Y Gwladgarwr

GAIR 0_t"LiRPWL. TklA.fi golwg waiiMlol ar bethau heddyw ragor i'r hyn ood&ltkt wythnos yn ol; y tebygol- rwydd 6 ryfei Wedi agos a diflanu yn hollol, er fod flfiUoedd wedi tybio nad oedd dim un, os nac onibai yn y cwestiwro Mae y gwahanol bleidiau gwleidyddol yn llawn pybyrwch yn cynal cyfarfodydd, y naill yn cyraeradwyo y Weinyddiaeth, a'r Hall yn condemnio i'r eithafion mwyaf. Hen arferiad gwahanol bleidiau ydyw beio y naill a'r llall, a bydd llawer yn mynych yn gwneyd camsyniadau drwy fyned yn fympwyol o dan ddylanwad dall-bleidiaeth. Lie byddo unrhyw flaenor yn fympwyol, mae perygl i'r cyfryw gam- arwain y lluaws, am y rheswm fod dynion yn rhybarod igredu pobpeth addywedirwithynt. Byddis yn beio Beaconsfield am ei syniadau gwleidyddol ar bwnc y Dwyrain, tra heb wybod beth fuasai syniadaeth Gladstone ar y mater pe mewn awdurdod yn y Weinydd- iaeth. Creadur cyfnewidiol ydyw dyn ar y goreu, a gwyddom yn dda fod y ddau wlad- weinydd mawr wedi cyfnewid llawer er y cychwyn cyntaf fel dynion eyhoeddus. Mae dylanwad ysbryd plaid yn cario dynion yn eithafol o bell gyda chyrnaint o nerth a'r llif- eiriant sydd yn cludo pobpeth o'i flaen gyda'r fath rwysgfawredd, fel nad yw yn aros hyd nes cyrhaeddo ddyfnderoedd y mor. ellir yn hawdd'briodoli gwleidyddion Prydeinig i nifer o gadbeniaid llongaw. ar For y Werydd, aphob un yn meddu syniadaeth bersonol yn ol yr ysgol y bydd wedi cael ei godi ynddi. Mae rhai o brif wleidiadwyr L'erpwl yn dal yn gadarn pe buasai yW einyddiaeth arall mewn grym y buasai Prydain mewn rhyfel er's dyddiau a misoedd yn ol. Barn Rhydd- frydwr eithafol, ac yn ymylu ar fod yn Home Ruler, er nad yn Wyddel, ond yn meddu rhyw syniadau ellid alw yn red hot Republic- anism-hyny, o'i Gymreigio, ydyw Gwerinwr eithafol o eiriasboeth. Hwyrach, pe ceid etholiad cyffredinol, y gellid, trwy hyny, gyfnewid llu o bethau yn fasnachol, gwleid- yddol, a chymdeithasol. Dyweder a fyner, mae dynion da yn perthyn i bob plaid a dosbarth yn dymuno gweled y byd yn llwyddo; ac, yn wir, ychydig neu ddim o wahaniaeth allaf i yn bersonol weled yn y Ceiiwadwr a'r Rhyddfrydwr, os bydd y naill fel y llall yn perchenogi eyfoeth a meddianau bydol. Cawn engreifftiau dyddiol o hyn drwy y wlad yn gyffredinol. Mae y ddwy blaid am gadw y gweithiwr i lawr fel is- wasan- aethwr i'r bendefigaeth arianol. Y gwir achos o hyn ydyw y pellder a fodola rhwng meistr a gweithiwr, yn cael ei achosi gan -uchelo,ais dynol ac ystyfnigrwydd mympwyol, heb feddwl am fynud- "Mai yn Adda un oeddem." Mae cyfrif Bwrdd Masnach o nifer ymfnil- wyr am fis lonawr yn ddigon o ddangosiad nad llawer sydd yn myned a dyfod drwy L'erpwl i wahanol wledydd. Rhif y cyfan pedwar cant ar bymtheg, a rhai hyny i wahanol wledydd y byd. Achosa hyn ddir- wasgiad mawr yn nhrafnidiaeth, lie mae cymaint o filoedd yn eu cyflogi pan byddo pethau yn llewyrchus a masnach yn cyflymu. Gwelwyd cymaint a'r uchod o filoedd yn fisol yn myned i'r Amerig