Y Goleuad

Marwolaeth Mr. HUG-H 'HUGHES, Hafod- lydan, Llanberis. Hanai eln brawd LioUimo ymadawedig o unach wir grefyddo sydd wedloc yn parhau i fod yn ymroddedig i aohos lesu Grist yn yr anlal hon. Mab ydoedd el i'r diweddar Darid Hughes, a chafodd ddygladi fyny crefyddol 0'1 febyd. Bachgen towel, a buaan-feddianol iawn ydoedd, yn bawllo jercb s phareh pawb y dewiiilwplitb. Tr oedd yn nghanol ei hnnan-feddiant yn llawn pllidllfJDiad cryt a di-drol-ya-ol. Ar ol cael yohydig yagol elfesol, bu gorfod iddo yn lied ieuanc fyned i'r chwarel, ond ar ol bod yno rai blynyddoedd, penderfynodd gael ychwaneg o addysjf, 110 aeth I Pacohester i'r yagol. Daeth ymlaen yno yn rbagorol, a cbafed. II yn uarehouie un o gwmniau parchusaf y ddina.. Trwy ddiwydrwydd w ym.golod, cafodd ei ddyrcbafn radd I radd I twyoyMddiriodasth,acifodYanla?nuao'r4epa?-tment?. Yr =U;bpr i:lr' o'r Perthynai tra 1 ddinas i eglwys Moss Side, a deallwn y perchid d yn (awr yi o tI o 'I d, a isuano gwir grefyddol ei Y"o bryd, a Ilwyr ? raradd?dig I VM%h m?.fydd yn ei g,?.h-ol ganghenau. Goifu Iddo d.1 y dolow ablood gwandid imbyd, a obafodd Iyned 1 funsohdy yn Om DolboDm?m Snillodd iddo ei bun air da yno dmbefn, w tdryohld 1 fyny tuag ato fel cynllun 0 fywyd crefyddol a duwiol- VJllodd yabtyct.teilwng o'i ddilyn gan ei boll gyfoedion, Bu raid idd. d.1 y Gar. drh?f., ?dMthgMtref,)!ey bn? Yohu dr.? h..?, Mwyddyno Meer DMdefodd cf holl evetudd rnewn tawelwch, arosai ei feddwl yn jigwmoneildau yr efensvl, a myfyriai yn wastadol mewn mwynhad yn mhotnau Diawrion cyfraith ei Dduw. Yr oedd yn gwneyd cynydd amlwg Mwn mewn d.?i.1d,b y misoedd diweddaf, a aeuai ?,y.y xr o:gri. dau ihby% n:¡fgf d path ydoedd yh: ¿; I roM a bMM hyd yn nod y d j"ygi" "'I'? xzyd ?,,) ? "d iddo. Nid oedd aa (!My? 1n rhy Jychm ganddo i oBdio o t blegid. A r elfen arall ydoedd yr agosrwydd yr oedd yn byw ynddo I w DM ilefol Dywedai bobpath wrth,ei ua(l,*a ^wnaihyny mewniioraa oedd yn wastad yo agos lawn at eu eilydd V niao yn anmboeibl darllen nodiadau ei ddyddlyfr beb deimlo y ddwy elfen yma yn amlwg iawn yn ei fywyd ysbryiflol. Yr oeddjyn hollol dawel i ewyllys ei Dad netot yn el holl gystnaa, ond fel y nesal y diwedd, deuai yn fwy rhydd i dd weyd M ei hyder diogel am fywyd tragwyddol ynNghrist. Cafodd me™ modd neillduol brofi tangnefedd Duw yn lesu Grist, a gwnaeth y tangnefedd hwn efjyn gryf ifarw,yr hyn ymodd Ie