Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Y TEULU GORTHRYMEDIG.
Y TEULU GORTHRYMEDIG. PENOD XXXVII. "O'r nefoedd fawr, a ydyw fy mab Llewelyn etc yn fyw ?" llefai Gwenllian yn o phwyllog o lawenydd, gan redeg yn wyllt at Hopcyn a chusanu y llythyr. Hopeya yn agor y llythyr, a gweledenw Llewelyn ei fab ar y gwaelod wedi ei ysgrifenu a'i law ei hun, a chyda dagrau gorfoledd yn pistyllio dros el ddwyrudd, llefai allan,- Diolch i'r Mawredd, a mae Llewelyn fy mab yn fyw Yn awr byddaf farw mewn hedd- wch dyma fawn am bob croesau a cholled- ion." Yr holl deulu yn llosgl gan awydd i glywed cynwysiad y llythyr, ac yn cydlefain,— D&rllener y llythyr, darllener y llvthyr." Y gwr dyeithr yn cydorfoleddi gyda'r teulu yn y gobaith gwynfydus fod Llewelyn yn fyw. Hopcyn bron yn rhy gyffrous ei deimladau 1 allu eydymffarfio a chais y teulu diamynedd o ddarllen y llythyr allan. Cydlef gyffrous arall am i Hopcyn ddarllen y llythyr, yr hyn a wnaeth efe wedi adfedd- ianu ei hun:— "Quatre Bras, Mehefin 18, 1815. "Anwyl Rianl,- "Yr wyf yn fyw: cadwyd fi heddyw meg) s o safn angeu wrth ymladd a'r Ffrancod; yr ydvm yn ymbarotol am frwydr arall ar faes Waterloo; mae'r gelynion yn ffyrnig a gwaed- lyd sut yr ymdarawaf Duw yn unfg a wyr ond gwaeddaf yn faith y gelynion 'En avant, En avant!' sef 'yn mlaen, yn mlaen;' ie, yn mlaen nes llwyr orthfygu y gelynion. "Y mae y Cadfridog gwrolfrydig, Syr Thos. Picton, wedi syrthio yn anrhydeddus wrth wasanaethu el wlad. "O! fy nhad, pa fodd nad ydvch yn ateb fy llythyrau ? deg llythyr heb eu hateb Fy anwyl fam wedi anghofio Llewelyn ei mab Teulu'r Hafod wedt cefnu ar eu car Llewelyn yr hwn a'u carai fel ei enaid ei hun. "A ydyw Mari, fy Anwyl Fari o'r Ynys yn fyw a gweddw? Paham na byddai Marl wedi ateb fy lluosog lythyrau ? Ah! at tebyg y gallai yr hon a garwn fwyaf o bawb gefnu arnaf a'm aughofio ? Arglwydd cyfarwydda fy llythyr t ben ei daith, a chadw yn ddiogel deulu'r Hafod a Marify anwylyd. 0! Mari, mae dy enw cysegredig wedi el selio gyda sel cariad ar fy nghalon. 0. "Dywedwch wrth Mari fy mod yn aros yn ffyddlawn I'm haddunedau iddi, a byddaf cyn diwedd y flwyddyn hon yn ddyn rhydd yn rhodio heolydd byth-hoffus Gwalia anwyl, a Mari gyda mi, neu byddaf yn ysbryd digorff yn myd mawr yr ysbrydoedd "Rhaid i mi roddi yr ysgrifell heibio, dyma awm taranllyd magnelau y gelyn yn rhuo yn fy nghlustiau, a Napoleon el hun wedi dyfod i'r maes. "Les Francois sont icl! Ils's empaieDt de la ville "Eich mab, LLEWELYN JONES." Dafydd yn gwaeddi yn bryderus,—"Y mae brwydr Waterloo wedi el hymladd er ys mis, ond 0! a ydyw Llewelyn fy mrawd yn fyw?" Y gwr dyeithr yn sylwl, Hen Richard Tymawr fu yn achos i gadw y llythyrau, a thrallodi teulu yr Hafod efe a'i blant oedd yn carlo y llythyrau yn Ilythyrgod y Plascoch, ac yn eu cadw oil." Hopcyn yn edrych ar y post-mark, ac yn gweled fod y llythyr wedi cyrhaedd Llundain er; ys tair wythnos, ond el. foi wedi cael el gadw gan archfradwr y Tymawr. Gwenllian wedi ei chyffrol gymaint nes y syrthiai i lesmair, gan fwmian