Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
—AJtfM'L ill mi i tin i in…
—AJtfM 'L ill mi i tin i in ■ i—i—j Liith o'r Gogiedd. Ymddengys fod y Parch. E. Oefni Jones, BÜweull; yo detyó- ol o sefvdlu yn weinidog yr eg- lwys barchus ym Mhenuel. Ban- gor. Llawenydd mawr fyddai fod pregethwr o radd mor uchel, gwr o gymeriad mor gadarn, a i mor ddiwylledig a meddylgar, yi. s,f ydli-, yn weinidog y Bedyddwyr ym Mangor. Ordeiniwyd y, Paroli. Charles Davies ym Mangor yn y, flwyddyr. 1870, ac fe idilynwvd byuuy gar. dymor tra dvmunol a IK-ddittrnus yn hanes yr .1.b,08 Yr ccdd cynulleidfa rhagorol vr* Penuei, yn amser y Parch. Dan Davies. ac yr oedd ei ddoniau yn bcVkgaidd trwy y Txogledd. Ain- hosibl gwell y diweddar wr an- nwyl, y Parch. E. Evans, ;ac y mae'r Parch. J. Arthur Jones yn bregethwr coeth a da. Eto, Tyw- f odd, nid yw achos y Bedyddwyr wedi ennill y nerth v, gellid ei ddisgwyl yn y, ddinas esgobol. Par odd sefydliad y Brif-Ysgol tYnl Mangor gynnydd pwysig mewn lli- aws o gyfeiriadau yn y ddinas. Bu symudiad yr Athrofa o Lan- gollen yn wendid i achos y Bed yddwyr yn y dref honno iond nid ymddengys i sefydliad Ysgol y Pioffwydi ym Mangor fod yn fawr o rym i'r enwad yn y ddinas. Sut y mae cyfrif am hyn? Hyd- erwn fod cyfnod newydd lo flaen yr achos bedyddiedig ym Mangor. —teilwng o hen draddodiadau eg- lwys Penuel mewn gweddi, aberth ac ysbryd cenhadol yn y gorffen- nol. Ergyd drom iFedyddwyr Al- banaidd y Gogiedd fydd marw; Mr. William Humphreys (Elihu), Blaenau Ffestiniog, yr hyn algym* erodd le, bore Gwener, Tachwedd 2 8. Yr oe d d Mr. 28. Yr oedd Mr. Humphreys yn bregethwr sylweddol ac efengyl- aidd, ac yn lienor gwych a med- rus. Gwr tlws ei nodiad, yn llawn caredigrwydd a gweithredoedd da. ac yn hynod o gymeradwy yn ei ardal. Methai'r gwr da, rywfodd, a'i hargyhoeddi ei hun fod y Cym- ro galluog J. R. Jones, Ramoth, wedi cael chwareu teg. Ymddengys ni fod Ilyfrau rhagorol y Paichn. D. Davies a D. Williams, wedi gwneud pob cvfiawnder a'r gwr hwnnw, erbyn hyn. Byddai'r Bedyddwyr yn fwy o rym mewn amryw ardalqedd yn y Gogiedd petai'r gwahanol adrannau yn un A phaham na allant fod? Un o frodyr goreu'r Bedyddwyr Alban- aidd yw Mr. J. D. Davies, Blaen- au Ffestiniog, ac efe yw Cadeirydd Cyngor yr Eglwysi Rhyddion yn y lie hwnnw. Os yn gallu uno ag enwadau eraill, yn sicr dylai Bedyddwyr allu ymuno. Llawen iawn gennym am gymaint o un- deb sydd rhwng yr eglwys barchus yng Nghricieth a'r enwad. Nid yn unig y mae pregethwyr ein hen- wad ni yn barchus yn gwasan- • aethu yng Nghricieth, ond y mae'r I brodyr rhagorol—y Meistri Wil- liam George a David Williams yn ymweled a'n heglwysi ninnau. Byddai'n dda gennym weld teitn- ladau cyffelyb yn bodoli gyda gol- wg ar y Bedyddwyr Albanaidd yn y Gogledd. Methwn weld digon in cadw ar wahan. Chwith gennym am Ffestiniog heb Elihu, acty