yn unig. Yr agerlongau oedd yn cyflogi rhyw ddeugain o stewards i weini ar y teithwyr, os cyflogant un ran o bedair o'r nifer uchod yn awr, mae hyny yn cael ei ystyried yn llawer iawn. Rhaid i fasnachwyr mwyaf y porthladd gynilo, am nad yw mordeithiau yn talu ar hyn o bryd oherwydd prinder teithwyr a nwyddau marchnadol arferant gludo yn ol a blaen tros y Werydd. Digon gwir fod llawer o bethau yn cael eu hallforio yn bresenol, ond nid tebyg i'r cyflawnder a welid yn y blynydd- oedd pan oedd masnach yn fywiog a llew- yrchus. Gall y daw tro ar fyd eto wedi yr elo ychwa ddifiiol drosodd, ac y cawn weled tipyn o lewyrch y dyddiau gymt. Cludir drosodd lawer o geffylau, a dywed y cyfar- wydd a'r cyfryw eu bod yn anifeiliaid rhag- orol o dda at ddybenion cerbydawl neu farchogol. Hwyrach pe eawsai fy hen gyfaill, Dewi Haran, afael ar rai ohonynt y gwnelai well marchnad ohonynt nag ar y cruglwyth esgyrn a werthai flynyddoedd yn ol o flaen Gwestdy y Cigydd yn y Bont. Gwell i mi beidio a son llawer am deulu y Bont rhag i mi gael yr un wobr a gafodd y Poet Laureate o Fynwent y Crynwyr. Heddwch, frodyr, mae digon o ryfela a thywallt gwaed yn y Dwyrain.—Yr eiddoch, CYMRO GWYLLT.

AT TINMAN, YSTALYFERA. FRAWD BAOH.—Yr wyt yn dy lith yn y OWLADGARWR yr wythnos ddiweddaf yn cyd- nabod, yn dy ffordd lednais dy hun, fod yma bethau allan o'u lie ag eisieu eu dynoethi i'r eithaf. Hynod mor ochelgar ydwyt rhag i neb dybied dy fod am godi terfysg neu am- ryfusedd. A wyddost ti feddwl y gair olaf yna? Yr oeddwn i, fel llawer ereill, wedi meddwl mai dynoethi y pethau oeddynt allan o'u lie yma oedd amcan Chwiff y Glowyr," llith y Llwynog," &c. ond yr wyt ti am i ni gredu fod eu holl awgrymiadau yn gelwyddog, os celwydd oedd sylfaen myneg- iadauy "Chwiff" a llithiau y "Llwynog," aceto "fod yma bethau eisieu eu dynoethi i'r man eithaf." Os nad y ffordd a gymerodd awdwyr y llithiau a nodwyd yw y ffordd iawn, a thi yn gwybod pethau sydd allan o'u lie, a chan dy fod mor ddysgedig fel y gwyddost i'r dim pa fodd y mae cael pethau i'w lie (debygid wrth dy lith), tyred i'r maes fel dyn a dywed y gwir without fear or favour. Os celwydd yw yr oil a ddywedir am drafod- aeth y Graig, profa hyny, a dangos i ni y pethau ydynt allan o'u lie mewn gwirionedd, ac yn mha fan neu fanau y maent yn llechu. Hyd nes y byddost yn barod i wneuthur hyn, paid bod mor hael ar dy ansoddeirieu cas, xaegys brynti, celwydd, llysnafedd, maleisus, j $c. Nid yw yn glod yn y byd i ti a dy feistriaid fod hwn a'r llall wedi bod yn oryau, rhai wedi eu hatal, ac ereill yn cael eclrych yn isel arnynt, Arfer gormeswyr, yn mhob oes a gwlad, yw ceisio llethu y gwirionedd trwy boenydio a lladd y sawl a'i traetha. Feallai y medr Mr. John Rees amddiffyn ei hunan; bid rhyngddo ef a chwithau a'r pwnc. Trueni curo Mr. Gravel ar lawr hwyrach y caiff gan ynadona chyfreithwyr ei Mawr- hydi yr hyn a dybiant hwy sydd chwarewteg. -Yr eiddoch, frawd bach, TINMAN ARALL.

