Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
[No title]
NID oedd fawr o amheuaeth gan Bav- ille, cyfarwyddwr byddinoedd y brenin Pabyddol, nad allai efe a'i 500,000 ddifodi y Protestaniaid o randirLangu- edoc. Ond yr oedd Cavalier a'i lu bychan mor gyflym, ystrywgar, ac mor gydnabyddus a'r ffyrdd a'r llochesau yn y mynyddoedd, fel yr oedd y gelyn- ion mileinig Pabyddol, er eu holl nifer, yn methu dal na dyfetha y llu bychan Protestanaidd. Yr [oedd milwyr Ba- ville yn cael eu hanalluogi gan flinder cymalau, trwy orfod rhedeg yn ol ac yn mlaen, dringo mynyddoedd, a myned gyda chyflymdra bob dydd, i wasgaru cyfarfodydd crefyddol y Protestaniaid, ac i ladd pawb o honynt a allent ddal, yn y modd mwyaf barbaraidd. Yr oedd Cavalier yn dyrysu holl gynlluniau milwrol y Pabyddion. Pan yr oedd y gelyn creulawn yn meddwl fod y llu bychan Protestanaidd o fewn ei gra- fane, lie y clywai ganu a gweddio, erbyn myned i'r fan He yr oedd y swn wedi bod, yr oedd y Protestaniaid wedi rhedeg ymaith, fel pe buasai rhyw gerbyd tanllyd o'r nefoedd wedi eu cludo, a chlywai y gelyn eu swn cref- yddol fel adar y nefoedd arl wyni digon pell o berygl. Erbyn myned yno, trwy lawer o drafferth, trwy ddrain a drysni, tros nentydd a chreigiau, caffai y Pab- yddion yr un siomedigaeth. Yr oedd y system yma yn parhan fis ar ol mis, o waethaf yr offeiriaid a'r esgob- ion Pabyddol, a holl luoedd creulon y brenin. Ac nid dianc yn unig a wnae Cavalier, a'i lu bychan Protestanaidd. Aent i mewn i'r trefydd PabyddoJ. yn y nos, dyfethent eu gelynion, eu tai a'u heglwysydd, a chymerent ymaith ysbail mawr at eu pwrpas eu hunain, cyn i neb gael gyfle i anfon gair o hysbys- rwydd i'r cadfridogion Pabyddol. Erbyn i'r rhai hyny fyned i'r trefydd, a gweled y galanasdra, ar ol teithio llawer o filldiroedd gyda'r fath gyf- lymdra nes bod bron a cholli eu hanadl, ar ol cael hysbysrwydd, yr oedd Caval- ier a'i lu Protestanaidd 50 milldir o'r He hwnw, yn dinystrio ac yn ysbeilio y Pabyddion mewn lie arall, heb fod neb yn medru eu hatal. Os ymwasgarai y milwyr Pabyddol yn finteioedd bych- ain, yr oedd efe yn gallu trechu y min- teioedd hyn, cymeryd eu harlan, a'r cwbl oedd yn werthfawr yn eu medd- iant. Os cadwai y minteioedd hyn gyda'u gilydd, byddai eu symudiadau yn anhawdd ac araf. Dywedodd Ca- valier yn yr hanes a ysgrifenodd efe wedi hyny, Yr oeddym ni yn gallu myned dros gymaint o dir mewn tair awr, ag a gymerai ddydd cyfan i'n gelynion, am nad oeddynt wedi arfer teithio trwy goedydd ac ar hyd fyn- yddoedd, fel ni." O'r diwedd gwelodd y gelynion Pab- yddol, fod eu holl ymdrechion yn ofer. Galwas n'j wahanol awdurdodau Llan- guedoc, talaeth yn Ffrainc, yn nghyd, er mwyn ymgynghori yn nghylch rhyw foddion mwy effeithiol i roddi terfyn ar Brotestaniaid a Phrotestaniaeth, na'r moddion oedd