Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
NODIADAU O'R EISTEDDFOD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
NODIADAU O'R EISTEDDFOD. Wedi bod mor hyfryd ag y gallesid .dymuno ddyddiau cyntaf yr wythnos, trodd y tywydd yn dra anffafriol yn Aberpennar bore dydd Mercher, o daliodd felly hyd ganol dydd Iau. Effeithiodd hynny lawer ar y cynulliadau, a mwy ar y brwd- frydedd. yn ystod y ddau ddiwrnod. Ond yr oedd y babell yn ddiddos hollol o dan y cawodydd trymaf, a da oedd hynny. Ymddiriedai y rhai oedd i mewn yn y to, ac ni chawsant achos i edifarhau. Lied deneu oedd y cynulliad yng nghyfarfod y Cymmrodorion bore Mercher, oherwydd y tywydd fe dybid. Ond cafodd y rhai ddaeth ynghyd anerchiad hanesyddol tra dyddorol gan y Proffeswr Anwyl ar Lenyddiaeth yr Eistedd- fod." Os dim, rhy fach o feirniadaeth oedd ynddo, ond profodd y Proffeswr mor oleu a'r dydd fod llenyddiaeth Cymru o dan ddyled ddirfawr i'r Eisteddfod. Hi feithrinodd ein holl lenorion o fri am fwy na chan mlynedd, a hi a gyfeiriodd ein lien at ddadblygiadau newydd- ion. Mae y Proffeswr wedi addaw darllen papyr eto yn beirniadu y lien a gynyrchwyd gan yr Listeddfod yn ystod hanner cyntaf y ddeunawfed ganrif. Cystadleuaeth udidog ydoedd y brif gystad- leuaeth gorawl prydnawn dydd Mercher. Ni bu ei rhagorach, os ei hafal mewn unrhyw eisteddfod erioed. Canodd pob un o'r pum cor fel pe yn benderfynol o fynnu y llawryf, ond ttid oedd cysgod amheuaeth pa gor a ganodd 0reu. Buasai yn foddlonrwydd mawr pe buasai y corau Seisnig a gariasant y dorch y blynydd- oedd o'r blaen yno i ymaflyd codwm gyda chor Brynamman. Cafodd Cor Portsmouth dder- oyniad cynnes, a chanodd yn dda, ond bu raid ^•do ymfoddloni ar fod yn olaf yn y rhedegfa. raid i Gymru ofni dim am ei llawryfau cerddorol yn y dyfodol, ond iddi fod ar ei goreu. Y mae'n syndod, pan gofir mor rhagorol oedd y brif gystadleuaeth, fod y cystadleuaethau corawleraill mor gyffredin. Ni throdd cystad- leuaeth y Corau Meibion allan cystal a'r dis- gwyliad, a siomiant i liaws ydoedd i Gor Llundain wanhau cymaint tua chanol y corawd. Am y ddwy gystadleuaeth gorawl arall, goreu po leiaf a ddywedir. Anhawdd iawn cyfrif am y gwahaniaeth. Dichon fod truenusrwydd y cynulliadau ddydd Iau wedi peri iddynt wan- galonni. Bu raid i'r beirdd gynnal eu Gorsedd dydd lau yn eu dillad eu hunain, a thynodd hynny lawer oddiwrth rwysg y seremoni y bore hwnnw. Ac eto yr oedd yn amheuthyn gweled plant Cerid- wen- Mewn cob, heb r6b,heb rubanu, Ar ddydd heb gywydd, heb ganu, ys dywedodd Cadfan. Ond ni fedrai y gwlaw na dim arall gadw y bobl rhag ymgynnull wrth y cannoedd o amgylch yr Orsedd. Mae honno yn dal o hyd yn drwyadl Gymreig, dim cysgod acen Seisnig ar