yn ddigofus — "Ow! hen Richard Tymawr, dinystrydd uffernol fy nheulu; mab Belial yw efe. v dyhiryn atgas!" Rhys yn sylwi,—"Beth ddywed Mari o'r Ynys am hyn ? Sut y gall ddarllen llythyr Llewelyn heb wrido ? bydd y llythyr yn sicr o'i gyru yn wallgof." "Ie, Llewelyn wedi cadw yn ffyddlawn i Mari (ond bachgen ffyddlawn yw Llewelyn, nid rhyw wlanen o ddyn), och! ond Marl wedi wyned yn eiddo arall-wedl anghofio Llewelyn, nis gallaf edrych mwy yn ngwyneb :Marl." Y gwr dyeithr yn sylwi o'r comel,-ccOyn- llun Richard Tymawr oedd y briodas; clywais ef lawer gwaith yn bygwth gwneud i Marl briodi cyn y dychwelai Llewelyn, fel y gallai ymddial ar deulu'r Hafod." "Diolch i'r nefoedd am na phrlodais i ddy- weddi fy mrawd," meddal Dafydd, gan ofyn, "Beth a ddywed Llewelyn fy mrawd os y dy. chwel a gweled Marl yn wraig i fab y Pistyll- gwyn? byddai ei fywyd yn uffern iddo nis gallai efe ddal y fath olygfa annaturlol a chyffrous—buan y byddai ei lety yn y gwall- gofdy neu'r bedd." "Pwy halodd y llythyr hwnw yn dyweyd fod Llewelyn wedl el ladd yn y rhyfel ? gofynal Gwilym. Y gwr dyelthr yn ateb,-ccCynllun Richard Tymawr cedd y llythyrau ffugiol; clywais ef Shyfforddi ei fab ar y mater cyn ysgrifenu aell erioed." Hopcyn yn trol yn fryslog at yr ymwelydd dyeithr, ac yn edrych yn myw ei lygaid, gan ofyn tddo, At nid Dafydd Morgan, gynt o'r Tyllwyd, yw ein hymwelydd presenol ? Cred- wyf fod ei leferydd yn el gyhuddo." Dafydd Morgan Tyllwyd, (canys efe oedd y gwr), yn syrthio ar el liniau o flaen Hopcyn, ac yn ymbil ag ef,—"O! Hopcyn o'r Hafod, myfi yw'r gwr, ni wiw i mi wadu gwn fy mod wedi syrthio i law cyfaill, yr hwn ni'm brad- ycha byth." Y teulu yn holl yn awyddus am ei helynt, a pha fodd y diangodd o alltudiaeth yntau yn myned dros yr helynt, ac yn gymyscedis agadroddiadau ereill yn sylwf,- 8 8 "Dedfrydwyd fi i ddeng mlynedd o alltud- iaeth benydol yn Jamaica; O'ch! treuliais bump o'r deg mlynedd, ac os oes uffern ddae, arol yn rhywle, alltudfa Lloegr yw hono; trin, iwyd fi fel y trinia yr ellyllon ysbryd y dam nedig—yn greulawn a dwrdiog, heb y mymryr lleiaf o dosturi trigareddol. Gorfodid fi weithio yn y blanhigfa siwgr, fel y niggers duon, heb foment o seibiant o chwech y borei hyd fachlud haul. Yr oedd fy ngwyliwr saru. yn arfog, ac yn ymddifyru fy ffrewyllu a'n: poenydio." "Ond sut y gallasoch ddianc, Dafydd bach!' gofynai Gwonllian yn syn-fyfyriol. Dafydd yn ysgwyd ei ben gydag edrychiac euog, a gofynai,- "Beth am Rachel a'r plant bach? rhaid I mi gael eu gweled cyn toriad gwawr; ond rhaid i mi i ymddyeithrio neu byddaf eto yr y ddalfa, a ch- Gwenllian yn ateb fod Rachel yn fyw, ond fod Rhys ei ail fab wedi marw. Dafydd yn cael ei daraw a mudandod pruddglwyfup, ac yn sefyll fel delw-farmor- aidd, gan nertholrwydd tristaol y newydd alarus. Hopcyn yn beio Gwenllian am fod yn rhy dafodrwydd yn rhoddiad y newydd. Dafydd o'r Hafod yn sylwi,— "Cafodd Dafydd, Tyllwyd, gam mawr gan Richard, Tymawr, a'i gwmni celwyddog; tyngodd Morgan o'r Garth gelwydd dychryn- llyd ar fater y bill hwnw y