wedi cael eu defn- yddio. Cyfarfuant yn Montpellier, tref yn sefyll oddeutu deng milldir o lan Mor y Canoldir, a thros driugain milldir y tu gogleddol i fynyddoedd y Pyrenees, y rhai a wahanant Ffrainc oddiwrth Spain. Y mae oddeutu 30 milldir o Languedoc i'r Pyrenees, ac oddeutu 20 milldir at lan Mor y Can- oldir. Yr oedd yn anhawdd iawn i'r esgobion fod yn bresenol yn y cyfarfcd, am fod Iluoedd y Protestaniaid yn feistri ar y ffyrdd. Aeth yr esgobion i'r cyfarfod o dan amddiffyn rhifedi mawro filwyr Pabyddol. Wedi myned i'r cyfarfod, achwynent aryr awdurdod- au, eu bod wedi cael eu bradychu gan- ddynt. Hen arfer yr offeiriaid Pab- aidd yw hon. Fel plant wedi cael eu ffordd yn ormodol—spoiled children- tuchan yw eu can pe gosodech hwynt mewn myrddiwn o JBaradwysau. Hwy sydd yn cadw pobl yr Iwerddon i du- chan trwy yr oesau. Dros yr offeiriaid Pabaidd y mae y bobl truenus hyny yn tuchan. Ac ni ddystewir byth mo honynt tra y bo y tuchanwyr Pabydd- ol yn eu llywodraethu. Eu cybydd-dod gorwancus hwy, na ddywed byth digon," yr hwn sydd am gymeryd y byd i gyd iddynt hwy eu hunain, a gwneud pawb ereill yn fegeriaid slaf- aidd iddynt hwy, yw y felldith Bab- ycdol trwy'r byd, yr hon a wna y byd hwn mor debyg ag yw efi uffern, mewn tuchanrwydd a rhyfeloedd o bob math. 0 na syrthiai Babylon Fawr Ar gais yr esgobion Pabyddol tu- chanus, yn y gynhadledd waedlyd yn Montpellier, gorchymynwyd dwyn allan 32 mintai ychwanegol, at 3 500,000 blaenorol, o Fusiliers Pabyddol, a chatrawd ychwanegol o Dragoons, i ymlid Protestaniaid yn y modd mwyaf barbaraidd o'r byd. Cofied y Cymry fod yr Esgobion a'r offeiriaid Pabydd- ol sydd yn awr yn y wlad hon, yn ceisio eu denu i anfon eu plant i'w hysgolion, yn canmol y creulonderau uchod, a wnawd gan eu brodyr Pabyddol yn Ffrainc yn agos i gant a phedwar ugain mlynedd yn ol. Y mae y llyfrau a gy- hoeddant ac a ddosbarthant yn y wlad hon yn awr yn profi hyn. Fel y Phar- iseaid, y rhai oeddynt yn sychedu am dywallt gwaed Crist, fel eu tadau, y rhai a laddasant y proffwydi, felly y mae y Pabyddion yn yr oes bresenol, yn sychedu am gyfle i gyflawni mesur anwiredd eu tadau creulawn ac erlid- gar. Un o erthyglau sylfaenot credo Eglwys Rhufain yw, nad yw hi byth yn newid, o ddyddian yr apostolion hyd yn awr. Felly y mae hi yn yr erthygl hon yn palmanta ffordi, yn cadw cam- las yn agored, ar hyd yr oesoed, i'r holl waed cyfiawn" a dywalltodd hi erioed, i ddisgyn yn gawod o ddigofaint ar ei phen hi, pan y dechreua Duw ei chospi hi a "phlaau, marwolaeth, galar, a newyn a hi a lwyr losgir a than; oblegid cryf yw yr Arglwydd Dduw, yr hwn sydd yn ei barnu hi." Dat. xviii, 8. Galwodd Baville am ragor o dra- goons o Rouergue-gatrawd o honynt. Galwodd am forwyr o'r llynges i'w gy- northwyo, a mintai o filwyr wedi arfer rhyfela ar hyd