Y* rhyfel. 0 Gaercystenyn, dydd Gwener, ceir y newydd fod y Rwsiaid wedi meddianu Lim- lor, Bourgos, a Simekli Yr oedd Hobart Pasha wedi cyrhaedd yno gyda deg o gorffilu- oedd o Batoum. DYNESIAD Y RWSIAID I GAEROYS- TENYN. Pellebryn dirgelaidd a dderbyniwyd yn Nghaercystenyn a fynega fod y Rwsiaid yn awr o fewn pedair awr ar ugain o ymdaith i'r ddinas hono. Dywed gohebydd y Times, o Pera, fod Cynghor o'r Gweinidogion wedi penderfynu amddiffyn Caercystenyn, os ymosodir arni. AGWEDD ITALI. Hysbysir gan ohebydd y Pall Mall, o Rufain, fod Itali, gan ei bod yn credu fod Twrci wedi ei thyngedu i ddiiiystr, yn barod i wrthwynebu rhaglawiaeth Rwsia yn Ewrop. Y mae yn barod i ymuno ag unrhyw altu a fyddo yn gwystlo i adgyfansoddi cenedloedd Cristionogol y Dwyrain. GROEG YN PAROTOI I RYFEL. Gohebydd y Times, o Athens wythnos i ddoe, a ddywed fod y Weinyddiaeth, trwy bleidlais o 121 yn erbyn 6, wedi dweyd eu bod yn awdurdodi y Llywodraeth i gymeryd mesurau milwrol yn erbyn Twrci. Y Groeg- iaid oeddynt hen feistri a meddianwyr Caer- cystenyn, a thebyg eu bod yn llygadu am dani eto oddiar y symudiad hwn. Y CADOEDIAD WEDI EI ARWYDDO. Y mae yr hyn a fawr obeithid bellach wedi dyfod yn R'aith, ac mewn llythyr a ddaeth i Server Pasha ar y 31ain o Ionawr, dywedir fod y cadoediad a rhagflaenolion heddwch wedi eu harwyddo yn Adrianople y dydd hwnw. Adrianople, dydd Iau.- Y mae y chwech o gynseiliau heddwch, a dderbyniwyd gan y Porte, newydd gael eu harntyddo gan yr Uchel Ddug Nicholas a llysgenadwyr^ Sultan, y rhai hefyd a arwyddasant y Cadoediad. Bydd i'r archiad i atal ymgyrchoedd i gael .Y ei ddanfon i'r adraniadau, yn gystal ag i'r Caucasus. Bydd y Tyrciaid i dd'od allan o'r holl amddiffynfeydd ar y Danube, ac hefyd o Erzeronm. St. Petersburg, dydd Sul.-Heddyw, offrym- wyd gweddiau i fyny yn yr eglwysi, a than- iwyd magnelau ar yr achlysur o arwyddiad y Cadoediad. Addurnid y dref a banerau, a gwnaed darpariaeth am oleuadau ardderchog y prydnawn hwnw. Dywed yr Agence Russe fod holl weithredoedd y Weinyddiaeth yn St. Petersburg yn dangos eu bod yn amcanu at gydweithrediad Ewrop yn achos gwareidd- iad a dynoliaeth. Terfyna yr Agence fel hyn -Gan mai amean deuplyg y rhyfel oedd rhyddhad y Cristionogion, ac adgyfansoddiad heddwch, a hyny yn gymaint er budd Ewrop a Rwsia, rhaid i Rwsia ddymuno cydweith- rediad Ewrop, ac am hyn, y mae cadarnhad yn angenrheidiol i'r cydsyniad i'r cyflwr newydd ar bethau a gyrhaeddwyd gan waed ac aur a wariwyd mor helaeth gan Rwsia. z DYODDEFAINT ERCHYLL Y TYRC- IAID YN ERZEROUM. Yn y Golos, o St. Petersburg, dydd Sul, cyhoeddir pellebryn o Kars, yn dweyd fod y Tyrciaid yn Erzeroum yn dyoddef yn erchyll. Y mae tua 200 yn meirw yno yn ddyddiol o'r dwymyn a elwir typhus. Nid oes ymborth na thanwydd yn y lie. Y mae Ismail Hakki Pasha yn mron marw. Y mae y Tyrciaid, droion, wedi cynyg rhoddi i fyny, ond ar yr amod i'w catrodau gael ymadael a'u harfau gyda hwy.

Colliad Agerlong a 200 o Fywydau. Efrog Newydd, dydd Gwener.—Y mae yr agerlong Metropolis, o Philadelphia i Para, gyda 250 o beirianwyr a llafnrwyr, a defnyddiau er gwneyd reilffordd Madeira a Madore, yn Brazil, wedi myned ar y traeth yn ystorm yn Carribuck, North Carolina, a thybir ei bod yn llongddryll- iad hollol. Hyd yma, y mae 50 o bersonau wedi eu hachub, ond ofnir fod y gweddill oedd- ynt ar y bwrdd oil wedi eu colli.