camgyhuddid Dafydd o'r herwydd." Y gwr o'r Tyllwyd gyda dwys ochenald yn mwmian,- "Georgy'r celdwad, mae el ysbryd yn fy erlid; dial, dial, claddu Rhys fy mab dyma'r ad-daliad am hyny, ie, am- Gwenllian yn dweyd yn nghlust ei phriod,- "Y mae rhyw faich o euogrwydd yn aflonyddu ar Dafydd, oes Hopcyn; ond ofawyf nad yw awyrgylch gwlad bellenig a chosbedigaeth galed wedi gwella dim ar foesau y gwr o'r Tyllwyd; 'os drwg cynt gwaeth wed'yn. Dafydd Morgan yn dechreu adfeddlanu el hun, ac yn cael ei holl yn galed am y dull a'r modd y darfu iddo ffoi o'i alltudiaeth. "Ciliafe o'r blanhlgfa yn nillad y warder melldigedig hwnw," meddai y ffoadur, pryd y gofynid iddo gan yr holl deulu, beth a wnae ei geldwad am ddillad y pryd hwnw, yntau yn ateb yn fyrbwyll,- "Nid oedd eu heisiau ar y lledfegyn diffaeth, yr oedd efe yn ddigon tawel." Hopcyn a'r teulu yn cymeryd yr awgrym, ac yn deall fod Dafydd, Tyllwyd, a Cain, o dir Nod yn frodyr mewn gweithredoedd. Dafydd, Tyllwyd, yn myned rhagddo,- "Newidlais ddillad a rhyw hen nigger caredig, ac wedi duo fy ngwyneb, er bod yn gyffelyb Iddo, dihengais i borthladd ar oror dwyrelniol yr Ynys, a llwyddais I gael gafael mewn cwch pysgota, ac yn hwnw yr anturiais i'r mor mawr llydan, mewn gobaith o gyfarfod a llong; codwyd fi i fyny gan long Yspaen- aidd wedi i mi fod dridiau ar y cefnfor mewn peryglon ac ystormydd; bu'r tri diwrnod I mi fel tair blynedd; a'r tair blynedd fel haner oes. Cludwyd fi i'r Yspaen, ac oddiyno i Gasnewvdd." Y teulu yn rhyfeddu a dweyd mai rhyfedd yw treigl dyn. "Wel, beth am y dyfodol Dafydd ? ofnwyf y rhaid ymddyeithro," dywedal Hopcyn. "Cofier mai Morgan Davies fydd fy enw o hyn allan, ac y bydd I mi ffuglo bod yn haner Sals o sir Fynwy neu Henffordd, a gweithio fel llafurwr oddiamgylch y ffermydd, ond mynaf ymweled yn ddirgel a Rachel a'r plant: druan o Rhys, ni chaf ei weled ef!" Yr ymwelydd hwyrol yn cael el roesawu i'r ystafell wely, a phan yr elal I fyny y grisiau cwympodd rhywbeth o'i logell yn ddi- arwybod lddo, ond a godwyd 1 fyny gan Dafydd o'r Hafod, y bachgen llygadgraff; ond beth oedd y trysor syrthiedig ond cyllell fawr a mlnlog, yn orlawn o yetaenau gwaedlyd, a haeral mab yr Hafod mai gwaed dynol ydoedd. Yu yr argyfwng rhwng haner y nos a chan- iad y ceiliog, clywai Dafydd Jones, yr hwn oedd wedi aros i lawr, rhyw gyffro yn ystafell gysgawl yr ymwelydd alltudiol, a brysiodd i fyny yn lladradaidd gan agor goleu o lantern orchuddiedig o flaen y gwr o'r Tyllwyd, yr hwn oedd wedi amwisgo ac yn prysur chwilio am ei gyllell. "O'r bradwr diefllg," gwaeddal Dafydd o'r Hafod gan el goleru, "yr wyt heb adael eto dy ystranclau gwaedlyd; dos allan o'r ty, neu cal syrthio yn gelain o'm blaen." Dafydd, Tyllwyd, yn dianc allan, a Carlo hen was ffyddlawn y teulu yn ei erlyn 1 bell- deroedd, gan ei ad-dalu a llawer brathiad miniog. Nos tranoeth, dyna'r newydd ar led fod yr alltud ffoedlg wedi ceislo troi i mewn i amaeth- dy cyfagos; adnabuwyd ef, a buan y cafodd fyned i'w le ei hun I dreulio gweddill ei oes. Yn awr, rhaid 1 ni