Y Negesydd

TYLLAU'R COED, CORRIS. Er dangos tueddiad a pharodrwydd y Cymro at farddoni, yr wyf yn anfon yr hanesyn hwn fel y trosglwyddwyd ef i mi gan fy nhad. Yr oedd dwy bone islaw Pencaecoch, lIe y gweithid Hechau yn Twll Coed Isaf. Nis gallai y wagen ddyfod am lwyth i'r bone uchaf. Oherwydd hyny byddai raid i'r dynion gario'r ceryg i'r un islaw, ac weithiau ar frys mawr. Yn eu plith yr oedd William Edwards (Gwilym Padarv), yr hwn nad oedd ganddo duedd i ufuddhau o'i fodd. Gwyddai ei gydweithwyr am ei gastiau. Yn mhell cyn llawn llwytho, pan o dan ei faich cwynai yn dost fod pigin wedi ei daro, ac meddai "pigin, pigin, bobl anwyl, tyned rhywun hwn oddiar fy nghefn, neu bydd i'r pigin fy lladd." Darfu i rywun mwy tyner galon na'r cyffredin dynu'r ceryg oddiar ei gefn a llwyddodd yntau i ymlwybro i wal gyfagos, He y bu yn ochain am beth amser oherwydd y pigin. Ond yn fuan ymuniawnodd, a sylwodd rhywun fod ganddo grewyn, a'i fod yn ysgrif- enu rhywbeth arno. a phan oedd y gwaith iar ten, eisteddodd Gwilym yn lied syth ar y drafal,' a dyma fe yn dweyd yn bur hyglyw Chwerw yw bod mewn chwarel-yn cario, Ceryg o le uchel; 0 mor dost ar Gymro del Ymboeni heb 'run banel." Ac yn ol ei arfer hynod dywedai, Hy dal o." Yr oedd y gweithwyr wedi mwy na haner maddeu iddo ar bwys ei englyn doniol. E. Y. WILLIAMS (gynt o Pencaecoch).

O'R FFAU, GAN LLEW. Y mae dynion hunanol yn ddiystyrwch i ddoethion, yn syndod i ynfydion, yn eilunodi weithwyr, "ac y gaethion i'w hyxxxff'rost eu hunain, medd rhywun. Yn 87ain mlwydd oed ymadawodd yr Is-filwriad Steward, Brynhyfryd, Penmaen- mawr, a daearwyd yr hyn oedd farwol o hono yr wythnos ddiweddaf. Rhyw ddisgwyl am fuddugoliaeth y mae Toriaid bwrdeisdrefi Arfon yr Etholiad nesaf. Meddienir hwy gan hyder cryf yr enillant y sedd oddiar y Jolly good fellow o Criecioth, a cheir fod Ir: Ellis Nanney, dewis ddyn y blaid, wrthi yn brysur yn canvassio. Yn nghyfarfod blynyddol pregethu Wesley aid, Tre'rddol, a gynhaliwyil dydd Gwener diweddaf, y Parclm. D. 0. Jones, a Hugh Jones, oedd y brodyr fu yn gwasanaethu, ac yn ol yr hanes a gyrhaeddodd i'r Ffaxi yr oedd y weinidogaeth yn fachog, a min- iog, a'r gwrandawiad yn astud. Mae dau o wyr enwocaf v pulpud Anni- bynol wedi derbyn galwadau taeriori yn diweddar, sef, y Parchn. D. Adams, B. A., Bethesda, a Parri Huws, B. D., Ffestiniog. Y naill i hen eglwys barchus Grove Street, Liverpool, a'r llall i Pencader ac Alltwalis, yn nghyfundeb Ceredigion. Nid oes sicr- wydd eto beth ydyw bwriad y gwyr hyn o berthynas