Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
18 erthygl ar y dudalen hon
- YR OEN.
YR OEN. Tr oen ddawns arfryn neu ddol—mor fyw wyllt Ag mae'r fellten wibiol; Mae n Hawn gwylder tynerol, A drwg i gyd drig o'i gôl. L. D. JONBB.
Y LLOER. I
Y LLOER. Y lloer wen uwchben y byd-btlydra Ar baladr bytholfyd; I A gwen Ion rvdd hon o hyd, Ailgwenferch yn nghol gwynfyd. I- DBWI UaWY, I
GWAED Y GROES. I
GWAED Y GROES. I Gwaect y groes a gwyCl y graitn Na welir mo'ni eilwaith.—loan Madog. EFELYCHIADAU YN SAESNEG. Blood of the cross! It lifteth the scar Not again to be seen either nigh or afar! Blood @f the cross! It cleanscth the mind, No sin or a tempter will a resting place find! Blood of the cross! It changeth the heart: From my Lord or his ways may I never depart! Ar IEUAN.
PENILLION _ - . -
PENILLION A gyfansoddwyd tra yn gwrando ar y Parch Vr De Witt Talmage yn pregethu j n el addoldy yn Brooklyn, ar yr 28ain o Ebrill diweddaf, oddiar Esaiah xxxiii. 17—20. Fry yn y Gaersalem dawel, Wedi rhyfel blin y byd, H wnt i derfyn dyrys anial, Caf orphwysfa dawel, glyd; Pur sylweddau tragwyddoldeb Fydd defnyddiau fy mnvynhad: Rhyfeddodaumawr ac amryw,- Domau'r iachawdwriaeth rad. Gwel'd y Brenin yn ei degwch, Ai ogoniantDwyfol, pur; Nid mewn gwarth a diystyrwch, Ing ac angau-garw gur! Syllu arno i'w anwylo Mewn digrifwch pur, dilyth Digon, f'enaid, ei brydferthwch I'm boddloni'n hy fryd byth. Ardderchawgrwydd ar fwynderau Purdrigfaiiau'r nefol wlad, Im' yn nghwmni myrdd myrddiynau Fydd eu bythol faith barhad; Eilwaith cauu "Aleliwia," Eilwaith canmol Iesu cn, Dros ddiderfyn oes yr oesau, Gyda'r dyrfa freiniol fry. Efrog Newydd. W. L. ROBERTS.
GOFALA AM DY FAM.I
GOFALA AM DY FAM. I Bydd dyner wrth dy fam, Y fam a'th fagodd; Pan roddaist gyntaf gam, Hi a dy ddysgodd; Rho iddi lwyraf barch, Nes caffo erchwvu arch,— Hi'th ymgeleddodd. Bu'n ymbil gyda Duw Am gael dy gadw, Rhag "drwg" trabyddibyw,— A rho'i dy enw Mewn "llyfr" sydd yn y nef, Yu nghadw ganddo Ef-- Mae hedd yn hwnw. Dangosodd dawellan 'Mewn m5r o adfyd, Dywedodd am y fan I gadw bywyd; Cyflwynodd di i'r "GUT" Sy'n darian ac yn dwr Rhag 'dtormydd enbyd. Tyr'd allan gyda nerth I'w haurhydeddu Ei bywyd sydd yn werth I'w efelychu: Dy enw da o hyd A berarogla'r byd Ar ol dy gladdu. Tregeiriog. EINIO DDU. I
MARWOLAETH IOAN MADOG. I
MARWOLAETH IOAN MADOG. I 0! marw gwr mor ragorcl-ddyrodd Hiraeth cenedlaethol; Mawr rwyg geir yma ar ol Awenyddwr rhinweddol. Yma'n ei siom awen sydd-yn wylaw Yn ddigalon beunydd; Ac addef hon mai gweddw fydd-yn synu IIwy wedi gwanu Madog awenydd. Hynaws iawn awenydd swynol-ydoedd, 'N nodedig deimladol, A than ei waith waa o'i ol Daenu'i fwriad aufarwol. Heddyw huna'r bardd enwog,-a'n gwlad oU I'w gwel'd yn wir ddrylliog! E!ai'r glau i'w galar glog Yn mudiad loan Madog. II E. JONES (Hywel Cefni). Idangefai, Mai 13eg. ONBS (IIywel Oefni),
YMGOM AG ADERYN.
YMGOM AG ADERYN. 0! aderyn pur dy galon Tyr'd yn nes i wrando'm cwyn, Y mae trallod a helbulon Bron a'm lladd, aderyn mwyn Difyr, difyr, wyt ti'n canu Ar y gangen fore' a hwy- Y mae'r bardd yn cael ei synu Gan dy seiniau lion yn llwyr, Dywed im', aderyn tiriou, A fn pigyn dan dy froll? Dywed im' a fu rhyw droion Croesion ar y ddaear hon ? FiLlat tiln CWYllO itweh y dolydd Fod helbulon yn y byd Nrit* fod yn ddiwyd, gelfydd, Blinder oedd i'w gael o hyd. YR ADERYN YN ATEB. 0 Cwyno, Gwilym, uwch y dolydd Huliodd Duw a blodau haf; Ni ddaw cwyn i gylch y coedydd, Ar eu brig mi gana'n braf: Pan bo'r haulyn aiaf nesu 'D'wynu ar orllewin dir, Bydd ty ngbalou ya cynliesu Nes pereiddio'm llais ynglir. Mi gaf huno'n dawel heno Heb 'run briw o dan fy mron, Y mae 'nghalon yn dymuno « Ar i tithau fod yn lion; Pob rhyw ofid, pob rhyw drallod, o dy fynwes fyddo'n ffoi- Cariad lesu fo'r myfyrdod, Fel v cwmpawd, ynddi'n troi. Bethesda. GWILYM LLYFNWY.
[No title]
Y dydd o'r blaen, gwerthwyd yn Paris gopi o Feibl mawr Mentz, yr hwn a argraphwyd yn Gutenburg yn 1455, a'r hwn hefyd ydyw y Uyfr cyntaf a ddaetyerioed allan o'r -wasg. Argraph- wyd ef ar groen, ond nid yw yn awr mewn cyflwr perffaith, gan fod rhai dalenau ar goU. Cafwyd y swm o ddwy ill o builuat am dano. Yn arwerthfa Perkins, yn 1873, cafwyd 3403p am gopi*o'r gwaith yn uuig Bydd i'r Gynadledd Ddaearyddol Gydgenedl- acthol agor eu gweithrediadau yn Paris ddiwedd Awst nesif, ac eistedd yno am bvthefnos. Bwriada trigolion Cannes ddathlu can-mlwydd-, ingeaedigaeth Arglwydd Brougham mewn dull aurhydedius. Yn Llanbedr, Deheudir Cymru, yr ymgynulla a-lolui Cymdeithas Hynaflaethol Gwalia eleni. Azorit, y cyfarfod blynyddol yno ar y 19eg o Awst, o dan lywyddiaeth Esgob Ty Ddewi. Cadeirydd y pwyllftor lleol ydyw y Gwir Barohedig Dr Llewelyn, Deon Ty Ddewi. Diau fod maea llafur eang i'r hynafiaethwyr hyu yn Llanbedr. Bydd gwaith hir-ddisgWyiiedig D. B. Monro ar Homer allan o'r wasg yn fuau. Traetha y gyfrol gyntaf ar nodweddion gramadeg Homeraidd. Y mae'r Gyigynghorfa Ffrenyigr ar hyn o bryd yn rhoddi ystyritezh i'r pribdoldeb o nil-adeuadu y Tuileries, polasdy aclfeiliedig y diweddar ym- herawdwr Napaleon III. Barna y ddirprwyaMh a benodwyd i chwilio i'r mater mai doeth fyddai cyfodi y muriau a'r tyrau fel yr oeddynt yn amsei Louis Philippe. Pan wneir hyn, bwriedir troi y palasdy yn amgucddfa i gelfyddyd diweddar. Credir y bydd y draul yn 4,000,000 oftawf. Adrodda captea agerlong Germanaidd, yr hon sydd newydd gyraedd Hong Kong, iddo ganfod arfordir goglcdd-ddwyreiniol Ynys Prydain Newydd yn y Moroedd Deheuol, yn amgylohynedig gan fwg dudew. Cafodd hefyd gryn draffeith i wneyd ei ffordd trwy y sianel rhwng yr ynyf hon a'r Iwerddon Newydd, gan fod gwyneb y dwfr wedi ai lwyr orchuddio gan haen deneu o pummia- stow, math o gareg ysgafn. Wedi iddo gyrhaedd Makada, deallodd i Tosg-fynydd yn Mhrydain Xewydd ymarllwys ei gynwysiad tanllyd, gan leawi y mor i'r ceryg hyu. Ar y lOfed o Chwefror, y»i?ubodd llif-don dros Fau Blanche, ac yu fuan wedi hyn?, cyfododd ynys newydd o'r dwfr. D /w,,¡:l y cjpten, yn uihellach i'r mor ferwi yn grychias am ddau ddiwmod, ac i ddigonodd o bysgod ac ymlusgiaid berwedig gael eu hyrddio ar y glanau. y Fel hyn y llinellodd Eifionydd ar yr amgylchiad pruddaidd o farwolaeth Mr John Peters, Ty Mawr, Talysarn, drwy ddamwain. Amgylchiadau y ddamwain a osodir allan yma:— Wrth godi gro i adeiladu Ei newydtl a" gain anedd gu, Ow 1 arno sy 0 ertb, Dorlan r,? .rh A'i gi? e dnu d,?.. (Gwirddwys fu'r poenau gordd;?f.) Marw a'i e. 7 dd Gal. oer, cyn gweJ dydd. Gwr&ig a phlant wylant a'i o H awl dy( siriol: Mae du alar, mae aolef, ')r y wla ar ei I e Bu Mr ëharles Mathews, r actiwr bydenwog, farw yn Manchester prydnawn ddydd Iaun. Efe oedd y ehwareuwr hynaf, enwocaf, a mwyaf dysg- edig o'r genhedlaeth sydd bron a darfod. Allan o nifer ymgeiswyr, ac ar 01 cystadleuaeth galed, dewiswyd Mr G. S. Davies, o Eglwys Gadeiriol Bangor, yn (lenor i'r New College, lthydychain.