fynyddoedd. Yr oedd mintai o Wyddelod Pabyddol hefyd wedi cael eu galw i'w wasanaethu ef, i labyddio a dinystrio y Protestaniaid. Yr oedd y rhai hyn wedi alltudio eu hunain o'r Iwerddon o bwrpas i gy- northwyo brenin Ffrainc i droi y Pro- testaniaid yn Babyddion a nerth y cleddyf. Yroedd rhai o'r Huguenots, y rhai a alltudiwyd o Ffraine gan y brenin am eu bod yn Brotestaniaid, yn myddin Gwilym III., yr hwn a goncrodd y Gwyddelod Pabyddol, y rhai oeddynt o dan arweiniad Iago II., ei dad-yn- nghyfraith, yr hwn oedd wedi gosod i fyny orsedd wrthryfelgar yn ei eibyn ef yn Dublin. Cynorthwywyd Iago II., yn y gwrthryfel hwn, gan frenin Pab- yddol erlidgar Ffrainc. Ond bu Iago dan orfod i ddianc, efe a'i filwyr Ffrengig, i Ffrainc. A dvwedir fod oddeutu 30,000 o Wyddelod" Pabyddol wedi myned ymaith oddeutu yr un amser ag ef, i fod yn wasanaethgar i frenin i fwtchera yr Huguenots am eu bod yn Brotestaniaid. 0 Gosododd y brenin hwynt i wneud y gwaith mwyaf barbaraidd oedd ganddo ar ei law. Gyrodd hwynt i fwtchera y Wal- densiaid, er fod y rhai hyny heb arfau rbyfcl i amddiffyn eu hunain. Difetha y Waldensiaid o'r byd oedd amcan y Pab, brenin Ffrainc, a'r Gwyddelod Pabyddol. Nid oedd fod y trueiniaid yn ddiamddiffyn yn ddim yn ngolwg y bleiddiaid Pabyddol, ond moddion i awchu eu gwanc cigyddol. Foreign Assassins yw enw y Gwyddelod yn yn mblith y Waldensiaidyn awr. Ond beth a wnaethant yn Llanguedoc ?
DAMWAIN ANGEUOL AR REILFFORDD…
DAMWAIN ANGEUOL AR REIL- FFORDD DYFFRYN TAWE. DYDD Gwener diweddaf, cymerodd damwain ofidus ac angeuol le ar reil- ffordd Dyfl'ryn Tawe, (perthynol i'r Midland,) trwy yr hwn y lladdwyd un dyn o'r enw David Davies, plate-luyer, ac y niweidiwyd un arall o'r enw James Badcock; fel y bu yntau farw yn ngblafdy Abertawe. Yr oedd y gweitbwyr hyn ar y linell yn agos i Landore, pryd y daeth cerbydres yn mlaen, a safasant hwythau o'r naill du. Pan yr oedd y gerbydres yn myned heibio, gwelwyd y ddau ddyn ucbod yn syrthio i'r llawr, ac erbyn ymholi, yr oedd un John Phillips, yr hwn a yrwyd i geisio offer i Abertawe,wedi taflu allan chair, yr hwn a ddisgynodd i ganol y gweithwyr, gan daro y ddau gyfaill trancedig i'r llawr.
IDAMWEINIAU ANGEUOL.
DAMWEINIAU ANGEUOL. PRYDNAWN dydd Sadwrn diweddaf wrth ddychwelyd oddiwrth ei waith o lofa y Tynel, Aberdar, a hyny ar hyd y reilffordd sydd yn arwain i Abernant, trwy ryw anffawd, rhedodd cerbydres dros fashwn o'r enw William Williams, gan ei ladd yn y man. Gweddw oedd Williams, 48 oed, ac yn frodor o sir Benfro. Nid oedd ond newydd fyned i weithio i Abernant o-Aberaman. YN nglofa y Mardy, Rymni, pryd- nawn dydd Sadwrn diweddaf, cymerodd damwain ofidus Ie, pryd y lladdwyd bachgen o'r enw Thomas Stephens, 14 oed. Syrthiodd careg fawr arno tra wrth ei waith gyda dyn o'r enw Mills, a lladdwyd ef yn y man.