ddim o'r gweithrediadau. A hwyrach fod a fynno'r ffaith na raid talu am fyned iddi-neu ati yn hytrach—rywbeth a'i chadw mor boblogaidd. Ond bid a fynno, oni bae am yr Orsedd buasai Eisteddfod Aberpennar yn gryn fethiant. Cadwodd beirniaid y Gadair y dirgelwch iddynt eu huna.in hyd y funud ddiweddaf eleni. Sibrydid enwau amryw fel yn debyg o ennill ruban glas" yr Eisteddfod, a chredai llawer mai cadair ddu a fyddai; ond sibrydion a thybiaethau gau oeddynt i gyd. Siomedigaeth ddybryd i'r beirdd oedd wedi mynd i'r drafferth o wisgo gwisgoedd eu gogoniant ac wedi parotoi englynion i longyfarch y gorchfygwr, oedd clywed y dyfarniad nad oedd un yn deilwng. Aeth llu o englynion yn ofer y diwrnod hwnnw, Diau y bywheir llawer ohonynt mewn eistedd- fodau dyfodol. Beirniad didderbynwyneb yw yr Athro John Morris Jones. Nid oes flewyn ar ei dafod pan yn dinoethi diffygion a ffaeleddau awenyddion. Ac y mae ef yn meddu y ddawn brin iawn honno i wneyd beirniadaeth yn ddyddorol i bawb a'i clywant. Llefara yn hyglyw, a theifl y mynegiant priodol i bob gair a brawddeg. Mae min ar ei watwareg sy'n cyrhaedd hyd wahaniad y cymalau a'r mer, a phan y cyfieithia ambell ymadrodd i'r Saesneg gyrr bawb yn deilchion. Ond y mae y llymder i gyd yn berffaith iach a diwenwyn, a'r holl sylwadau yn cael eu gwneyd er mwyn puro a choethi ein lien. Pe cawsid rhagor o feirniadaethau cyffelyb i eiddo yr Athro yn ystod y deng mlynedd-ar-hugain diweddaf buasai cynyrchion eisteddfodol yn llawer mwy awenyddol a difrychau. Deallaf y bydd ei feirniadaeth ef yn y rhifyn nesaf. Caed hwyl neillduol yng nghyfarfod unedig Cymdeithas yr Orsedd a Chymdeithas yr Eis- teddfod pan yn penderfynu ymhle y cynhelir yr hen wyl yn mhen dwy flynedd. Nid oedd ball ar ddoniau y gwyr arabus a ddadleuent hawliau Abertawe a Llundain. Ildiodd Llundain am fod Abertawe wedi gwneyd cais o'r blaen ddwy flynedd yn ol, ond yr oedd rhestr yr enwau wrth y cais o'r Brifddinas yn ddigon dylan- wadol i gario y dydd pe aethid i frwydr. Daw tro Llundain ym mhen pedair blynedd, ac nid yw yn rhy fuan i ddechreu parotoi er gwneyd Eisteddfod 1909 yn gynllun ac esiampl i'r holl eisteddfodau a'i dilynant. Ni fwynhawyd dim byd cystal yn yr Eistedd- fod eleni a chanu pennillion Eos Dar. Ni fedd yr Eos ail na thrydydd yn y gelfyddyd honno. Mae ganddo stor ddihysbydd o bennillion newyddion bob blwyddyn, a rhyw ergyd pert ym mhob pennill bron. Dywedir mai Watcyn Wyn a Brynfab yw awdwyr y rhan fwyaf o honynt. Rhai gwir ddoniol oedd pennillion Brynfab i'r bwydydd, lie y prophwydai y byddwn, os par- haem i fyw ar fwydydd estronol, yn fuan Yn feinach nag Eifionydd, ond os troem at hen yd y wlad y byddai Meibion Cymru Fydd Yn gyfydd hwy nag Hwfa.