I BARBARA JONES A'R BEIRDDESAU…
I BARBARA JONES A'R BEIRDDESAU CYM- REIG. -1 FONEDDIOION,—Yr oóddwu yn gwybod mai creaduriaid peryglus i.dynu yn groes iddynt ydyw y beirdd; ond yr wyf yn gweled mai bodau lled, bwysig ydyw y beirddesau hefyd, ac fod poor Bar. bara wedi tynu helynt bUn yn ei phen. Ond wedi y cyfan, mae wedi bod yn achlysur i ni gael rhyw gipolwg ar sefyllfa lenorol merched ein gwlad, ac yr wyf yn meddwl y gallaf finau enwi un neu ddwy at y rhestr anrhydeddus sydd wedi ei henwi eisoes, sef Mair Alaw, priod y diweddar leuan Alaw, Lltiiiewhymedd, a mam y llenorion Carwad a Tegerin. Bu hi yn cyfansoddi amryw ddarnau rhagorol flynyddau yn ol. Eto, Myfanwy Meirion, Lerpwl. Mae hithau yn cyfansoddi amryw ddarn- au rhagorol y dyddi&u hyn. Cwyna Mair Eifion eu bod fel dosbarth wedi cael earn yn yr amser aeth heibio. Wei, yr ydym yn bamu fod Uawer o wir yn hynyna. Ond mae yn ymddangos nad ydynt yn bwriadu ei oddef yn hwy, a'u bod yn pender- fynu cydnabod eu bodolaeth o leiaf. Yn awr, beth fyddai i chwi, feirddesau a llenoresau Cymru, ffurfio rhyw fath o gymdeithas yn mhlith eich hunainf Yr wyf yn gweled eich bod yn ddigon lluosog ac yn ddigon talentogd ffurho un gref a dvlanw a dol. Pwy a draetha ei farn ar hyn r Yr eiddoch, MARl IFANS. I
IY DIWEDDAR THOMAS STEPHENS…
Y DIWEDDAR THOMAS STEPHENS 0 I FERTHYR. Ymddangosodd yr isod yn y Literary World:- Nid yw ein darllenwyr wedi anghofio Mr Thomas Stephens, o Ferthyr, yr hwn a wnaeth gymaint Stephleennys, ddiaeth Gymreig, a gwaith yr hwn ar y dros cyfryw bwnc sydd, ac a fydd, yn salon parhaus. Yn yr Acadami Frenhinol, y flwyddjn hon, y m e'n falch genym ganfod penddelw (bust) o'r ysgolhaig enwog hwn gan un o'r rhai cyntaf o'r cerfwyr sydd yn awr yn fyw, sef Mr Joseph Ed. wards, yr hwn hefyd sydd yn frodor o'r un gymydogaeth. Gyda mwy o lawenydd fyth yr ydym yn croniclo y ffaith fod y peliddelw hWll nid yu unig yn deuu sylw pob Cymro sydd yn ym- weled a'r Academi, ond hefyd yn galw am amlyg- iadau cynhes o gyme-adwyaeth gan bersonau sydd yn fwy tueddol i fod yn feimiadol na'r mwyafrif o'r Oymry, lie mae dau gydwladwr enwog yn y cwestiwn. Hyderwn mai yn Mhrif Ysgol Cymru y gosodir y cerflad hwn, a thrwy hyny symbylu ieuenctyd Cymru i enwogrwydd.
NODIADAU CERDDOROL 0 LUNDAIN..I
NODIADAU CERDDOROL 0 LUNDAIN. I MR BKINLEY RICHARDS.—ie gynanwya mai- inee" cyntaf y tymhor, prydnawn ddydd Llun diweddat, yu Laugham Hall, gan ein cydwladwr, Mr Brinley Richards. Yr offeryn a ddefnyddiwyd oedd y piano. Y prif chwareuwyr oeddynt ei "pupils" ei hun, a'r cantorion oeddynt Miss Mary Davies a Mr Sydney Towers. Yr oedd y program yn gynwysedig yn benaf o ddarnau clasurol. Y mae Mr Cummings a Mr Lewis Thomas i ganu yn y nesaf. ROYAL ACADEMY OF MUSIC.—Yn y cyngherdd nos Fercher diweddaf, yn St James' Hall, y der- nyn a ddygodd mwyaf o sylw oedd cyfansoddiad newydd Mr Arthur Thomas, yn cynwys alaw a chydgan, Out of the deep." Fe gan,wyd yr alaw gan Miss Marian WiUiama (Westmorland Scholar) mewn dull meistrolgar. Fe orfodwyd i Miss Williams a Mr Thomas ddyfod yn ol i'r llwy- fan, mewn atebiad i alwadau brwdfrydig. Fe chwareuodd Miss Nancy Evans yn rhagorol. PENCERDD GWALIA. Y mae cyngherdd y Pencerdd i fod yn St James' Hall, ddydd Llun nesaf, pan y bydd y delyn yn y front, I Harp solos, harp duetts, songs with harp accompaniment, and band of harps. Diau y cawn wledd gyda "mil o leisiau melusion."
CANU -CYNTJLLEIDFAOL. ..1
CANU CYNTJLLEIDFAOL. .1 FONBDDIOION.—Cymeraf fantais ar eicn naeuoni yn cynyg gofod i ysgrif ar y testyn uchod. Yr amcan mewn golwg ydyw, trwy nodi y diffygion presenol, hyrwyddo diwygiad yn yr elfen bwysig hon o wasauaeth y cysegr. Nid ydwyf yn «<>leddu syniad rhai ysgrifenwyr garuog fod dylanwad cerddoriaeth yn wyngedig i'r corphorol neu allanol, nac ychwalth yn effeithio o gwbl ar y mewnol. Pe felly, ni buaswn yn amddifEyn cerddoriaeth gysegiedig am y rheswm os ystyrir hi fel dylanwad allanol yn ui»j g, ffurf (ritualism) ddiles ag anghydweddol a gwaSanaeth ysbrydol fyddai. Y mae ymraniad mewn cynulleidfaoedd Cy mreig a Seisnig gyda golwg ar y ban dwbl (double bar). Mae y rhan luosocaf, 'rwyf yn meddwl, yn cyfeiliorni; cyflawnant y nodyn fydd yn rhag- flaenu y ban dwbl yn pause note, pryd ua byddo awdurdod i wneyd hyny. Arferir y ban dwbl i ddangos diwedd y Hinellau emynol, ac nid fel gorphwysiad. Gweithredir, mewn rhai manau, ar y dyb fodbloeddioyn ysgrechlyd a gwneyd experi- ment o nerth ei larynx yn gerddoriaeth. Dymunwn gyfeirio i ystyriaeth y cyfryw yr hanes a draddoda Lucian, tod Harmonides, yn y campau Olympaidd wedi chwy thu yn ormodol i'r flute nes y bu farw ar ddiflaniad ei nodyn olaf. Nid rhaid ymhelaothu ar y. ffaith nad, ydyw banllefau syfrdanol yn gerddoriaeth. Byddai difedi yr anghysonderau a nodwyd yn ddymunol iawn, ond gwall mwyaf pw/sig a ohyffredinol caniadaeth gynulleidfaol yw yr amer anghywir a arferir mewn afrifed addoldai. Y mae ymlusgo wrth ganu tonau cynulleidfaol yn cefaogi marweidd-dra, tra mai amcan caniadaeth gysegredig ydyw codi y serchiadau. Hefyi y m.te draggio tonau (lion yn enwedig) yn symud ymaith y mydraeth a fwriadwyd iddynt, ac yn gw ieyd aseniad briodol yn anmhosibl. Dadleua rhai ygrifwyr na ddylai cerddoriaeth eglwysig fod yn gelfyddyd, am y rheswm mai dyfnhan duwiol- frydedd yw yr amcan o'i harferiad. Dymunwn ofyn i'r cyfryw pa anfantais neu anghymwysdcr fyddai i ganu cynulleidfaol fod yn gelfyddydul ? Cymhellir ni i ganu a'r deall yn nghycl a'r ysbryd; o sranlvniad rhaid iizann a'r deall fod yn gel- fyddyd.—Yr eiddooh, WESLEYAD.