ddydd bu, y 3ydd cyaao), a thysti" adael ei demnfod y pac yn bMoa" b" ""fydd ynMu Yn iwn yn angau fel y mae yn liorhau bod gyda Christ fel yr hyn sydd lawer lawn gwell na dim se, rip, phobpeth arall. Cafodd ein brawd gladdedigaeth tywysog yn larml, dydd Mawrth, yr 8[ed cyflsol, pryd y cladd wyd ef o dan y ddeddf newydd, yn mynwent ramantus Llanbens, ao y gwasan- aethai y Parcb. J. O. Jonea; ar yr aolilysur, a ohenid emynau nriodol i'rlamgylchiad ar hyd y fEordd gan gantonon eglwys a obynulleidfa Capel Coch, lie yr oedd ein banwyl frawd yn aelod d 'I y cyfiawn sydd fendieedig." Yr oedd;Hugh Hughes yn gorfforiad Jbyw o butdeb yr adnod bono Pa todd y glanha llano ei lwybr ? wrth ymgadw yn 01 dy air di." I Marwolaeth a Ohladdedigaeth Mr. JOHN HUGHES, Y Fanker Farm, Llan- dyrnog, ger Dinbych. Dydd Mercher, y 9fed cyflsol, yn 66 mlwydd oed, bu farw y brawd lYyddlttwn uchod. Er's tua ehweeh wythnos yn ol, tarawyd ef gan y parlys mor drwm fel lJll chyfododd o'i wely mwyach j ac er y disgwylid iddo wella un adeg, er hyny gwaelu eilwaith a wnaeth hyd y diwedd. Yr ydoedd yn Gristion dB, a bu yn flaenor ffyddlawn yn eglwys y Methodistiaid yn y Dyffryn am ysbaid ugain mlynedd, ac er feallai nad ydoedd wedi derbyn y pum' talent," eto gellir dweyd iddo ddybln yr hyn a gafodd trwy ei ffyddlondeb Ji. ball i wneyd yr hyn a allai. yn ngwirllan ei Argl wydd. Yr ydoedd yn amlwg i bawb ei fod wedi gwneyd achos j I T'sn yn y Dyffryn yn aehog iddo ei hunan, ae yr ydoedd ft'i holl egni am ei ddwyn ymlaen, a gadawodd dystiolaeth ar ei ol ei fod yn myned i wlad well. Yr ydoedd" yn ymwybodol o ddechreu ei afiechyd na byddai iddo wslIa; mwyach, Be nid oedd arno eiaisn gwella, "Eithr ynhytraeh gwladwell"a chwenychai, &e. Ychydig wythnosau cyn myned yn a:11 yr ydoedd ya sefydlu ei gyd-swyddogiou i ofalu am gario y cyfarfodydd eglwysig ymlaen, pob un ei? fis, a !dvwedai na byddai ef gyda hwy ond ychydig iawn yn hwy, "Ni fry8ia'r hwn a gredo." Dydd Ssdwrn diweddaf, daeth tyrfa liosog i hebrwng ei weddillion i fynwent Lltn- gwyfan, claddfa y teulu. Gweinyddwyd wrth y ty gan Parchn. E. Evans, Cotton Hall; B, Jones, Bagillt, » R. Jones, Rhuslit, ac yn yr eglwYlIgan y Parch. Morgan Bees, y Rector, ao ar Ian y bedd. Canwyd .r,w b' .illiy. yn effeithiol. Hyderwn v bydd i'r I"yddogion sydd wadi ea gadael ar ol a.el eu ='h'g?. 4?r un gm o ffyddlondeb aS ydoedd ynddo yntaa.—Qoheb.