i'r cais a ddaeth hyd atynt. Cylioeddir yn awr mai brodor o lan afon Cych, sydd yn arllwys ei hun i'r Teifi ger- llaw Genarth, ydyw H. M. Stanley, ac mai Howel Jones yw ei enw, a'i fod wedi bod yn cydchwareu pan yn blant a'r Parchedig Dr. Herber Evans. Beth nesaf? AYrth rodio i fyny ac i lawr heol aniben ac afluniaidd y Borth y dydd o'r blaen eanfyddwn yma ac acw laweroedd o ddi- eithriaid, ac yn ymddangos fcl pe yn lllwyn- hau eu hunain yn ardderchog, yn en wedi g y rhai oodd ar y traeth digymhar. Ond rhyw ochelyd eu cyrn braidd oedd y rhai a gerdd- ent yr heol arw. Da oedd genyl ddeall fod y preswylwyr yn dechreu deffro ychydig o berthynas i'r ffordd, a'u bod yn parotoi ei chalon i gael icatering-cart yn ddioed, er dyfrhau yr heolydd yn ddyddiol. Dyna rywbeth xxxegis y drlai fod, a cheir gweled yn fuan drwy yr anturiaeth fod xxxeddyg- iniaeth wedi ei sicrhau. Da chwi, y Borth- iaid morwrol, deffrowch yn gyflawn, ac na chysgwch, hyd oni wnewch y Borth yn un o'r lleoedd mwyaf atdyniadol i ddieithriaid yn ystod tymor yr haf ar wvneb daear. Os na ellwch sicrhau gwelliantau drwy eich Cynghor Plwyfol, cychwynwch, od yn bosibl, Fwrdd Lleol i chwi eich hunain, ac yna chwi a gewch yr hyn fydd yn angenrheidiol er wantais a lies y pentref yn gyffrodiuol. Y Cardies am gymanfa bregethu, fe sibrydir fod tua saith mil ynghyd ar y maes yn nghymanfa Glynarthen, ac eto, myn rhai ddweyd fod Ymneilduaeth yn diflanu yn gyflym o'r tir. Wfft i haerllugrwydd y rhai ddaliant i ddweyd ac vsgrifenu y fath ynfydrwydd. Yn ddiweddar, talodd arholydd ei Mawr- hvdi ymweliad a Choleg Aberystwyth, ac y mae yn llawen genyf alln cofnodi fod cymaint o'r efrydwyr Normalaidd wedi pasio mor llwyddianus mown cerddoriaeth. Llwyddodd 22 o honynt i gael full marks, tra v cafodd yr iselaf .35 allan o 50. Wrth y result hon safant yn gydradd ag unrhyw -1 r3 goleg yn y deyrnas. Y noson cyn, yr ar- y holiad, rhoddodd Mr. McKnaught ddarlith ar "Addysgu Cerddoriaeth yn yr ysgolion 0 dyddiol, a'r dull goreu i gyrhaedd hyny." Yr oedd y ddarlith yn un wirioneddol dda. Penodwyd y Parch. Canon Silvan Evans, rheithior Llanwrin, yn ganghellydd Eglwys 71 Gadeiriol Bangor, yn lie y diweddar Barch. Thomas Briscoe, ficer Caergybi. Yn llaw Esgob Bangor yr oedd y penodiad hwn, a da genym ei fod wedi syrthio arun mor gymwys Yr oedd gilvan yn teilyng-u wneuthur o honynt hyn iddo. r: Yn nghyfarfod blynycldoL Undeb y Bed- yddwyr, yr hwn a gynaliwyd yr wythnos ddiweddaf yn Hwlffordd, pasiwyd miiKw o benderfyniadau pwysig, acyn eu