mae gennym barch calon i wr mor fawr a da. # Pontypridd Y mae i Arglwydd Pontypridd > y Prif Athro W. Edwards. Caer- dydd, ac eraill o frodyr rhagor- ol y De, le cynnes jyng nghalon- au eglwysi gweiniaid y Gogiedd ar gyfrif eu mawr garedigrwydd tuag atynt. Y mae gweinidogida ie,Erlw-v si 'bYch'ain Gogledd yn teimlo hefyd, na ellir byth ad- dalur Tbrawd hoff Mr. W. P. Thomas, Treerehi am ei lafur Cristioiiogol ar eu rhan. Teimlir hefyd fod y Parch. W. A. Will- iams, Pontypridd, yn gwneud 'e ran? yit deilwng rvda'r Gronfa Weinidogaethol. Ni all y brodvr (f ""yn ae ertfll. ywg WgKylcKoedd I cryf y De, sylweddoli y ibendithir eu henwau am eu iiymdrechion dros achosion gweiniaid y Gogledd. Teil wng olynwyr yl Dr. Llewelyn Boed llafur ein brodyr yn yT eg- lwysi bychain yn cael ei galon- ogi. SYLWEDDYDD. -0-.
LLANGIAN LLEYN.
LLANGIAN LLEYN. Dydd Iau a Gwener, Hydref 16 a'r 17, "cynhaliwyd cyfarfod chwarrlCymanfa ,Arfon (yma qyn adleddau dydd Iau ac am 7 o'r gloch, dechreuwyd gan y Parch. R. Edwards, Penygroes, a phreg- ethwyd i Iond capel o wrandaw- yr, gan y Parchn. H. Edwards, Clwtybont, a T. Shankland, M.A. Bangor. Am ddeg, bore Gwener, preg- ethwyd gan Edwards-, Penygroes, a Dr. 0. Davies, Caernarfon. Am ddau, cynhaliwyd cyfarfod i ddathlu canmlwyddiant corffol- iad yr eglwys yn y lie. Cymer- wyd y gadair gan y Parch. J. R. Pritchard, gweinidog. Wtidi canu, galwyd ar y Parch. iT. R. Williams, i ddechreu y cyfarfod trwy ddarllen a gweddio. Wedi canu drachefn, galwodd y Cad- eirydd ar Mr. Williams ymlaen i ddarllen papur ar hanes yr lachos yn y lie o'i ddechreuad hyd yn yn y Ile 0 bresennol—cyfnod o gant a phed- air ar ddeg o flynyddoedd, Ys- tyrid yr achos am (Yi pedair blyn- edd ar ddeg cyntaf fel cangen o Eglwys Salem, Tyndonen, yr hon a gorffolwyd yn y flwyddyn 1789. Christmas Evans oedd y gweinidog cyntaf ar yr eglwys hon a'i chang- hennau. Ordeiniwyd ef yn Salem; yn y flwyddyn 1790. Llafuriodd yma yn galed am ddwy flynedd, pryd y symudodd i Langefni Mon, ddydd Nadolig, 1792. Yn y flwyddyn 1791, anogwyd Mr. William Roberts, gwr ieuanc gobeithiol o'r lie i ddechreu preg ethu, a throdd allan yn dra der- byniol. Ordeiniwyd ef Mawrth, 17 1796, fel bugail yr eglwys yn Lleyn. Pregethwyd i'r gweinidog gan y Parch. J. R. Jones, Ram- oth ac i'r eglwys gan Christmas Evans. Caed papur diddorol ar hanes yr achos, gan nodi gwahan- ol symudiadau yr eglwys lody y "Londywyll" i Gapel to gwelrt Ty'nymur," ac yno hyd oni] adeiladwyd y capel newydd yn y flwyddyn 1919" pryd y cor- ffolwyd yr eglwys ar ddydd ei ag- oriad, ac yr ordeiniwyd Mr. Dav- id Owen (Brutas), yn weinidog iddi, yr un dydd. Caed trem ar symudiadau yr eglwys ar ,ol ladeil- adu'r capel y ddyled yn pwryso ar yr ychydig caed caniatad i fyned trwy'r gymanfa i gasglu, ac anfon gwr ieuanc o enw Mr. Thomas Williams, oedd wedi