Cyfarfod o Gynrychiolwyr y Glowyr. Cynaliwyd cyfarfod cyffredinol o gynrychiol- wyr o brif lofeydd Mynwy a Deheudir Cymru yn y Bute Arms, Aberdar, dydd Iau diweddaf. Dachreuwyd y cyfarfod am 11 o'r gloch, pryd yr etholwyd Mr. Henry Rowlands yn gadeirydd am y dydd a Mr. Phillip Jones, Abertileri, yn is-gadeirydd. Mri. J. W. Andrews a T. E. Davies yn ysgrifenyddion am y dydd. Prif ddyben y cyfarfod oedd rhoddi eglurhad a dealltwriaeth yn nghylch y pum' punt y cant gostyngiad a ganiatawyd i'r meistri am y tri mis i ddiweddu 31ain o Fawrth nesaf. Yr oedd pedwar o aelodau y Bwrdd Cymoclol yn bresenol, sef Mri. W. Abraham, J. Prosser, Samuel Davies, a D. Morgan. Rhoddwyd eglurhad minwl i'r cynrychiolwyr gan aelodau y Bwrdd yn nghylch y pum' punt y cant, ac hefyd cais y meistri am ei gadw tra parhao y fasnach lo mor farwaidd, hyd nes y cyrhaeddo pris y glo yr average (ynrhydd ar fwrdd y Hong yn Nghaer- dydd, Casnewydd, ac A bertawe,) a gafwyd gan yr accountants am y chwe' mis yn diweddu Mehefin 30, 1877, sef—Agerlo, 9s. 5-05c. y dunell; Mynyddislwyn, 93. 3-56c. y dunell; No. 3., Rhondda, 8s. ll-808c. v dunell. Mae dymuniad ar bob glofa ddyfod i'r cyfarfod nesaf a phenderfyniad pa un a fyddant yn boddloni i'r meistri ei gadw ai peidio ? Y mae cynllun gan y meistri i ad-dalu yn ol mor gynted ag y bydd i'r fasnach fywiocau yr hyn hefyd a roddwyd o flaen y cynrychiolwyr. Pasiwyd y penderfyniadau canlynol yn mhlith ereill Fod taer ddymuniad ar. gynrychiol- wyr y gweithwyr ar y Bwrdd Cymodol i ddeis- yfu ar y meistri i beidio gostwng ar yr allow- ances sefydledig yn y glo tai, &c. ac hefyd i ostwng ar y bunt, yn ol y cytundeb a wnaeth- pwyd, yn lie gostwng ar bob item o lafur." "Fod y cyfarfod neillduol i'w gynal dydd Llu IT, Chwefror 18fed, yn y Bute Arms, Aberdar, i ddechreu am haner awr wedi deg o'r gloch."

Y S E N E D D. Ty YR ARGLWYDDI—Dydd Iau. Yr ydym wedi darllen gyda manylwch mawr areithiau y gwahanol leirll a Dugiaid yn Nh £ yr Arglwyddi, yn ystod yr wythnos ddiweddaf ar Gwestiwn byd-gynhyrfus y Dwyrain. Nis gallwn hollol gymeradwyo araeth Arglwydd Derby ar y dydd uchod, pan, er mwyn clogyno Twrci, y dywedai y frawddeg ganlynol If you trace the history of most civilized countries during the past quarter of a century, you will find many cases of outrages and miscarriages of justice quite as numerous and black as those with which Turkey is charged." Ni ddys- gwyliasem erioed gael y fath linell ymresym- iadol, oddiwrth wladweinydd o safle a dylanwad larll Derby. Beth a ydyw pechodau gwarthus un genedl yn lleihau euogrwydd cenedl arall am droseddau eyffelyb? Synem yn wir ddarllen y fath eirieu fel wedi disgyn dros enau ei arglwydd- iaeth, a hyny wedi iddo unwaith amlygu ei fwriad i ymneillduo o'r Weinyddiaeth yn hemydd danfoniad y Ilynges i'r Hellespont. Ond y mae wedi siomi gobeithion llawer ac yn wir, y mae i raddau yn gwrthddweyd ei hun, yr hyn sydd yn dra gwrthun mewn dyn o safle gyhoeddus. Ond pa beth sydd i'w ddysgwyl, pan y mae penaeth y Weinydd- iaeth, sef Beaconsfield, yn gwyrdroi pethau ac yn gwneyd cawdel o'i achos. Yr wyth- nos ddiweddaf eto darfu iddo dystio na wyddai am y cadoediad, pan yn mhen ychydig wedi hyny cyfaddefodd ddarfod iddo dderbyn telerau cadoediad. Y gwir am dani, y mae y Prifweinidog wedi gwneyd ei hun yn gelwyddog, a daeth hyny i'r golwg trwy i Iarll Granville wasgu ar ei wynt. Cafwyd ychydig eiriau miniog gan y Dug o Argyll, a siaradodd Ardalydd Ripon, a Iarll .Y Derby ar ei ol. Ty Y CYFFREDIN.