plith eu bod yn eydymdieriiiiilo z^t'r-Arm'eii-iiaid. Beth ddywedai darllenWvr y NEGLTYDD •pe gwelent un o blwyfi. y Canolbarth yn yr un eyflwr a phlwyf Bedlingfield yn swydd Suffolk. Y mae yno eglwys ond heb un ficer,'ysgol hefyd ond heb feistr na meistres ynddi, ac am ddeg Sabbath olynol, ni bu un math o wasaiiaeth yn yr Eglwys. Gresynol dros ben. Ond os oedd y gni-asanaeth ar strike, yr oedd y degwm yn cerdded. Pw3r a amhena mwyach had ydyw Tiberog yn un o wyr yr awen, pan ddarllena yr englyn a ddanfonodd mewn' atebiad i wahoddiad a dderbyniodd i gyfarfod lie y bwriedid cyflwyno tysteb i Eos Dar. Yr oedd y bardd yn orweddiog pan ddaeth y gwahoddiad ato, yn dioddef gan goes wedi ei niweidio drwy ddamwain. Fel y canlyn yr atebodd:— u Slap i lawr daeth slip o lo,—a morddwyd Mewn mawr ddig wnaeth daro, O'r adeg hono rhodio—sydd feiclius, A hynod beenus yw'r hen Dib heno." Go dda yr hen Dib, onide? Dymunwn longyfarch y Parch. D. C. Davies, Salem, ger Aberystwythar ei dde- wisiad yn gadeirydd Bwrdd Ysgol Trefeirig. Y mae ynddo y cymhwysder angenrhoidiol i'w llanw i foddlonrwydd. Beth bynag ellid ddweyd am ragoriaethau y Gymanfa yn Exeter Hall, gellir dweyd ei bod yn gymanfa ddi-fwg; oblegid ni ehan- iateid ysmygu gan delerau y gosodiad. Eitliaf peth. Y mae bwlch eang.eto wedi cael ei wneyd yn nxysg gweinidogioh y pwlpud Bedydd- iedig, yn symudiad y Parch. J. P. Williams, Pontlottyn, i wlad well. Yr oedd wedi dringo yn uchel fel pregethwr, lienor, a gwleidyddwr. Ganwvd ef yn Bronhaul, Sir Gaerfyrddin, ar y 23ain o Ebrill, 1828. Derbyniodd ei addysg golegawl yn Nghaer- fyrddin, ac ordeiniwyd ef i gyflawn waith y weinidogaeth yn Llanelian, Dinbych, yn 1853. Syiltudod(I aii-irvw weithiau; ond maes ei lafur am y 34ain diweddaf oedd Soar, Pontlottyn, lie y cyflawnodd waith efengylwr. Bu farw mewn tangnefedd ddydd Iau, Mehefin 20fed, a chladdwyd ef yn mynwent y Bargoed, ddydd Llun canlyn- ol, yn nghanol arwyddion o alar cyffredinol. Mewn C yfarfod Chwarterol -a. gynhaliwyd gan Annibyiiivyi- Doheiibarth Morganwg yr w_ythnos o'r blaen, gwnaed yn hysbys gan yr ysgrifenydd fod yn y dosbarth 37 0 eglwysi, 29 o orsafoedd pregothu, 6,673 o aelodau, 7,773 o aelodau o'r Ysgol Sul, 9,806 o wrandawyr, a 18,310 o eisteddle oedd. Beth ddywed yr esgobion am hyn tybed? Dyna bilsen arall, ond diau ei bod fel llawer un arall yn rhy fawr i'w llyncu. Yr oedd y Llew yn bwriadu galw sylw at lawer o bethau eraill, ond y mae y cenawon yn dechreu rhuo yn ofnatsen, ac felly rhaid ymatal hyd y tro nesaf.