Marwolaeth a Ohladdedigaeth Mr. R. O. REES, Dolgellau. Heddyw mae genym y gorchwyl pruddaidd 0 j gofnodi marwolaeth Mr. Robert Oliver Rees, yr hyn a gymerodd le boren ddydd Sadwrn diweddaf, yn 62ain mlwydd oed. Er's rhai misoedd yr oedd yn gwanhau yn raddol o dan effeithiau ymosodiad clefyd y galon, ond ni ehyfyngwyd ef i'w dy ond am y pyth- efnos diweddaf y bu byw. Tarawyd ef. gan apoplectie stroke tua thair wythnos yn ol, yr hyn a'i gwnaeth mor wan fel nad oedd yn alluog i gymdeith- aau ond yohydig A'i berthynasau. Ond parhaodd yn ei ymwybodolrwydd hyd y diwedd, a phan y byddai nerth y tonau yn lliniaru yehydig o'i amstyleh, dangosai fod ei ymddiried yn gadarn ar ei Geidwad pan yr oedd nerth yn pallu, ac yntau wedi myned yn rhy bell i gAr na chyfaill weinyddu cynorthwy na threfnu ymwared. Er holl fedrusrwydd lie ymroddiad y meddyg-Dr. E. JoneB, suddodd yn raddol y dyddiau diweddaf, a thua phump o'r gloch boreu Sadwrn hunodd yn dawel, ae nid oes amheuaeth ymhlith neb oedd yn ei adnabod na chafodd fynediad helaeth i mown i deyrnas ei Arglwyddfag yr oeddjwedi boi mor ffyddlawn drosto yn ystod ei holl fywyd yma. Er nad oedd ond gobaith egwan am adferiad Mr. Reel er's wythnos, tarawodd y newydd am ei farwol- aeth y wlad o amgylch A syndod a phrudd-der. Y n y dref hon yr oedd yn llanw oylch anrhydeddus fel masnachwr-fferyllydd a llyfrwerthydd—er's llawer o flynyddoedd, ac wedi enill cymeriad uchel ar gyfrif ei allu meddygol mewn cylch eang. Wedi cyaedd amgylchiadau cysurus fel masnachwr, cafodd fantais i ddangoa ei gariad at yr achos drwy gyfranu yn hynod haelionus ymhob amgylchiad y teimlai fod arno angen am gynorthwy. Bu yn gwasanaethu y swydd o ddiacon gyda'r Methodistiaid am y tymor maith o 28 o flynyddoedd. Etholwyd ef i'r swydd yn nghapel Salem ond pan benderfynwyd agor capel newydd mewn rhan arall o'r dref yn y flwyddyn 1676, yr oedd efe yn un o'r rhai mwyaf zelog dros y symudiad, ac o'r amser hwnw hyd ei farwolaeth, yn un o golofnau cadarnaf yr achos yn Bethel, a thrwy ei ofal am y dosbarth ieuanc, gwnaeth hi yn un o eglwysi mwyaf llewyrehus y dref. Diameu na theim- lodd yr eglwys ieuane hon, golled gyffelyb i'r un a deimlir ar ei ol ef. Bu ei oes yn y cylch hwn yn oes o ddefnyddioldeb a gweithgarweh mawr gyda'r Ysgol Sabbotbol er pan ymsefydlodd yn ei dref enedigol fel fferyllydd, ac arferai ddweyd fod prif bleser ei fywyd wedi ymagor o'i flaen pan yr aeth i ymweled ig ysgolion y dosbarth i weithredu fel alerlt i ddau oedd yn methu ysgrifenu, pan yr oedd yn ddyn ieuane. Er ei fod yn flaenorol i hyn wedi gweithio yn y dref gyda'r ysgoI. ei ymweliad y waith y cyfeiriwyd ati gyda Lewis Williams, Llanfachreth, a'i dygodd gyntaf yn gydnabyddus i'r cylch yr oedd o hyny allan i lanw He mor ddefnyddiol ynddo. 