—Dydd Iau. Yma yr oedd y frwydr fawr ond, rywfodd neu gilydd, yr oedd yr hen Hercules, Gladstone, yn absenol. Daeth yn nghyd, er hyny, lier-ryfelwyr glew ac enwog, ac agor- wyd y tAn gan Mr. W. E. Forster, yr hwn a adwaenir mor dda yn y deyrnas er pasiad eyfraith y Bwrdd Ysgol. Traddododd un o'r areithiau galluocaf a ddarllenasom er's blyn- yddau lawer, ac nid gorchwyl hawdd oedd i neb ddymchwelyd ei resymaa. I gychwyn, cynygiodd y penderfyniad neu y gwelliant a ganlyn :—"Fod y Ty hwn, wedi cael hysbys- iaeth yn araeth raslawn ei Mawrhydi, nad oedd y telerau, ar ba rai y sylfaenasid an- mhleidgarwch ei Mawrhydi, wedi eu tori gan un o'r pleidiau yn y rhyfel yn Nwyreinbarth Ewrop, ac oddiar hyny, heb hysbysiaeth yn ddigonol i gyfiawnhau ymadawiad oddiwrth y policy o anmhleidgarwch neu heddwch, nad yw yn gweled rheswm droa ychwanegu at feichiau y bobl trwy bleidleisio cyflenwadau diangenrhaid." Cafwyd, yn wir, araeth hys- byddol a galluog gan Mr. Forster, ac yr oedd yn damaid mor galed i'r Weinyddiaeth fel yr aeth yr Ysgrifenydd Cartrefol, Mr. Cross, yn wallgof wyllt gynddeiriog i dymer, ac nid oes cof gan neb ei weled yn y fath ddrygnwyd o'r blaen, canys fel rheol y mae efe yn arfer bod yn dra chymedrol yn y cyfeiriad hwnw ond ymollyngodd y tro hwn i eithafion gwaradwyddus. Wedi i Mr. Cross orphen ei lith, cododd yr enwog a'r digrif Syr W. Lawson, arwr mawr Dirwestiaeth a'r Permissive Bill yn Mhrydain, a gwnaeth araeth fer, ond digrifol i'r pen. Dywedai ei fod yn casglu oddiwrth araeth Canghellydd y Trysorlys, dydd Linn, ei fod am ddangos ei arian. Yr oedd am fod yn alluog i ddweyd :— "We don't want to fight, But, by jingo if we do, We've got the ships, we've got the men, And we've got the money too!" Yr oedd rhyw waeledd neillduol yn y I bleidlais hono o chwe' miliwn. Pe byddai) dyn yn ysgwyd ei gledd yn ei wyneb, galwai ef yn gyflog-lofrudd pe ysgydwai ei ddwrn yn ei wyneb, galwai ef yn ymladdwr a phe ysgydwai ei bwrs yn ei wyneb, galwai ef yn goeg-grechyn (snob) ;—(chwerthin mawr)—a phe pleidleisient eu harian ar y tir a ofynid gan Ganghellydd y Trysorlys, haeddent gael eu galw.yn sitobi Ewrop. Wedi ychydig eiriau gan dri neu bedwar ereill, cododd yr hen gawr, Mr. Bright, ac efe a ddaeth i'r maes y waith hon a'i» fagnel fawr, a deliodd ergydion ofnadwy a'i sledge hammer ar ben y Weinyddiaeth am eu hyn- fydwaith yn gofyn am y fath afresymoldeb a chwe' miliwn o bunaii ar adeg fel hon. Byddai yn dda genyni roddi araeth Bright yn gyflawn yn y GWLADGARWR, ond y mae yn anmhosibl i ni gael gofod at hyny. Ty YR ARGLWYDDI.