dech- reu pregethu yn Tyddynshon, trwy'r Deheudir ar y neges hon, yn y flwyddyn '1825. Cafodd daith lwyddiannus, a chasglodd y swm o £ 25, swm a roes i ofal Trys- orydd yr eglwys yn Llangialn, yr hwn cyn eu talu dros yr eglwys a ddrysodtl yn ei amgylchiadau. ac a aeth i'r America, gan adael yr eglwys fechan ieuanc tan ei' baich. Yr oedd y gweinidog, (Bru- tus wedi ei dori !allan yn y gym- anfa, yn 1822, am g"isio twvllo"r Sosiniaid. Daeth y dyn ieuanc a fu'n casglu yn neb llai na'r Hy barch Thomas Williams. Ebenezer, Llangynnog. Gorfu i'r hen flaenor Thomas Jones, Penygraig, dalu i rhan o'r ddyled, rhag gwerthu y capel. Sylwyd ar y rhai a ordein- iwyd, a'r rhai a sefydlwyd yn wein idogion yma, yn ystod y canmlyn edd a basiodd, a'r daioni a ddaeth o fodolaeth y Bedyddwyr Y n \Lr:a n gian. Pregethwyd yr Efengyl yn gyson am gant a phedair far ddeg ■ o flynyddoedd; addysgwyd bech f!vn vr ardal gan Brutus cadwyd Ysgol Sul yma, yr un 'ad,eg. Daeth cerddorion enwog o Bensara, Mon,! yma i faanacliu cadwaaant ysgol gtn, codwyd cjerddoriaetK y cyp egr i fri yn yr ardal, gc enillodd pob enwad ar y cyfle Shwn. Sym- udodd teuluoedd i'r America ar ol brwydr Waterlw, a buont ffyddlon yno. Cychwynodd teulu parchus ar- all pedwar mewn nifer am fyd y Gorllewin, ond nid aethant ym- hellach na thref Caernarfon. A buont yn help mawr i'r achos bed- yddiedig yn y lie. Enwau y teu- lu oedd, Evan a Janet Pritch- ard, tad a mam, a William a John Pritchard, meibion. Porthmon ceffylau oedd Evan Pritchard, ac yn byw, mewn tydd- yn o'r enw "Brooks," yn mhlwyf Llangian. A dyma fel y canodd un o feirdd Lleyn iddo.,— Evan Pritchard hynod, a'i bennod yn y byd, Does nemor un o'r porthmyn a hwn yn para cyd Mi brynith, ac mi werthith, mi dalith i bobdyn, Y mae yn barchus hynod gan la- wer iawn yn Llyn." Aeth William Pritchard, y mab, i'r fyddin yn Waterlw, clwyjfwyd ef yn ei glun, doeth adref, a bed- yddiwyd ef yn Lleyn. Wedi sefydlu yng Nghaernarfon ymroddodd gyda'r achos, a bu yn help mawr trwy cilddawn i wedd- io ac i gynghori, i godi'r achos i sylw, a bendithiodd yr Ar- glwydd ei lafur. Bu fyw [yn hen, a gwelodd yr eglwys wedi itlod yn gref a llwyddiannus. Cyflawnodd y swydd o ddiacon lawer o flyn- yddoedd. Claddwyd ef yn mynweni liianbeblig. Ldangian ddylai gael y clod a godi'r hen fllwr W. Pritchard, ac nid Rhoshirwaen. Aeth Mr. David Williams oddi yma i Gaernarfon tua'r flwyddyn 1842. Brodor o Rhoshirwaen yd- oedd ef ond daeth i .ardal Llang- ian i fyw. Yr ioedd yn hynod o ddawnus fel gweddiwr, ac yn ddyn rhagorol, selog a gweithgar gyda'r achos. Codwyd ef i bregethu yng Nghaernarfon. Cawn ei hanes yn pregethu mewn cyfarfod chwarter yn y Garndolbenmaen Meh. 11 a'r 12, 1845. Bu hwn gydag un arall, yn ymdrechgar iawn ]yn Llan gian, pan oedd yr achos yn isel, er cynnal cyrddau gweddio, cyf- eillachau crefyddol, ac