0 hyny hyd yr hAf diweddaf, ac yn wir tra parhaodd ei nerth, yr Ysgol Sabbothol oedd prif nôd ei weithgarwch, ac yn sicr nid oes neb yn fyw yn y dosbarth a wnaeth gymaint ag a wnaeth ef dros lwyJdiant y sefydliad dsionus hwn. I goroni ei ymdrechion blaenorol, yn Nghym- anfa Ysgoliony Dosbarth yn Mehefin, 1879, wedi ei gyuhyrfu wrth glywed nad oedd ond dau wedi dysgu yr Myfforddrcr yn y dosbarth yn yatod y flwyddyn flaenorol, dywedodd y inynai efe weled dau gant wedi ei ddysgu erbyn y gymanfa ddilynol. Ni chyn- yrchodd yr hyn a ddywedodd ond brwdfrydedd am y fynyd, ae yehydig feddyliodd neb o hyny, hyd nes y penodwyd Mr. Rees i ymweled a'r ysgolion yn fuan ar ol y gymanfa. Enynodd ei ymweliad i'r ysgolion frwdfrydedd neillduol drwy iddo gynyg copi o "Gys- ondeb y Pedair Efengyl" wedi ei rwymo yn hardd, yn wobr i bob un a ddysgai allan yr Hyfforddwr cyn Cymanfa Ysgolicn yr haf dilynol. Ffrwyth toreith- iog yr ymweliad hwn ydoedd yr olwg aidderchog a gafwyd yn y gymanfa ddiweddaf, pryd yr oedd Mr. Rees yn cyflwyno tystysgrifau i 201 o ysgolheigion oeddynt wedi dysgu yr oil o'r llyjf orddivr ae yn ddiweddarach ymwelodd a'r gwahanol ysgolion i gyf- lwyno y llyfr addawedig, gydag anerchiad pwrpasol wedi iddo ysgrifenu a'i law ei hun ar bob un o hon- ynt. Yn yr ymweliad hwn, adeiladodd gofgolofn fydd yn aros yn hir yn y dosbarth yn goffadwriaeth o weithgarweh Mr. Rees, a hyny mewn dnil oedd yn argyhoeddi pawb mai gwneyd lies gwirioneddol a pharhaol i eraill oedd ei amcan, ae nid ymgeisio am enw na chlod iddo ei hun. Drwy fywyd o weithgar- weh fel hyn, nid rhyfedd iddo enill safle uchel yn y Dosbarth YsLyolion, ac y mae ei wasanaeth y fath fel ag i gadw coffadwriaeth ei enw yn b-raidd ymhlith pawb ag y mae llwyddiant achos yr Arglwydd yn agos at eu calonau. Fel ysgrifenwr, yr oedd ei enw yn adnabyddus trwy Gymru, a diamen ei fod yn un o'r lleygwyr Cymreig galluocaf. Oyhoeddodd amryw lyfrau Cymreig, a gol- ygodd liaws eraill. Golygodd 11 Weithiau Dafydd Ionawr," ac ysgrifenodd hanes bywyd y bardd. Cy- hoeddodd gyfieithiad o "Gysondeb y Pedair Efengyl," gan Robinson, at yr hwn yr ychwanegodd Nodiadau Eglnrhaol o'i waith ei hun. Yn ddiweddarch, cy- hoeddodd 11 Goflant Ieuan Gwynedd," a golygodd weithiau barddonol Cranogwen, Ond feallai fod y llyfr diweddaf oil a gyhoeddodd, "Hanes Mari Jones, y Gymraes fechan heb yr un Beibl," wedi enill mwy o fri nag unrbyw un o'i weithiau blaenorol. Yn fuan wedi ei gyhoeddiad yn Nghymraeg, dygwyd ef i sylw y Feibl Gymdeithas, ac yn fuan yr oedd y Fam Gym- deithas wedi cyhoeddi argraffiad o'r llyfr dyddorol bwn mewn chwech o ieithoedd, er rhoddi hanes cych- wyniad y Gymdeithas yn nwylaw y bobl oedd wedi derbyn eymaint o fendith drwyddi. Argraffodd Mr. Rees hofyd 1000 o gopïau o'r llyfr yn y Cassiaeg i'w cyflwyno yn antheg i'r Gymdeithas Genhadol Dramor, ac erbyn hyn y molent wedi eu rhanu a'u darllen ar Fryriiau Cassia. Ofnwn iddo orfod yinadael cyn cwblhau dau beth, o leiaf, ag yr oedd yn cymeryd dyddordeb nsilldHol ynddynt, a rhai ag yr eedd yn gobeithio yn fawr fod yn alluog i'w cyflawni. Un ydofedd gosod cofgolofn ar fedd yr hen Gymraes 0 Bryncrug, ar yr hyn y traddododd anerchiad cynes 1",Y,fod blynyddol diweddaf y Feibl Gym- deithas yn y dref hon. A'r amcan arall ydoedd cael addewid y byridai i rywun ymgymeryd ag ysgrifenu cofiant i'r Parch. Thomas Charles. Ond os gorfu iddo ymadael fel pob dyn da arall cyn gorphen ei waith, credwn na bydd ei ddymuniadau yn hir cyn cael eu cyflawni. Yr oedd hefyd er's llawer o amser bellaoh yn cymhwyso ei hunan i ysgrifenu Cysondeb o'r Actau a'r Epistolaa, ar gynllun fuasai yn dangos achlysuriad