CYSTADLEUAETH GORAWL GYDGENHEDLAETHOL…
CYSTADLEUAETH GORAWL GYD- GENHEDLAETHOL ARDDANGOSFA PARIS. FFURFIA.D ooR CYNRYCHIOLUS CYMREIG. Cynwysa prif newyddiadpron Lloegr a Chymru ? am yr wythnos hI I? .-?-g?-h ddy ,?r.i,1 y Cor CynrycMoJus Cymreig i'r Gystadleuaeth Gorawl QydMnhedlaethol Tn ArddanMsta PMis, yr hyn a gymer le ar y 23ain o Orphenaf. Gwneir y cor hwu i fyny o bigion Undeb Oorawl Caernar- fon (i'r rhai y dyfarnwyd y brif wobr o gan' giui yn Eisteddfod Genhedlaethol Caernarfon), yn nghyda phrif ema?«r< yr ardal. Yr arweinydd ydyw Mr W. J. WUliama, vr hwn sydd wedi enill iddo ei hun anrhydedd Eistoddfodol o'r radd uwchaf. Y mae'r trefniadau gyda Mons. L. de Rille, dirprwywr cerddorol yr Arddangosfa, trwy Dr Arthur Sullivan, bron wedi eu cwblhau, a'r Cor Cynrychiolus Oymreig wedi cael ei restru gyda'r cystadleuwyr. Hyd yn hyn, y corau a fwriadant ymgystadlu ydynt y rhai caulynol:- Lioegr--Cor Mr Leslie, Llundain. -i-tiand-Cor Mr Lambeth, Glasgow. Oym-üor Williams, Caernarfon. Ffrsmc-Societie Chèvè. Ni wyddis yn iawn eto a ddaw corau cynrychiolus o'r Iwerddon, yr Almaen, Eidal, ac Hispaen, &c. Ofnir na ddaw yr un, gan na feithrinir ynddynt goran cymysgedig. Gyda chorau gwrywaida y rhagora plant y gan ar y Cyfandir, ond gyda chorau cymysgedig, sef dynion a merched, ni ddaliant gydmariaeth o gwbl i phrif gorau Cymru a Lloegr." Dyma un o brif resymau dros ymgyrch fwriadol y Coir Cynrychiolus Cymreig o Gaernarfon, yr hwn a dderbyniodd ganmoliaeth achel gan neb llai na Madame Edith Wynne, Madame Patey, Dr Macfarren, Signor Foli, Maybrick, ac eraill o brif gerddorion y wlad hon. Y mae datganiadau y cor gogyfer a'r Gystadleuaeth Gydgenhedlaethol eisoes yn glAsurol iawn, ac yn cael eu hpdmygu can gerddorion o fri. Canidtawyd i'r car ddewis un dsroyn ei hun, a bydd Pwyllgor Adran Gerdd- orol yr Arddango? yn anfon dam arall fis umon c?n dyddiad y gystadleuaeth—yr wythnos hon, disgwylir. M?n trefn i alluogi y cor hwn i fyned i Paris, ac yn ol, y mae'n ofynol cael cronfa o tua 500p. Nig p1l1 mwyafrif o'r aelodau, y rhai a rifant tua 90, dalu eu cludiad, feUygwnetrapeii???- „„ Dwyllsor am gynorthwy ananol, ac yr ydym ?yderu y rhoddir c=gaell,?gac ymar- ?'i'r symudiad, oblegid y mae pog,?d. r dIi l ?=d walia broa 1 r „ ho^ y byll I feOI I Y C; a. yw "gwlad y ggn. Y mae'r Cor Cynrychiolus Cymreig eisoes ?vM der. byn nawddogaeth gynesaf Syr Llewelyn ThrnCT y Parch Canon Evans, D.D., Mr H. Pngn, -aer CMmar&m, ac eraill. Trysorydd y symudiad ydyw Mr 0. Jones, Castle-square, Caernarfon, a derbynir tanysgrifiadau ganddo ef a chan gang- henau Ariandy Gogledd a Deheudir Cymru. Redder cynorthwy dioed l r symudiad clodwiw.
NODWEDD BRESENOL CYMDEITHASI…
NODWEDD BRESENOL CYMDEITHAS I YN NGHYMU GYDAG AWGRYMIADAU AT DDIWYGIAD. Traethawd Buddugol ar y Prif-destyn yn Eisteddfod I Freiniol Genhedlaethol Caernarfon, 1877, GAN Y PARCH. D. GRIFFITH, DOLGELLAU. I Hona Mr Chadwick o'r Poor Lalli Commission iddo weled yn selerydd ac anneddau gweithwyr yn y trefydd mawrion, olygfeydd mwy ofnadwy o drosedd a thrueni diradaiol "na'r rhai Anvy gael eu desgrifio gan Howard, a gyflroent gydym- dewad y bycl" Sylwai Dr Blackie yn ei "Better Da),s for Working People," fel y canlyn: Y gwiroleu l edrych ar y mater ynddo yw hwn—tra fyddo y bobl yn byw mewn tai budron, drwy eu liawyriad, a gorlawnion, yn cael eu gwasgu yn nghyd fel moch, na lwydda ymdreohion y physygwr, na'r ynad, na'r cenhadwr dinasol, na'r gwemidog, ntilr ysgol-feistr, na'r goruchwyliwr dirwestol, nar lady-visitor, na neb arall, yn nhrefn naturiol Bethau, i'w hadfer i sobrwydd, neu i ddyrchafu eu sefyllfa. Yn gwbl oil, neu yn agos felly, llafur da yn cael ei wastrafEu a'i daflu ymaith ydyw tra, 03 gellwch eu cael i anneddau decent, iachus, a siriol yr olwg amynt, chwi ellwch weithio yr holl ddarbodion moesol hyn gyda chanlondid hyfryd, a chyda y gobeithion goreu, drwy fendith Duw, o feithrin poblogiifth' sobr, ddedwydd a chrefyddoL" Mewn cyffelyb fodd liefyd yr ysgrifenai Mr Horace Mann, wrth anfon allan y Census Returns ar Addoliad Crefyddol yn 1851. Ar ol crybwyll am dylodi fel un rheswm mawr "paham y mae Uawer yn anghofus o'u rhwymediraethau crefydd- ol," efe a a rhagddo i nodi allan y aylanwad gwrth- weithiol i foesoldeb a weithredir gan anueddau gorlawnion, yn y rhai y bydd budreddi a drygioni mewn llawn rwysg, a cVirefydd allan o feddwl. "Awgrymir, gan hyny," eb efe, "am anneddau gwell i r dosbeirth gweithiol, fel cynorthwy o'r fath fwyaf hanfodol, ae fel rhag-arweiniad i lafur y goruchwyliwr Cristionogol. Ac yn wir, o ail ddylauwadau, ychydig a ellir gyfrif o fwy gallu na hwn. Dymunem gyflwyno yr awgiymiad pwysig hwn, gyda phob gwresogrwydd i sylw ein cymethogion drwy holl Gymru. Mewn llawer parth o'r wlad y mae ganddyHt waith mawr i'w wneyd yn y ffordd bon er cynorthwyo achos gwareiddiad, moesoldeb a chrefydd. Dylai perchenogion tiroedd fod yn barotach nag y maent mewu llawer mani brydlesu neu werthu darnau eyinw) s o dir i weithwyr adeiladu arnynt dai iddynt eu hunain. Yn' mhob lleoedd, na byddo rhagfarnau y gwyr mwyaf yn gwahardd yr ymgais, aefycuer Cymdeithasau Adeiladu, ac annoger yn anwedig yr ieuenctyd i roddi peth o'u harian ynddynt, ac i ymgyrhaedd at ddod yn gyfraaog o'r buddianau cynygiedig drwyddynt. Y mae cymdeithasau o'r fath wedi dyfod i fri yn Mhrydain bellach, er ys deng luljiicdd ar hugain a mwyYny cyfamser, hwy effeithiasant ddaloni dirfawr yn y tir, gan aDuogi myrddiynau o weithwyr i wella eu sefyllfaoedcl, a dyfod yn berchenogion tai eu hunain. Gan gyfeirio at ffeithi-iu a gyrhaeddasid gan Chambers o Edinburgh o barthed i lwyddiant y Cymdeithasau hyn yn Birmingham a threfydd Seisnig eraill, gwneir y nodiia allau tarawiaaol a ganlyn gan Dr B1Bekie yn y Uytr a enwyd genym yn barod:—"Mewn cydgordiad a'r arferiad o ddechreu rhoddi heibio yn gynar, dros ba un y dadleuasom mor gref, dechreua llawer dalu i mswn o ddau i dri swllt pob pythefnos, mor fuan ag y deuent yn rhydd o'u prentisiaeth; ac erbyn y delo yr amser iddynt briodi a dechreu cadw ty, hwy allant braidd dalu ymaith haner gwerth der- nyn o dir. Cyn cyrhaedd canol ei fywyd, bydd, y dyn yn rhydd oddiwrth bob gofyn am rent, a chyda hyny yn meddu eiddo y gall ei adael yn ei ewyllys i'w wraig a'i blant., Nodwyd allan i lIIrs Chambers amgylchiad dyddorol o'r natur yma. Anneddfa newydd a phrydferth ydoedd a fedd- ionid gan fasnaehydd ieuane newydd