Jldcjofton am ihoxxxsi, GAN Y PAKOH. EVAN JONES, CAERNARFON. v. Ychydig yn mhellach o Gorris na hen gapel Pantymaes, Aberllefenni, y mae Cwm- y-ddolgoed, neu y Ceiswyn, neu yr Alltgoed, neu yn fWy cyffredin, y Ratgoed. Nid wyf yn cofio i mi; erioed fod yn mhen pellaf y cwm hwn, gan ei fod mor anliysbell, ac nad oes dim ffordd yn myned trwyddo i un man arall. Dyma yn llythyrenol waelod y sach, -cul de sac, fel y gelwir ef gan y Ffrancod"; a byddaf bob amser yn ceisio osgoi y lie nad oes dwll i fyn'd allan" o hono heb droi yn ol i'r lie sydd yn myned i mewn iddo. Ni fuaswn yn son dim am y cwm bychan hwn yn awr, er mai yno yr oedd y diweddar lkfr. Henry .Owen (AmaethonJ, yn byw, oni bai yn benaf i mi gael dweyd gair am Mr. Rowlands, un o berchenogion y chwarel, a William Ellis un o'r goruchwylwyr. Sais oedd Mr. Rowlands wedi dysgu ychydig o Gymraog. Yr oedd ei dad wedi treulio ei oes mewn cysylltiad a Chorris, yn benaf gyda chwarel y Geuwern. O'r diwedd mynodd adeiladu palas bychan tlws iawn yn ymyi chwarel y Ratgoed, ac wedi ei adeiladu aeth Mr; Rowlands, ieuahgaf, yno i fyw. Gan nad oedd ynjneddu.feulu, rhaid oedd i William Ellis a'i deulu symud yno i fyw gydag of a chadw ei dy. Yr oedd William Ellis yn frawd i'r diweddar Barch. Robert Ellis, Ysgol dy, ac yn dwyn llawer iawn o ddelw y teulu. Yr oedd ei berson, ynieuanc yn enwedig, yn hardd ia-wn,-yn syth, tal, cymesur, ei ysgogiad yn drwyadl foneddig- aidd, a'i wynebpryd yn wridcoch a theg yr olwg. Yr o'r dynion harddaf. y gallesid rhoddi llygaid arno. Meddai Mr. Rowlands barch diderfyn i Wil, fel y galwai ef. Buasai yn ymddiried pobpeth iddo heb y petrusder lleiaf. Enillasai y parch hwn yn benaf trwy fod yn ddiesgeulus yn ei or- chwyl. Yr oedd chwarel y Ratgoed dair milldir o Gorris. Yn Nghorris yr oedd William Ellis yn byw. Canai cloch y chwarel yn gymwys am chwech yn y boreu. Gwnaeth Mr. Rowlands, fel yr addefai wrthyf, lawer cais i wybod a fyddai William Ellis yno mewn pryd erbyn caniad y corn, ond methodd erioed ei gael yr un funyd ai' ol. Dywedai hyn wrthyf eilwaith a thra- chefn. Yr oedd wedi gadael argraff anni- leadwy arxio. Ychydig o Gyinraeg a fedrai Mr. Rowlands, a llai un hyny o Saesneg a fedrai William Ellis ond yr oedd y ddau yn gyfeillion nxawr. Coleddai y naill y syn- iadau uchaf am y llall, a pharhasant yn gyfeillion tra fuont byw. Cynholid Ysgol Sabbothol yn y cwm er's tro-yn y DdoIgoed, hyd yr wyf J'n cofio. Yn awr yr oedd yn rhaid cael capol. Eg- j lwyswr oedd Mr. Rowlands ei hun, pan y byddai yn xxxyned i xywle. Ond yn gymaiht agmai anfynych y, byddai yn xxxyned i'r Llan, yr oedd yn gwneyd i fYllY axxx ei absexxoldeb trwy danboidrwydd ei zel drosti. Ond nid oedd o un gwahaniacth, yr oedd yn raid cael capel i Wil. Ero ac un arall—perchenogion y chwarel oedd biau y tir cyflexxs i adeiladu, ac yr oedd yn barod iawn i'w roddi. Pan glywodd rhywrai eraill fod y Mcthodistiaid aiix adeiladu capel yno, yr oedd yn x-haid iddynt Ixwvthau, gan fod golwg am adeiladu yn y gymydogaeth, gael addewid am loi adeiladix hefyd. Credaf foct hyny wedi ei gaol. Vo,-Id, bvuag creodd hyny dipin o axxlxaAvsder i gael lie i adeiladu capel Wil- O'r diwodd,fo'i cafwyd xxxewn man eyile-Lis, ond digon drtitl ei wala. Yr oedd yn raid ttlit ugain pnnt am Ie, y1' oodd yn x-haid talu nnvy. na dwy ran o dair o hyny drachefn i'w wneyd yn lie pi-iodol i osod i lawr sylfaexx capel arno. Ond yr oodd Wil yno, a dwylaw ewjdlysgar iawn at weithio. Adeiladwyd y capel bychan, ac agorwyd ef rywbryd tua diwedd 1871. Yr wyf yn cofio yn dda fod Mr. Rowlands yn gwraxxdo arnaf yn pregethxi yno un borou Sabtoth. Ychydig a ddoaIlai o Gyixxracg: yr oedd yn Eghryswr zelog o farn: meddyliai yn uchel o grofydd. Wil carai fyw yn dangnefeddus yn mysg ei gyniydog- ion: ac yr oedd yn llawer haws cael ei wael- ach na chael ei well. Byddai golwg urddasol William Ellis, cyn i mi ddyfod yn agos ato, yn creu gradd o bellder ac hyd yn oed arswyd yn fy medd- wl. Ond wedi i mi ei adnabod, cai le uchel ryfeddol yn fy meddwl fel gwr Duw: tyner, llednais, cywir, egwyddorol, yn ddyn i Dduw ac yn ddyn i ddyn: fel y cyfryw nid oedd yr un iot yn ol i'w frawd anwyl enwocach.

