Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

19 erthygl ar y dudalen hon

BETHESDA..I

ABERMAW. I

1 LLANDWROG UCHAF._I

ITYMHESTL (iENLLYSG DDYCHRYNLLYD…

CREULONDEB CYTHREULIGI AT…

IABERFFRAW. I

I __-o>unDYFFRYN NANTLLE.…

IPWLLHELI,I

Advertising

0 FLAEN Y PaiF YNAD SYR JAMES…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

0 FLAEN Y PaiF YNAD SYR JAMES HANNEN, A RHEITll WYR AliMNIG. ELLIS YN ERBYN PARRY, PREES, A DA VIES. Yr oedd y cyngaws hwn yn cael ei ddwyn yn mlaen gan Humphrey Ellis, Tai'rmeibion, TO erbyn William John Parry, Coetmor Hall; Robert Prees, Cae Evan Gymro; ac Owen Davies, Caernarfon, i geisi; gosod o'r neilldu brofiad o ewyllys taid yr erlynydd, sef y diweddar Humphrey Ellis, Tairmeibion, i'r hon yr oedd yr amddiffynwyr yn ysgutor- ion. Mynai yr erlynydd nad oedd yr yinad- i awedig ar y pryd y gwnaeth ei ewyllys yn ci synwyrau, ac nad oedd yn ci dean utii chymeradwyo, ac felly nad od wedi ei: llawnodi yn briodol; ac hefyd cyhuddai yr amddiffynwyr Parry a Davies, ac crail), 0 fod wedi arfer dylanwad anheg i gael gauddo ei llawnodi; a cheisiai yr erlynydd gael gan y llys l broi fewyllys arall dyddiedig 15fed Gorphenaf, 1871. Gwadai yr amdditlynwyr yr oU o'r cwynion uchod, a datganeut nni nidyrunoI r la-fed Gorphenaf, sil, oedd ewyllys ddiweddaf yr ymadawedig. Yr oedd Syr Charles Ilussell, Q.C., Mr Bayford, Q.C., a Mr Asquitt, yn eael eu cyfarwyddo gan Mr J. Bryn Roberts, drOB yr erlynydd; a Mr Inderwick Q C., a .Mr Mal- colm Douglas, yn cael eu cyfarwyddo gan Mr H. Barber, dros yr amddiffynwyr. Yr oedd y diweddar Humphrey Ellis a'i wraig yn byw yn Tai'rmeibion, ger Bangoi. Yr oeddynt yn borchenogion ar gryn eiddo, ac yn eu plith yr oedd ystad y Cefufaes, ar yr hon y mae rhan fawr o Bethesda wech ei hadeiladu, ac i'r hoc ystad yr oedd yr am ddiffynwyr Prees a Parry, er's blynyddoedd, yn orucnwylwyr. Yr oedd yr ystad yn ddwy raD, un yn eiddo personol Mr Elis, a'r rhan arall, a'r bwysicaf, yn eiddo Mrs Ellis. Mae ar yr ystad rliyw 600 o dai, a rhyw 400 o denantiaid. Priodwyd Mr a Mrs Ellis yn y flwyddyn 182(;, Bu Mrs Ellis farw 30aiu EbrilJ, lSSG, yn SO a Mr H. Ellis ar v 9fed Mai, 1886, yn S3 oed; gan adael eiddo ar eu hoi werth dros 70,000p. Yn y flwyddyn 1871, gwnaeth Mr Ellis ewyllys yn gadael y rhan: fwyaf o'i eiddo ar ei ol i'w wraig, a chan iddi farw o'i fiaen, a chaniatau fod yr ewyllys mewn dadl yn cael ei thon fe ddeuai yr eiddo hwnw i'r erlynydd fel aer. Yr oedd i'r ddau ymadawedig -1 o blaut, tri mab ac un fercb. Bu farw un o'r becbgyn yn ddibriod. Bu y ddau fab arall farw gan adael plant. Mae y ferch yn byw yn Maesygroes, a