briodi,.Vr hwn er nad oedd olld dwy ar bugain oed, oedd yn barod, drwy ddechreu troi o'r neilldu yn foreu, wedi talu am ei eiddo ac yn rhydd oddiwrth ardreth dros ei oes. Felly, gwelir fod y cynllun a gynygiem i sylw ar ddechreu y ddarlith hon, yn mhell o fod yn Utopaidd, os gwna gweithwyr ond yn unig ddodi eu hysgwydd wrth yr olwyn, dechreu yn foreu, dyfal-barhau yn sefydlog, a cheisio bendith Duw, Cyfanswm yr arian a dalwydi'r cymdeith- asau hyn (hyd 1864) ydyw, un ar ddeg o filiynau, 'r swm a invcstiwyd yn barhaol uwchlaw wyth miliwn. Jlae } idcithasau adeiladu fel y gellid yn hawdd "1 yn gynorthwyon mawr i'r achos dirwestol. l.Uuddant feddylddrych gafaelgar iawn o werth urian. "Ha, Tom," gellir clywed aelod yn dwcyd, pan y cenfydd gyfaill sychedig yn dyfodallan o dafarn, gwelaf i ehwi fod yn yfed llathen o diry boreu yma." Daw hydynnod myglys i gael el gyfran o anmhoblogrwydd; nid yfchydig a gyfrauogant o'r syndod y dywedir i'r Brenhil Iago VI., ei fynegi, yr hwn ni allai ddeall pa fodd y gwariai rhai o'i ddeiliaid symiau mor fawr ar ddrewdod mor ryfedd." Y mae yn bryd i berchenogion cyfoeth mewn llawer man ddechreu meddwl am adeiladu mown dulliau a llecedd, gwahanol i'r hyn a wnaethant unwaith. Nid yw adeiladu ty iach a hyfryd yn costio nemawr ychwaneg nag un o nodwedd gwa- hanol. Y peth sydd ya eisieu yw gwybodaeth o du yr adeiladydd-gwybodaeth yn iighyleli, telerau iechyd ac hapusrwydd aneddol, yn nghydag ewyllysgarwch I ddarpar helaethrwydd gwsddaidd o le. Ni raid cael ddim rhagor b dir, nac oiul ychydig iawn yn rhagor o ddefnyddian at wneyd tv cyfleus, nag a ofynid i wneyd ty anghyfleus, ac afiach i fyw ynddo. Y mae awyr bur mor rad ag awyr anmhur, ac am oleuni dydd, er gwertlifawr- ocall ydyw, ni chostia ddim. Da genym fod deaUgarwch ar gynydd gyda golwg ar hyn. Ond y mae Ile mawr i ddiwygio eto. Arwydda yn dda fod dymuniad am ddyfod i feddiant o well aneddau yn ffynn mor gyffredinol. Anoger y bobl ieuainc Vn mhob man iymarweddu yn ddoeth, gan ddech- i-ju gosod i lawr seiliau cysur teuluaidd yn foreu, gyda gwraig lanwaith, ddarbodus, feddylgar, gall ty iaofy ddyfod yn gartref mewn gwirionedd. Os yn ddyn o synwyr, efe a'i mwynha yn ddiau, fel y siriolaf man dan haul. Anwylir y lie i'w deimlad gan sdgoBon hyfryd, 'serohiadau pur, yn nghyda eisiau a difyr-droion ei anwylion mad. Daw i fod yn drigle mwynder, rhinwedd, a hapusrwydd iddynt oU. Edrycha pob aelod o'r teulu ar y lie fel eu cysgod rhag 'stormydd, eu gorphwysfa wedi llafur, eu hymffrost mewn llwyddiallt, eu cysejrrfa mewn tmllod, a'u mwyniant tymhorol penaf dan I bob amgylchiadau. (I barhau.)
IAT FERCHED CYMRU.
AT FERCHED CYMRU. QTJUT BiRlimu JOXBS. I Cefais lawer o bleser a gwybodaeth wrth ddarlien y lluaws llythyran a gynyrchodd fy nwy ohebiaeth flaenorel. Dygid y beirddesau yn mlaen, amryw ohonvnt o dir dinodedd, ar lwyfall enwogrwydd yn y gwisgoedd mwyaf gorwych, gan eu gorymdeitliio o'n blaen nes oedd Mrs Hemans a Mrs Browning yn myned yn llwydaidd a diaddurn am y funud yn ein golwg; fel y llwyda'r lloer pan gyfyd yr haul. Dylai eich gohebesau auwyl goflo, pa fodd bynag, Nd yw pob peth a blethir, (Yr un waed a'r awen wir. Ni fynwn ychwaith 1 chwi d?bied fy mod yn ,?-,?d?,'nl7d pob un a enwyd gan fy meirniaid yn atnddifad o'r "awen wir." Nidun felly oedd Creirwy ac nid un felly ydyw barddones Madog ,yna, na'r fedrId-wrai hono Margaret. Y mae llawer o dlysm a natunoldeb yn eu gwaiii, er y dylasai fod yn well, so "nid da lie gellir ei well," meddai doethinab yr hen Gylnry. Trwy ddyfal- barhad, trwy efrydu llawer, a thrwy ddarlien llawer y gallesid beirddesau da. olionynt. Ond mae yn debyg fod yr orymdaith bellach wedi myned heibio, gan nad Ada gan Jemimah yn, y Qenedl ddiweddaf neb ilw ftg.6 ond ei hunan; ac: felly hi ydyw'r olaf. Goddefer i minau enwi un, nad ydyw yn rhestr yr un o'm hathrawesau. Y mae ganddi gin fechan bert lawn o deimlad yn y Gymraes if. 94, "Myfyld y Drallodedig." Oyuwys laawa o syniadau barddonol tlysion. Geilw ei hun, a dyna mewn gwirionedd oedd el henw y pryd hwnw, "Sarah Rowlands," ond y mae wedi newid ei chyfenw bellach er's Uawer blwyddyn "er gwell ac er gwaeth," ond yn dal i awenyddu iddi ei hun a'r teulu yn awr ac yn y man, pan y caniata galwedigaethau teuluaidd Iluosog hamddeu iddi. Wedi'r cyfan, ai dyma swyddogaeth uchaf merch ? Dymunol iawn ydyw barddoniasth yn ei le, oud i'r nifer luosocaf o blant dynion y mae mwy 0 farddeniaeth mewn golwyth o gig eidion wedi ei gegina'n flasus-fwyd nag sydd mewn dernyn o farddoniaeth o deilyngdod uchel. Hyf- ryd ydyw darllen can ddiwallau, ond y mae yn llawn mor hyfryd gwisgo bosanau didyllau a chrys botwmog. Sefyllfa uchel ac amlwg ydyw sefyll yn mhlith addysgwyr cenedl; ond nid yw sefyllfa mam a fyddo yn dysgu ei phlant iddarllen a gweddio aeniawr is, na'r un gronyn llai anrhy- deddus. "Teaching young ideas how to shoot" ydyw'r ddysgeidiaeth uwchaf y dichon i wraig ymgymeryd a hi. Beth a wyr mam faint ydyw gwerth y perl sydd tan ei gofal P- EfalW. fam deg b?yd, Dy foa yn siglo cryd Rhyw im a sigla fyd i z, ddoniau helaeth." Ond pe na ddeuai gwrthddrych y gofal a'r addysg yn ddim byth ond symlyn tlawd, y mae symlyn tlawd wedi derbyn addysg foreuol dda yn well na symlyn rhegllyd wedi ei fagu ar laeth dreigiau. Ond yr wyf yn myned i grwydro yn maes diderfyn dylanwad mam, ac nid dyna fy mwrial y tro hWll, Gadewch i ni fod dipyn yn ymarlerol. Crybwyllais eisoes am gegina (y mae yn well genyf y gair eegina na coginio, am luaws o resymau na waeth heb eu henwi) a dichon nad anuyddorol nac anfuddiol fyddai gair ar y gelfyddyd deuluaidd werthfawr hon. Y mae celfyddyd hyd yn nod mewn tori brechdan. Chwi a welwch ambell i slebog wrth Jddxhreu tori y dorth yn ei thori yn rhywle rhywle, yn lie cael lie gwastad neu droed o tani fel y safo ar y llecyn hwnw hyd ei diwedd, a thrwy hyny fod yn hwylusach i'w thori, heblaw arbed i'w gwyneb neu ei gwrthwyneb gofuro yn erbyn y bwrdd y byddo arno. Yna tellir y crystyn o'r neilldu i gael ei ysglyfaethu gan y ci, y gath, neu'r llygod, neu i sychu'n gorn fel nas gall neb ei fwyta heb gymaint arall o ymenyn gydag ef a phe bwytasid ef yn fuea; nid fel hyn yr hwswi drefnus-odid fawr nad yw hi yn gwybod fod rhyw aelod o'r teulu yn chwenych y telpyn hwn o flaen un rhan o'r dorth, ac y mae hi yn ei ddarpar ar gyfer yr aelod hwnw, neu yn ei ddodi yn nghyntaf peth ar y bwrdd i gymeryd ei siawns gyda'r