Ysgol Sul. Bendithiodd yr Arglwydd eu llafur a, llwyddiant, a daeth saith i'r gyfeillach, dau ddyn ieuanc, a,' pump o ferched. Aeth tri toddiyma i'r rhyfel ,ofnadwy [diweddaf, dau frawd o'i bodd i'r fyddin, lac un arall i'r mor. Enillodd un raddau o ddyrchafiad, a daeth yn Syr- gent, ond cymaint ei ymdrech am fod yn filwr dewr, fel y collodd ei fywyd yn yr ymdrech, cyn cael gwisgo ei fedals, y rhai a anfon- wyd i'w fam yn ddiweddar, ac a ddangosid yn y cwrdd dathlu. Daeth y Ileill adref yn fyw, er bod un wedi ei glwyfo. Gwelw-n fod eglwys fechan Llangian wedi gwneud llawer o les yn y byd, yn y can mlynedd a aeth heibio. fel y gellir dywedytd hyd yma y cynorthwyodd yr Arglwydd ny- ni Aeth llu o isaint i'r nefoedd oddi yma, yn ystod yr :amser, a'r ddiweddaf ydoedd y chwaer Mrs. Alice Roberts, Aberhouse, Ab- ersoch. Ganwyd hi mewn ffermdy o'r enw Llechwedd-du-bach Har- lech bedyddiwyd hi yn Bethel yn y flwyddyn 1847 yn un o ddau a'r hugain. Bu'n ?yddlon i"w phroffes hyd y diwedd. Daeth i ?fyw i Abersoch trwy briodi'r' Capten R. Roberts, Llwynddu, yr Hwn a'i rhagflaenodd i'r tv Irhag- derfynedig ers llawer o flynydd- oedd. Cartrefai yn A berhouse ers amser maith, yn dawel a cliysur- us. Yr oedd wedi cael ei chaethiwo gan aiiechyd ers rhai blynyddoedd ond yr oedd yn !h;ynod io dawel a ffyddig Kyd derfyn y Idaith, yr hyn a gymerodd le Gorff 15, er 1r eglwys yn Llangian, ond er ennill yn ddiau iddi hi. Yr oedd fel Abraham wèfli prynu medd I iant heddrod, a hynny 111m myn- went BetheL Harlech, wrth ocbr ei brodyr a'i thad n,"i 'rn'a,m. A < dydd dathliad yr lieddweb. yn ein .<- .T. -{: gwlad, sef Gorff. 19, cychwynwyd o Abersoch tua deg y Ibore gyda dau i'otor am Hariech, lac yno y claddwyd ein hannwyl chwaer- Gwasanaethwyd cyn cychwyn yn y ty, yin effeithiol iawn, 'ac ar Ian y bedd, gan y Parch. J. R. Pritchard, ei gweinidog. Cafodd fel "digoni a hir ddyddiau a gwel- odd iachawdwriaeth yr Arglwydd." Chwaer dawel, garedig, gref- yddol a da i'r achos ydoedd Mrs. Roberts, ac un selog dros egwydd- orion y Bedyddwyr. Yr oedd "fel tywvsen lawn yn addfed iawn i'r nef" Hefyd cymerwyd rhan yn y dathlu, gan y, Parch. 0. Davies, D.D., Caernarfon. Darllenodd yn- tau bapur ar fel y llwyddodd yr enwadyn Sir Gaernarfon, gan nodi dyddiadau corffoliad y gwahanol eglwysi ac fel y daeth canghenau yn eglwysi, eu nifer gan imlynedd yn ol, a'u nifer yn awr. Cyfeiriodd at amryw weinidogion a godwyd yn y Sir, a'r gwaith a g,yflawn- wyd gan rai oho.nynt Iyma, a Tief- yd rhai yn myd y Gorllewin. Fel hyn treuliwyd dwy awr hynod o fuddiol a diddorol. "Yr Arglwydd a wnaeth i ni bethau mawrio'n am hynny yr ydym yn llawen." Am 6 o'r gloch, dechreuwyd gan y Parch. H. Edwards, a phreg- ethwyd ganddo ef a. Dr. o. Dav- ies. Caed pregefchau grymus a dvlanwadol iawn. Llwyddiant a'u dilyno. -n
CARMEL, FRON CYSYLLTAU.