chanddi ddau blentyn. Pan y daethant i'r pendeifyniad i wieyd eu hewyllysiau yn 1834, yr oedd gauddyut amryw wyrion, ac yr oeddynt yn awyddus i wneyd darpariaeth ar gyfer pob un o honyut. Qwnaethant eu hewyllysiau yn IODawrlSS4, yn y rhai y rhoddent ffermydd neillduol i'w gwahanol wyron; ac allan o ystiid y Ctlfn- faes, rhoddodd Mrs Ellis o'i rhan hi o'r ystad 400p yn y flwyddyn i'w hwyr Owen Ellis am ei oes, neu am 21 mlynedd-os byddai farw cyn hyny, a'r gweddill o'r rhenti yn gyfartal rhwng eu hnyrion ereill, yr hyn a adawai i bob un o honynt rhyw 55pyn flynyddol. Penodwyd Prees a Parry yn cruchwylwyr parhaus Davies yn archwil- iwr, a'r tri yn ysgutorion ac ymddiriedol- wyr i gario allan delerau yr ewyrys. Yr oedd ewyllys Mr H. Ellis yn mhob peth yn gyffelyb, ond mai lOOp yn y flwyddyn a roddid i Owen Ellis o'i ystad ef.a'r gweddill, rhyw 20p yn y flwyddyn,i bob un o'i wyrion. Bu Owen Ellis farw yn Mehefin, 1884, a daeth yn angenrheidiol i ail ystyried yr ewyllys, ac ar ol ymgyngliori a Mr Barber, Bangor, daeth Mr a Mrs Ellis i'r penderfyn- iad i ail wneyd eu hewyllysiau, gan osod yr erlynydd yn lie ei frawd, a rhoddi iddo yn ychwanegol ddodrefn y ty. Gwnaeth Mr Barber, hen dwrne y teulu, yr ewyllysiau hyn, a llawnodwyd hwy ar y 12fed o Orphenaf, 1884, yn cgwydd Dr Grey Edwards, Mr Barber, a Miss Anne Ellis. Yr oedd yr erlynydd yn y ty ar y pry d. Bu yn byw gyda hwy o hyny hyd eu martf. Ar y pryd y gwnaed yr ewyllysiau yn Gor- phenaf, 1884. cytunodd yr erlynydd i wneyd gweithred i'w frodyr a'i chwiorydd yn rhoddi iddynt y swm o 930p oedd wedi ei roddi yn ei enw yn y bane gan Mrs Ellis; a rhoi hefyd i fyny iddynt ei ran o weddiU y rhenti uwchlaw y boop yn y flwyddyn, yr hwn oedd oddeutu 75p yn flynyddol, fel ag i osod ei hun yn holIol yn y fan lle'r oedd ei frawd. Llaw- nododd y weitbred hon, a rhoddodd yr ariau i fyny iddynt ar y lofed o Awst, 188-1, Rhoddwyd hefyd yn ngofal Parry deposit notes am rhyw 12,000p i'w rhanu rhwng yr wyrion ereill, ond yr eilynydd, ar farwolaeth Mrs Ellis, yr hyn a wnaed. Cyn marw Mr a Mrs Ellis, ac ar ol gwneyd 'Yr ewyllysiau, rhoddwyd ganddynt rhyw 25 o brydlesoedd, a llawnodwyd rhai o honynt fel tyst gan yr erlynydd. Yn Ebrill, 1-81, ae ar ol gwneyd ewyllysiau Ionawr, 1884, jlawaodwyd pryd. les capel Bryntey, Bethesda, a barotowyd gan Mr J. Bryn Eobsrts. Wedi eu marw profwyd y ddwy ewy lys, ac ni ddan^osodd yr erlynydd yr un gwrtbwynebiad, ond yn hollol wahano). Y rh;. budd cyntaf a gafwyd oedd mewn llythyr oddi wrth Mr J. Bryn Roberts yn cyhuddo fod Mr a Mrs Ellis a u synwyr heb fod yn gymhwys i wneyd eu hewyllysiau. Gwnaed byn