brechdanau eraill. Yr un modd gydft'r crystyn diweddaf hefyd, wedi digroeni ei waelod yn ofalus rhag y digwyad fod dim annymunol wedi glynu wrtho. Fe ddichon y byddai i esgeu- lusb gwneyd hyn un tro beri na fwytai neb ef o hyny allan, oblegid mai y tro hwnw y gallasai rhyw anmhuredd fod arno. Y mae llawer o wahaniaeth hefyd rhwng y naill hwswi a'r llall yn dodi ymenyn ar y bara. ChwiawelwohambeUun yn pwnio'r oneyn i bob rhidwll yn y bara, nes y bydd mwy ohono o'r golwg nag ar y wyneb. YW.Craff a difrod ar drugareddau ydyw hyn. Y mae yr hyn a ledaenir yn deneu ar y wyneb dros dafell gyffredin yn llawn ddigon o ymenyn ar gyfer undyn, canys brasder ydyw, ac y mae gormod o frasder yn dra niweidiol i'r cylla—yn cynyrchu diffyg treuliad ac anhwylderau eraill sydd yn ei ganlyn. A thraehefn wrth dori y taflenau, dylid eu tori yn Uyfn a gwastad fel y torir caws-y mae pob trosedd o'r rheol hon yn golled, yn arwain i friwsion, a diwedd briwsion fynychaf ydyw myned o flaen yrysgub tua'r twll lludw. Mi a adwaenwn un ffermwraig a dorai haner torth i'r gweinidogion ar forenbryd, ae ni byddai gymaint o friwfeion ag a wnai bryd o fwyd i gyw iar wythnos oed ar ei hoi yn y diwedd. Hwyrach mai chwerthia am fy mhen i yn sylwi ar beth mor fychan a thori brech- dan y bydd fy chwiorydd; wel, gallaf eu sicrhau nad mater dibwys ydyw'r gwaith, gan ei fod yn cymeryd lie mor fynych yn mhob teulu, a bod ceiniog o wastraffi yn y dydd yn ddeg swllt ar hugain yn y flwyddyn. Ceiniog a gynilir,ydyw'r geiniog a enill,ir," ebe Dr. Franklin; a Da i bawb cynfldeb yw "\kbge." Ceiniog ydyw mam y swllt, a nain y bunt. Er fod un bardd Cymraeg yn dyweyd "Y neb a aned i rot, nid eiff bytb, i bum' ceiniog," y mae pob lie i gasglu mai gwireb a ddyfeisiodd rhyw oferddyn ydyw hon yna, gan ei fod o'r un daliadau a'r adnod hono "Bwytawn, yfwn," &c. Miaglywais un ferch dro yn ol yn ymesgusodi rhag bod yn gynil gan ei fod mor debyg i gybydd-dod.. Cam- gymeriad dybryd. Rhyw raib anniwall am bentyni arian a chyfoeth ydyw cybydd-dod; defnyddio arian a chyfoeth heb eu camddefnyddio ydyw cynildeb. Wn i ddim pa fodd y llyncir gwirion- eddau syml teuluaidd gan fy ehwiorydd yn yr oes wastraffus hon, ond os byddant yn ei gymeradwyo y mae genyf ddigon o'u cyffelyb wrth law at benodau ychwanegol.
ADGOFION AM DOLGELLAU.
ADGOFION AM DOLGELLAU. Oddeutu haner can' mlynedd yn ol, yr ydoedd yn byw yn Nolgellau hen wr boneddig o'r enw Mr Evan Lloyd, masnachydd coed wrth ei alwedig- aeth. Hen wr hynod o ffraethbert ydoedd. Pan y byddai Mr Lloyd yn digwydd bod gyda'i wydriad mewn tafarndy, yn mysg amrai o ddyn ion, byddai yn arfer a bod yn ddistaw iawn, ae yn sylwi yn 'fanwl ar eu hymddiddanion, ac os digwyddai i rai ohonynt idweyd rywbeth o'u lie, ataliai hwy yn uniongyrchol. Un tro, pan ydoedd yn y Swan Inn, yr oedd yno ddau saer melinau yn digwydd bod yn ymddiddan a'u gilydd yn nghylch rhodau dwfr, neu olwyn ddwfr. Pan orphenodd y ddeu- ddyn a'r pwnc y rhod ddwfr, dywedodd Mr Lloyd wrthynt eu bod yn son am rywbeth rhyfedd a dieithr iawn iddo ef. "Pa beth yw hyny," ebe un ohonynt wrtho. Y rhod ddwfr oeddych yn son." Beth, a welsoch chwi yr un rhod dUwtr erioed?" "Naddo yn sicr, ac ystyriwn yn beth rhyfedd iawn weled y fath beth." Beth sydd ar y dynP" ebe un o'r seiri. "Nid dyn ydwyf fi," ebe Mr Lloyd. Beth ydych chwi ynte, ai d—1 ydych chwi?" "Nage, nid d—1 ychwaith, ond darn o ddyn ydwyf er pan gollais fy mys. Ond gadewch i hyna fod. Dymunwn yn fawr gael gweled y rhod ddwfr y souiwchgymaint am dani." "Wel," meddai y saer, mi allaf ddangos hono i chwi cyn pen pum' munud." "Nac allwch, am alwyn o gwrw," atebai Mr Lloyd. Dyna ben," ebe y saer, "deuwch gyda fi it y felin isa." Ymaith a hwynt yn nghanol tywyllwch y nos. Wedi iddynt gyrhaedd at y felin, dywedodd y saer wrtho, "Dyn? hi yn troi." Syllodd yr hen wr ychydig arni, a tharawOOd hi 9'i ffon, g"an ddy- wedyd, "Y mae awn pren gan hon." "Wel," ebe'r saer, "beth ond pren neu haiarn ydyw hi i fod?" "Rhod ddwr a ddywedasoch; gan hyny, deuweh i'r Swan i dalu eich bet." Felly fu. Yr ydoedd yn Nolgellau hen wr oedd wedi bod yn rhingyll (sergeant) gyda'r Milisia. Byddai yr hen wr hwn, meddynt i mi, yn dra hoff o arferyd y gair dowt (doubt) yn lie amheuaeth, a hyny yn dra mynych—mor fynych fel y .cafodd y teitl o Sergeant Dowt. 'Un tro, ar noswaith dywell yn y jrauaf, digwyddodd i'r dywededig Mr Evan Lloyd fyned heibio i dy yr hen Sergeant, ar ei ffordd tuag adref, pan ydoedd ychydig o dan ddylanwad Syr John. Ond pan ddeallodd Mr Lloyd ei fod wedi cyrhaedd at ddrws yr hen Sergeant, dechreuodd siarad ag ef ei hun, gan neiau at ddrws y Sergeant, ac ymbalfalu o draws ei ddrws, a llefaru yn lied uchel, Yn enw pob rhes wm, y mae hi yn dywell iawn, er y cwbl, y mae genyf ddowt mai dyma y ffordd i mi adref hefyd." Panglywoddyr hen Sergeant hyn, neidiodd o'i gongl, a chloben o ffon fa.vr yn ei law, gan agor y drws, a dweyd, Ie, y mae genyt dd-,wt, oes, gan ddechreu ar war Mr Lloyd yn ddidrugaredd. Yr oedd yr un Mr Lloyd un tro yn y Ship Hotel, yn eistedd yn ddistaw fel arferol, ac yn gwrand) ar ddau o hen gyfeillion yn ymddiddan i'u gilydd, pryd y dywedodd un wrth y llall yn yr ymddiddan, ei fod ef, pan ydoedd yn Llundain, wedi rhedeg yn siltli trwy crooked lallt. "Dear me," ebe Mr Llovd erbyn hyn, dyn go ryfedd ydych ellwii oniae r" Yr un Mr Lloyd eto. Gofynodd i ysgnfenydd y chwedlau hyn, "Yr wyf yn deall," ebe fe, I eich bod chwi yn gweithio yn yr un man a'm cyfaill Cawrdaf' (Gwilym Cawrdaf). Ydwyf, syr," ebe minau. "A wnewch chwi fod cystal a dyweyd wrtho fy mod yn o yn lied ddig wrtho, a hyny pherwydd nabu yn earych am.danaf er's llawer o amser." Dywedaie inau wrtiib, Y mae yn rhaid i chwi faddeu iddo yn awr, Mr Lloyd, oherwydd y mae ef newydd gael gwraig." "Dear ine," ebe yntau, gwraig pwy gafodd ef ?" Yr oedd yn NolgeUau hefyd hen feich o'r enw Catrin Sion Sinsir. Un lied hynod ydoedd hon yn ei dydd. Yr oedd cryn lawer o ragrith yn perthyn i'r hen Gatrin. Begio ei thamaid o'r naill ddrws i'r llall ydoedd gorchwyl yr hen ferch hon. Yr oedd ganddi globen o ffon felyngoch fawr yn ei llaw bob amser. Yr ydoedd yn arferyd cymeryd ei ffon fel bwa, a'i braich fel ffidl, ac yn canu gyda'i llaiB aflafar wrth bob drws hyd nes,caffer aimai, ceiniog, neu frechdan. Byddai cryn lawer o blant y dref yn ei harwain o'r naill ddrwa i'r llall, canys dall ydoedd. Wrth fj ned at ddrysau tai, byddai yu arfer