—Dydd Givener. Y CADOEDIAD A CIIYNSEILIAU HEDDWCH. Gofynodd, Iarll Granville os oedd Llywodr- aeth ei Mawrhydi wedi derbyn unrhyw hys- bysiaeth am arwyddiad y cadoediad a theler- au heddwch. Iarll Derby a ddywedodd iddo y borcu hwnw dderbyn oddiwrth lysgenadwr Twrei yr hysbysiad canlynol, yr hwn a gynwysai bellebryn o Gaercystenyn Deallwn oddiwrth frysnewydd ein cy- nrychiolydd sydd newydd ddod i law, y bydd sylfeini cyffredinol heddwch i gael eu har- wyddo heddyw yn Adrianople." Yr oedd y pellebryn hwnw wedi ei arwyddo ddoe (dydd Iau), fel, os oedd y Llywodraeth Dyrcaidd wedi ei hiawn hysbysu, byddai telerau y cadoediad a heddwch i gael eu harwyddo ddoe. Nid oedd hyn, fodd bynag, wedi ei gadarnhau gan unrhyw liysbysiaeth oddiwrth y Llysgenadydd Prydeinig. TY Y CYFFREDIN.—Dydd Gwener. Y BLEIDLAIS ARIANOL. Cariwyd y ddadl hon yn mlaen gan Mr. Trevelyan mewn araeth rymus a dymchwel- iadol. Deliodd ergydion trymion ar y Weinyddiaeth a'u policy yn gofyn am y fath bleidlais. Yr oedd y bleidlais hon yn un a roddai gleddyf Lloegr at wasanaeth y Llyw- odraath, ao arweiniai hyny ef i ofyn, pa un a oedd unrhyw gyfiawnhad i'r fath symudiad ? Dilynwyd Mr. Trevelyan gan Syr Robert Peel mewn araeth wyllt gynddeiriog, a thra anheilwng o bwyll ac arafwch ei dad. Er nad yw efe yn deilwng o gael ei resu gyda ein prif areithwyr seneddol, eto, yn herwydd nwydwylltedd ei ymadroddion, gwrandewid arno yn dra astud. Ar ei ol ef daeth yr hen batriarch, Lowe, allan. mewn araeth losgawl, a thaflai danbelen ffaglawg i rengau y Weinyddiaeth. Y mae yn werth cofnodi un o'i frawddegau wrth y Weinyddiaeth Let them muzzle their Prime Minister." Ni wyddis eto pa bryd y derfydd y ddadl fawr. TY Y CYFFREDIN.—Dydd Llun. Yr oedd y Ty yn llawnach heno nag er dechreu y ddadl fawr ar y chwe' miliwn, canys y nos hon oedd wedi ei phenodi i Mr. Gladstone siarad. Ymaflodd yn ei waith fel cawr, ac yn nghwrs ei araeth faith dywedai ) ei fod ef yn Ganghellydd y Trysorlys yn 1854. Cyhoeddwyd rhyfel y Crimea ddiwedd Mawrth. < > wnaed pobpeth er hwylusi dar- pariadau milwrol, a darfu i'r wlad fechan hon yr hon a dybir yn awr, ac y tybid y pryd hwnw, nad oedd ganddi fyddin, anfon i'r Crimea (a chyda hwy ymladdodd frwydr Alma yn mis Medi) nifer mwy o ddynion nag yr oedd gallu mawr milwrol Ffrainc yn alluog i yru yno. (Cymeradwyaeth.) Ermaidyma agwedd pethau—er fod y llif-ddorau wedi eu hagor, a thraul wedi myned iddo ar y dde a'r aswy, heb derfynau—yr oedd yr holl dreul- iau, o fewn ychydig ganoedd o bunau, i ddwy filiwn y rhai a dalwyd allan o bwrs y wlad. Dywedir yn gyffredin fod rhyfel y Crimea, yr hwn a barhaodd tua dwy flynedd, wedi costio tua 80 miliwn o bunan. Yr oedd y draul yr aethpwyd iddi yn ystod haner blwyddyn gyntaf y rhyfel ychydig dros chwe' miliwn o bunau, a dyna y swm yn agos y gofynir i ni ei phleidleisio. Gofynir i ni bleidleisio at dreuliau rhyw chwech wythnos swm o arian yr hyn oedd yr oil a alletn ddwyn i dalu am y deuddeg wythnos gyntaf o ryfel y Crimea. (Clywch, clywch.) Dy- wedai i ni ychwanegu at draul ein byddin a'n llynges yn 1870 nea y mae swm yn awr yn 25,000,000p., a gofynir 6,000,000 at hyn