ysgiifeniad yr Epistolau, gan ddilyn teith- iau a gvi eitiidogaeth yr Apostolion-Paul yn beDaf- dros gyfnod yr amser a nodir yn Llyfr yr Actau. Yr oedd wedi cymeryd llawer o lafar yn y cyfeiriad hwn, ae wedi ysgrifenu rhao helaeth o'r gwaith, yr hwn, yn ddiameu, pe buasai wedi cael oes i'w gwblhau, a fnasai yn ychwanegiad pwrpasol a hynod ddefnyddiol at y gyfrol werthfawr sydd yn un o dryBorau gwerthfawr- oeaf astudwyr yr Efengylau. Bu yn hynod weithgar hefyd gyda'r achos conhadol, a Chymdeithas y Beibl, a chyficanai yn haelionus bob amser tuag at eu cynal. Gwasanaethodd fel trysorydd Cymdeithas Genhadol y plant yn nghapel Salem er ei ohyebwyniad, hyd nes y symudodd i eglwys Bethel, no y mae y dyddord jb a deitalai yn y symudiad yn byebys i'r wlad drwy ei yogrifau a gyhoeddwyd yn IQy,orfl% y Plant ar Yr hyn a all dwylaw bychain wneyd." Gyda'r achos dirwestol ymhob ffurf yr oedd yn weith- iwr difefl am y deugain mlynedd diweddaf, ac efe a fu yn un o brif gynllunwyr y gynhadledd a gafwyd yn y dref lion ar gau y tafarndai ar y Sabbath. Bydd y golled a deimlir ar ei ol ymhob un o'r cylchoedd hyn, a llawer eraill nad ydym wedi cyfeirio atynt, yn bwys- ig-yu un nad oea un yn ymddangos yn ddigou cyflawn a galluog i'w llanw. Cydnabyddodd y Fam Gymdeithas yn Llundain yn sylweddol werth ei lafur gyda'r Gymdeithas Feiblaidd, ynghyd Ai waith yn darparu coflant i Mari Jones, I chyflwyno y Beibl a roddwyd iddi gan Mr. Charles i'w gadw yn llyfrgell y Gymdeithas, (irwy anfon am dano i Lundain yn mis Txchwedd diweddaf i gyforfod o gyfarwyddwyr y Gymdeithas. Llywyddwyd y cyf- arfod hwnw gan Iarll Shaftesbury, yr hwn a gyflwyii- odd i Mr. Rees ddiolehgarwoh y Qymdeitbss am el lufur, ac hefyd rhoddwyd iddo un o't Beiblau harddaf a ddaeth allan o Bwyddfa y Gymdeithas, yn goffadwr- iaeth am yr amgylchiad. A" y Be bl y mae anerchiad wedi ei ysgrifenu, yr hwn Bydd wedi ei arwyddo gan Lywydd y Gymdeithas, !arll Shafte.bury, a'r yBgrifen; yddion. Edrychai Mr. Rees ar y Beibl hwn fel un 0'1 drysorau penaf, ond ychydig a feddyliem y byddai yr

J rbybadd cyffrous, prysurodd y gynulleidfa' tua chartref, ac ymledodd y newydd ymhell ac yn agos, gan greu penbleth y ffordd y cerddai. Ymddengys mai yr eglurhad ydyw hyn. Dig- wyddodd i un o frodyr gwawdlyd Punch wneyd ei ffprdd i'r parth anghyabell hwnw o Uoheldir- oedd .Scotland, Cynwysai wawdlun o Mr. Gladstone yn cael ei arwain i'r l\trr yn Llun- dain, am wahodd y Ewxiaid i Loegr. Nid oedd y gweinidog Scotaidd yn gwybod llawer am wasg y Brifddinas a'i chynyrchion, a thybiodd fod yr hyn a ddarllenodd mewn comic paper i'w dderbyn fel gwirionedd sobr, ac fel gwlad- garwr cymerodd fantais ar adeg pregeth foreu Sabbath i rybnddio ei gymydogion o'r perygl yr oeddyut ynddo. Mae yn debyg mai Tori ydoedd, os gwyddai fod y fath beth a phleidiau gwleidyddol yn bod. Ond ni ddylid rhyfeddu at ei ddiniweidrwydd. Nid yw yn annhebyg fod ami un i'w cael y buasai yr un mor hawdd eu camarwain. Addeflr o leiaf gan rai o'r selodau seneddol-Gwyddelig fod gwawdluniau rhai o bapyrau Llundain yn gwneyd drwg mawr ymhlith y dosbarth anwybodus yn Iw- erddon, a buaaidyn diagwyl i'r Gwyddel ddeall yr ochr ddigrifol i betbau yn gynt na'r Seotyn.