gyfeirio ein camrau tua chymydogaeth amaethdy yr Ynys, a chael gweled helyntion y par feuanc newydd-briod- edig, y rhai nid ydynt eto wedi ymadael i'w preswylfod newydd. Cyrhaeddodd y newydd fod teulu yr Hafod wedi cael Ilythyr oddiwrth Llewelyn 1 glustlau John Morris, y priodfab, a chafodd y briodas. ferch rhyw sibrwd i'r un perwyL "Dechreuodd Mari bruddhau cyn bod y mel-fis allan, ac ymneillduai i'w hystafell ddirgelaidd er dwys fyfyrio ar ei byrbwylldra blaenorol, a dyfalu pa beth 1 wneud yn y dyfodol. Ond gwnaed ei gofid yn fwy ar dderbyniad y Ilythyr a anfonwyd gan Llew- elyn o'r Hafod at ei rieni; derbyniodd ef mewn amlen gyda'r post, yn anfonedig gan un o fechgyn yr Hafod. Daeth yn amser eyfyng bellach ar Mari o'r Ynys, ni feiddial ddadlenu el gofidiau serch- drallodus yn awr fel cynt, gan ei bod yn wraig briod, ac yn eiddo arall. Ah! Mari, ieuodd ei hun yn anghydmarus gyda'r hwn nad oedd el chalon yn ei garu, tra nad oedd sicrwydd digonol fod el hanwyl Llewelyn wedi marw. Wrth ymofidlo a chadw el meddwl Iddi el hun, yr oedd wedi myned mor wan-ysbryd, nes ei dychrynid gan sigliad deilen, neu sibrydiad gwybedyn, ac ofnai gyda phob trwst ei bod yn clywed Llewelyn yn dyehwelyd. Un boreu dyma lythyr fddi wedi el gyfeirio Mari Davies,' a phaa el agorwyd ganddi a Rweled o idiwith bwy ydoedd, meddianwyd hi gan bang o bruddgl WJ f llesmeiriol.
[No title]
Y Boneddigesau hyny nad ydynt wedi defnyddio Starch Glenfield, dymunir ar iddynt wneud un prawf o hono, a bod yn of alas am ganlyn y cyfarwyddiadau argraffedig ar bob pacyn. Y mae yn ychydig aohawddach ei wneud na Starches ereill, ond pan y deuir dros yr anhawsdra, dy- wedir fel Golchwraig y Frenines, mai y Starch goreu a ddefuyddiwyd erioed ydyw.
DYDD LLUN Y SULGWYN.
DYDD LLUN Y SULGWYN. Anwyl gyfeillion, ie, a chyfeillesau hefyd, y mae yn ddywenydd genyf eich hysbysu fy mod yn teimlo yn drech gwell na gwaeth y dyddiau hyn, er oered yw yr hin. Yr wyf yn codi o'r gwely i'r gadair, ac yn medru eis- tedd i fyny am awr neu ddwy bob dydd, fyn- ychaf ond ni fedraf gerdded na sefyll uwch- ben fy nhraed am eiliad heb gymorth, gan gymaint yw fy ngwendid. Bum am flynydd- au yn analluog i ddyfod o'r gwely o gwbl, ac nid oes ond y profiadol a wyr pa beth ydyw y balchder sydd yn meddianu calon dyn claf pan y mae yn dyfod yn alluog i godi i'r gad- air rhywsut, wedi bod yn gorwedd yn an- alluog i droi ei hun am dymor maith. Er nad ydyw fy ystafell ond un fechan, eto, pan fedrais ei chroesi gyda ffon yn unig, yr oedd- wn yn teimlo fy mod wedi gwneud cymaint o orchwyl a phe buaswn wedi croesi y ddaear o begwn i begwn. Yehydig yr wyf yn cysgu, ac nid wyf yn medru cysgu o gwbl ond trwy nerth laudanum er ys blynyddau. Ond nos Sul y Sulgwyn diweddaf, er cymeryd eyfran helaethach nag arferol o hono, methais yn deg a chysgu nes oedd hi yn y boreu. Nis gwn beth oedd y rheswm, os nad fy meddyl- iau oedd yn fy rhwystro, oblegyd yr oeddwn yn methu yn deg a pheidio meddwl am yr amser pan yr oeddwn yn iach ac hoenus, ac yn medru mwynhau dyddiau Sul