Welsh Reforms.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Welsh Reforms. By PHILIP THOMAS. I. London Welsh. Welshmen resident in London never seem to lose their interest in, and affection for, the land of their birth. The British Metropolis is to their imagination only a place of passing sojourn, and they always look forward to finishing their days in the old country. When this hope is disappointed and life has to be yielded up amid the turmoil of London, how often the funeral train starts from Euston or Paddington, in order that the mortal remains may find their last repose in some burial-place in Wales. It has always been a contention on my part that we have fourteen Welsh counties-the acknowledged twelve, Monmouth, the county of Islwyn, which we can never give up-and lastly, the county of the London Welsh. Our English friends who believe that the Welsh language has died out in Wales itself would be astonished if they did, as I frequently do, step out of a busy London street into a Welsh home where only the old tongue is spoken in the family, and the baby prattles in the same lan- guage. How clever these Welsh babies must be to master such a difficult, almost impossible lan- guage, as English people suppose This is our justification for offering a con- tribution from London to the discussion of Welsh reforms; and if a further apology is needed for such a contribution being made in the English tongue, it is that the sense of Welsh nationality persists even if the language is tem- porarily lost. The feeling of the Welsh exile in London is beautifully expressed by Glan Alun :— Hyfrydol ydyw caffael drych Ar feusydd gwyrddion teg, A gerddi ffrwythlawn Lloegr wych, A'u haddurniadau chweg; Hyfrydach fil i'm golwg i, 0 Gymru, yw'th wylltineb di! A hyfryd yw y ddinas lawn, A phrysur wibei llu, A lion gymysgfa dysg a dawn, A'u bywiol siriol ru; Hyfrydach, Gymru. fil i mi, 1 Tawelwch dy bentrefi di! Self = Government. First, I would claim in the political field, a measure of Home Rule—a representative Welsh legislative and administrative body to deal with matters affecting Wales. The Principality is so small and loyal to the United Kingdom that no danger need be feared to Imperial integrity. We should not favour the landing of a foreign foe, and we can always point to the action of the women of Fishguard as an historic and im- mortal proof of Welsh loyalty and determination in this respect! Moreover, I should be willing that all legislative Acts and all administrative Regulations should be laid before the Imperial Parliament for a given time before becoming operative, with power to that Parliament to veto such as may be thought inimical to the welfare of the United Kingdom. This might disarm objection. One cannot understand the objection of a shrewd politician and thorough Welshman like Mr. Bryn Roberts, M.P., to proposals for self- government in Wales—objections, too, based on expediency rather than on principle. Were the Imperial Parliament engaged in passing identical legislation for all four parts of the United Kingdom, then one could feel it a difficult, if not impossible, task to endeavour to constitute four National Councils with powers of separate legislation. But the fact is patent that our one Parliament is at present bewildered in a desperate attempt to legislate in four different ways for the four several parts of the Kingdom. The result is failure--complete, irritating, dangerous. The Empire is suffering from congestion of the brain, and the proper remedy is devolution whereby the parts may legislate for themselves, subject to the control of the Imperial Parliament. This is not a visionary scheme for some idealist purpose, but a piece of severe practicality, such as ought to delight the soul of Mr. Bryn Roberts. (To be continued).
Yr Eisteddfod.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Cystadleuaeth ail Gorawl. Daeth chwech o gorau i'r maes, a dyfarnwyd y wobr flaenaf i gor Resolven, tra yr oedd cor Treorki a chor Aber- pennar yn gydradd am yr ail wobr. Y Gadair Wag. Caed beirniadaeth lem gan yr Athro Morris Jones, ar destyn y gadair, Goreu arf, arf dysg," a chyhoeddodd nad oedd yr un o'r cystadleuwyr yn deilwng o'r anrhydedd, felly rhaid i gadair 1905 fod yn gadair wag. Dydd Gwener. Megys dydd Iau bu llawer o atal gwobrau, ddydd Gwener hefyd, yr hyn a dystiai nad oedd y safon lenyddol yn uchel iawn eleni. Traethawd ar ddarganfyddiadau diweddar ar hanes y Beibl, &c., Mr. Joseph Jones, B.A., Oxford, a Disgybl." Pedwarawd. Goreu, parti o Bontypridd. Llawlyfr ar iaith frodorol Gwent, y Parch. J. M. Griffith, Nantymoel. Unawd baritone, Mr. L. E. Bowen, Aber- tawe. Cystadleuaeth areithio, Mr. W. G. Richards a J. H. Davies yn gydradd. Canu gyda'r delyn, Miss Brown, Mountain Ash. Cystadleuaeth Gorawl (trydydd). Goreu, Towyside Glee Party. Corau Meibion. Dyma brif gystadleuaeth prydnawn dydd Gwener, a daeth saith o gorau i'r ymrysonfa, ac yn eu plith gor bechgyn Llundain. Bu yno gystadlu caled, a dywedai y beirniad mai anhawdd oedd penderfynu rhyngddynt. Rhoddodd ganmoliaeth uchel i gor Cymry Llundain am eu dewrder yn dod i'r Wyl, ond aeth y pres yn rhanedig i gorau Resolven a Rhymney yn gyfartal.