MANION. Cafodd Shon Gorph ei ddiwrnodmawr "lladd mochyn yn Dolgellau yr wythnos o'r blaen. Tyrai y tyrfaoedd o bell ac agos. 4 Canmolid y pregethau yn ddieithriad. Sythodd Shon yn ofnadsen gan droi gwyn ei lygaid ar anerchiad yr Hybarch Thomas Gee i'r gweinidogion ieuainc. Dywedai bethau rhy lym ar ysmocio a dirwest i foddio rhai, a rhai phethau rhy geidwadol ar y fugeiliaeth i foddio eraill. Mor anhawdd eu boddio yw pechaduriaid Cafodd Shon Sentar yntau ei ddiwrnod mawr lladd mochyn yn y Dinas. Yno y bu Davies, Trelech, yn cordeddu brawddegau a synwyr, Henry Rees yn nofeleiddio gyda swyn, Elfed yn planu blodau, ac Owen fel twrf tonau ar danau calonau y dyrfa. Dywedir fod' lie iawn.i ddau beth yn y Dinas, sef gweinidog da, a diwygiad yn y canu. Pity garw fod yr eglwys mewn dyled i gwrnni y gledrffordd. O'r anwyl, y fath grcnic/cs gormesol yw Cwmniau Ceidwadol cledrffyrdd Dymunaf longyfarch Mr. Edward Rees, Machynlleth, a Dr. Edwards, ar eu dyrch- afiad haeddianol i'r fainc ynadol dros Sir Drefaldwyn. „ Cafodd canwyr Annibynol y cylch eu di- wrnod mawr lladd mochyn mewn canu yn Machynlleth. Emlyn Jones oedd yr arweinydd, ac arweinydd campus ydyw hefyd. Canmolid y .canu yn fawr. Sibrydai rhai nad oedd pob eglwys wedi parotoi yn deilwng. Gwisged yr esgeulus y cap, a diwygied rhagllaw. Tra'yn son am Machynlleth. Mae y si ar led mai toriaidd i'r eithaf yw ymddygiad y trefwyr yn ethol eu gilydd yn llywodraethwyr ar yr Ysgol Ganolraddol gan anwybyddu a snobio pobl y wlad. Os gwir hyn, nid drwg fyddai i bobl y wlad anfon eu plant i Towyn a manau eraill er mwyn eu snobio hwythau. Y mae a pha fesur bynag y mesuroch yr ad- fesurir i chwithau yn ysgrythyr. Ffair wael oedd yr olaf yn Machynlleth. Prisiau gwartheg a cheffylau yn gostwng. Pa ryfedd, gan fod cymaint o angen gwlaw. Y mae llawer Tori yn- sicrhau y ceir gwlaw bellach ar ol i Salisbury gael y(awenau i'w law Pa un ai yn Salisbury neu yn y B6d Mawr y mae gan y Toriaid fwyaf o ffydd Àtebedy neb a fedr y cwestiwn. Y mae tenantiaid Syr Watkin yn bwrw allan gythreuliaid -am et galongatedwch 'yn gomedd taBu dim yn ol yn yr ardreth y tal diweddaf. Gweddiaf am i hyn fod yn agoriad llygaid i'r amaethwyr druain nad tirfeddianwyr Toriaidd sydd yn debyg 0 fod yn waredwyr iddynt. Amaethwyr, cymerwch ddysg. Cwyrx am wiiNN7 sydd i'w glywed yn nxhob | rhan o'r wlad. Y mae wedi myned yn Sour mewn difrif. Gofynai