CYFRAITH BWYSIG YN Y RHONDDA.
CYFRAITH BWYSIG YN Y RHONDDA. Y MAE y si ar led fod cyfraith bwysig ar gymeryd lie yn nghwm Rhondda, rhwng dau gwmni glo sydd yn cyflogi miloedd o ddynion. Gofyna y naill gwmni i'r llall rhwng 17,000 ac 80,000 o bunoedd am lo y dywedir a weith- iwyd gan y naill gwmni o wythienau ac etifeddiaeth y Hall. Dywedir fod ymgais yn cael eu wneud at settlo yr annealldwriaeth heb fyned i gyfraith ond gofyna yr achwynydd y llawn bris a gafwyd am y glo yn ystod adeg y pris uchel diweddaf.
CYNADLEDD RYDDFRYDOLj YN LLANBEDR.
CYNADLEDD RYDDFRYDOL j YN LLANBEDR. DYDD Llun diweddaf, cynaliwyd cyn- adledd lluosog o Ryddfrydwyr Cered- igion yn Llanbedr, dan lywyddiaeth Lieu. Col. Pryce, Peithill. Y mae etholwyr sir Aberteifi yn anfoddlon i bleidleisiau Mr.T. A. Lloyd, A.S., a thra yn sier nad oes ond eisieu trefnu i ddychwelyd Rhyddfrydwr, y maent yn benderfynol o roddi pob peth yn barodi gyferbyn a'r etholiad nesaf.
Y B WRDD *CYMODOL. |
Y B WRDD *CYMODOL. CYNALIWYD cyfarfod gan y Bwrdd Cymodol yn Ngbaerdydd dydd Mawrtb diweddaf. Cymerwyd yr annealhlwr- iaethau sydd wedi cymeryd lie yn nos- barth Caerffiii dan ystyriaeth. Yna derbyniwyd cynrychiolaetii o feistri a gweithwyr o lofeydd Mri. R. Byasa a Chyf., Cwmafon. Yr oedd acbosion hefyd o flaen y Bwrdd o lofeydd y Morfa, Brombill, a'r Goitre, Abertawe; glofa Worcester, ger Abertawe; a Powell Oyffryn (Merthyr Dar.) Mae y Bwrdd i eistedd heddyw etc (dydd Mercher), a rhoddwn ei hanes yn ein rhifyn nesaf.
UNDEB Y GLOWYR, DOS,BARTH…
UNDEB Y GLOWYR, DOS- BARTH ABERDAR. YR wvf wedi cael ar ddeall fod Undeb- wyr Hirwaun, y rhai sydd yn gweithio yn nglofeydd Ilirwaun, nad ydynt wedi cael eu talu fel y dylent, yn ol fel y maent wedi deall award y Bwrdd Cymodol; felly yr ydym am i bob aelod ar Hirwaun sydd a'r achwyniadau sanddynt, i ddyfod i'r Red Cow Inn, Hirwaun, nos Sadwrn nesaf, am 7 o'r gloch, pan y byddaf yn bresenol i i roddi unrhyw eglurhad neu gynghor angenrheidiol. Djinunirar bob aelod i fod yno yn brydlon. S. DAVIES. ♦
CYFARFOD GAN LOWYR MOUNTAIN…
CYFARFOD GAN LOWYR MOUNTAIN ASH. CrATALiwYD cyfarfod gar | owyr Mount- ain Ash dydd Llun diweddaf, dan lywyddiaeth Mr. D. Morgan. Cyfeir- iwyd at yr arian mawr a dalwyd i gyn- rychiolwyr y gweithwyr, y rhai a am- ddiffynwyd gan y llywydd, yr hwn a ddywedodd nad oedd y tal a gawsant ond yr hyn a apwyntiwyd iddynt gan bwyllgor unol o lowyr y glo tai a'r glo mor.
DYODDEFAINT MAWR AR Y MOR.