gofyu i'r plant, "Pwy enwad crefyddol sydd yn byw yn y ty hwn, fy mhlant bach P" Os dywedai y plallt "Wesley," yna penill Arminol, gyda ffldlyiraich. Os Methodist, peiiill Calfin- aidd; os Baptist, penill y dw'r; a'r un modd gyda'r Annibynwyr a'r Eglwrs. Yr oedd yn Nolgellau hefyd hen ferch ddall arall, a elwid Mablis. Nid oedd hon mor ragrithiol grefyddol a Catrin. Yr oedd hon o rith mwy ofn- adwy na'r oyffredin. Bum rai troion wrth fyned heibio i Mablis yn taflu ei het oddiar ei phen, fel y cawn glywed ei Uith faith o felldithion arswydus Yr wyf yn cofio ei llith yn dda hyd y dydd hwn,— ond y mae yn rhy arswydus genyf ei adrodd i ddarllenwyr y Gemdl. Y 9fed o fls Medi, 1812, llofruddiodd dyn o'r enw Thomas Edwards (Hwntw Mawr) ddya-ieuanc yn y Penrhyn Isa', ger Penrhyndeudraeth. Prof- wyd ef yn euog yn 31rawdlys y Bala, yn 1813, a chrogwyd ef yn Nolgellau. Enw y dienyddwr ydoedd Sam. Burrows, brodor o Gaerlleon. Yn yr un flwyddyn, ac yn yr un brawdlys, collfarnwyd Sais, o'r Amwythig, am newid arian drwg. Diea- yddwyd hwn yn mhen pythefnos ar ol yr Hwntw Mawr, a hyny gan yr un dienyddwr. Cafodd Doctor Williams, Plas Hen, Arfon, gorph yr Hwntw; a chladdwyd y Sais yn nghlochdy Dol- gellau. Gwnaed eu heircli hwynt ga yr hell fardd melusber Meurig Ebrill. J 11AWDDWY. I
Y GATEAWD GYMREIG:j RHAMANT…
Y GATEAWD GYMREIG: j RHAMANT SYLFAENEDIG AR FFEITHIAU YN YSTOD TYMHOR RHYFEL Y CRIMEA. PENNOD XV. I PENNOD 0 DDIGWYDDIADAU DIGYSYLLTIAD, OND I RHEIDIOL I'W COFNODI. Er ein bod wedi gorchfygu y liwsiaid yn eu hymosodiad ofnadwy ar ein safle yn Inkermann, pruddglwyfus a diysbryd oedd ein hymddiddan yn y gwersyll y noson hono. Yr oeddwn i yn gallu gweled, o ddrws fy mhabell, amryw gwmnion o Saeson a Ffrancod yn llewys eu crysau yn prysur gladdu y meirw yn y rhychffosydd, lie y teflid hwynt yn bentyrau ar eu gilydd, gyda'u holl ddillad gwaedlyd am danynt, yn union fel y ceid hwynt yn gorwedd ar y maes: a dyna lie yr oedd- ynt yn rhengau gwelwon, eu gwynebau wedi eu troi tua'r nefoedd; gobeithion llawer calon a th^iilu yn mhell, bell, o'r dyffityn dychrynllyd hwnw; eu llawenydd, eu gofldiau, eu hanesion, a'u hingoedd oil wedi darfod erbyn hyn, heb ddagrau ar eu gruddiau amgen na'r dagrau y mae llaw Duw yn eu gwlitho ar wyneb marw y milwr truan. Yn nghanol y difrifwch oedd yn teyrnasu o'n hamgylch, nis gallem lai na son yn fy mhabell am rai pethau nad oeddynt, efallai, yn gwbl weddus i'r amgylchiad. Chwarddodd rhai o fy nghym- deithion pan glywsant fy mod wedi cyfarfod Guil- foyle, a phan hyibysais hwynt ei fod yn swyduog yn Adran y Cludarlwyon. Yr oedd rhai o fy nghyd- swyddogion yn fy nghymhell i wneyd cymenad yr adyn yn hysbys i'r Pencadlywydd, Arglwydd Raglan. Penderfynais wneyd hyny. Rhaid i mi gyfaddef yn y fan hon fod amryw bethau yn fy nghymhell i hyny, megis adgof am y ddynes druan hono, ei wraig, yr hon a dwyllodd mor anfad ac a'i gadawodd i farw mor druenus,—adgof am ei waith yn twvllo ei gymdeithion o arian mewn chwareu biliaid a chardian, ac yn enwedig yr adgof chwerwaf o'r cwbl, sef ei waith yn ymwthio i gwmni ac yn llwyddo, trwy ryw gynllun anesbon- iadwy i mi, i enill mesur mawr o ffafr ac ymddir- ied y Lady Estalle. Modd bynag, pan oeddwn ar fedr ysgrifenu at Arglwydd Raglan, daeth hysbysrwydd i fy mhabell fod Guilfoyle wedi cael ei gymeryd yn gar- charor tranoeth wedi brwydr fythgofladwy Inker- mann, ganflntaioGossackiaidoeddynchwilota trwy Ddyffryn Baidar. Taenwyd y gair fo d y Cossack- iaid hyn wedi cymeryd Guilfoyle yn garcharor heb un math o wrthsafiad o'i du ef na'r dynion oedd dan ei ofal. Yr oedd llawer yn y gwersyll yn credu mai nid carchariad oedd hyn o gwbl, ond fod Mr Guilfoyle wedi rhcddi ei hun i fyny i'r Rwsiaid yn fwriadol, a hyay oddiar ddau reswm, sef; yn gyntaf, ei fod wedi bod yn liapchwareu yn eithafol gyda swyddogion yn y fyddiD, a hyny gyda'r llwyddiant arferol o'i du ef, gan bluo agos bob swyddog y gallai efe gael gafael ydddo; ae yn ail, fod y Rwsiaid, cyn gynted ag yr oedd Guil- foyle wedi cael ei. gymeryd yn garcharor, wedi agor tanbeleniad dychrynllyd ar un o'n hystor- feydd powdwr ni. Nis gallai neb ond rhywfradwr hysbysu y Rwsiaid o'r llecyn yr oedd y powdwr a'r arlwyon yn cael eu cadw; ac nis gwyddai neb yn y fyddin yn well nag y gwyddwn I pa fath fradwr oeddHawkesby Guilfoyle. Pa wedd bynag, dyna'r adyn, yn ol yr adroddiad, yn. garcharor rhyfel, a ninau yn gorfod treulio gauaf ofuadwy o flaen Sebastopol. A gauaf ofnadwy ydoedd mewn gwirionedd. Ni ehafodd milwyr erioed euhesgeu- luso mor waradwyddus ag yr esgeuluswyd ui yn y Crimea. Yn nghanol fy holl ddioddefaint, oblegid eisiau ymborth, dillad, gwres, ac ymgeledd, yr oeddwn yn dioddef artuth calon siomedig oherwydd na dderbyniais un gair oddiwrth y Lady Estelle byth wedi i mi ymadael a hi cyn cychwyn o honof i'r Crimea. Bore tranoeth yr oedd Phil Caradoc, ac amryw swyddogion eraill, yn fy mhabell yn ceisio fy nghysuro o dan y poenau a ddioddefwn oherwydd v clwyfau a gefais yn mrwydr fawr Inkermann. Tra ir oeddym yn siarad ar draws ac ar hyd, a phawb yn grwgnacli am rvw achos na'i gilydd, daeth fy ngwas i mewn i'r babell, a'i wynt yn e: ddwrn, gan waeddi- Dyma lythyrgod o Loegr!" Neidiasom bob un ohonom at y llythyrgod. a chanfyddais inau yno iiii Ilythyr- a dim ond un— wedi ei gyfeirio i mi. Nid wyf yn ddigon o ynfytyn i wneyd holl gyn- wysiadyllytllyrhwnwynhysbys. Aethumo'riieilldit i'w ddarllen, rhag i fy nghydswyddogion wybod ei gynwysiad, na pha effaith a allai gaci arnaf. Tra yr oeddwn yn prysur ddarllen y llythyr, rhuthrodd Phil Caradoe, yn ei ddull ymfflamychol ei hun, tuagataf, a phapyr newydd yn ei law; ac ebe fe— Harri! Dyna i ti newydd a wna les neu ddrwg 'i ti! Waeth yn y byd pa un "Waeth yn y byd pa un ebe n. Beth ydych yn ei feddwl, Phil ?"  hyii-ewyd Twt iSl!" ebe yntau-" dim ond hyn—cwyd dy galon, Harri !