yn Chwefror, 1887 ond ni chymenvyd cwrs cyfreithiol ganddo hyd Gorphenaf dilynol. Daeth yr achos o fla n y llys ddydd lau, y pth eyntaf yn y boreu. Agorwyd ef gan Mr Inderwick, Q.C., mewn araeth a osodai yr holl achos yn glir o flam y Pnf Ynad a r rheithwyr. Galwyd Mr Robert Frees yn ml.aen yn gyntaf i roddi ei dystiolaeth Hohyyd ef gan Mr Inderwick, a rhoddodci dystiolaeth n^»mhau v fifeithiau fel y mllcnt i lawr nchod. Tystiai ei fud yn oruchwyliwr ar yr ystSd er y flwyddyn 1800. I'r perchenogion yn y flwyddyn 1878, apwyntio W. J. Parry vn eyd-oruchwyliwr ag ef. Iddynt amryvi, droion ddatgan ou hawydd i wneyd darpar- iaeth ar gyfer eu holl wyrion. Ar y 26ain o Ragfyr, 1883, iddynt ei anfon ef i ymofyn am W. J. Parry i wneyd eu hewyllysiau. Ei fod yn bresenol ar y 4ydd o Ionawr, 1881, pan wnaed yr ewyllysiau, ac iddo dywed yr ymddiddan rhwng Mr a Mrs Ellis mewn perthynas i gais Mr Ellis i roddi lOOp yn flynyddol o'i eiddo ef i 0. Ellis yn ychwan- egol at y 400p a roddai Mrs Ellis. Ar farwolaeth 0, Ellis ei fod yn bresenol pan benderfynodd Mr a Mra Ellis i roddi yr er- lynydd yn He ei frawd, a goichymyn gwneyd ewyllysiau newyddlon. Ki fed yn berflfaith sicr na arferwyd dylanwad avnhêg, 1 Mr Ellis dd'od gydag, ef i Be^esda in Awst, 1884 i wel'd yr eiddo, ac i' do ddatgan ei foddiiad mawr mewn pethynas i'r gwell- iantau yno. "cwesClwyd ef ganSyr Choi lea Russell, Q.C., a dywedai ei fod yn. Secr y gwyddai r ilis eth yr oetid yu ei wneyd ac y byddai vn talu rhent iddo yn rheolaidd bob haner bfwyddyn hyd Gorphanaf, 1885 Hys- bysodd yr erlynydd fi ei bun ei fod yn rhoddi y Deposit notes i fyny i'w frodyr a'i ^Winrvdd. a bod yn iuwn iddo wneyd. W-M-tebiad i'r Pdt Yoad ^ywacioaa ei fod yn 64 oed, ae n.ai Cymraeg a arferai gartrf. Dywedai yr ynad ei fod vn syn fod fanddo Saesneg mor dda. Bu Mr Prees dan arholiad am yn agos i awr.  Yna galwyd ar W. J. Parry. Holwyd ef gan Mr Malcolm Douglas, Dvwedai ei fod yn adn?byddus iawo a Mr Mrs Ellis am yr 16 mlynedd diweddaf o u noes. Penodwyd ei yn ?doruehwyltwr a Mr Prees yn Medi 18? Y bvdd?ii yn ami Kvda hwy; ac o Tachwedd 18?8 hydM? 1884 ei fod yn byw yn Mar ygroes yn eu bymyl. Yn 1880, i Mr J. W. Hughes, Ban- gor, edrych i fyny y Marriage tet.amenta, a gwel-wyd nad oedd eiddo Bcthesda ynddi; &0 yn union wed'yn dechieuasant sia-ad am wneyd darpariaeth o'r eiddo yno ir holl wyrion, Gofynasant i mi droion i wneyd eu hewyllysiau, ond ar bob amgylcaiad anogais hwy i ofyn i gyfreithiwr eu gwneyd. Droion yn i mi eu gwneyd- Dranoeth wedi Nadolig, 18S3, gadawodd Mr Prees air i mi i fyn'd i Tai'rmeibion. Aethym. Gofynasant eto i mi eu gwneyd, a'u