a Llun y Sulgwyn fel rhyw ddyn ieuanc arall. Y mae yr amser hapus hwnw wedi myned heibio byth i ddychwelyd mwy i mi, ond odid. Beth bynag am hyny, pan ddeffiroais gyntaf boreu dydd Llun y Sulgwyn diweddaf, yr oedd y wawr yn cyflym dori, y niwl yn gor- chuddio y bryniau cerygog a'r glenydd isod, ac yn ymdori fel yr eigion mewn temestl. Cymerais ddose o laudanum drachefn, a chvn pen dwy fynyd, yr oeddwn fel mab yn mreichiau ei anwylyd, yn dawel orphwys yn mreichiau esmwyth duwies cwsg, yn breudd- wydio fy mod yn clywed y beroriaeth mwyaf soniarus a glywais erioed. Dihunais ar fyr, ac er mawr siomedigaeth i mi, wele breudd- wyd oedd Edrychais allan trwy y ffenestr, ac erbyn hyn, yr oedd yr haul mawr eirian- wych yn gwasgaru ei belydrau tanbaid dros ddol a nant, perth, pant, a bryn, a phob peth yn arwyddo diwrnod hafaidd a hyfryd. Cod- ais i'r gadair, bwyteais fy moreufwyd, ac erbyn hyn, yr oedd y tren yn yr orsaf, a niferoedd lawer yn myned tuag eisteddfod Treforis. Yn mhen ychydig, dyma guro wrth y drws. Pwy sydd yna ? Hen gyfaill caredig a hoff yn dyfod o bellder ffordd i ym- weled a mi, y gwaelaf o'r llwythau. Cefais lawer o newyddion ganddo, ac er melused oedd ei gwmni, gorfu arnom dori cwt ar ein ystori, siglo dwylaw, a good bye. Erbyn hyn, yr oeddwn yn dechreu blino, a gorfu i mi fwyta enw o giniaw, cymeryd dose o lauda- num, ac i'r gwely. Adnewyddais yn raddol, ac wedi darllen tipyn o'r peth hyn a'r peth arall, codais drachefn. Yn awr yr oedd y boreu teg wedi troi allan yn brydnawn cym- ylog, oerllyd, a chawodog. Wedi yfed dysgl- aid o de, aethym fel plentyn gyda'r celfi, yn grynedig, mor belled a throthwy drws y front, er mwyn cael golwg ar y tu allan. Yr oedd niferoedd o ddynion dyeithr yn cerdded yn hamddenol ar hyd heolydd yr ardal a phan yr oeddwn yn edrych oddeutu, ac yn canfod dyeithrwch yn mhob peth braidd, dyma ddau ddyn boneddigaidd yr olwg yn dyfod yn mlaen ataf, ac yn gofyn a wyddwn pa le yr oedd Eos Wyn yn bvw. Teimlais a gwridais tebyg i ferch ieuanc pan yn dygwydd cwrdd a'i chariad yn ddisymwth, a dywedais yn wanaidd, "y mae yn byw fel y mae, heb fod yn mhell oddiwrthych." "Ie, chwi yw Eos Wyn, efallai?" ebe un o honynt gyda gradd o syndod. "Wel, fe ddichon taw e', er gwaethaf y modd," ebe finau yn wylaidd, a chyda'r gair, dyma hi yn siglo dwylaw, ac ni siglodd neb erioed ddwylaw yn fwy gwres- 02. Bechgyn o tua Pentre Estyll oeddynt. Buont, yn nghyd a'u menywod prydferth a boneddigaidd, gyda mi yn fy ystafell hyd nes daeth amser y tren i fyny. Yr oedd eu cyf- eillach yn anwyl ac hyfryd, ond ymadael fu raid a'r rhai hyn eto. Edrychais allan trwy y ffenestr, a'r peth cyntaf a welais yn awr oedd niferoedd o fechgyn a merched dyeithr yn myned heibio yn hynod ddorlotaidd, yn ol trefn y creaduriaid gynt o fyned i'r arch, "bob yn ddau, yn wryw a banyw," ac yn gwneud eu goreu i efelychu y sivells. Erbyn fy mod yn eistedd, dyma ddau neu dri o hen aelodau parchus yr AJltwen yn dyfod i mewn ataf, ac yn fy hysbysu fod ysgol yr Alltwen yn dyfod, yn ol ei harferiad