eto, ac i beth ? Yn awr douai yn mlaen at Twrci. Darfu i Lywodraeth ei Mawrhydi yn Gorphenaf diweddaf addaw gwneyd ei goreu i sicrhau telerau rhyddfrydol i Twrci. Yr oedd yn ddrwg ganddo i'r ymrwymiad hwnw gael ei gadw mor hir o'n gwybodaeth, ac y mae saith mis er pan roddwyd ef.. Traeth- odd yn helaeth ar y mater yn ei wahanol agweddion, a therfynodd yn y geiriau hyn —" Yr wyf yn gobeithio na. wrthyd Lloegr yn y cyfwng cyffredinol, pan y mae ffawd rhyw ? neu 14 miliwn o bobl i gael delio ag ef a'i benderfynu, a'r Ilinell i gael ei thynu y gwna nodi iddynt y ffin rhwng y ddau gyflwr o gaethwasanaeth a rhyddid y dywed Lloegr air am yr hyn sydd yn anwylach gan Bryd- einwyr eu hunain, sef y rhyddfreiniau yr ymladdasant drostynt ac a etifeddasant oddi- wrth eu tadau ac os golygant anfon i lawr i'w meibion yr hyn a werthfawrogant fwyaf, rhaid iddynt gydymdeimlo a'r genedl anned- wydd hono. Yr wyf yn eistedd gan ardystio ei bod yn nesaf at, ac yn ddyledswydd uwchaf a chysegredig i hyrwyddo buddianau iawnder dynoliaeth a rhyddid dros y byd. Nid oes amcan yn agosach at galon pob Sais, ac i bob aelod seneddol, mewn wyfwng mawr fel y presenol, i wneyd rhyw aberth yn ein ffordd ostyngedig er adsefydlu cydgordiad teuluaidd, ac er galluogi y rhai sydd a phwya 0 a gofal Llywodraeth i fyned i Gynghorlys yn gryf yn nghadernid cenedl unol."

GENEDIG AETH A U. Chwefrer 5ed, priod Mr. Herbert Jenkins, Wind Street, Aberdar, ar ferch. Ionawr laf, priod Mr. W. G. James (Gwilym Ddu o Went), llyfrwerthwr, Ffynon Taf, ar ferch, a gelwir ei henw yn Sarah Edith. Dymunaf lwyddiant dibrin I'r eneth fwyn a dillyn Ac enwog godo yn y byd, A nefodd wen boed wed'yn. --Hyi?J,abzv!lso)t. lonawr 13eg, priod Mr. Thomas Thomas,, glowr, Ffynon Taf, ar ferch, a gelwir ei henw Elizabeth. Hawddatnor a ddilyno Eliza' fwyn tra byddo Yn enwog byddo yn ngwaith Duw, Nes myn'd lie mae'n preswylio. —Hynfabwjison. Ionawr y 30ain, priod Mr. Lewis Thomas, Wayne's Arms, Aberdar, ar fab, a gelwir eil enw yn Edward John. Edward John. boed llwyddiant i ti Tra. y byddot yn y byd Ac ar ol it' orphen d' yrfa, Cael y Nef yn gartref clyd. -Darfab. PRIOD AS. Ionawr 24ain, yn Carmel, Pontypridd, gan y Parch. Mr. Williams, y gweinidog, yn mhresen- oldeb y cofrestrydd, Mr. Powell, Mr. W. Jones, glowr, Nantgarw, a Miss C. Griffiths, Bad Uchaf. Hir oes a bywyd dedwydd Dymuawyf iddynt beunydd Gobeithio byddant tra b'ont byw Yn ffyddlawn iawn i'w gilydd. —Ilynfabvyijson. Chweiror yr 2il, yn swyddfa y cofrestrydd;. Pontardawe, Mr. Thomas Morgans, Bryncaraau, a Miss Cecil Williams, Smith Arms, y ddau o- Rhoscilbebyll. Cecil a Thomas asiwyd—hyd angeu, 'N un dynged eu dodwyd. [grasau fil Byd hawdd, llawn nawdd, mewn lion nwyd ;— I hwy, a da hil loned eu haelwyd. -Ap Llewelyn. MAR WOLAETHA U. Ionawr 28ain, yn 17eg oed, Ann, merch Miv David Meredith, goruchwyliwr Glofeydd Gwaun- caegurwen. Dydd Sadwrn, Chwef. 2il, yn S3 odd, yn nhy ei meuch, yn Nhrecynon, Mrs. Pugh, gweddw y diweddar Edward Pugh, Llwydcoed. Cleddir hi heddyw (dydd Mercher) yn Mynwent Eglwys y Plwyf, AberdAr.