rhywun, Pa le mae Ar. glwydd Dduw Elias y dyddiau hyn ? Fy ngof- yniad i yw, Pa le y mae gweddi Elias ? Pe caem ni weddi Elias, v, niae Duw Elias i'w gael eto. Tybed nad yw yn llawn bryd bellach i'r holl cglwysi i gynal cyfarfod ymostyngiad i y weddio am wlaw ? Beth y mae Cynghor Plwyf Talyllyn wcdi ei wneyd o'r dechreu heblaw gwella llwybr y Braich ? Yn ol yr adroddiad o'r Cynghor di- weddaf, ni wnaed nemawr heblaw hysbysu nad oedd y pwyllgorau wedi gwneyd cu gwaith, ac oedi sylw pellach ar y materion, er i'r Cynghor barhau am oriau. LLu *0 siarad a mwy o waith, os gwelwch yn dda at y dyfodol. CLUSTFEINIWR.

Hysbysir fod boneddiges wedi rhorldi 50op. yn ei hewyllys tuag at Goleg Annibynol Bala- Bangor,

CORRIS. Cafodd Frank, ail fab y Parch. R. J. Edwards, ficer, Corris, ei ethol i freintiau ac arhosiad yn St. John's Foundation School, Leatherhead. BWRDD YSGOL.-Cyfarfod arbenig, Mehefin i8fed. Presenol, Mri. M. Roberts, cadeirydd; W. R. Williams, is-gadelrydd; Rd. Williams, Rhys Owen, a D Ifor Jones, clerc. Dywedai y cadeirydd i'r clerc ac yntau fyned i ysgol Aberllefenni ddydd yr Arholiad, ac i'r arholydd eu hysbysu nas gallai ganiatau y deng punt grant yclxwanegol eleni, ohcrwydd fod y nifer o athrawon yno yn rhy fach i ateb i ofynion y ddeddf. Anogai y Bwrdd i nodi merch i ofalu am adran y babanod, yn y classroom, a gadael William Thomas Jones gyda'r dosbarth isafyn yr ysgol. Yn unol a hyn penderfynwyd fod Alice Hughes, Garneddwen, i fyned yno, a Ceridwen Jones i fod yn ysgol Corris fel pupil teachers. Penodir un i ofalu am y gwnio yn Aberllefenni yn y cyfarfod nesaf, ynghyd ag un i lanhau yr ysgol.

ABERDYFI. PI'SGOTA GLKISIAID.—Tymhor orwg" fti A-r :1af hwn i bysgotwyr rhwydi oherwydd y sych- der yn bcnaf. Gwnaethant y.i well ddiwedd yr .vythnos ddiweddaf. Dydd Gwener, daliw\d un cweh 210 bysgod yn pwvso 68 pwye. a dydd Sadwrn gyda cixwch arall 102 pwy, Yr oedd rhai o honynt yn pwyso o 12 i 16 pwys DIRWEST.—Cvnhalnvyd cyfarfod cyhoedcirs y x yr awyr agored brydnawn y Sabb Ltn, pnd y traddodwyd anerchiadau grynxus fin y Parchn. E. M. Rees, Bangor-is-y-coed R. J. Williams, Ffestiniog, a Cadfan Davies, Towyn. Dydd Llun, cynhaliwyd pwyllgor i b xrotoi llyfr tonau dirwestol newydd. Cyhoeddir y llyfr yn f lan' yr hwn a gynwysa lawer o'r hen donau a g^nid yn amser y diwygiad dirwestol cyntaf. Hydd ynddo amryw donau gyda ge'riau Saesneg.