-dyma baragraph yn y Times yma, na wneiff ddim lies i ti, os nad wyt yn pen- derfynu bod yn ddyn!" Darllen hwna!" Estynodd Phil i mi gopi o'r Times yn yr hwn y darllenais fod y Lady Estelle Oressillgham-eilun fy nghalon-wedi priodi "r hen Iarll Aber conwy- hen bendefig crvdgymalog, caethanadl, mqel, a surllyd ei deimlad at bawb oedd ieuengach a harddach nag ef. Nis gwyddwn pa beth i'w ddyweyd pan ddar- Ilenals yr hysbysiad. Yr oedd Caradoc yn fy ngwylied yn fanwl a chyfeillgar. "A dyna Estelle wedi priodi!" ebe fi, fel dyn wedi tori ei galon. "Ac wedi fy ngwerthu fi fel O:wl "Harri!" ebe Phil, "paid a gadael i beth fel hyn effeithio arnat. Yr ydym ein dau wedi bod yn anffortunus yn ein serchiadau; ond, yr hen frawd, gad i W ein dau goflo fod merched eraill yn ybyd." y "Ond dim un i mi," ebe fi, yn sarug. Paid a boddro! Edrych arnaf fl-dyna Miss Winifred Llwyd yn fy ngwrthod yn lan." Ond ni fu hi erioed mewn cariad a chwi." "Purion. Ni fti'r Lady Estelle erioed mewn cariad a chwithau, fel y mae pethau yn ymddangos yn awr. Dyma hi wedi dyfod yn Iarlles Aber- conwy-yn wraig i'r hen ddyn mwyaf atgas yn y dej rnfts.ajiithauynun o'r merched ieuainc harddaf a hawddgaraf yn yr holl fyd, er gwaethaf ei balch- der a'i huchelgais." Cymerodd gryn amser i Phil Caradoc i fy ugliael i ryw fath o dymher at waith, ar ol i mi ganfod prif obaith fy mywyd wedi ei siomi-yr Arglwyddes Estelle wedi myned yn wraig i hen bendefig ag yr oeddwn o'r blaen yn ei gashau a chas cyflawn. Ond yr oedd llythyr i minau wedi dyfod gydalr agerlong a ddygodd y newydd am briodas yr Ar- glwyddes Estelle ag Iarll Aberconwy, a brysiais i agor a darllen y llythyr hwnw. Yr oedd y llythyr hwnw yn rhyw fath o falm i fy nheimladau dolur- us. Mi a gofnodaf ychydig frawddegau ohono yn y fan hon:- Craigaderyn, "Fy Anwyl Captain Glynne,—#nlae P.tlpa viem yeigo ei fraich ddeheu wrth hela gyda Syr Watcyn Vaughan, ac felly y mae yn fy ngorfodi fi i ysgrif- enu ei holl lythyrau drosto. (Yr oeddwn yn methu dlinad paham yr oedd y. rhaid iddi gael ei gorfodi i ysgrifenu dros yr hen, Syr Madoc). Diau eich bod wedi clywed am briodas y Lady Estelie. Y mae yn ymddangos ei bod wedi cael ei dyweddio iddo cytt iddi ddyfod yma, a phan yr aethoch chwi i ffwrdd, fe ddygwyd pethau iderfyniad. Crefodd ar i Dora a minau fod yn myeg ei morw nioll priodas, ond gwrthodasom hyny. Ac ni fuasai fy ahad yn caniatau i mi fod yn y seremoni o gwbl. Hi a ddywedodd wrthyf, os buaswn yn ysgrifenu rywbryd atoch chwi, am i mi ddyweyd wrth- yeh fod yn rhaid i chwi faddeu iddi, oherwydd ei bod ýn goi-fqd ymoetnng i amgylohiadau; ei bod yn parhau i'ch caru fel cyfaill, ac felly yn y blaen; ondyrwy^gtffifla fam a fy nhad, sef nad yw hi yn ddim oncl dynes hardd heb un galon o gwbl, a dywed fy nhad na wnaiff byth faddeu iddi, hyd yn nod pe y cai ef fyw cyhyd a'r hen G^ilytti ftp Iorwerth ap Tregwn, yr hwa a fn farw yn agos i gant a haner nflwjrtid oed." Yr oedd llythyr Winifred Llwyd yn cynwys 11awer.. hysby,a_wY44lleQl heblaw yr uchod. Ond pah oeddwt yi.cfil iiarllen y;Plthyr, wsle geinad- wri bwysig yn dyfod ataf. Hysbyswyd fod, fy eisieu yn mhencadlys Ar- wri bwysig fi f ? brysia1!8 ieYn UO CYU gynted ag y glwydd Raglan, a brysiais yno cyn gynted ag y gallwn ddodi am danaf fy ngwisg oreu, iy ughleddyf, a fy addumiadau swyddogol. Bu raid i mi aros am gryn' amser wrth babell Arglwydd Raglan, oherwydd ei fod yn brysur iawn eyda gorchwylion a uagesouwyr. eraill, ac yn eu nlith yr oeddwn yn canfod prif swyddogion y fyddin Ffrengig, Pasha neu ddau, cadtridogion ftalaidd, ac eraill. O'r diwedd, gwysiwyd fli wyddfod ei arglwydd- iaeth. Yr oeddwn yn teimlo rhyw wyteidd dia a pharchedig ofn, yn gystal a phleser, wrth gael fy hun yn wahoddedig, yn ngwyddfod y fath hen arwr enwog ac urddasol. "Mae'n dda genyf eich gweled, Cadben Glynne," ebe fe, gan ymwyro mewn atebiad i fy moesgyfarchiad. Y mae genyf rhyw ddyled- swydd y rhaid ei chyflawni, ac y mae penaeth fy staff wedi adgofio i mi pa mor dda y darfu i cliwi gyflawni y gorchwyl hwnw o fyned gyda'r faner wen i Sebastopol yn nghylch y major o'r 03ain Highlanders. Hoesymgrymais drachefn, heb ddywedyd un gair. Y mae fy nghymdeithion personol," cic a ychwanegai, wedi cael eu gweithio mor gaied fel nad oes genyf galon i ofyn i neb olionynt «yned a'r genadwri yma (ac efe a ddododd ei ItW ar ddarn o bapyr) i'r Maeslywydd Canrobert; ac y mae yn rhaid cael atebiad dioed i'r genadwri, oherwydd fod son am wrthryfel yn mhlith y Pol- iaid sydd o'r tu fewn i Sebastopol. Gan hyny, chwi a ddeallwch ar unwaith pa mor bwysfg ydyw i mi a'r Maeslywydd Canrobert ddeall ein gilydd a gweithredu yn bendant a dioed. Yr wyf yn deall fod Canrobert ar hyn o bryd, yn aros mewn pen- tref Tartaraidd ar y ffordd i Kokoz." (A dododd ei arglwyddiaeth ei fys ar fap o'r Crimea oedd yn gorwe'dd ar y bwrdd. Y mae y pentref yaia yn gorwedd tuliwnt i Fwlch Baidar, yr hwn a gau- fyddwch yn y fan yma, ar y map, ac fe ymddengvs ci fod tua deng milldir ar hugain oddiyma. Nid wyf yn credu y gallwch fethu dyfod o hyd i'r pen- tref a'r Maeslywydd, gan fod yr holl ffordd yn cael ei chadw gan ei gorphlu ef ei i Lin, y 3ydd Zeuaves, catrawd llinell Ffrengig, a phedair o brif fagnelau. Rhowch y llythyr yna yn ei law ef ei hun a dowch a'i atebiad yn 01 i mi heb golli dim amser. Os na fydd i mi fethu, fy arglwydd." Fel y dywed Richelieu yn y drama, nid oes y fath air a methu, ebe fe, gan wenu yn gar- edig. Ond, gan nad pa beth am byny, rhaid cyfaddef fod Eawer o Gossackiaid ar y ffordd, ac os y digwydd i chwi ddyfod i berygl, rhaid i chwi ddistrywio'r llythyr yma," Purion, fy arglwydd-mi af gyda phleser." • A oes genych chwi geffyl?" Feddyliais i ddim am hyny, fy ar glwydd, ceffyl P-nac oes. Prin y gallaf gael digon o fwyd i mi fy hun yma, heb son amborthi ceffyl." Cymerwch fy ngheffyl iynte," ebe per. aeth y staff, yr hwn hefyd oedd yn gadfridog uci el yn y fyddin. Ac yn mhen ychydig o funudau yr oedd y march wrth ddrws y babell, a minau yn y cyfrwy. Marchogais at linellau y gatrawd, i adael fy nghydswyddogion wybod beth oedd fy neges. Yr oeddynt oil yn eiddigeddu oherwydd yr anrhydedd a osodwyd amaf, ae eto yn dymuno fy llwyddiant, Yr oeddwn inau yn teimlo yn holloi ddibryder yu nghylch beth a ddeuai ohonwyf, per un a dcly- chwelwn yi fyw ai peidio. Yr oeddwn wedi colli y Lady Estelle-caloll fy nghalon. Pa ddyddor- deb a fyddai iddi hi wrth ddarlien y pellebron o'r Crimea, a gweled fy enw yn mysg y clwyf- edigion, y lladdedigion, neu y budd-ugol iaetinvyr ? Nid oedd o fawr bwys i mi, af y pryd, pa un ai enwogi fy hun a wnawn neu ynte gael fy lladd. Modd bynag, bu Phil Caradoc yn ddigo call i fy ngorfodi i newid fy llgwisg, gan fod ffordd yn cael ei heidio gan Gossackiaid; ae yu! fy ngwisg ysgarlad, mi a ddodais am danaf hugai lis a chap du. Yr oedd genyf fy revolver, fy nghleddyf, a chwdyn yn cynwys fy arlwi-on yn crogi wrth fy ngwregys. A ffwrdd ami ar y m^es fwyaf rhamantus yn fy mywyd, (I'w barhau).