gwneyd at y pryd. Gofynasant i mi bara yn oruch- wvliwr ffvda Mr Prees, ae yn ysgutor ac ym- aainedolwr. Trefnwyd l otyn l Mr Uavies weithredu gyda ni. Gwnaed yr ewyllysiau ar y 4ydd o Ionawr, 1884 Llawnodwyd hwy gan Dr Richards a Miss Annie Ellis. Yr oodd eu huni- fetch yn y ty at y pryd. Darllenwyd yr ewyllysiau iddynt yn ngwydd Dr Richards, Miss Ellis, Mr Davies. Gwnaed ewyl1ys arall i Mrs Ellis ar y 9fed o Ionawr, 1834, a llawnodwyd hi yn ngwydd Dr Richards a Mr H. L. Jones. Oherwydd marwolaeth Mr O. Ellis daeth yn angen- rheidiol gwneyd ewyllys aralI yn gosod yr erlynydd yo ei !e. Yn Ebrill, 1884, gwn?d ;? gan Mr J. Bryn Roberts i gapel Brynt? Bethesda,ac arwyddwyd hi gan Mr B S. Gwnaed yr ewyllysiau diweddaf 'MylStedGorphenaf. l?S4, a llawnodwyd ?vy yn mhresenoldeb Dr Grey Ed?ardb, Mr Barber, a Miss Anne Ellis. Aeth yr er- lynydd yno i fyw cyn y 12fed Gorphenaf, ac yr oedd yn y ty pan arwyddwyd y. owj lya- lfil]. Llawnododd yr erlynydd y Deed of II Gift i'w frodyr a'i chwiorydd yn ty mliresen- oldeb i, ac wedi i mi ddyweyd wrtho mai ei I weithred rydd ei hun ydoedd. A Seigniodd ¡ (Irosodd y Deposit Notes. Dywedai fod yn hollol deg a chyfiawn iddo wneud. Yr oedd- wn gyda Mr Ellis pan ddaeth i weled yr eiddo yn Awst, 1884, a phan y cymerwyd ei lun. O Gorphenaf, 1884 hyd eu marw yr oedd yr erlynydd yn byw gyda Mr a Mrs Ellis, ac yn gwybod lie y safai dan yr ewyll- ysiau. Bu yr erlynydd yn settlo accouata a'r ysgutorau ar y oed o Orphenaf, 1886 ac ni diywedodd air yn erbyn; derbymodd cheque am 75p 16s 6c y gweddill a ddouai iddo a chymerodd cheque am lOOp ar gyfrif 250p a ddeuai iddo yn Tachwedd, Mae telerau yr ewyllys gyda gclwg ar Prees a minau bron yn mhob peth yr un ar hyn ydyw yn y cytundeb a wnaed yn Modi,18.78. Croesholwyd Parry gan Mr Bayford, (i-C. Atabai ei fod yn gwybod nas gelIid ei symud o'i swydd o dan yr ewyllysiau. Ar ol Gorphenaf, 1884, gweithredai Mr Davies fel archwiliwr. Cyuierni Mr Ellis ran mewn trefau pethau. Ar gais Mr Lloyd Jones ar y 9fed o Ionawr, 1881, ail-ddarllen-1- wyd yr ewyllysiau iddynt. Blllfr Parry dan arholiad am dros ddwy awr. v Yna galwyd ar Mr Davies, a holwyd ef gan Mr Inderwick,* QC; Yr wyf wedi ymbriodi ft chwaer hynaf yr erlynydd, ac wyres i Mr a Mrs Ellis; ac un a fagwyd ganddynt. Yr wyf yn gydnabyddus a hwy er y flwyddyn 1862. Yr oedd nith o'u heiddo yn Bethesda. Cadwent gyfrif ar, wahan o'u heiddo, ac yr oedd Mrs Ellis bob aaiser yn cael trefnu ei harian a'i heiddo ei hun; a byddai tori ewyllys Mr Ellis, a thrwy hyny un Mrs Ellis, yn anghynawn- der uniongyrchol a hi. Daeth Mr Parry ataf ar y Slain Rhagfyr, 