blynyddol, a'i bod yn myned i aros o flaen ein ty i roddi ton neu ddwy i mi a fy anwyl fam, fel ar- wydd o'i chydymdeimlad tuag atom, ag sydd yn analluog i fyned i gwrdd nag ysgol er ys blynyddau. Dyma'r ysgol o flaen y ty yn dyrfa fawr. Yr oedd yr hin yn oer, minau yn wan a thyner, ac wedi ymdrechu bod fyny fwy nag arferol, eto ymdrechais fyned allan yn awr mor belled a gate fach y court. Gyda I fy mod allan, dyma ganoedd o lygaid ter, siriol, a serenaidd, yn disgyn yn gawod arnaf fel pelydriad disymwth haul tanbaid hir ddydd haf. Nis gwn beth oeddynt hwy y0 meddwl am danaf ar y pryd, ond yr oedd llawer o bethau yn gwthio i fy meddwl nad oedd yn eu blino hwy, ond odid. Beth bynag, cefais olygfa hardd ar yr ysgol y waith hon, ac efallai y waith olaf am byth ar y ddaear. Yr oedd yr ysgol i gyd gyda'i gil' ydd yn rhifo amryw ganoedd, ac yn edrych yn respectable. Yr oedd plant bach y gobeithlu yn ymddwyn yn ganmoladwy, ac wedi ell gwisgo yn brydferth a gweddus. Yr wyf yu gwybod yn eithaf da nas gall unrhyw gor o gantorion, yn fwy na gwraig y gweithwyr, ymddangos bob amser yn mhob man ac at bob amgylchiad yn eu style goreu eto, can- odd cor Alltwen, o dan arweiniad Cam Alun, o flaen y ty yn well nag oeddwn wedi dys- gwyl. Yr wyf yn cofio cor Alltwen yn lluos- ocach, ac felly yn medru canu yn gryfach nag ydyw yn awr ond nid mewn nerth a chroch- der taranllyd yn unig y mae gogoniant can' iadaeth yn gynwysedig. 0 ganlyniad, yr yn credu fod y cor yn bresenol yn llawn mot alluog ag a fu erioed tuag at nyddu, ystofij a chordeddu gwe eang hynod cynghanedd, dawnsio ar hyd risiau arian peroriaeth, cor- elwi y climax, mynegu a dadgan y meddyl- ddrychau yn eu lights and shades, yn ol deddfau euraidd celfyddyd wemp a bythol- barhaol cerdd arwest. Mae y darnau y maent wedi eu dysgu a'u meistroli mor dda yn profi hynyna ar unwaith. Nid wyf, o herwydd tueddfryd unigol a pherthynas eglwysig, aID redeg i eithafon wrth ganmol; eto, nid aD- nheg ynwyf fyddai dweyd fod canu corawl yf Alltwen, fel mewn llawer o fanau ereill, yO gwella ac yn enill tir yn gyflym y misoedd hyn. Yr wyf, er nad wyf yn hen, yn cofio am amryw o gorau yn yr ardal a fuont yn flodeuog iawn am dymor, ond sydd heddytf yn mhlith y pethau a fu eithr am gor yr Alltwen, yr ysgol Sabbothol, a'r achos yD gyffredinol yn y lie, y mae yn dda genyf allu dweyd eu bod i raddau helaeth yn parhatf yn fywiog a blodeuog er cyn cof genyf fi- Pan yr oeddwn, ychydig ddyddiau yn ol, Ja cofio am yr amser gynt, ac yn wylo wrth feddwl am fy amgylchiadau presenol, yf oeddwn yn barod i feddwl fod y byd o'i le, Rhagluniaeth yn fy erbyn, a phobpeth yn di' rwyn tua'r goriwaered eithr pan y cefaJS hamdden gan fy mhoenau i fyfyrio a deaJl ansawdd yr amserau, gweled pa beth ydyw dull y byd hwn, cael y fraint o weled cot yr Alltwen yn gorymdeithio trwy'r ardal, trwy y ■walks, y gerddi, a'r greens o amgylcb palasau ysplenydd boneddigion urddasol y ardal, ac yn canu nes oedd y creigiau yn dt- aspedain, a'r adsain yn rybedio o graig i graig, ac o glogwyn i