PRIF-YSGOL ABERYSTWYTH.
PRIF-YSGOL ABERYSTWYTH. Y "COLLEGE MAGAZINE.Erbyn hyn mae Hoi I rifynau y cylchgrawn hwn am ei flwyddyn gyutai, chwech mewn nifer, wedi ymddangos, a chau hyny tybiaf mai nid anfuddiol, yn ngwyneb gwelliantau a chyfnewidiadau sfdd yn debyg o gymeryd lie yn ei ddygiad yn mlaen, fyddai i'r cyhoedd gael ychydig o'i hanes yn ychwanegol at yr hyn sydd eisoes wedi ymddangos yn ngholofnau y Genedl mewn ffordd o sylwadau ar ei gynwya canlynoi i'w ddyfodiad allan bob mis. Cychwyn- wyd ef, os wyf yn cofio yn iawn, yn mis Khagtyr diweddaf, ac ymddangosodd y rhifyn cyntat ychydig ddyddiau cyn gwyliau'r Nadolig. Yr wyf yn cofio yn dda yr awydd a fodolai yr amser hwnw am ei ymddangosiad a'r pryder a deimlid; yn nghylch ei lwyddiant yn mhlith AT efrydwyr. Ystyrid ef yn ormod o ymgymeriad ac anturiaeth, gan y tybid nad allai yr efrydwyr, un ai o ddiffyg gallu neu o ddiffyg eel, barhau i ys. grifenu erthyglau iddo, a dywedir i mi fod rhai In d yn nod yn dymuno ei fethiant a'i aflwyddiant. Nis gwn ai gwir hynyna ai peidio, nac ycuwami pa un a ydyw yr un teimlad yn parhrul ynmhlith rhai o'r efrydwyr, ond gwn fod rhai eto yn teimlo yn hynod oer a dibtfs tuagato, a gallaf fod yn siwr nad ydynt yn debyg o fedi gronyn o ffrwytli yn gydiinol alti dymuniad. Gresyn ydyw gweled rhai o'r efrydwyr fel hyn yn dangos cymaint o wendid meddyliol, ac yn ymostwng i wrthwynebu ymdrechion canmoladwy eu cydefrydwyr i roddi iddynt gyfle i yniberfleithio mewn (yfansodci ac i ddangos i'r wlwd allu meddyliol ei Phrifysgol. O'r ychydig sydd.yn meddwl pi isel o'r Magazine, rhaid dyweyd nad oes yn eu plith o d nifer bychau yn gwiieyd hyny o argyhoeddiad, ond gwnant hyny er mwyn dangos eu hunaiu a bod ar wahan oddiwrth y mwyafrif mewn peth ag y maent yn gwbl arg\hoeddedig mai eu dyledswydd an He ydyw cydymffurfio a chydweitluo. Mae lie i obeithio, pa fodd bynag, y graddol enillir hyd > 11 nod y rhai annibynol hyn i rüddi haip llaw a chymhorth calon. Ond rhaid gadael byn. yna. Ymddengys fod y Magazine ey- byn hyn wedi cyrhaedd y fath radu o lwyddiant ag i ofyn rhai cyfnewidiadau a gwelliantuu YM ei ddygiad yn mlaell. Jlae hyn u ddiamheu yn arwydd dda, onddylid bod yn ofaius a gwyliadwrus wrth gymeryd y cam sydd yn awr ar gael ei gymeryd. Maey Magazine ex ei gychwyn- iad wedi bod yn hynod wylaidd a uiymhongav yn ei holl gysylltiadau, ac er fod y rhai mwyaf pen- boeth o'i hyrwyddwyr wedi bod bob amser yn h, iiod awi ddus am iddo fyned dail rai cyfnewid- iadau, nid ydyw ond diweddar er pan y mae ei hyr- wyddwJryn gyffredinol wedi cael eu hargyhoeddi o'r angenrheidrwydd am hyny. Fel ag y gwyr eich darllenwyr, ymddangosodd yn lisol mewu llawysgrifen, pob erthygl yn ysgrifenedig gan y cyfansoddwr, ac o ganlyniad yr oedd yn cael ei gyfyngu i gylch cyfyng muriau y eoleg, ac in chvfrifid yn mhlith ei ddarllenwyr ond yn uinu v rhai, yn ychwanegol at yr efrydwyr, a ddigwydch.-lit dalu ymweliad a'r llyfrgell, yn yr hon ystuteli v cedwid ef. Trwy hyn nid ydoedd yn ajaorea I feirniadaeth a sylw y cyhoedd, ac nid oedd idao y fantais ddyledus a gofynol i gyflawni yr aniciiiinii disgwyliedig. Erbyn hyn, pa fodd bynag, mae ei hyrwyddwyr wedi eu dWYll gydag ullfrydedd lIeill- duol i awyddu am i'w gylch a'i gylchrediad gael ei ehangu, a chyda'r amcan hwn bwriedir, gydtl chymhorth a chalonogiad y cyhoedd, ei argrapnu a'i ddosparthu yn mhlith tanysgrifwyr. Nid ydyw y cyfnewidiad hwn, mae'n wir, heb ei wrthwyneu- wyr llawer o ba rai a ddadleuant nad ydyw y Magazine eto wedi cyrhaedd ystad digon blodeuog a Uwyddiannus i gael ei osod i feimiadaeth y cy- hoedd. Ofna ereill yr anturiaeth yn ei gwedd arianol, ereill a fethant gael digon o ymddiried yn y wlad i'w cynorthwyo, a lluaws o esgusodion a rhesymau cyffelyb, yr oil o ba rai sydd wecii bod yn aflwyddiannus i ddymchwelyd ffydd gr, f y rhan selog o'r hyrwyddwyr. Teimlir y gwas- anaetha cyhoeddiad o'r fath yma amcanion pwysig, gan y rhodda i efrydwyr l.en a phresmol gyfleustra mynych ac addas i gyfnewid meddwl, i ddyfod i undeo agosach a mwy parnaol, ac I was- garu gwybodaeth a hysbysiadau yn dwyn per- thynas a'r coleg. Bwriedir iddo gynwvs erthyglau o ddyddordeb amrywiol a chyffiedinol, ysgrifen- edig gan athrawon ac efrydwyr hen a phresenol y sefydliad, yn gystal a gwybodaeth am bob peth yn dwyn cysylltiad a llwyddiant y sefydliad neu ei aelodau. Mae yr holl rifynau o hono ar ei gych- wyniad, gydag un eithriadyu llwyddiant hollol, ac yu mhob modd yn adlewyrehu clod ar ei hyrwydd- wyr a'r sefydliad a fedd yr aurhydedd o'i feddu. I bwy bynag a all liawlio y drychfeddwl gwreidd- iol, mae diolch cynhesaf a goreu pawb sydd yn gysylltiedig » Phrifysgol Cymru yn ddyiedus a rhwym. Nis gwyr neb faint o ddaioni a wna, ond iddo gael y cymhorth disgwyliedig o-tdiar law y wlad. Mae y pwyllgpr wedi anfon nifer mawr o gylchlythyrau allan i brif ddynion ac arweinwvr y genedl, ac y mae llwyddiant yr anturiaeth YIJ di- brou yn hollol ar dynged y rhai hylly. ',Jae rhai boneddigion wedi ateb yn batod, ae-mae y pwyll- gor yn disgwyl yn bryderus am atebiad oddiwrth y gweddill. '.Ceimlant y gallant yn rhesymol a hyd- erus apelio at bawb a gymerantuddyddordeb yn y coleg, ac yn enwedig at hen efrydwyr, i ruddi help I?wigynb?yyMgaMB<wydd a phwysig hwu, ac 1 wneya I 3f"?Mityn?ilwug o r sdydliad y mae yn dwyn ei enw. gl" e gan agos bob sefydf. iad o'r natur yma ei gyhoeddiad, a phaham na all Prrfysgol Cymru hyfforddio cael a chyrial tin ? Chwi, gyfeillion y Brifysgol, anfonwch yn ddiced eich henwau i'r pwyllgor; cliwittial bwyllgor, gwnewth eich goreu i ddwyn mlaA pyhojddiad teilwngi'w anfon i'r tanysgrifwyr. Chwi, danys- griSWyr, darllenwch ef wedi ei gael; cbwithau bwyllgor, gWnewch ef yn werth i'w ddarlien. Chwi ddarllenwyr, peidiwch v beirniadu yn llyni, a choflWch mai efrydwyr ydynt y cyfansoddwyr; chwithau gyfansoddwyr, cofiwch y bydd eich cyt. ansoddiadau yn fcgored i feimiadaeth a *jy lw y cyhoedd. Llwyddiant iddo o eigion calo A