DYODDEFAINT MAWR AR Y MOR. MAE adroddiad o ddyoddefaint mawr yn cael ei adrodd gan ddwylaw (naw mewn nifer) yr Eurnenides, y rhai a gyrhaeddasant L'erpwl ddechreu yr wythnos, Yr oedd yliestr ar eithaith i'r wlad hon o Beaufort, South Caro- lina; yn llwythog o goed, a phan rhyw 250 o filldiroedd i'rdeau, eyfarfyddodd a thywydd hynod o arw, pryd y golch- wyd y cadbeu a naw o'r dwylaw oddiar y bwrdd, ac achubwyd y gweddill gan y llestr Norwegian, wedi dyoddefaint mawr.
CYFARFOD 0 LOWYR YN NGHOED…
CYFARFOD 0 LOWYR YN NGHOED DUON. CYNALIWYD cyfarfod o lowyr yn Nghoed Duon dydd Sadwrn diweddaf, pryd y pasiwyd penderfyniaad nad oedd angen ar lowyr y dosbarth hwnw mwyach wrth oruchwyliwr, a bod y goruchwyliwr presenol yn rhydd di- wedd y mis hwn. Gofynodd Mr. Mitchard am fis o rvbudd, ond go- meddwyd byny iddo. Ni ddygwyd yr un cyhuddiad. yn ei erbyn.
Y CAHCIIAROR WISBBER,1
Y CAHCIIAROR WISBBER, 1 Y R ydym yn cael fod y carcharor Webber, yr hwn a saethodd yn farw Stelfox, yn Ngbaerdydd, yr wythnos ddiweddaf, yn bwyta ac yn cysgu yn dda, ac yn vmddangos yn "eithaf ham- ddenol. Yrnwelwyd ag ef gan ei frawd, yr hwn a fu yn siarad ag ef, ac yn trefnu ar gyfer ei brawf yu nghyd a II phethau ereill.
LLAWER MEWN YOHYDIG.I
LLAWER MEWN YOHYDIG. I Y MAE C/wrmti Reilffordd y Taff Vale o herwydd aratwsh masnach, wedi rhoddi eu gweision ar oriau bvrion. ¡ ETHOLWYD dau Eglwyswr a thri Ym- neillduwr ar Fwrdd Ysgol Pontarddu- lais, dydd Llun diweddaf. Y mae yn dda genym fod Ymneillduaeth wedi I cadw ei safle yn yr etholiad bon. YR oedd mareliuad ClevelHiid, DDVDL Mawrtb diweddaf yn waeili nig y IiIW wedi bod am rhai wytlmosan, a'r nns- oedd yn is. DYDD Sadwrn diweddaf, oddeutu haner awr wedi dau o'r gloeli yn y prydnawn, Haddwyd glowr o'r enw James Maggs, 25 oed, ar reilffordd y Dar, ger Aber- I dar. Bernir ei lod yn ceisio neidio ar y truck, ac iddo golli ei droed a syrthio o dan yr olwynion. Yr oedd ei fraich aswy wedi ei 'thori wrtfi yr ysgwydd. Bu farw oddeutu gaith yr un prydnawn. i MAE amryw odreti perthynol i'r Llyw- odracth Argentaidd wedi eu llosgi gan yr Indiaid. J BYDD yn ddrwg gan luaws o'r gweith- wyr yn ein plith gael ar ddeall fod Mr. John Kane, Ysgrifenydd Undeb Cen- edlaethol yr Haiarnweithwyr. wedi marw yn ddisvinwth iawnyn Bi mi og- ham, ddydd Mawrth diweddaf. CYMANFA GERDDOROL Y METH- ODISTIAID, ABERDAR. CYNALIWYD yr ail rehearsal mewn cveyllt- iad a'.r gymanfa hon nos Lun, 13ej.