glogwyn, a'r boneddigesau a't boneddigion yn dyfod allan eu hunain i'W gwrando a'u croesawi, ac wrth ymadael un yn estyn haner sovereign, a'r llall sovereign gyfan tuag at ddwyn treuliau yr achos goreu, gorfu i mi gyfaddef yn union fod y byd yo ei Ie, ac hefyd yn gwella yn lie gwaethygf- Y mae mwy o ddarllen, mwy o argraffu, mwy o fyfyrio, mwy o ganu, dysgu, a phregethu yn y byd yn awr nag a fu erioed o'r blaen. Mae y byd, o ganlyniad, yn oleuach, yn gall- ach, os nad yn onestach ac yn dduwiolach, nag a fu oddiar y cread. Y mae yr ysgol Sabbothol wedi gwneud gorchestion aw rhraethadwy yn y blynyddau diweddaf hyD, ac y mae caniadaeth a llenoriaeth CymrtJ wedi enill tir ac wedi cyrhaedd safon DA freuddwydiodd ein tadau am dano erioed- Pe byddai ein gweinidog parchus ddim ond traddodi darlith ar yr hyn a welodd, a glyW- odd, a deimlodd, ac a ddysgodd yn y lie hwO yn ystod yr haner can' mlynedd neu rhagot y mae efe wedi llafurio yma, nid oes amheu- aeth yn fy meddwl nad hono fyddai y delat" I lith fwyaf hynod, effeithiol, rhywiog, a chyJJ" wysfawr a glywyd ar y ddaear. Wrth der- fynu, nid oes genyf ond diolch ei bod arnaf fel y mae, a diolch i bawb yn gyffredinol alD II eu cydymdeimlad a'u caredigrwydd tuag ataf. Bydd genyf rywbeth i ddweyd am y "rhyø deg" yn fy nesaf. Hyd hyny "da y b'och » dibechod." Eos WYN.
[No title]
"A VISIT TO Epps's COCOA MANTFACTOKT.—ThrooS' the kindness of Messrs Epps, I recently had an OPP014 unity of seeing the many complicated and varied the Cacao bean pa ses through ere it is sold for public oee- and, being both iuterested and highly pleased with whAl saw during my visit to the manufactory, I thought a bri» account of the Cacao, and the way it is manufactured V Messis Epps, to fit it for a wholesomevand beverage, might be of interest to the readers of "Lao" and Water."—See Article in "Land and Water OctoW 14.
EANGDER A CHYNYRCHION YR Utf'…
EANGDER A CHYNYRCHION YR Utf' OL DALEITHIAU AMERICANAIDD. GAN CYMRO CLOFF. Y mae'r hinsawdd yn amrywio wrth natur, yn ol hydred a lledred y He. Y mae'r tal' eithiau gogleddol i ledred 40, sef Maine, Massachusetts, New Hampshire, Vermont, Connecticutt, New Jersey, New York, Pec sylvania, Ohio, Illinois, Michigan, Indiana, Wisconsin, Minnesota, Iowa, Nebraska, 1)," kota, Montania, Idaho, Oregan, a Washing- ton, yn cael eu cloi i fyny yn fwyaf cyffredio o ddechreu mis Rhagfyr hyd ddechreu neu ddiwedd Mawrth gan rew ac eira parhaus didor, a'r gwres-fesurydd (thermometer) yn fynych o 10 i 20 o raddau islaw zero, ac yn cynhesu yn raddol oddiyma i'r gradd 30 y» ddeheuol, sef Mexico a New Orleans, yn wha leoedd ni welir nemawr o rew nac eira un amser. Y mae yr anifeiliaid yn byw allaO yma drwy y flwyddyn, heb achos darparu taJ nac ymborth iddynt erbyn y gauaf; as V maent yn hau ac yn planu eu cotwxn a11 tybaco, eu Indian Corn, rice, gwinwydd, phob ffrwythau ereill perthynol i'r hinsawdd tua Chwefror a Mawrth, ac yna daw y wyn i fyny yn raddol tua'r gogledd ond yn ami y ceir hau llawer yn y mwyaf gogleddol cyn dechreu Ebrill.