1883, oddiwrth Mr a Mrs Ellis i ofyn a weithredwn i fel ym- ddiriedolwr ac ysgutor dan yr ewyllys. Cytunais, gan eu bod hwy yn gofyn. Euthym i Dai'rmeibion gyda Mr Parry a Mr Prees ar 4 Ion., 1884. Gwnaed yr ewyllysiau IDo, gyda chydsyniad Mr 130 Mrs Ellis aed a r ewyllysiau at Mr Barber. Yi oeddwn yn bresenol pan lawnodwyd yr ewyllys ar y 9fed Ion., 1884, a phan yr ail ddarllenwyd hwy ar gais Mr Lloyd Jones. Wedi marw O. Ellis rhoddwyd gorchymyn gan Mr a Mrs Ellis i osod yr erlynydd yn mhob dim yn yr un Ile ag yr oedd ei frawd ynddo; a rho'i y dodrefn yn. ychwanegol. Gwnaed hyn. Er cario hyn allan yr oedd yn angen- rheidiol iddo law-nodi gweithred. Ni ddangosodd yr erlynydd yr un gwrthwyneb- iad cyn marw ei daid a'i nain; a'r rbybuda cyntaf a gawsom oedd llythyr Mr J. Bryn Roberts, Croesholwyd Mr Davies gan Syr C. Rus- sell, a dywedai fod yr erlynydd wedi dy- weyd wrthyf nad oedd yn credu fod ei daid yn deall yr ewyllys, ond dywedais wrtho ei fod yn ei deall, ond ei fod yn anghofio pethau ar adegau, a lleferydd Mrs Ellis yn drwsgl yn ddiweddar. Daeth Mr Parry i'm gwel'd i'm ty yn Nghaernarfon. Aeth Mr Parry drwy y rough draft iddynt ar y 4ydd o Ionawr, adran ar ol adran. Yr oelld Miss Ellis a Mr Prees i mewn beth o'r am- ser. Ni hysbysais 0. Ellis na'r erlynydd o gynwysiad yr ewyllys, yn mhellach na dyweyd wrth yr erlynydd ei fod yn myned i le ei frawd. (Yma gohiriwyd hyd boreu Gwener.) Boreu Gwener aeth Sir C. Rus- sell, Q.C, yn mlaen i groesholi Mr Davies, a dywedai nad oedd Mr Ellis wedi rhoddi gorchymyn personol i Mr Barber mewn per tbynas i'r ewyllys. Yr oedd y ddau yn dewis i'r erlynydd fyned i le ei frawd. Dar- llenwyd opiniwn Mr Barber i'r ddau. Mae yr erlynydd yn 28ain. Bu Mr Davies yn cael ei holi o gwbl am awr a hanner. Wedi gorphen croesholi Mr Davies gwnaeth Syr C. Russell, Q.C., gynyg i Mr Inderwick i setlio heb alw ychwaneg o dystion; a chytunwyd ar a ganlyn, yr hyn a gadarnhawyd yn unfrydol gan y barnwr ar yMM/ :— Fod y ddedfryd o blaid yr amddiffynwyr. Fod pob cylluddiad yn erbyn y Parch 0. Davies a Mr W. J. Parry yn cael eu tynu yn ol gan yr erlynydd yn llwyr a hollol. Fod yr ewyllys yn cael ei phrofi a'i dy- chwelyd i'r ysgutorion. Fod yr erlynydd i dalu ei gostau ei hun, a chostau yr ysgutorion i fyned o'r eiddo tirol. Cytunodd yr amddiffynwyr i gynghori brodyr a chwiorydd yr erlynydd i roddi i fyny y Deed of Gift, 15 Awst, 1884, yn ei ffafr, er aabed dtwg-deimlad teuluol pellach.

IMARWOLAETH ECHRYDUSI YN Y…

I GWAITH AUR GWYNFVNYDJ).…

IY TYWYSOlj BISMARC ARI SEFYLLFA…

[No title]

CAERNARFON. I

BANGOR.I

RHYFEL Y DEGWMl

RHIWABON.-.-I

Family Notices