- cyfis- ol, yn Mghwmaman, pryd y canwyd y tocau canlynol :-Roterdam, ar y geirau Mae'n llon'd y nefoedd, llors'd y byd,' &c.; Braint, ar y geiriau Braint, nr;iint yw cael cymdeitbas gyda'r sai Y Ddafad Golledig, Gweddi Luthe- Mor bawddgar yw dy bebyll,' Glan RJ dda, y Salm Don, rbif 12, Trefeglwys JLale- liwia Chorus, Llangeitho. Cafw; eanu da rhagorol, ac er fod yr bin yn fafr. iolyroedd cynulliad da wedi d yn nghyd. Cafwyd bentbyg a.dd y yr Annibynwyr, canys yr oedd < Ie y Methodistiaid yn rhy fecban. C eliry nesaf yn Mountain Ash, ar j SOain cyfisol. -+-
STRIKE YR FN IA W N W YR RAILS…
STRIKE YR FN IA W N W YR RAILS YN TREDEGAR. Y MAE strike yr uniawnwyr rails yn ngweithiau haiarn Tredegar wedi par- bau am dair wythnos, a'r holl ielinau, mewn canlyniad, wedi bod yn segur, a thlodi mawr wedi cael ei aehosi. Dywed gohebydd wrthym fod melin- au wedi eu hail gychwyn ddj Id Llun diweddaf, a nifer digonol o uDavnlwyr newyddion wedi eu cyflogi.
Advertising
ETHOLIAD BWRDD IE Oil YD ABERDAR. AT ETHOLWYR No. 1 Y AED. GYDETHOLWYR, Ar gais niferluosog o Dret .alwyr I No. 1 Ward, yr ydwyf gydag fryd- wch yn caniatau i mi gael fy e. v?i fel Ymgeisydd am sedd yn y Bwrdd lechyd. Os bernwch fi yn deilwng oVh ym- ddiriedaeth trwy fy ethol, by i i mi roddi y sylw manylaf i'r gwahanol faterion a ddygir o flaen y B rdd, a gweithrednf yn annibynol a diragfarn ynddynt oil. Caiff hawIiau y dosbarth gweithiol fy ystyriaeth fwyaf neillduol, ;;0 ym- drechaf i gadw o fewn tedu mes- ymol yr holl dreuliau cysyHtiJdig a'r Bwrdd lechyd. Yn mhlith pethau ereill, bydd i mi dalu y sylw llwyraf i faterion.cysylit- iedig a'r Dwfr, Gas, Buildings, a Glendid yr ystrydoedd. Tra yn gweithredu fel gwarcheid- wad dros feddianau y plwyf bydd i mi ei hystyried yn ddjledswydc ar^snig arnaf i wylio dros auhebgoriorj y Ward a gynrychiolaf, a'u gwasgu at sylw y Bwrdd a phob amser byddaf yn barod i wrando ar awgrymiadau fy etholwyr, a'u cynrychioli yn ffyddlon. Gan ymorphwys yn hyderus ar eich ffafr a'ch cefnogaeth, Ydwyf, Foneddigesan a Bonedd- igion, DAVID JOSEPH DAVIES. 11, Brecon Road, Hirwain. ADDOLDY Y BEDYDDWYR, ABERAMAN. 'YNSLIR Cvfarfod Llenyddol yn y Ile uebod, V aosLuc, Md 15fed, 1876. PRIF DESTYN AU. Am y Tracthawd goreu ar Sefyllfa bresenol y Cysesr, yn n.! liyd a'r rooddion goreu i'w ddi- wygio. Gwobr £1. Am y Don Gynulieidfaol oreu ar y me.»ar Sas 8 llim. GVtbr 10s. 1'r 20 a gamut 3L oreu St. Peter, <> Lvfr Tonau Icuan Gvrylit. Gwobr £ 1. A Gr-tuadtssr Cerddorol Dr. Mfirx,ffwertli 6s. 6c. i'r arweinydd! Am fmiy'ion ppfuoh pwM y rhapdrefn. Y rhftgdrefn i'w cael am y pris arferol gan yr Ytg- rifeuydd, Evan Owen, 2,9, Ciidiff Road, Abtir- aman,