Y mae Ty wysog Cymru yn derbyn 40,000p. oddiwrth y deyrnas Tywysoges Cymru, 10; OOOp. Tywysoges Goronog Prwsia 8,000p. Tywysoges Alice 6,000p. Dug Edinburgh 25,000p. Tywysoges Helena 6,000p. Tyw- ysoges Louise, 0,000p. Dug Connaught, 15, OOOp., a'r Tywysog Leopold 15,000p. Gwelir wrth hyn fod symiau go lew yn myned o bwrs y wlad i gadw i fyny urddas y Teulu Bren- inol. MR. D. HOWELLS (Gwynalaw).-Y mae ein darllenwyr yn gwybod lawer ohonynt erbyn hyn fod ein cyfaill cerddgar, Gwyn- alaw, wedi niytied i Brifysgol Cymru, a gwnaeth iddynt deimlo ei bresenoldeb yno ar ei fynediad i mewn canys efe a anillodd scholarship o ddeg punt am ganu darn ar- gychwyniad ei efrydiaeth; yr hwn nid ydym yn cofio ei enw er i ni ei glywed hefyd efallai yr hysbysa. rhai o'n gohebwyr. Llawen iawn genym ddeall am Iwyddiant ein cymydog a'n cyfaill, Gwynalaw.

Gwell dysg na golud, gwell awen na dysg.' Eisteddfod Gadeiriol Castellnedd.. BYDDED hyshys y cynelir yr Eisteddfod Flynyddol uchod (yr hon fydd yn Eisteddfod Gadeiriol eleni) DYDD GWENER T GHOGLITH, 1878, m-wn He eang a. phwrpasol yn y Farchnadle, pryd gwobrwyir y buddugnl mewn caniadaeth. cerddor- iaeth offerynol. celfyddydwaith. ac adroddiadaeth. Beirniad y Gerddoriaeth JOSEPH PAHRY, Ysw., M.D. Beirniad y Gad air I Mr. W. li. MOKJAN, CasteUnedd. Aribcinydd y Dydd W. T. LEWIS, Yaw., Oastellnedd. Prif Destynau: I'r c6r heb fod dan 100 mewn nifer, a gano oreu The many rend the nicies" (Nrovello's oreu "The many rend the nicies" (Novello'& Edition) gwobr, 2.-)p., a chaclair dderwardderch- og, gwerth 3p., i'r arweinydd. I gor o'r un gynulleidfa, ddim dan 40 mewn nifer, a gano oreu "Molwch yr Arglwydd" (Parry) gwobr, 8p. I'r seindorf bres (brass band) a chwareuo oreu The heavens are telling gwobr, 5p. Am y gadair dderw oreu o wneuthuriad cartref, yr hon fydd yn cael ei chyfiwyno i arweinydd y c6r buddugol ar y prif ddarn; gwobr, 3p. Y cadeiriau i'w hanfon i ofal yr Ysgrifenydd erbyn Ebrill lOfed. Am y rhelyw o'r testynau, yn rghyd a threfn y dydd, gwel y jmiyramme i'w gael drwy y JPost am lie. oddi mh yr Ysgrifenydd, EVAN WILLIAMS, 3, Albert-terrace, Neath. D.S.- Ma.ey Farchnadle, ar ol y gwellianfaii diweddar a wnaed ynddi, yn Ie campus i gynal Eisteddfod Fawreddog yn ngwir ystyr y gair. Gall gynwys miloedd o bobl, ac y mae yn ymyl y station. 1814 Goreu arf, arf dysg." Siloam, Gyfeillon. T> YDDED hysbys y cynelir yr WYTHFED GTLCH XJ WYL LENVDDOL yn y lie uchod dydd GWENEK Y GROGLITH, 1878, pryd y gwobrwyir yr ymgeiewyr buddugol mewn Rhyddiaeth, Barddoni'aeth, Can- iadaeth, Areithio, Adrodd, &c. Prif Destynau: t Traethawd Gwyrthiau Crist, a'u nodwedd- iongwobr, gini. Pryddest—" Gwahaniad yr lorddonen;" gwobr, gini. Caniadaeth I r C6r, heb fod dan 30 mewn nifer a gano yn oreu y Requiem ar ol y diweddar Ieuan. G wyllt, gan Proff. Parry, U.C.W. gwobr, 7p., a metronome i'r Arweinydd, gwerth Ip. 10s. Llywydd,-Marchon, Pontypridd. Beirniad y Ganiadaeth,—Eos Dyffrj n, Llundaia Y Farddoniaeth, Watcyn Wyn. Pob manylion peliach, yn nghyda'r gweddill o'r testynau i'w cael ar y programme (yn barod dde. chreu Ionawr), am y pris arferol, gan M. MORGAN, Ysg., 1793 Trehafod, Pontypridd.