Gymru o'r 25 roae 24 ar un tu yn dal gyda u gilydd, roae un o'r tu arall wedi ymneillduo. Prun 24 ai'r un yw'r Blaid ? A phrun ai r n &i'r 24 yw'r atlrauP" Yna esbomodd fed (J'r 24 dau ms gallent gymeryd rhan yn y eithrediadau. sef Mr Harcourt, oherwydd ei safle fel arweinydd cyffredinol V blaid, a Svr George Osborne Morgan, yr hwn oedd wedi marw, ond yr hwn tra ynfyw oedd yn un o feleidwyT gwreeocaf y mudiad. O r 22 tweddill yr oedd 17 yn ttafriol a 5 yn wrth- wynebol; ac un o'r pump, Mr S. T. Evans, II eiliodd y cynygiad terfynol i yru'r cynllun argraffedig allan er mwyn galw Cynhadledd. Mr Arthur Daniel, un o gynrychiolwjx Merthyr, a gynygiodd yr unig welliant oedd yn cynyg at wraidd cynllun Cymru G -fan. Ystyr ei w?lhant ef oedd sefydlu Cynghreir- i,m-megyg Gogledd a De, a Dwyrain a Gor- llewin,—yn gyntaf,a tfurfio Cyngor Canolog o'r rhai hyny. Euaid cynllun yr aelodall Cymreig oedd cael Cymdeitba. Ryddfrydol Genedlaethol yn mhob etholaeth, ac i'r Cym- deithasau hyny gael cynryohiolaeih union- gyrchol a digyfrwng ar y Cyngor Cenedl- aethol. Coll wyd gwelliant Mr Darnel trwy fwvafrif gorlethol; nid gormod fyddai dweyd fod nayv o bob deg yn erbyn y gwelliant; ft gellir dwoyd gyda hyny tod haner v rhai a gefnogen* y gwelliant yn gynrychiolwjT o Ferthyr lie y teyrnasa Mr D. A. T.iomas. Ameer a ballai ini funylu ar y gwahanol aeweddau ereill. Digoxi yw dweyd Ilr hyn I o bryd beth yw natur ac effaith penderfyn- iadau'r Gynhadledd. Wele hwynt yn sym1 • 1. Fod Un Cyngor Cenedlaethol i fod dros Gymru Gyfan. 2. Fod pob etholaeth i reoli ei mater- ion cartrefol ei hun drwy ei Chymdeith- as Ryddfrydol neu Genedlaethol ei hun. 3. Fod polisi cenedlaethol Cymru l gael ei benderfynu gan y Cyngor Cenedl- aethol ar ol ymgynghoriad a ChjTiadleud Genedlaethol. .1, Fod y Cyngor Cenedlaethol i gael ei ethol yn uniongyrehol a digyfrwng gan y Cymdeithasau yn mhob etholaeth heb gjfryngiad Cyngrair nac arall. Fod pob etholaeth i ethol un cynrychiolydd ar y Cyngor; os rhifa'r etholwyr mewn etholaeth fwy lia 3000, fod un cyn- rychiolydd ychwanegol am bob 3000 ar ol y 3000 cyntaf. 5. Mai'r Cyngor fydd awdurdod gweithredol y gj"fundrefn, a bod anog- aeth i'r Cymdeithasau Lleol i dalu treul- ,iau eu cj"nrychiolwyr ar hwn modd y gall y dosbarth gweithiol gael llals yn XghjTigor Cenedlaethol Cymru. C. Fod v Cyngor, pan fyddo angen, vn galw Cynhadledd Genedlaethol: fod hono i fod yn gyfansoddedig o un cyn- rychiolydd am bob 500 o etholwyr; a bod pcnderfyniad y GynhadtMM i fod vn derfynol ar bob cwestiwn o bolisi Cenedlaethol. Dyna yn syml brif linellau'r Gynhadledd a'r cynllun newydd. Dymunem yn y fan hon gyfeirio at araeth Mr T. W. Williams, P-nygroes, ar adran 5. Cafodd effaith wefreiddiol ar y gynulleidfa pan ddywedodd fod Eifion eisoea wedi gwneyd yr hyn a k vm- hellai'r GynLadledd, tsef talu treuliau'r cyn- rychiolwyr. Cafwyil cyfarfod rhagorol yn yr h"1T, un o'r cyfarfodydd goreu a welodd Caerdydd erioed. Arwr y cyfarfod yn ddiamheu o«ld Mr Lloyd George, yr hwn a ysgubodd y mil- oedd a orlenwent y neuadd eang gydag ef a'i hyawdledd llifeiriol. CS-fres o gyfarfod- ydd i'w hirgofio yw Cynhadledd Fawr Gen- edlaethol Caerdydd. Dichon y cawn yr wythnos nesaf ddychwelyd at y testyn a nodi rhai o wersi amlycaf y cyfarfodydd.