CARMEL, FRON CYSYLLTAU. Nos lau diweddaf, cynhaliwyd yn y lie hwn yr hyn a elwir gan y bobl ieuanc yn bachelor's sup- per. Trodd allan yn llwyddiant per ffaith ymhob ystyr. Yr !oedd jbrodyr ieuanc yr eglwys wedi cymryd yn eu pennau wneud y wledd bon yn hollol eu hunain heb gymorth nac ymyraeth yr un fereh, a chware teg iddynt, cariasant all- an eu penderfyniad i drwch y blewyn. Yn wir, yr soedd yn wledd ynddi ei hun i weled y bechgyn ieuanc yn eu ffedogau gwynion yn prysur dorri'r bara menyn a'r cac- ennau, gwneud y, te, a gwylio'r byrddau. Ni welwyd yr un 'ferch yn gwneud dim, ond bwyta,acyfed trwy y wledd. Tybiwn fod itua thrichant o bersonau wrth y byr- ddau ac yn ben iar y cwbl, de- allwn fod y brodyr ieuanc yn dwyn holl draul y 'darpariadau eu hunain, 'fel y bydd (yr holl dder byniadau yn elw clir i r eglwys. (Da iawn frodyr.) Wedi gorffen y wledd hon, yn yr ysgoldy, aed i'r capel, lle'r oedd gwledd io nod- wedd arall yn ddarparedig mewn adrodd, canu, ac areithio. Yn ys- tod y cyfarfod hwn, cymerodd un peth teilwng iawn o :sylw le, sef < anrhegu un o frodyr hynaf yr eg ,hvys, sef Mr. E. Jasper a'i briod ar yr achlysur o'u priodas mraidd Cymerwyd y gynulleidfa a syr- preis, fel y dywedir. Pan gododd un o'r diaconiaid i gyflwyno'r an- rhegion, sef Beibl hardd a llaw- ffon i'n brawd, a broach hardd i'w briod. Diolchodd ein brawd yn gyn- nes am yr anrhegion annisgwyliad- wy. Yna caed anerchiadau byrion ac i bwrpas gan amryw o frodyr yr eglwys, a hefyd gan Mr. Wil- liams yt ysgolfeistr newydd" sydd wedi dod yma o Llandudno. Caff aeliad, nid bychan i ardall fechan fel hon yw cael un o allu- oedd a' chymeriad Mr. Williamst i'n plith. Hyfrydwch digyraysg ydyw can fod y fath ysbryd gweithgar la haelion ussydd wedi ymaflyd yrf y bobl ieuanc. Y imae lliaws o- honynt newydd ddychwelyd ofaea, y brwydro mawr, a,c i bob yjn- ddangosiad, y maent yn popaer- fynu bod y frwydr i bara, ond mewn ysbryd ag agwedd hollol w&- hanol i frwyCr faw^ Europ. .Wedi ychydig o eiriau pellacK gan y Llywydd y brawd John Roberts, fjerfynwyd y cwrdd, ä: theimlad y rhai oedd yn bresennot ydoedd-brysied Jyj nesaf. MILWR.